Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Balion – Hajduk

Sędziowie Sądu Okręgowego: Marcin Rak

B. B.

Protokolant sekr. sądowy Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2019 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa G. K.

przeciwko M. D. , A. D.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego i pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w R.

z dnia 14 grudnia 2017 r., sygn. akt I C 264/14

1.  oddala obie apelacje;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 1800zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 1800zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Barbara Braziewicz SSO Magdalena Balion – Hajduk SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 536/19, III Ca 545/19

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w R. wyrokiem z 14 grudnia 2017 roku zasądził od pozwanych M. D. i A. D. solidarnie na rzecz powoda G. K. 31 114,75 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 października 2013 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku, oddalił powództwo w pozostałej części, ustalił że powód oraz pozwani ponoszą koszty procesu po połowie, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu, nakazał pobrać od powoda oraz od pozwanych solidarnie na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w R. po 677,55 złotych tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa- Sąd Rejonowy w R..

Sąd Rejonowy ustalił, że 1 marca 2012 roku pozwani A. D. i M. D. nabyli niezabudowaną nieruchomość, położoną w W., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), za cenę 68.000,00 złotych.

W lutym 2013 roku strony zawarły ustną umowę o roboty budowlane, na podstawie której powód zobowiązał się do wybudowania na nieruchomości pozwanych domu w stanie surowym otwartym. Strony uzgodniły, że powód dokona zakupu potrzebnych materiałów budowlanych, za które zapłacą pozwani. Strony umówiły wynagrodzenie G. K. za robociznę na kwotę 80 000 złotych. Strony umówiły się, że zapłata będzie następowała transzami po wykonaniu poszczególnych etapów robót.

W okresie od 18 marca do 6 września 2013 roku powód wykonał na nieruchomości pozwanych prace budowlane związane z realizacją ustnej umowy o roboty budowlane, które zakończyły się zalaniem stropu nad parterem. W trakcie wykonywania prac budowlanych powód informował pozwaną o konieczności wykonania prac dodatkowych związanych z wyrównaniem terenu, poszerzeniem i wzmocnieniem zbrojenia ław fundamentowych, zagęszczeniem betonu na ławy fundamentowe, zwiększeniem grubości ścian z 25 cm do 30 cm, wzmocnieniem zbrojenia stropów poprzez powiększenie przekrojów prętów zbrojeniowych. Prace związane z wyrównaniem terenu polegały na przemieszczeniu i nasypaniu ziemi z jednej części działki na inną. Powód nie przystąpił do wykonania kolejnego etapu prac z uwagi na konflikt finansowy z pozwanymi. W dniu 18 września 2013 roku powód wystawił pozwanym fakturę VAT nr (...) za materiały budowlane o wartości 62 726,51 złotych i wezwał do zapłaty.

Wartość robót budowlanych wykonanych przez powoda przy budowie domu na nieruchomości pozwanych wyniosła 148 254,00 złotych netto, w tym koszt robocizny 64 763,53 złotych, koszt materiałów 77 084,53 złotych oraz koszt sprzętu 3 737,07 złotych. Wartość robót z doliczonym podatkiem VAT wyniosła 160 114,75 złotych.

Pozwani zapłacili powodowi 129 000 złotych za wykonane roboty budowlane, w tym robociznę i materiał.

W dniu 23 lipca 2014 roku pozwani sprzedali zabudowaną nieruchomość, położoną w W. za cenę 180 000 złotych.

Sąd Rejonowy w oparciu o przepis art. 207 § 6 k.p.c. nie uwzględnił wniosku pozwanych o pominięcie zgłoszonych przez powoda twierdzeń i dowodów pismem z dnia 23 maja 2014 roku oraz wniosek o zwrot, w oparciu o przepis art. 207 § 7 k.p.c., pisma z dnia 4 lipca 2014 roku. Pismo stanowiło pismo przygotowawcze, które zostało złożone w odpowiedzi na zarządzenie przewodniczącego, wydane zgodnie z art. 207 § 3 k.p.c. Ponadto zgłoszone w piśmie twierdzenia i dowody stanowiły adekwatną odpowiedź powoda na obronę podjętą przez pozwanych.

