Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 sierpnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Teresa Suchcicka

SA Alicja Sołowińska

Protokolant: Ewa Daniluk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 sierpnia 2019 r. w B.

sprawy z odwołania K. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 22 maja 2019 r. sygn. akt IV U 871/18

oddala apelację.

SSA Teresa Suchcicka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Alicja Sołowińska

Sygn. akt III AUa 416/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. w decyzji z 17 maja 2018 r. odmówił K. J. przywrócenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

K. J. złożył odwołanie od tej decyzji. Wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do świadczenia rentowego. Wskazał, że jego stan nie poprawia się i nie pozwala na dalszą pracę.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wskazując, że lekarz orzecznik ZUS nie uznał ubezpieczonego za niezdolnego do pracy.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 22 maja 2019 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu K. J. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 1 kwietnia 2018 r. do 30 września 2020 r. Sąd ten ustalił, że K. J. (urodzony (...)) posiada wykształcenie średnie bez matury i bez zawodu, poprzednio był przyuczony do zawodu jako junak (...) murarz. Pracował jako junak (...) murarz, malarz w firmie budowlanej, pracownik budowlany, operator maszyn, a ostatnio był zatrudniony jako operator maszyn do obróbki szkła. 28 lutego 2016 r. w drodze do pracy na nocną zmianę, podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych miał wypadek komunikacyjny. Został potrącony przez autobus MPK, wskutek czego doznał złamania obu nóg i wstrząśnienia mózgu. Był hospitalizowany w Oddziale Klinicznym (...) Urazowo-Ortopedycznej i (...) Kręgosłupa w Wojewódzkim Szpitalu (...) w O. od 28 lutego 2016 r. do 5 marca 2016 r. Rozpoznano u niego: złamanie trzonu lewej kości udowej, wieloodłamowe złamanie trzonu prawej kości udowej. krwiak podpajęczynówkowy, ranę tłuczoną głowy, otarcia naskórka obu kończyn dolnych. 1 marca 2016 r. stosowano leczenie operacyjne - (...) złamań obu kości udowych gwoździem śródszpilkowym. Ubezpieczony leczył się w poradni ortopedycznej, po przebytym zabiegu zespolenia obu kości udowych. Przez dwa miesiące leżał w domu. Następne dwa tygodnie poruszał się na wózku inwalidzkim. Chodził przez tydzień przy pomocy chodzika, przez około sześć miesięcy – za pomocą dwóch kul łokciowych, a przez kolejne dwa miesiące – za pomocą jednej kuli. Na początku ubezpieczony był rehabilitowany w warunkach domowych. Później przebywał w Oddziale (...) Dziennej w SP ZOZ MSWiA w O. w okresie od 30 czerwca 2016 r. do 11 sierpnia 2016 r. z powodu stanu po złamaniu lewej kości udowej i wieloodłamowym złamaniu trzonu prawej kości udowej leczone operacyjnie 1 marca 2016 r. Po zabiegach rehabilitant stwierdził 18 lipca 2018 r., że utrzymują się przykurcze kolan i ograniczenie mobilności oraz zalecił systematyczną rehabilitację i nadzór specjalistyczny ortopedy i rehabilitanta. Następnie ubezpieczony korzystał z rehabilitacji w ramach prewencji rentowej ZUS w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Sanatorium (...) w G. od 28 listopada 2016 r. do 21 grudnia 2016 r. z powodu pourazowej dysfunkcji kończyn dolnych po obustronnym złamaniu kończyn dolnych, przebytego urazu czaszkowo-mózgowego. Po zabiegach nadal utrzymywało się ograniczenie ruchomości i bolesność w kręgosłupie. Zalecono kontrolę w poradni neurologicznej i ortopedycznej. Po powrocie do pracy w 2018 r. był leczony w Poradni (...) Urazowo-Ortopedycznej i Kręgosłupa w O.. Przebył obustronne zapalenie ścięgien A.. Z tego powodu ortopeda zlecił mu zmianę stanowiska pracy celem zmniejszenia obciążenia kończyn dolnych (zaświadczenie z 15 sierpnia 2018 r.). Ubezpieczony pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy do 31 marca 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z 17 maja 2018 r. odmówił mu ponownego prawa do renty.

Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego ortopedy i lekarza medycyny pracy. Biegły z zakresu ortopedii wymienił rozpoznane u ubezpieczonego schorzenia. Wskazał, że był on leczony i operowany z powodu złamania obu kości udowych. Od operacji nastąpił rozwój choroby zwyrodnieniowej kolana i niestabilność kolana lewego. Biegły stwierdził ograniczenie funkcji stawu kolanowego lewego. Dodał, że ubezpieczony ma utrzymane zespolenia w trzonach kości udowej, a następnie uznał go za częściowo niezdolnego do pracy od 28 lutego 2016 r. do 31 września 2020 r. (prawidłowo: do 31 sierpnia 2020 r.). Wskazał, że niezdolność ta jest wynikiem wypadku i powstałych po nim zmian zwyrodnieniowych kolan i niestabilności przednio-przyśrodkowej. Ubezpieczony został zakwalifikowany do wiskosuplementacji. Sytuacja z niestabilnym kolanem lewym oraz utrzymanym zespoleniem jest przeciwwskazaniem do ciężkiej pracy fizycznej.

Drugi biegły ortopeda w drugiej opinii wymienił rozpoznane u ubezpieczonego schorzenia. Stwierdził wysuwanie się kości piszczelowej ku przodowi w teście szufladkowym przednim i w teście L., co może świadczyć o niestabilności przedniej stawów. Wskazał, że podczas ruchów stawów kolanowych wyczuwalne są tarcia, które mogą przemawiać za obecnością zmian chondromalatycznych. Brak jakichkolwiek badań obszarowych mogących potwierdzić rozwój zmian degeneracyjnych stawów. Funkcja stawów kolanowych jest zachowana prawidłowo. Nie występują ograniczenia ruchów ani objawy zapalne. Ubezpieczony ma w pełni wydolny symetryczny chód i prawidłowo zachowaną funkcję podpórczą kończyn dolnych. W ciągu dwóch lat od wypadku komunikacyjnym, w którym doznał ciężkich obrażeń narządu ruchu, ubezpieczony odzyskał dobrą sprawność. Mimo wskazań do okresowych kontroli w poradni ortopedycznej i rehabilitacyjnej, zakończono okres intensywnego leczenia specjalistycznego. Biegły nie uznał ubezpieczonego za niezdolnego do pracy.

Biegły z zakresu medycyny pracy rozpoznał u ubezpieczanego przebyte złamanie kości udowych z pourazową artrozą kolan i niestabilnością przednio-przyśrodkową kolana lewego oraz przebyty uraz czaszkowo-mózgowy. Biegły wskazał, że pomimo posiadania wykształcenia średniego ogólnokształcącego, ubezpieczony nadal pracuje fizycznie. Zalecił wykonywanie do 31 września 2019 r. pracy w warunkach pracy chronionej tak, jak osoby z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. P. wykonywanie ciężkiej pracy fizycznej, dźwigania ciężarów i pracy w pozycji kucznej. Biegły uznał, że schorzenia i stopień rozpoznanych schorzeń zaawansowania czynią ubezpieczonego za częściowo niezdolnym do pracy po 31 marca 2018 r. Biegły wskazał, że niezdolność ta utrzyma się do 31 września 2020 r.

