Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 stycznia 2020r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Mirosław Wieczorkiewicz (spr.)

Sędziowie SO Dorota Ciejek, Agnieszka Żegarska

Protokolant p.o. sekretarza sądowego Karolina Wejsznejder

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2020r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z wniosku C. B.

z udziałem S. B. i A. K.

o podział majątku wspólnego i dział spadku

na skutek apelacji wnioskodawczyni C. B., uczestnika S. B. i uczestniczki A. K. od postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 18 kwietnia 2019r., sygn. akt I Ns 45/18,

postanawia

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie II w ten sposób, że zasądzoną kwotę 32.156,30,-zł tytułem dopłaty i rozliczenia nakładów, pożytków i dochodów podwyższa do kwoty 32.306,30,-zł (trzydzieści dwa tysiące trzysta sześć i 30/100) wraz z odsetkami i na warunkach tam określonych oraz dodatkowo nakazuje wnioskodawczyni i uczestnikom wydanie wzajemnie przyznanych im nieruchomości oraz ruchomości,

II.  oddalić apelację wnioskodawczyni w pozostałej części,

III.  oddalić apelację uczestników w całości,

IV.  koszty postępowania apelacyjnego wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą każdy w zakresie związanym ze swoim udziałem w sprawie.

Dorota Ciejek Mirosław Wieczorkiewicz Agnieszka Żegarska

Sygn. akt IX Ca 1086/19

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni C. B. wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i A. B. oraz dokonanie działu spadku po zmarłym A. B., w skład którego to spadku wchodzi udział wynoszący ½ części w majątku wspólnym. We wniosku wnioskodawczyni podała, że małżonków łączył ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Mąż wnioskodawczyni, A. B. zmarł 2 lipca 2008 roku, a spadek po nim na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 6 lutego 2009 roku wydanego w sprawie I Ns 307/08 nabyli po 1/3 części: żona C. B., córka A. K. i syn S. B..

Wnioskodawczyni ostatecznie wskazała, że w skład majątku wspólnego małżonków B. wchodzą:

1.  gospodarstwo rolne położone w B., w gminie B., o łącznej wartości 700.000 złotych, składające się z:

a)  niezabudowanych działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...), działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...) zabudowanej budynkiem mieszkalnym, budynkami gospodarczymi i budynkiem garażowym oraz działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...) zabudowanej budynkami gospodarczymi, dla których Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...),

b)  niezabudowanej działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...),

2.  własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku nr (...) przy ulicy (...) w B., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o wartości 100.000 złotych,

3.  ciągnik rolniczy marki Z. o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 17.000 złotych,

4.  ciągnik rolniczy marki U. (...) o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 10.000 złotych,

5.  przyczepa zwykła szara marki S. (...), o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 7.000 złotych,

6.  przyczepa marki (...)o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 1.000 złotych,

7.  41 (czterdzieści jeden) akcji imiennych Zakładów (...) Spółki Akcyjnej, serii (...) o numerach od (...) do (...), każda o wartości nominalnej 10 złotych.

Wnioskodawczyni wniosła również o zaliczenie na poczet schedy spadkowej po A. B. wartości dokonanej przez spadkodawcę oraz wnioskodawczynię umową z 30 grudnia 2003 roku na rzecz uczestniczki postępowania A. K. darowizny niezabudowanej działki gruntu oznaczonej numerem(...) położonej w B., w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o wartości 135 000 złotych.

Wnioskodawczyni wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków B. oraz działu spadku po A. B. w ten sposób, aby wszystkie wymienione wyżej ruchomości przyznać wnioskodawczyni, gospodarstwo rolne przyznać uczestnikowi S. B., zaś własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego przyznać uczestniczce A. K. której zaliczyć na poczet należnej jej części otrzymaną przez nią darowiznę oraz ustalić pomiędzy zainteresowanymi stosowne spłaty i dopłaty.

Ponadto wnioskodawczyni wniosła o rozliczenie przy ustalaniu pomiędzy zainteresowanymi spłat i dopłat:

I.  poniesionych przez wnioskodawczynię od daty otwarcia spadku:

a.  nakładów na wymianę poszycia dachowego na wszystkich budynkach gospodarczych i budynku garażowym posadowionych na działkach gruntu oznaczonych numerami 98 i 102,

b.  podatku od nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego za okres od 2 lipca 2008r. do 30 czerwca 2018r. w łącznej kwocie 11.677,80 zł,

c.  obowiązkowego ubezpieczenia OC z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego i ubezpieczenia budynków posadowionych na terenie gospodarstwa rolnego w (...) S.A. za okres od 1 stycznia 2009r. do 31 grudnia 2015r. w łącznej kwocie 4.453,-zł oraz w (...) S.A. za lata 2016 i 2017 w łącznej kwocie 1.266,-zł,

II.  uzyskanych przez uczestniczkę postępowania A. K.:

a.  dochodu z tytułu wynajmowania osobom trzecim przedmiotowego lokalu mieszkalnego od daty otwarcia spadku do listopada 2017 roku,

b.  korzyści uzyskanej z tytułu zajmowania od 2 lipca 2008r. do 30 listopada 2017r. przedmiotowego lokalu mieszkalnego i z tytułu zajmowania od początku 2018r. do chwili obecnej piwnicy przynależącej do tego lokalu,

c.  korzyści uzyskanej z tytułu zajmowania od 2014 roku działki numer (...) (siedliska) w B. na potrzeby mieszkaniowe i potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.

Uczestniczka postępowania A. K., co do zasady przychyliła się do wniosku o podział majątku wspólnego i o dział spadku. Zakwestionowała podane przez wnioskodawczynię wartości nieruchomości. Nie kwestionowała natomiast wartości ruchomości. Wniosła o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i spadkodawcy wchodzą ponadto następujące ruchomości:

1.

• 1.  prasa kostkująca (...) Z 224 o wartości 10.000 złotych,

  2.  przyczepa ciągnikowa o wartości 1.500 złotych,

  3.  ładowacz (...) o wartości 4.000 złotych,

  4.  rozrzutnik obornika o wartości 3.000 złotych,

  5.  siewnik do zboża o wartości 2.000 złotych,

  6.  kopaczka do ziemniaków o wartości 1.500 złotych,

  7.  sadzarka do ziemniaków o wartości 1.000 złotych,

  8.  opryskiwacz o wartości 1.000 złotych,

  9.  siewnik do nawozów o wartości 1.000 złotych,

  10.  kultywator z wałkiem uprawowym o wartości 1.000 złotych,

  11.  pług 3-skibowy o wartości 800 złotych,

  12.  pług 2-skibowy o wartości 500 złotych,

  13.  brony o wartości 500 złotych,

  14.  zgrabiarko-przetrząsarka o wartości 1.000 złotych,

  15.  kosiarka ciągnikowa o wartości 1.000 złotych.

Uczestniczka postępowania nie oponowała co do zasady zaliczeniu na poczet schedy spadkowej otrzymanej przez nią darowizny, przy czym zdaniem uczestniczki zaliczeniu winna podlegać jedynie połowa z kwoty 135.000,-zł.

Uczestniczka postępowania konsekwentnie domagała się przyznania jej całego siedliska, to jest działek gruntu oznaczonych numerem 98, 101 i 102, oraz ciągnika marki(...) wymienionego przez wnioskodawczynię w punkcie 4. i przyczepy ciągnikowej wymienionej przez uczestniczkę w punkcie 2. Ponadto uczestniczka nie wyraziła zgody na przyznanie jej pozostałych składników.