Sąd Rejonowy na podstawie art. 245 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. oddalił także wniosek pozwanych o dopuszczenie dowodu z prywatnej opinii biegłego Z. K. na okoliczność, że postawiony przez powoda budynek posiada wiele wad, wprowadzono do niego zmiany niezgodne z projektem oraz, że stan wykonanych dotychczas przez powoda prac wynosi 128 142,61 złotych, ponieważ jest to dokument prywatny, pozasądowa opinia rzeczoznawcy stanowiąca jedynie dowód tego, że osoba, która ją podpisała, wyraziła zawarty w niej pogląd, nie korzysta natomiast z domniemania zgodności z prawdą zawartych w niej twierdzeń. (...) opinia biegłego złożona przez pozwanych nie mogła stanowić podstawy ustalenia, czy budynek został wybudowany wadliwie, czy wprowadzono do niego zmiany niezgodnie z projektem oraz czy wartość wykonania prac.

Sąd uznał także, że pozwani nie udowodnili, że wykonany przez powoda budynek posiadał wady. Ustalenie czy wzniesiony przez powoda budynek posiadał wady wymagało wiedzy specjalnej, a pozwani nie zgłosili wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego (art. 278 k.p.c.).

Sąd Rejonowy, na podstawie art. 217 § 3 k.p.c., oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka R. G. (1) na okoliczność zakresu wykonanych prac, prawidłowości wykonanych prac, ich wartości oraz nieprawidłowości w wykonanych pracach, albowiem wniosek ten zmierzał do wywołania zwłoki w postępowaniu. Dowód ten zgłoszono po niekorzystnej dla pozwanych opinii biegłej. Ponadto ustalenie okoliczności zwianych z prawidłowością wykonania prac budowlanych, ich wartością, wymaga wiedzy specjalnej i nie mogą zostać ustalone na podstawie zeznań świadka, choćby świadek posiadał taką wiedzę.

Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom świadka Z. K. w części, w której świadek ten twierdził, że roboty związane z wyrównaniem terenu dotyczyły jedynie terenu tuż przy budynku. Wyrównanie całego terenu nieruchomości przez powoda potwierdził świadek W. R.. Jak wskazał sam świadek Z. K. na terenie budowy był jedynie trzykrotnie w ciągu jednego tygodnia, zaś świadek W. R. pełnił funkcję kierownika budowy i z racji pełnionej funkcji bywał na budowie znacznie częściej, miał możliwość śledzenia przebiegu procesu budowlanego w dłuższym okresie czasu. Na konieczność wykonania prac ziemnych związanych z budową budynku, polegających na wyrównaniu terenu, wskazała także biegła A. S..

Wartość prac budowlanych (robocizna, materiał, sprzęt) wykonanych przez powoda na nieruchomości pozwanych Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dowodu z opinii biegłej do spraw budownictwa A. S..

Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione do kwoty 31 114,75 złotych. Powołał się na art. 647 k.c., wskazując że wynagrodzenie może zostać ustalone kosztorysowo lub ryczałtowo. Sąd stwierdził, że powód i pozwani nie określili w sposób prawidłowy należnego powodowi wynagrodzenia, które ustala się zwyczajowo w sposób kosztorysowy lub ryczałtowo. Z uwagi na brak jednoznacznego określenia wynagrodzenia powoda, zawarta pomiędzy stronami Sąd Rejonowy uznał, że umowa o roboty budowlane w oparciu o przepis art. 58 k.c. jest nieważna jako sprzeczna z przepisem prawa, to jest art. 647 k.c., który obliguje strony umowy o roboty budowlane do ustalenia wynagrodzenia wykonawcy.

Podstawą zapłaty równowartości wykonanych przez powoda robót budowanych są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. oraz art. 370 k.c.

Pozwany M. D. w apelacji zarzucił naruszenie prawa materialnego tj. art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. oraz art. 370 k.c. przez przyjęcie tej regulacji jako podstawy żądania, naruszenie art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. przez zasądzenie odsetek od wezwania do zapłaty, przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dowolną ocenę dowodów skutkującą uwzględnieniem powództwa. Wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa, zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka Z. G. i R. G. (2) na okoliczność jakości wykonanych przez powoda prac budowlanych i ich nieprawidłowości oraz dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wysokości należnego powodowi wynagrodzenia za wykonane prace z uwzględnieniem ich jakości.