Organ rentowy złożył zastrzeżenia do opinii biegłych i wniósł o powołanie nowego zespołu biegłych lekarzy ortopedy i medycyny pracy. Oceniając zasadność odwołania ubezpieczonego, Sąd Okręgowy odwołał się do art. 57 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1-3 i art. 13 Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 887), a także § 6 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz.U. nr 273, poz. 2711). Ocenił opinie biegłych jako rzetelne, fachowe i obiektywne, ale rozstrzygnięcie w sprawie oparł na opiniach biegłych, którzy uznali ubezpieczonego za częściowo niezdolnego do pracy. Sąd nie uwzględnił zastrzeżeń organu rentowego ani opinii biegłego z zakresu ortopedii z 5 listopada 2018 r. Wskazał, że opinia lekarza medycyny pracy, zważywszy na sprzeczne opinie lekarzy ortopedów, pozwoliła na ustalenie właściwego stanu faktycznego w sprawie. Biegły tej specjalności posiada wiedzę na temat warunków pracy, obowiązków na danym stanowisku i wymagań, jakie pracownik powinien spełniać, by świadczyć tę pracę. Sąd dodał, że sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków biegłego z zakresu medycyny pracy nie budził zastrzeżeń. W ocenie Sądu ustalenia i wnioski zawarte w opinii tego biegłego były logiczne, spójne i w wystarczający sposób wyjaśniły zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych.

Sąd miał na uwadze, że o prawie do renty z tytułu niezdolności do pracy decyduje taki stopień nasilenia schorzeń, który obiektywnie – na podstawie opinii biegłego specjalisty – czyni osobę ubezpieczoną częściowo niezdolną do pracy. Stopień nasilenia rozpoznanych u ubezpieczonego schorzeń uzasadnia uznanie go za częściowo niezdolnego do pracy od 1 kwietnia 2018 r. do 30 września 2020 r., dlatego Sąd zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na ten okres.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. złożył apelację od wyroku Sądu Okręgowego. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 61 w związku z art. 14 Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.);

2.  naruszenie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, tj.:

a)  art. 233 § 1 w związku z art. 232 oraz art. 286 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na przyjęciu opinii biegłego z zakresu medycyny pracy, pomimo konieczności ustosunkowania się do zastrzeżeń organu rentowego i powołania nowego zespołu biegłych;

b)  art. 162 k.p.c. poprzez uznanie, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona i nieuwzględnienie zastrzeżeń organu rentowego do opinii biegłych lekarzy sądowych.

Organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Olsztynie do ponownego rozpoznania.

K. J. wniósł o oddalenie apelacji w całości.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył:

Apelacja była niezasadna, a wskazane w niej zarzuty nie prowadziły do odmiennej oceny materiału dowodowego sprawy niż ta, którą Sąd Okręgowy dokonał i przyjął za podstawę swojego rozstrzygnięcia. Ocena tych dowodów uwzględniała zasady doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania oraz nie przekraczała granic swobodnej oceny dowodów, określonej w art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (zwanego dalej „k.p.c.”).

W istocie jedyną okolicznością sporną w sprawie było to, czy K. J. jest osobą niezdolną do pracy po 31 marca 2018 r. Zgodnie z art. 12 ust. 1 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm., zwanej dalej „ustawą emerytalną”) niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy nawet po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej), zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3 ustawy emerytalnej). W myśl art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Ocena niezdolności do pracy z medycznego punktu widzenia wymaga wiadomości specjalnych i sąd nie może opierać ustaleń w tym zakresie na własnym przekonaniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 2010 r., II UK 191/09). Dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych nosi cechy specyficzne i wymaga od sądu większej ostrożności w konstruowaniu ocen, gdyż sąd, sam nie dysponując wiadomościami specjalnymi (art. 278 § 1 k.p.c.), ocenia dowód pochodzący od podmiotu posiadającego takie wiadomości. Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych właściwych specjalności. Stan ubezpieczonego był oceniany przez dwóch biegłych z zakresu ortopedii i biegłego z zakresu medycyny pracy. Pierwszy biegły ortopeda i biegły z zakresu medycyny pracy uznali ubezpieczonego za częściowo niezdolnego do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami po 31 marca 2018 r., przy czym według biegłego ortopedy niezdolność ta będzie się utrzymywać do 31 sierpnia 2020 r., a według biegłego z zakresu medycyny pracy – do 30 września 2020 r. Drugi biegły ortopeda uznał ubezpieczonego za zdolnego do pracy na obecnie wykonywanym operatora maszyn do obróbki szkła.