Uczestniczka w ramach swojego stanowiska przyznała, że po otwarciu spadku wnioskodawczyni wymieniła poszycie dachowe na stodole, oborze i garażu, które posadowione są na działce numer (...) w B., zaś podkreśliła, że wymiana poszycia dachowego na spichlerzu posadowionym na działce numer (...) oraz na budynkach gospodarczych posadowionych na działce numer (...), miała miejsce jeszcze za życia spadkodawcy. Uczestniczka oponowała także rozliczeniu uzyskanych przez nią korzyści z tytułu zajmowania na cele mieszkalne siedliska w B. i lokalu mieszkalnego w B..

Uczestniczka postępowania wniosła o rozliczenie przy ustalaniu pomiędzy zainteresowanymi spłat i dopłat:

I.  poniesionych przez uczestniczkę po otwarciu spadku:

a.  nakładów na adaptację na cele mieszkaniowe poddasza w budynku mieszkalnym posadowionym na działce numer (...), na wykonanie ogrodzenia i utwardzenie części tej działki gruntu, o łącznej wartości 81.500 złotych,

b.  czynszu za lokal mieszkalny położony w B., za okres od daty otwarcia spadku do końca listopada 2017 roku, w łącznej wysokości 24.216,19 złotych;

II.  pobranych przez wnioskodawczynię po otwarciu spadku:

a.  środków finansowych zgromadzonych przez spadkodawcę na dzień otwarcia spadku na rachunku bankowym w (...) Banku Spółdzielczym Oddział w B.,

b.  dochodu z tytułu sprzedaży w 2010 i 2011 roku bydła opasowego wchodzącego w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i spadkodawcy,

c.  dochodu z tytułu wynajmowania osobom trzecim lokalu mieszkalnego położonego w B. od listopada 2017 roku do chwili obecnej,

d.  dochodu z tytułu czynszu za dzierżawę gospodarstwa rolnego,

e.  dopłat unijnych w ramach systemu wsparcia bezpośredniego za lata 2009-2018,

f.  płatności z tytułu wniosków klęskowych,

g.  płatności z tytułu zwrotu podatku akcyzowego.

Wnioskodawczyni, w odpowiedzi na stanowisko uczestniczki postępowania, nie kwestionowała wartości wskazanych przez uczestniczkę ruchomości. Przyznała, że pobierała czynsz za dzierżawę gospodarstwa rolnego. Podniosła, że środki zgromadzone na rachunku bankowym przeznaczyła na pokrycie kosztów pogrzebu spadkodawcy, w tym na wykonanie i postawienie nagrobka. Odnośnie bydła podniosła, że sprzedała tylko to bydło, które po 2 lipca 2008r. sama wyhodowała, natomiast bydło istniejące w dacie śmierci spadkodawcy sprzedała uczestniczka postępowania z mężem. Sprzeciwiła się rozliczeniu kosztów czynszu za przedmiotowy lokal mieszkalny w okresie, kiedy lokal ten był wynajmowany osobom trzecim. Zaprzeczyła, że uczestniczka postępowania poniosła nakłady na remont budynku mieszkalnego położonego w B. i podniosła, że remont ten finansowany był ze środków wnioskodawczyni. Ponadto wnioskodawczyni sprzeciwiła się rozliczeniu pobranych przez nią dopłat unijnych, podnosząc, iż nie są to pożytki zaliczane do spadku.

Ostatecznie wnioskodawczyni wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków B. oraz działu spadku po A. B. w ten sposób, aby wnioskodawczyni przyznać ruchomości wymienione przez wnioskodawczynię w punkcie od 3. do 6. i ruchomości wymienione przez uczestniczkę w punkcie 2, 4 i 7 oraz wszystkie nieruchomości, ewentualnie bez działki numer (...). W uzasadnieniu podniosła, że rozwiązała umowy dzierżawy i obecnie sama chciałaby zająć się prowadzeniem działalności rolniczej. Wskazała, że przyznanie uczestniczce całego siedliska uniemożliwi wnioskodawczyni prowadzenie gospodarstwa rolnego, albowiem do tego potrzebne są budynki gospodarcze posadowione na działce numer (...), na którą to działkę wjeżdża się przez działkę numer (...). Działki (...) stanowią jeden kompleks.

Uczestnik postępowania S. B., co do zasady przychylił się do wniosku o podział majątku wspólnego i o dział spadku. Przychylił się do stanowiska wnioskodawczyni. Nie wyraził zgody na przyznanie mu jakiegokolwiek składnika. Wniósł o rozliczenie poniesionego przez niego podatku od nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego za okres od 1 lipca 2018r. do 30 września 2019r. w kwocie 2.430 złotych. Wniósł o zasądzenie na jego rzecz od uczestniczki postępowania stosownej spłaty.

Sąd Rejonowy w Piszu postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2019r.:

I. dokonał podziału majątku wspólnego C. B. i A. B., w skład którego wchodzi:

1. nieruchomość położona w B., w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), składająca się z:

a) niezabudowanych działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...), o łącznej wartości 394.200 złotych,

b) działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), zabudowana budynkiem mieszkalnym, budynkami gospodarczymi i budynkiem garażowym, o wartości 217.524 złotych,

c) działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), zabudowanej budynkami gospodarczymi, o wartości 53.351 złotych,

2. nieruchomość składająca się z niezabudowanej działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), położona w B. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o wartości 246.500 złotych,

3. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku nr (...) przy ulicy (...) w B., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o wartości 124.200 złotych,

4. ciągnik rolniczy marki Z. o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 17.000 złotych,

5. ciągnik rolniczy marki U. (...) o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 10.000 złotych,

6. przyczepa zwykła szara marki S. (...), o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 7.000 złotych,

7. przyczepa marki (...) o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 1.000 złotych,

8. prasa kostkująca (...) Z 224 o wartości 10.000 złotych,

9. przyczepa ciągnikowa o wartości 1.500 złotych,

10. ładowacz (...) o wartości 4.000 złotych,

11. rozrzutnik obornika o wartości 3.000 złotych,

12. siewnik do zboża o wartości 2.000 złotych,

13. kopaczka do ziemniaków o wartości 1.500 złotych,

14. sadzarka do ziemniaków o wartości 1.000 złotych,

15. opryskiwacz o wartości 1.000 złotych,

16. siewnik do nawozów o wartości 1.000 złotych,

17. kultywator z wałkiem uprawowym o wartości 1.000 złotych,

18. pług 3-skibowy o wartości 800 złotych,

19. pług 2-skibowy o wartości 500 złotych,

20. brony o wartości 500 złotych,

21. zgrabiarko-przetrząsarka o wartości 1.000 złotych,

22. kosiarka ciągnikowa o wartości 1.000 złotych,

23. 41 (czterdzieści jeden) akcji imiennych Zakładów (...) Spółki Akcyjnej, serii (...) o numerach od (...) do (...), każda o wartości nominalnej 10 złotych

oraz działu spadku po A. B. zmarłym w dniu 2 lipca 2008r. w E., w skład którego to spadku wchodzi udział wynoszący ½ części w prawie własności opisanych wyżej składników majątku wspólnego, w ten sposób, że składniki wymienione w podpunktach 1a), 1c), 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 14, 23 przyznał wnioskodawczyni C. B., zaś składniki wymienione w podpunkcie 1b) przyznał uczestniczce postępowania A. K..

II.  zasądził od uczestniczki postępowania A. K. na rzecz wnioskodawczyni C. B. kwotę 32.156,30,-zł tytułem dopłaty oraz rozliczenia wszelkich nakładów, pożytków, ciężarów, środków finansowych zgromadzonych na rachunkach bankowych oraz kwoty uzyskanej ze sprzedaży bydła, płatną w terminie 6 miesięcy wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności.