Pozwana A. D. w apelacji zarzuciła naruszenie prawa materialnego tj. art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. przez zasądzenie odsetek od wezwania do zapłaty, naruszenie art. 233 k.p.c. przez dowolną ocenę dowodów, sprzeczność ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez uznanie, że wartość wykonanych pac przez powoda wynosi 31 114,75zł. Wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa, zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Żadna z apelacji nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji i unikając zbędnych powtórzeń przyjmuje je za własne. Odnosząc się do zarzutu ów naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił w sprawie stan faktyczny w oparciu o zebrane dowody, a ich ocena mieści się w dyrektywie zawartej w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd pierwszej instancji wskazał fakty, które uznał za udowodnione i dowody, na których się oparł. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy nie naruszają reguł wynikających z doświadczenia życiowego i zasad logiki. Sąd odwoławczy instancji nie znajduje podstaw do ich korygowania.

Sąd odwoławczy nie podziela jednak dokonanej przez Sąd pierwszej instancji oceny prawnej roszczenia powoda. Sąd Rejonowy uznał, że zawarta między stronami umowa o roboty budowlane jest z mocy art. 58 k.c. nieważna, albowiem nie zawiera postanowienia co do wynagrodzenia ustalanego kosztorysowo lub ryczałtowo wynagrodzenia zgodnie z art. 647 k.c. Takie stanowisko nie znajduje żadnego oparcia w regulacji art. 647 k.c., zgodnie z którym przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. W regulacji tej nie ma mowy o wynagrodzeniu kosztorysowym lub ryczałtowym. W niniejszej sprawie strony w umowie ustaliły wynagrodzenie, które wynosiło 80 000 zł. Nie można podzielić stanowiska Sądu Rejonowego, iż umowa nie zawierała koniecznych warunków istotnych z punktu widzenia ważności tej czynności prawnej. W ocenie Sądu odwoławczego umowa ta spełnia wszelkie wymogi z art. 647 k.c. i została ważnie zawarta. W związku z nieprawidłowym przyjęciem przez Sąd Rejonowy nieważności umowy Sąd ten błędnie oparł swoje rozstrzygnięcie na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Podstawą rozstrzygnięcia natomiast winien być art. 647 k.c., art. 455 k.c. oraz art. 656 k.c. i art. 638 k.c. w związku z art. 556 i 560 § 1 k.c. oraz 563 § 1 i 538 § 1 k.c. Wartość robót w niniejszej sprawie została ustalona na podstawie w opinii biegłego, Sąd Rejonowy oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z innego biegłego i nie zostały do tego postanowienia wniesione zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c., a zatem zarzuty w tym zakresie zawarte w apelacji nie mogły zostać skutecznie podniesione. Biegła z zakresu budownictwa sporządzająca opinię oparła się na dokumencie prywatnym rzeczoznawcy, ponieważ prace na budowie zostały już zakończone i zakryte, budowa została ukończona, a co więcej budynek został przez pozwanych sprzedany. Pozwani natomiast sami ten dokument przedstawili. Powód przerwał prace na określonym etapie robót, co znalazło odzwierciedlenie w ich wycenie. Po zakończeniu prac przez powoda 29 września 2013 roku sporządzono protokół odbioru, z którego wynika, że prace zostały odebrane bez zastrzeżeń ze strony inwestora.

Zgodnie z art. 656 k.p.c. do skutków opóźnienia przez wykonawcę z rozpoczęciem robót lub wykończeniem obiektu albo wykonywania przez wykonawcę robót w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, do rękojmi za wady wykonanego obiektu, do uprawnienia inwestora do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o dzieło, czyli zastosowanie ma art. 636 § 1 i 2 k.c.