Niewątpliwie wydane w sprawie opinie biegłych lekarzy sądowych nie były jednomyślne w zakresie oceny istnienia u ubezpieczonego niezdolności do pracy. Jednakże Sąd Apelacyjny, podobnie jak Sąd Okręgowy, oparł swoje rozstrzygnięcie na podstawie opinii pierwszego biegłego z zakresu ortopedii i biegłego z zakresu medycyny pracy. Biegli ci byli zgodni co do tego, że przebyte przez ubezpieczonego w 2016 r. złamanie obu kości udowych oraz rozwój choroby zwyrodnieniowej kolan, niestabilność kolana lewego i ograniczona funkcja stawu kolanowego stanowią przeciwskazanie do wykonywania ciężkiej pracy fizycznej, pracy w pozycji kucznej oraz dźwigania ciężarów, a taką właśnie pracę ubezpieczony dotychczas wykonywał jako junak (...) murarz, malarz w firmie budowlanej, pracownik budowlany, operator maszyn, a ostatnio jako operator maszyn do obróbki szkła. Biegła z zakresu medycyny pracy dodała, że ubezpieczony powinien do 30 września 2019 r. wykonywać pracę w warunkach pracy chronionej tak, jak osoby z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Ubezpieczony posiada taki stopień niepełnosprawności z powodu upośledzenia narządu ruchu. Taki stopień niepełnosprawności przyznano mu na okres od 6 czerwca 2016 r. do 31 sierpnia 2019 r.

Niewątpliwie opinie wszystkich biegłych były rzetelne. Wnioski wyprowadzone z tych opinii były jasne, logiczne i należycie umotywowane. Tok rozumowania biegłych został klarownie przedstawiony z powołaniem na konkretne okoliczności sprawy, a ocena stanu zdrowia ubezpieczonego odnosiła się do czynników medycznych oraz zawodowych określonych w art. 12 ust. 1-3 oraz art. 13 ustawy emerytalnej. Jednakże opinia biegłej z zakresu medycyny pracy zawiera najpełniejszą ocenę stanu ubezpieczonego. Uwzględnia bowiem również to, że ubezpieczony został uznany za osobę o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na okres od 6 czerwca 2016 r. do 31 sierpnia 2019 r.

Sąd nie dostrzegł potrzeby uzupełniania materiału dowodowego o dowód z opinii nowego zespołu biegłych lekarzy sądowych. Zdaniem Sądu Apelacyjnego opinie pierwszego biegłego z zakresu ortopedii i biegłej z zakresu medycyny pracy dostarczyły niezbędnych wiadomości specjalnych z odpowiednich gałęzi medycyny i stanowiły podstawę rozstrzygnięcia. Z tego względu wniosek organu rentowego został oddalony na podstawie art. 217 § 3 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

Opierając rozstrzygnięcie na opiniach pierwszego biegłego z zakresu ortopedii i biegłej z zakresu medycyny pracy, należało stwierdzić, że ubezpieczony wykazał podstawową przesłankę do przywrócenia mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy po 31 marca 2018 r. na podstawie art. 61 Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z uwagi na to, że jedyna sporna przesłanka prawa do renty w postaci istnienia niezdolności do pracy po 31 marca 2018 r. została procesowo dowiedziona, to przywrócenie ubezpieczonemu przez Sąd Okręgowy prawa do renty do 30 września 2020 r. (czyli zgodnie z opinią biegłej z zakresu medycyny pracy) nie było naruszeniem art. 61 ustawy emerytalnej.

Mając to wszystko na uwadze, apelacja organu rentowego podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Teresa Suchcicka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Alicja Sołowińska