III.  zasądził od uczestniczki postępowania A. K. na rzecz uczestnika postępowania S. B. kwotę 42.325,27,-zł tytułem spłaty oraz rozliczenia wszelkich pożytków i ciężarów, płatną w terminie 6 miesięcy wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności.

IV.  zarządził sprzedaż w drodze licytacji publicznej ruchomości opisanych w punkcie I. podpunkt 8, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21 i 22 orzeczenia.

V.  ustalił, że wnioskodawczyni C. B. otrzyma 4/6 części, zaś uczestnicy postępowania S. B. i A. K. otrzymają po 1/6 części sumy pozostałej po zaspokojeniu kosztów sprzedaży uzyskanej ze sprzedaży ruchomości opisanych w punkcie I. podpunkt 8, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21 i 22 orzeczenia.

VI.  nakazał pobrać od wnioskodawczyni C. B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 16,36,-zł tytułem zwrotu części kosztów związanych z wynagrodzeniem biegłego, które tymczasowo wyłożył Skarb Państwa.

VII.  nakazał pobrać od uczestniczki postępowania A. K. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 349,69,-zł (tytułem zwrotu części kosztów związanych z wynagrodzeniem biegłego, które tymczasowo wyłożył Skarb Państwa oraz tytułem części opłaty sądowej od wniosku.

VIII.  nakazał pobrać od uczestnika postępowania S. B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 2 349,69,-zł tytułem zwrotu części kosztów związanych z wynagrodzeniem biegłego, które tymczasowo wyłożył Skarb Państwa, oraz tytułem części opłaty sądowej od wniosku.

IX.  orzekł, że uczestnicy postępowania ponoszą pozostałe koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, że:

- C. i A. małżonkowie B. byli współwłaścicielami na prawie ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej:

1.  nieruchomości położonej w B., w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), składającej się z:

a)  niezabudowanych działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...), o łącznej wartości 394 200 złotych,

b)  działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, budynkami gospodarczymi i budynkiem garażowym, o wartości 217.524 złotych,

c)  działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), zabudowanej budynkami gospodarczymi, o wartości 53.351 złotych,

2.  nieruchomości stanowiącej niezabudowaną działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położonej w B. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o wartości 246.500 złotych,

3.  własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku nr (...) przy ulicy (...) w B., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o wartości 124.200 złotych,

4.  ciągnika rolniczego marki Z. o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 17.000 złotych,

5.  ciągnika rolniczego marki U. (...) o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 10.000 złotych,

6.  przyczepy zwykłej szarej marki S. (...), o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 7.000 złotych,

7.  przyczepy marki (...) o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 1.000 złotych,

8.  prasy kostkującej (...) Z 224 o wartości 10.000 złotych,

9.  przyczepy ciągnikowej o wartości 1.500 złotych,

10.  ładowacza (...) o wartości 4.000 złotych,

11.  rozrzutnika obornika o wartości 3.000 złotych,

12.  siewnika do zboża o wartości 2.000 złotych,

13.  kopaczki do ziemniaków o wartości 1.500 złotych,

14.  sadzarki do ziemniaków o wartości 1 000 złotych,

15.  opryskiwacza o wartości 1 000 złotych,

16.  siewnika do nawozów o wartości 1 000 złotych,

17.  kultywatora z wałkiem uprawowym o wartości 1.000 złotych,

18.  pługu 3-skibowego o wartości 800 złotych,

19.  pługu 2-skibowego o wartości 500 złotych,

20.  bron o wartości 500 złotych,

21.  zgrabiarko-przetrząsarki o wartości 1.000 złotych,

22.  kosiarki ciągnikowej o wartości 1.000 złotych,

23.  41 (czterdzieści jeden) akcji imiennych Zakładów (...) Spółki Akcyjnej, serii (...) o numerach od (...) do (...), każda o wartości nominalnej 10 złotych.

- na podstawie umowy z 30 grudnia 2003 roku zawartej pod numerem Rep. (...), C. i A. małżonkowie B. darowali córce A. K. niezabudowaną działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...) położoną w B. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o wartości 135.000 złotych,

- A. B. zmarł 2 lipca 2008 roku, a spadek po nim, na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu wydanego 6 lutego 2009 roku w sprawie I Ns 307/08, nabyli: żona C. B., córka A. K. i syn S. B. - po 1/3 części każdy z nich,

- w skład spadku po A. B. wchodzi udział wynoszący ½ części w opisanym wyżej majątku wspólnym,

- w dacie śmierci spadkodawcy, małżonkowie B. posiadali środki finansowe w łącznej kwocie 22.856,62 złotych zgromadzone na rachunkach bankowych w (...)- (...) Banku Spółdzielczym Oddziale w B.. Środki z rachunków A. B. w dniu 9 lipca 2008 roku zostały wypłacone C. B. tytułem pokrycia kosztów pogrzebu,

- wnioskodawczyni C. B. poniosła koszt wykonania i postawienia spadkodawcy nagrobka w kwocie 10.000 złotych,

- po śmierci spadkodawcy, wnioskodawczyni C. B. poniosła nakłady z majątku osobistego na wymianę poszycia dachowego na wszystkich budynkach gospodarczych i budynku garażowym posadowionych na działce gruntu numer (...). Łączna wartość tych nakładów wyniosła 49.160 złotych, w tym na działce numer (...) – 36.911 złotych,

- w dacie śmierci A. B., w skład majątku wspólnego małżonków B. wchodziło także bydło opasowe. W 2010 i 2011 roku wnioskodawczyni C. B. sprzedała siedem sztuk tego bydła S. P. prowadzącemu handel zwierzętami gospodarczymi, za łączną kwotę 16.829,79 złotych,

- w 2011 roku wnioskodawczyni C. B. ziemię w B. wydzierżawiła odpłatnie Z. S. oraz A. G. i wyprowadziła się z Bełcząca zaprzestając prowadzenia działalności rolniczej. Za okres od 2012 do 2018 roku z tytułu czynszu dzierżawnego C. B. otrzymała od Z. S. łącznie 29.000 złotych, a od A. G. łącznie 11.600 złotych,

- z tytułu złożonych w Biurze Powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w P. wniosków o przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, wnioskodawczyni C. B. za lata 2011-2017 wypłacono łącznie 219.941,24 złotych,

- z tytułu złożonych w Biurze Powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w P. wniosków klęskowych za rok 2015 i 2018, wnioskodawczyni C. B. wypłacono łącznie 9.271,54 złotych,

- za II półrocze 2011, 2012 i 2014 roku wnioskodawczyni C. B. pobrała z Urzędu Miejskiego w B. zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej,

- córka spadkodawcy, uczestniczka A. K., do przełomu czerwca i lipca 2014 roku mieszkała wraz z mężem i dziećmi w lokalu mieszkalnym nr (...) położonym w przy ulicy (...) w B.. Na przełomie czerwca i lipca 2014 roku przeprowadziła się z rodziną do B. i zamieszkała w domu rodzinnym posadowionym na działce numer (...),

- w 2015 i 2017 roku uczestniczka A. K. poczyniła nakłady z majątku osobistego na działkę gruntu numer (...) w postaci: wykonania bramy wjazdowej i ogrodzenia, utwardzenia posesji płytą ażurową, wykonania chodnika i schodów wejściowych do budynku mieszkalnego oraz adaptacji poddasza na cele mieszkaniowe, o łącznej wartości 104.565 złotych.