Art. 656 k.c. zawiera katalog zamknięty sytuacji, których mają zastosowanie przepisy o umowie o dzieło, nie ma tam odesłania do przepisów o ukształtowaniu wynagrodzenia jako kosztorysowego lub ryczałtowego jak ma to miejsce w umowie o dzieło. Umowa o roboty budowlane jest umową nazwaną, odrębną i przepisy umowy o dzieło w nie stanowią w stosunku do niej lex generalis. Zgodnie z art. 536 § 1 i 2 k.c., który w mocy art. 656 k.c. ma odpowiednie zastosowanie do umowy o roboty budowlane w przypadku stwierdzenia wykonywania umowy w sposób sprzeczny z umową lub wadliwy pozwani winni wezwać powoda do zmiany sposobu wykonania, wyznaczyć mu odpowiedni termin, a po bezskutecznym upływie terminu mogli od umowy odstąpić lub powierzyć poprawienie lub dalsze wykonywanie dzieła innej osobie na jego koszt. Pozwani w niniejszej sprawie takiego oświadczenia nie złożyli i z tych uprawnień nie skorzystali.

Z mocy art. 638 k.c. do odpowiedzialności za wady w dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży, a więc art. 556 k.c. w brzemieniu obowiązującym w 2013 roku kiedy zawierano umowę, art. 560 § 1 , art. 563 k.c. i art. 568 § 1 k.c.

Z mocy art. 563 oraz 560 § 1 k.c. pozwani mogli złożyć oświadczenie o obniżeniu wynagrodzenia bądź od oświadczenie o odstąpieniu od umowy przy zastosowaniu terminu wynikającego z art. 563 k.c. oraz 568 § 1 k.c. Pozwani nie złożyli takich oświadczeń co do żądania obniżenia ceny, a co więcej w protokole odbioru żadnych wad nie stwierdzili. Tym samym prowadzenie postępowania dowodowego w postaci kolejnej opinii biegłego oraz zeznań świadków na okoliczność jakości wykonanych przez powoda prac budowlanych, ich nieprawidłowości i wyceny prac, które zostały wykonane wadliwie byłoby sprzeczne z wyżej cytowanymi przepisami, które określają warunki i terminy dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi. Podkreślić zatem należy, że żeby przeprowadzać dowody, wcześniej muszą być przez stronę powołane twierdzenia o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia, które mają być przedmiotem dowodu. Twierdzeń stron nie mogą zastępować przeprowadzone dowody. Każdy wniosek dowodowy musi być powiązany z konkretnymi okolicznościami, które mają być nim stwierdzone. Okoliczność czy prace budowlane miały wady czy też nie jest dla niniejszej sprawy obojętna, ponieważ pozwana nie wskazała jakie z istnienia ewentualnych wad wywodzi wnioski, a w szczególności nie złożyła oświadczeń przewidzianych art. 636 k.c. lub art. 638 k.c. w zw. z 560 k.c. Sąd Okręgowy oddalił w tym stanie sprawy wnioski dowodowe pozwanego, podkreślając także że wnioski te nie zostały zgłoszone w sprzeciwie od nakazu zapłaty i były spóźnione na podstawie art. 503 § 1 k.p.c.

Pozwani powinni byli nie tylko wykazać wadliwości budowy i wartość wadliwych prac, ale wskazać które z prac uważają za wykonane sprzecznie z umową i zgłosić oświadczenie o obniżeniu ceny z uwagi na wady oraz zarzut potrącenia, czego w niniejszym postępowaniu nie uczynili. Z tych też przyczyn Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe zgłoszone w apelacji pozwanego.

Jeśli chodzi o zarzut dotyczący błędnie ustalonej daty zasądzonych odsetek, wskazać należy iż roszczenie o zapłatę jest roszczeniem terminowym. Powód wzywał pozwanych do zapłaty, które opiewało na kwotę wyższą niż ostatecznie zasądzona ,wyznaczając pozwanym termin, a zatem odsetki zostały przez Sąd Rejonowy prawidłowo zasądzone zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c. i art. 455 k.c.

Nie mógł odnieść skutku zarzut dotyczący rozstrzygnięcia o kosztach. Sąd rozstrzygnął, iż koszty procesu będą poniesione przez strony po połowie i taką samą zasadę zastosował do rozliczenia nieuiszczonych kosztów s sądowych kredytowanych przez Skarb Państwa, z tym że w postanowieniu o tych kosztach nakazał pobrać od stron konkretne kwoty.

Sąd Okręgowy, mając powyższe na uwadze na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako nie uznał w jako nieuzasadnioną.

Jednocześnie, na podstawie art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z zasądził od pozwanych na rzecz powoda po 1800zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Barbara Braziewicz SSO Magdalena Balion – Hajduk SSO Marcin Rak