- uczestniczka A. K., pomimo zamieszkiwania w B., w okresie od sierpnia 2014 roku do stycznia 2016 roku opłacała czynsz za lokal mieszkalny nr (...) położony w przy ulicy (...) w B.. Łącznie poniosła z tego tytułu kwotę 4.023,83 złotych,

- od lutego 2016 roku lokal powyższy wynajmowany jest M. K., która do września 2017 roku odstępne w kwocie 350 złotych miesięcznie płaciła uczestniczce A. K., zaś od października 2017 roku odstępne w kwocie 370 złotych miesięcznie za lokal i od stycznia 2018 roku w kwocie 60 złotych miesięcznie za przynależny do tego lokalu garaż - płaci wnioskodawczyni C. B.,

- uczestniczka A. K. za okres od lutego 2016 roku do września 2017 roku pobrała łącznie 7.000 złotych tytułem odstępnego,

- wnioskodawczyni C. B. za okres od października 2017 roku do marca 2019 roku pobrała łącznie 6.660 złotych tytułem odstępnego za lokal oraz za okres od stycznia 2018 roku do marca 2019 roku łącznie kwotę 900 złotych tytułem czynszu za najem garażu,

- po śmierci spadkodawcy, wnioskodawczyni C. B. poniosła:

- koszt obowiązkowego ubezpieczenia OC z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego i ubezpieczenia budynków posadowionych na terenie gospodarstwa rolnego za lata 2009-2015 w (...) S.A. w łącznej kwocie 4.453 złotych oraz za lata 2016-2017 w (...) S.A. w łącznej kwocie 1.266 złotych,

- podatek od nieruchomości położonych w B. za okres od 2 lipca 2008r. do 30 czerwca 2018r. w łącznej kwocie 11.677,80 złotych.

- syn spadkodawcy, uczestnik S. B. poniósł podatek od nieruchomości położonych w B. w łącznej kwocie 1.062 złotych obejmującej IV ratę za 2018 rok i trzy pierwsze raty za 2019 rok.

Mając to na uwadze Sąd I instancji podał, że zgodnie z art. 31 § 1 kriop majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, zaś oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 kriop).

W pozostałym zakresie Sąd ten odwołał się jeszcze do art. 46 kriop oraz art. 567 § 3 i art. 684 kpc, przyjmując, że skład i wartość majątku wspólnego oraz spadku ulegającego podziałowi ustala sąd.

Odnośnie tej kwestii Sąd Rejonowy wskazał, że zasadą jest, iż podział majątku wspólnego i dział spadku obejmuje składniki należące do danego majątku w dacie ustania wspólności/otwarcia spadku oraz istniejące w chwili dokonywania podziału, zaś przepisy regulujące postępowanie o dział spadku (art. 680-689 k.p.c.), jak i przepisy normujące podział majątku wspólnego (art. 566-567 kpc), nie określają wprost sposobów podziału. Odsyłają do uregulowań dotyczących zniesienia współwłasności (art. 688 kpc).

Sąd I instancji zauważył również, że w myśl art. 622 § 2 w zw. z art. 688 kpc, gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek, co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych, a w przypadku braku zgodnego wniosku, a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne (art. 623 w zw. z art. 687 w zw. z art. 688 kpc).

W konsekwencji Sąd Rejonowy przyjął, że w przedmiotowej sprawie w skład ulegającego podziałowi majątku wspólnego wnioskodawczyni i spadkodawcy, w którym to majątku udział spadkodawcy wynosi ½ części i obejmuje całość spadku po nim, wchodzą:

1.  nieruchomość położona w B., w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), składająca się z:

a)  niezabudowanych działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...),

b)  działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, budynkami gospodarczymi i budynkiem garażowym,

c)  działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), zabudowanej budynkami gospodarczymi,

2.  nieruchomość stanowiąca niezabudowaną działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położona w B. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...),

3.  własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku nr (...) przy ulicy (...) w B., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...),

4.  ciągnik rolniczy marki Z. o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 17.000 złotych,

5.  ciągnik rolniczy marki U. (...) o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 10.000 złotych,

6.  przyczepa zwykła szara marki S. (...), o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 7.000 złotych,

7.  przyczepa marki (...) o numerze rejestracyjnym (...), o wartości 1.000 złotych,

8.  prasa kostkująca (...) Z 224 o wartości 10.000 złotych,

9.  przyczepa ciągnikowa o wartości 1.500 złotych,

10.  ładowacz (...) o wartości 4.000 złotych,

11.  rozrzutnik obornika o wartości 3.000 złotych,

12.  siewnik do zboża o wartości 2.000 złotych,

13.  kopaczka do ziemniaków o wartości 1.500 złotych,

14.  sadzarka do ziemniaków o wartości 1.000 złotych,

15.  opryskiwacz o wartości 1.000 złotych,

16.  siewnik do nawozów o wartości 1.000 złotych,

17.  kultywator z wałkiem uprawowym o wartości 1.000 złotych,

18.  pług 3-skibowy o wartości 800 złotych,

19.  pług 2-skibowy o wartości 500 złotych,

20.  brony o wartości 500 złotych,

21.  zgrabiarko-przetrząsarka o wartości 1.000 złotych,

22.  kosiarka ciągnikowa o wartości 1.000 złotych,

23.  41 (czterdzieści jeden) akcji imiennych Zakładów (...) Spółki Akcyjnej, serii (...) o numerach od (...) do (...), każda o wartości nominalnej 10 złotych.

Sąd Rejonowy rozstrzygając sprawę miał na względzie i to, że wnioskodawczyni domagała się przyznania jej ruchomości wymienionych w punkcie 4, 5, 6, 7, 9 11 i 14 oraz wszystkich nieruchomości, ewentualnie bez działki oznaczonej numerem geodezyjnym (...). Natomiast uczestniczka postępowania domagała się przyznania jej działek gruntu oznaczonych numerem 98, 101 i 102 oraz ruchomości wymienionych w punkcie 5 i 9.

Sąd I instancji podał, że wartość ruchomości ustalił w oparciu o zgodne w tym zakresie stanowisko zainteresowanych, zaś wartość nieruchomości, wobec braku zgodnego stanowiska zainteresowanych, w oparciu o pisemną opinię biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości, J. O., dlatego:

- wartość działki numer (...) wynosi 10.600 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 10.300 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 11.200 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 4.600 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 11.100 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 158.300 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 102.600 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 3.100 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 82.400 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 359.000 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 65.600 złotych,

- wartość działki numer (...) wynosi 246.500 złotych,

- natomiast wartość lokalu mieszkalnego wynosi 124.200 złotych.

Sąd ten zauważył, że odnośnie powyższej wyceny opinia biegłego sądowego J. O. nie była kwestionowana przez zainteresowanych.

Sąd Rejonowy przyjął wartość poniesionych przez uczestniczkę nakładów, która została wyceniona również przez biegłego sądowego J. O. na łączną kwotę 104.565 złotych i dotyczą one nieruchomości stanowiącą działkę gruntu oznaczoną numerem 98, w postaci: wykonania bramy wjazdowej i ogrodzenia, utwardzenia posesji płytą ażurową, wykonania chodnika i schodów wejściowych do budynku mieszkalnego oraz adaptacji poddasza na cele mieszkaniowe.

Także biegły sądowy J. O. ustalił wartość nakładów poniesionych przez wnioskodawczynię na działce (...) i wycenił te nakłady na kwotę 36.911 złotych, zaś na działce (...) na kwotę 12.249 złotych. Prace objęte wyceną dotyczyły wymiany poszycia dachowego na budynku garażowym i budynkach gospodarczych posadowionych na działkach oznaczonych numerem (...). Prace te zostały rozpoczęte za życia spadkodawcy, ale dokończone i opłacone przez wnioskodawczynię już po jego śmierci.

Zważywszy na ustalone przez biegłego sądowego J. O. wartości nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię i uczestniczkę postępowania, Sąd Rejonowy przyjął, że według stanu na dzień otwarcia spadku:

- wartość działki numer (...) wynosi 217.524 złotych (359.000 zł – 104.565 zł – 36.911 zł = 217.524 zł),

- wartość działki numer (...) wynosi 53 351 złotych (65.600 zł – 12.249 zł = 53.351 zł).

Mając na względzie przypadające zainteresowanym udziały w majątku spadkowym (po 1/3 części) oraz fakt stałego zamieszkiwania przez uczestniczkę postępowania w budynku mieszkalnym posadowionym na działce numer (...) i ostateczne stanowisko wnioskodawczyni w zakresie sposobu podziału, Sąd I instancji dokonał podziału majątku wspólnego małżonków B. i działu spadku po A. B. w ten sposób, że uczestniczce postępowania A. K. przyznał wyłącznie działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), natomiast wszystkie pozostałe nieruchomości oraz ruchomości wymienione w punkcie I. podpunkcie 4, 5, 6, 7, 9 11 i 14, a także akcje imienne wymienione w podpunkcie 23 sentencji postanowienia, przyznał wnioskodawczyni.

Sąd Rejonowy uznał, że skoro nikt z zainteresowanych nie wyraził zgody na przyznanie mu pozostałych ruchomości, nie możliwe było przyjęcie rozwiązania, które sprowadzałoby się do przyznania prawa własności jednemu z nich, dlatego zarządził sprzedaż w drodze licytacji publicznej ruchomości opisanych w punkcie I. podpunkcie 8, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21 i 22 sentencji postanowienia. Jednocześnie, w oparciu o przepis art. 625 kpc, Sąd ten ustalił, że wnioskodawczyni otrzyma 4/6 części, zaś uczestnicy postępowania otrzymają po 1/6 części sumy uzyskanej ze sprzedaży tychże ruchomości, pozostałej po zaspokojeniu kosztów sprzedaży.

Do rozliczenia Sąd Rejonowy przyjął także:

- kwotę 22.856,62 złotych (w tym kwota 10.568,71 złotych zgromadzona na rachunkach spadkodawcy, która w dniu 9 lipca 2008 roku została wypłacona wnioskodawczyni tytułem pokrycia kosztów pogrzebu), z której połowa wchodzi w skład spadku po A. B., co wynika z załączonych do akt sprawy pism nadesłanych przez (...)- (...) Bank Spółdzielczy Oddział w B., zaś jako dług podlegający rozliczeniu zostały uwzględnione koszty pogrzebu spadkodawcy w wysokości 10.000,-zł (art. 922 § 3 kc),

- cena sprzedaży S. P. w 2010 i 2011 roku przez wnioskodawczynię 7 sztuk bydła wyniosła łącznie kwotę 16.829,79 złotych.

Odnosząc się do roszczeń zainteresowanych o rozliczenie w niniejszym postępowaniu osiągniętych korzyści, pobranych pożytków i poniesionych ciężarów, Sąd I instancji podał, że na podstawie art. 618 § 1 kpc rozstrzygał także wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Roszczenia o których mowa w tym przepisie, to przede wszystkim roszczenia związane z korzystaniem z rzeczy wspólnej, pobieraniem z niej pożytków i przychodów oraz dokonanych nakładów (art. 207 kc).

Mając to na uwadze Sąd Rejonowy przyjął, że wnioskodawczyni w żadnej mierze nie udowodniła, iż wbrew swojej woli nie została dopuszczona do współposiadania lokalu mieszkalnego położonego w B. i działki gruntu numer (...) położonej w B., ponieważ już z chwilą otwarcia spadku wnioskodawczyni i uczestniczka dokonały nieformalnego podziału do korzystania – quoad usum – wymienionych wyżej nieruchomości.

W tym zakresie Sąd ten przyjął, że wnioskodawczyni mieszkała w B., gdzie jeszcze przez kilka lat prowadziła gospodarstwo rolne, natomiast uczestniczka wraz z mężem i dziećmi mieszkała w lokalu w B.. W 2011 roku wnioskodawczyni sprzedała ostatnie krowy, wydzierżawiła ziemię i wyprowadziła się z B., dokąd na przełomie czerwca i lipca 2014 roku przeprowadziła się z rodziną uczestniczka postępowania, która zamieszkuje tam do chwili obecnej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd I instancji uznał, że ewentualne korzyści osiągnięte przez wnioskodawczynię z tytułu posiadania do 2011 roku nieruchomości w B. i osiągnięte przez uczestniczkę z tytułu posiadania do maja 2014 roku lokalu mieszkalnego w B. i od przełomu czerwca i lipca 2014 roku do chwili obecnej nieruchomości oznaczonej numerem 98 położonej w B. oraz potencjalne pożytki możliwe do uzyskania z tych nieruchomości, nie podlegają rozliczeniom w niniejszym postępowaniu.

Według Sądu Rejonowego rozliczeniu w niniejszym postępowaniu niewątpliwie podlegają natomiast następujące pożytki:

1.  dochód uzyskany przez wnioskodawczynię i uczestniczkę postępowania z tytułu odstępnego za wynajem lokalu mieszkalnego położonego w B. i uzyskany przez wnioskodawczynię z tytułu czynszu za wynajem garażu przynależnego do tego lokalu,

2.  dochód uzyskany przez wnioskodawczynię z tytułu czynszu dzierżawnego,

3.  dochód uzyskany przez wnioskodawczynię z tytułu złożonych przez nią wniosków o przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego za lata 2011-2017,

4.  dochód uzyskany przez wnioskodawczynię z tytułu złożonych przez nią wniosków o klęskowych za 2015 i 2018 rok,

oraz ciężary:

1.  poniesiony przez uczestniczkę postępowania A. K. czynsz za lokal mieszkalny położony w B. za okres od sierpnia 2014 roku do stycznia 2016 roku,

2.  poniesiony przez wnioskodawczynię podatek od nieruchomości położonych w B. od 2 lipca 2008r. do 30 czerwca 2018r.,

3.  poniesiony przez wnioskodawczynię koszt obowiązkowego ubezpieczenia OC z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego i ubezpieczenia budynków posadowionych na terenie gospodarstwa rolnego za lata 2009-2017,

4.  poniesiony przez uczestnika postępowania S. B. podatek od nieruchomości położonych w B. obejmujący IV ratę za 2018 rok i trzy pierwsze raty za 2019 rok.

Sąd I instancji podkreślił również, że od daty otwarcia spadku do stycznia 2016 roku, to uczestniczka postępowania A. K. ponosiła wszelkie wydatki i ciężary związane z przedmiotowym lokalem mieszkalnym położonym w B.. Nie bez znaczenia, zdaniem tego Sądu było to, że od daty otwarcia spadku do przełomu czerwca i lipca 2014 roku przedmiotowy lokal znajdował się w wyłącznym posiadaniu uczestniczki, która zamieszkiwała w nim wraz z mężem i dziećmi, a tym samym to wyłącznie uczestniczka pobierała pożytki z tej rzeczy wspólnej.

W konsekwencji Sąd Rejonowy przyjął, że bezzasadne jest roszczenie uczestniczki A. K. o rozliczenie kosztów utrzymania przedmiotowego lokalu za okres od daty otwarcia spadku do przełomu czerwca i lipca 2014 roku, ponieważ uczestniczka korzystała z tego lokalu i pobierała z niego pożytków, z wyłączeniem pozostałych spadkobierców.

Natomiast zdaniem tego Sądu, zasadne jest roszczenie uczestniczki A. K. od sierpnia 2014 roku do stycznia 2016 roku, kiedy to przedmiotowy lokal nie był przez nikogo zamieszkiwany, a należny za niego czynsz ponosiła uczestniczka postępowania. Uczestniczka w tym czasie (od sierpnia 2014 roku do stycznia 2016 roku), tytułem czynszu uiściła łącznie kwotę 4.023,83 złotych.

Sąd I instancji w oparciu o zeznania świadka M. K. ustalił, że uczestniczka postępowania A. K. od lutego 2016 roku do września 2017 roku pobrała łącznie 7.000 złotych tytułem odstępnego (20 miesięcy x 350 zł = 7.000 zł), natomiast wnioskodawczyni od października 2017 roku do marca 2019 roku (data orzekania w niniejszej sprawie) pobrała łącznie 6.660 złotych tytułem odstępnego za lokal (18 miesięcy x 370 zł = 6 660 zł) oraz od stycznia 2018 roku do marca 2019 roku łącznie kwotę 900 złotych tytułem czynszu za wynajem garażu (15 m-cy x 60 zł = 900 zł).

Przesłuchani w sprawie świadkowie A. G. i Z. S. zeznali jednoznacznie, że w oparciu o ustne umowy dzierżawy zawarte z wnioskodawczynią w 2011 roku, dzierżawią odpłatnie przedmiotową ziemię położoną w B.. Świadek A. G. zeznał, że zawsze płaci czynsz dzierżawny na jesieni. Wskazał, że za 2012 rok zapłacił wnioskodawczyni 3 000 zł, za 2013 rok – 3 500 zł, za 2014 rok – 3 500 zł, za 2015 rok – 4 500 zł, za 2016 rok – 4 500 zł, za 2017 rok – 4 500 zł, a za 2018 rok – 5 500 zł (k. 101v i 358). Natomiast świadek Z. S. zeznał, że zawsze płaci czynsz dzierżawny w lutym lub w marcu za cały rok. Wskazał, że za rok 2012 zapłacił wnioskodawczyni 1 600 zł, za 2013 rok – 1 600 zł, za 2014 rok – 1 600 zł, za 2015 rok – 1 600 zł, za 2016 rok – 1 600 zł, za 2017 rok – 1 800 zł i za 2018 rok – 1 800 zł (k. 101-101v i 358).

W oparciu o zeznania świadków A. G. i Z. S. Sąd Rejonowy ustalił, że tytułem czynszu dzierżawnego za lata 2012-2018 wnioskodawczyni otrzymała od A. G. 29.000 złotych, natomiast od Z. S. 11.600 złotych, czyli łącznie 40.600 złotych.

Sąd I instancji uwzględnił w ramach niniejszego postępowania, zgłoszone przez uczestniczkę żądanie rozliczenia pobranych przez wnioskodawczynię dopłat unijnych za lata 2009-2018.

Takie rozliczenie według Sądu Rejonowego było zasadne, ponieważ do 2010 roku wnioskodawczyni prowadziła gospodarstwo rolne w B., a dopiero w 2011 roku sprzedała ostatnie sztuki bydła i wydzierżawiła ziemię, zaprzestając prowadzenia działalności rolniczej.

W tej sytuacji Sąd I instancji uznał, że skoro od 2011 roku wnioskodawczyni nie ponosiła żadnych kosztów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, pobrane przez nią od tego roku unijne płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego i pomocy finansowej z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, stanowią pożytek i podlegają rozliczeniu w niniejszym postępowaniu. Z załączonego do akt sprawy raportu wystawionego przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wynika, że za lata 2011-2017 wnioskodawczyni wypłacono z tego tytułu łącznie 219.941,24 złotych.

Z tych samych względów Sąd ten uznał, że rozliczeniu podlega kwota 9.271,54 złotych wypłacona wnioskodawczyni z tytułu złożonych przez nią wniosków klęskowych za rok 2015 i 2018, co potwierdza załączona do akt sprawy informacja nadesłana przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Zdaniem Sądu Rejonowego rozliczeniu nie podlega natomiast uzyskana przez wnioskodawczynię kwota z tytułu zwrotu podatku akcyzowego za II półrocze 2011, 2012 i 2014 roku, albowiem zwrot ten związany był z poniesionym przez wnioskodawczynię wydatkiem na zakup oleju napędowego i nie stanowił pożytku osiągniętego z przedmiotowych nieruchomości.

W oparciu o przedłożone przez wnioskodawczynię dokumenty wystawione przez (...) S.A. i (...) S.A. wraz z dowodem wpłaty oraz informację z Urzędu Miejskiego w B., decyzję w sprawie wymiaru łącznego zobowiązania pieniężnego na 2019 rok i dwa dowody wpłat, Sąd I instancji przyjął, że wnioskodawczyni po śmierci spadkodawcy poniosła:

- koszt obowiązkowego ubezpieczenia OC z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego i ubezpieczenia budynków posadowionych na terenie gospodarstwa rolnego za lata 2009-2015 w (...) S.A. w łącznej kwocie 4.453 złotych oraz za lata 2016-2017 w (...) S.A. w łącznej kwocie 1 266 złotych,

- podatek od nieruchomości położonych w B. od 2 lipca 2008r. do 30 czerwca 2018r. w łącznej kwocie 11.677,80 złotych,

- natomiast uczestnik postępowania S. B. poniósł podatek od nieruchomości położonych w B. w łącznej kwocie 1.062 złotych obejmującej IV ratę za 2018 rok i trzy pierwsze raty za 2019 rok.

Reasumując, Sąd Rejonowy przyjął, że łączna wartość majątku wspólnego wnioskodawczyni i spadkodawcy, który uległ podziałowi (z pominięciem nakładów na nieruchomości i z pominięciem ruchomości, których sprzedaż nastąpi w drodze licytacji) wynosiła 1.076.685 złotych, dlatego wartość spadku wynosi 538.342,50 złotych (1.076.685 zł : 2 = 538.342,50 zł).

W niniejszej sprawie Sąd ten przyjął, że podlega zaliczeniu na schedę spadkową połowa wartości darowizny otrzymanej 30 grudnia 2003 roku przez uczestniczkę postępowania A. K. od wnioskodawczyni i spadkodawcy, czyli kwota 67.500 złotych, gdyż wartość przedmiotu darowizny wynosiła 135.000 złotych.

W tym zakresie Sąd ten podał, że sposób zaliczenia darowizn na schedę spadkową określa przepis art. 1042 § 1 kc, zgodnie z którym sąd do spadku ulegającego podziałowi między spadkobierców dodał schedę spadkową uczestniczki, otrzymaną kwotę podzielił na ilość spadkobierców, a następnie na poczet otrzymanej kwoty zaliczył otrzymaną przez uczestniczkę schedę.

W tej sytuacji Sąd Rejonowy przyjął, że równowartość udziału uczestniczki postępowania w majątku spadkowym wynosi kwotę 134.447,50 złotych (538 342,50 zł + 67 500 zł = 605 842,50 zł : 3 = 201 947,50 zł – 67 500 zł = 134 447,50 zł).

W dalszej części Sąd ten podał, że w wyniku podziału uczestniczce postępowania przyznana została nieruchomość o wartości 217.524 złotych, w konsekwencji czego uczestniczka A. K. powinna spłacić wnioskodawczynię i uczestnika postępowania kwotą po 41.538,25 złotych (217 524 zł - 134 447,50 zł = 83 076,50 zł : 2 = 41 538,25 zł), przy czym rozliczeniu podlegają jeszcze omówione wcześniej nakłady, pożytki, ciężary, środki finansowe zgromadzone na rachunkach bankowych oraz kwota uzyskana ze sprzedaży bydła.

Dalej Sąd I instancji przyjął, że tytułem rozliczenia nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię na przyznaną uczestniczce działkę gruntu o numerze 98, uczestniczka musi zwrócić wnioskodawczyni wartość tych nakładów, to jest kwotę 36.911 złotych.

Sąd Rejonowy podsumowując uznał, że pobrane przez wnioskodawczynię pożytki (odstępne za lokal mieszkalny i czynsz za wynajem garażu, czynsz dzierżawny, płatności unijne, płatności klęskowe), środki zgromadzone na rachunkach bankowych i kwota uzyskana ze sprzedaży bydła, stanowiły łącznie kwotę 317.059,19 złotych, zaś poniesione przez wnioskodawczynię ciężary (nagrobek, obowiązkowe ubezpieczenie i podatek od nieruchomości) wyniosły łącznie 27.396,80 złotych.

W tej sytuacji Sąd I instancji przyjął, że z otrzymanej różnicy (317 059,19 zł - 27 396,80 zł = 289 662,39 zł) uczestniczce postępowania A. K. należna jest od wnioskodawczyni 1/6, a zatem kwota 48.277,06 złotych (289 662,39 zł : 6 = 48 277,06 zł).

W dalszej części Sąd Rejonowy uznał, że uczestniczka postępowania A. K. pobrała pożytki o wartości 7.000 złotych (odstępne za lokal mieszkalny), zaś tytułem ciężarów (czynszu za lokal mieszkalny) poniosła kwotę 4.023,83 złotych, dlatego Sąd ten przyjął, iż z otrzymanej różnicy (7 000 zł - 4 023,83 zł = 2 976,17 zł) od uczestniczki postępowania A. K. należne jest na rzecz wnioskodawczyni 4/6 części, to jest kwota 1.984,11 złotych (2 976,17 zł x 4 : 6 = 1 984,11 zł), a na rzecz uczestnika S. B. 1/6 części, to jest kwota 496,02 złotych (2 976,17 zł : 6 = 496,02 zł).

Natomiast według Sądu Rejonowego uczestnik postępowania S. B. poniósł ciężary (podatek od nieruchomości) o wartości 1.746 złotych, z czego 1/6 części, czyli kwota 291 złotych, należna jest na jego rzecz od uczestniczki A. K. (1 746 zł : 6 = 291 zł).

W tej sytuacji, zdaniem Sądu I instancji, tytułem wzajemnych rozliczeń wnioskodawczyni powinna zwrócić uczestniczce postępowania A. K. 46.292,95 złotych (48 277,06 zł - 1 984,11 zł = 46 292,95 zł), zaś uczestniczka postępowania A. K. powinna zwrócić S. B. 787,02 złotych (496,02 zł + 291 zł = 787,02 zł).

W konsekwencji według Sądu Rejonowego, zaszła konieczność zasądzenia od uczestniczki postępowania A. K.:

- na rzecz wnioskodawczyni kwoty 32.156,30 złotych tytułem dopłaty oraz rozliczenia nakładów, pożytków, ciężarów, środków zgromadzonych na rachunkach i kwoty uzyskanej ze sprzedaży bydła (41 538,25 zł + 36 911 zł = 78 449,25 zł - 46 292,95 zł = 32 156,30 zł),

- na rzecz uczestnika S. B. kwoty 42.325,27 złotych tytułem spłaty oraz rozliczenia pożytków i ciężarów (41 538,25 zł + 787,02 zł = 42 325,27 zł).

Mając to na uwadze Sąd ten o dopłacie i spłacie na rzecz wnioskodawczyni i uczestnika postępowania rozstrzygnął zgodnie z art. 212 § 3 kc oznaczając termin płatności oraz wysokość odsetek należnych w przypadku zwłoki w płatności, ponieważ okres 6 miesięcy, to czas odpowiedni, który pozwoli uczestniczce na zgromadzenie zasądzonych od niej kwot.

O kosztach niniejszego postępowania i sądowych, orzeczonych w pkt VI, VII i VIII postanowienia, Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 2 kpc oraz art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych uznając, że ze względu na charakter sprawy i rozbieżne interesy zainteresowanych, winni oni w równym stopniu ponieść koszt opłaty sądowej od wniosku (1 000 zł) oraz koszt wynagrodzenia biegłego sądowego, który na potrzeby niniejszej sprawy sporządził opinię (6 049,08 zł). Łącznie koszty te wyniosły 7 049,08 złotych, zatem na każdego z zainteresowanych przypada kwota 2 349,69 złotych (7 049,08 zł : 3 = 2 349,69 zł). Wnioskodawczyni została zwolniona z obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od wniosku (postanowienie k. 28) oraz wpłaciła zaliczkę na poczet wynagrodzenia biegłego w kwocie 2 000 złotych. Natomiast uczestniczka postępowania A. K. wpłaciła zaliczkę na poczet wynagrodzenia biegłego w kwocie 2 000 złotych. Wobec powyższego Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu od wnioskodawczyni kwotę 16,36 złotych (2 349,69 zł – 2 333,33 zł = 16,36 zł), od uczestniczki postępowania A. K. kwotę 349,69 złotych (2 349,69 zł – 2 000 zł = 349,69 zł), a od uczestnika S. B. kwotę 2 349,69 złotych.

O pozostałych kosztach postępowania Sąd ten orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc.

Apelację od tego postanowienia złożyli wnioskodawczyni i uczestnicy.

Wnioskodawczyni w swojej apelacji i w imieniu uczestnika S. B. zaskarżyła postanowienie Sądu rejonowego w całości.

Wnioskodawczyni zarzuciła zaskarżonemu postanowieniu:

I. błędne ustalenie składu i wartości majątku spadkowego oraz błędne rozstrzygnięcia o wzajemnych roszczeniach współwłaścicieli z tytułu posiadania spadku:

a) przez przyjęcie, że do rozliczenia między spadkobiercami wchodzą uzyskane przez wnioskodawczynię: kwota 219.941,24,-zł z tytułu dopłat unijnych w ramach systemu wsparcia bezpośredniego za lata 2011 - 2017, a także kwota 9.271,54,-zł z tytułu płatności z wniosków klęskowych za lata 2015 i 2018.

b) przez przyjęcie, że w skład spadku wchodzi uzyskana przez wnioskodawczynię kwota 900,-zł tytułem czyn­szu za najem garażu, który Sąd błędnie uznał za przynależny do lokalu mieszkalnego opisanego w pkt 1.3 zaskarżonego postanowienia, a został on nabyty po śmierci spadkodawcy i stanowi majątek osobisty wnioskodawczyni,

c) poprzez uznanie, że uczestniczka wydała w posiadanie pozostałym spadkobiercom sporny lokal w sierpniu 2014r., dlatego wadliwie zostało przyjęte, iż wydatkowana przez uczest­niczkę A. K. w okresie od sierpnia 2014 roku do stycznia 2016 roku kwota 4.023,83,-zł na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej w B. tytułem opłat za ten lokal mieszkalny stanowi jej nakład na majątek spadkowy,

d) poprzez wadliwe nie uwzględnienie utraconych dochodów, ponieważ gdyby uczestniczka nie zajmowała przedmiotowego lokalu w czasie od sierpnia 2014r. do stycznia 2016r. to za ten okres spadkobiercy z tytułu czynszu najmu uzyskaliby dochód w wysokości 6.300,-zł,

e) przez przyjęcie, że uczestniczka A. K. w 2015 i 2017 roku poczyniła nakłady na działkę nr (...) wartości 104.565,-zł w postaci: wykonania bramy wjazdowej i ogrodzenia, utwardzenia posesji płytą ażurową, wykonania chodnika i schodów wej­ściowych do budynku mieszkalnego oraz adaptacji poddasza na cele mieszkaniowe oraz przyjęcie, iż są to tylko nakłady uczestniczki, a ponadto sąd I instancji nie odniósł się to tego, że wnioskodawczyni, że przekazała uczestniczce na wyżej wymienione prace 20.000,-zł, a także drewno niezbędne do wykonania adaptacji poddasze i schodów wewnętrznych na poddasze.

W tej sytuacji wnioskodawczyni wniosła o:

1) zmianę pkt II oraz III postanowienia w przedmiocie spłat należnych wnioskodaw­czyni i uczestnikowi S. B. od uczestniczki A. K. przez ponowne ich wyliczenie po uwzględnieniu zarzutów z pkt A, tj.:

a)  pomniejszenie „pożytków" uzyskanych przez wnioskodawczynię z tytułu dopłat o kwotę 36.859,67,-zł;

b)  pomniejszenie „po­żytków" uzyskanych przez wnioskodawczynię o kwotę 900,-zł z tytułu wynajmu garażu;

c)  pomniejszenie nakładów poniesionych przez uczestniczkę o kwotę 4.023,83,-zł z tytu­łu opłat za mieszkanie w B.;

d)  pomniejszenie nakładów uczestniczki na działkę nr (...) i adaptację strychu wyliczonych w postanowieniu na kwotę 104.565,-zł o przekazane przez wnioskodawczynię na ten cel kwotę 20.000 zł oraz o wartość drewna według wartości ustalonej przez biegłego, a jednocześnie powiększenie nakładów wnioskodawczyni na spadek o kwotę 20.000,-zł oraz o wartość drewna według wartości ustalonej przez biegłego;

2) zobowiązanie wszystkich zainteresowanych do wzajemnego wydania w posiadanie składników majątku spadkowego przyznanego im na własność;

3) zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania za II instancję w tym z tytułu zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wnioskodawczyni wniosła również o dopuszczenie dowodu:

a)  z księgi wieczystej KW (...) aktu notarialnego zawierającego umowę sprzedaży z dnia 11.01.2011 roku za nr Rep. (...) z której wynika, że wnioskodawczyni kupiła w tym dniu dwie działki gruntu nr (...) każda o powierzchni 0,0018 ha, położone w B.,

b)  odpisu z księgi wieczystej KW OLI (...), że wnioskodawczyni wpisana jest w niej jako właścicielka w/w działek,

c)  wypisu z rejestru gruntów na działkę nr (...) i z kartoteki budynków z których wynika, że na działce nr (...) znajduje się garaż o powierzchni 18m ², wybudowany w 2012r. i stanowiący własność wnioskodawczyni,

d)  z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości w celu ustalenia wartości drewna, stanowiącego osobisty majątek wnioskodawczyni, zużytego na adaptacje strychu oraz wykonanie schodów z parteru na strych w budynku mieszkalnym na działce nr (...) w Bełczący.

Uczestniczka postępowania A. K. zaskarżyła postanowienie w części:

- w punkcie I odnośnie przyznania na rzecz wnioskodawczyni C. B. składników w postaci działek oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) wartości 3.100,-zł i 102 wartości 53.351,-zł, mimo żądania przyznania tych działek uczestniczce postępowania, która z nich przez wiele lat korzystała i w dalszym ciągu korzysta, związanych zaś z przyznaną uczestniczce działką nr (...);

- w punkcie II i III poprzez brak rozłożenia na raty zasądzonych kwot spłaty od uczestniczki A. K. na rzecz wnioskodawczyni C. B. oraz uczestnika S. B..

Uczestniczka A. K. zarzuciła zaskarżonemu postanowieniu:

1. niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności obecnej sytuacji osobistej i materialnej uczestniczki postępowania A. K. w aspekcie możliwości jednorazowego zasądzenia spłat na rzecz wnioskodawczyni i drugiego uczestnika postępowania;

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegająca na uznaniu, że wnioskodawczyni C. B. przyznać należy działki o numerach (...),

3. uchybienie procesowe, mające wpływ na wynik sprawy w postaci:

- naruszenia art. 320 kpc poprzez brak jego zastosowania przy tak dużych spłatach ze strony uczestniczki A. K. na rzecz wnioskodawczyni i drugiego uczestnika;

- art. 328 § 2 kpc poprzez brak wskazania w uzasadnieniu przyczyny odmowy przyznania A. K. działek o numerach geodezyjnych (...) wbrew jej żądaniu, a przyznaniu ich wnioskodawczyni.

Uczestniczka we wnioskach „powołała” nowe fakty i dowody w postaci dokumentów obrazujących aktualną sytuację osobistą i materialną uczestniczki A. K., albowiem potrzeba ich powołania wynikła po wydaniu postanowienia o podziale majątku wspólnego i dziale spadku, zważywszy na konieczność dokonania przez uczestniczkę jednorazowo wysokich spłat. Jest to zaświadczenie o dochodach firmy (...)- męża uczestniczki oraz zaświadczenie z KRUS-u, dotyczące uczestniczki.

Mając to na uwadze uczestniczka A. K. wniosła o zmianę postanowienia w zaskarżonym zakresie poprzez:

-przyznanie uczestniczce A. K. dodatkowo działek nr (...) oprócz przyznanej jej działki nr (...);

-rozłożenie na jak największą liczbę rat w okresie 2 lat już zasądzonych od uczestniczki kwot spłat, jak również rozłożenie w analogiczny sposób spłat przy ewentualnym przyznaniu uczestniczce działek nr (...).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni jest zasadna w nieznacznym zakresie, tj. tylko co do rozliczenia kwoty 900,-zł przyjętej, jak pożytki wnioskodawczyni z majątku spadkowego. Ta zmiana wynika z nowych okoliczności wskazanych w apelacji wnioskodawczyni, które nie były wykazane w postępowaniu przed Sądem I instancji. Dopiero w apelacji wnioskodawczyni przedstawiła dowód, że garaż z którego wnioskodawczyni otrzymała dochód w wysokości 900,-zł został nabyty po śmierci spadkodawcy i stanowi też jej majątek osobisty, dlatego ta należność nie może być przedmiotem rozliczeń w niniejszym postępowaniu. Powyższa kwota została odliczona od wzajemnych rozliczeń. Po wcześniejszym odliczeniu kwoty 900,-zł tytułem wzajemnych rozliczeń wnioskodawczyni powinna zwrócić uczestniczce postępowania A. K. 46.142,95 złotych (316.159,19 – 27.396,80= 288.762,39:6 = 48 127,06 zł - 1 984,11 zł = 41 142,95 zł).

W tych warunkach wymagana była zmiana i konieczność zasądzenia od uczestniczki postępowania A. K. na rzecz wnioskodawczyni kwoty 32.306,30,-zł tytułem dopłaty oraz rozliczenia nakładów, pożytków, ciężarów, środków zgromadzonych na rachunkach i kwoty uzyskanej ze sprzedaży bydła (41 142,25 zł + 36 911 zł = 78 449,25 zł - 46 142,95 zł = 32 306,30 zł).

Warto jednak zauważyć, że dochód był odliczony w wysokości 900,-zł i został rozliczony w ramach wcześniej przedstawionych arytmetycznych wyliczeń w proporcji do udziału spadkowego (ogólnej sumy uzyskanych dochodów i pożytków).

W celu dokładnego określenia wzajemnych ewentualnie roszczeń z tytułu posiadania przyznanych wnioskodawczyni i uczestniczce składników majątkowych w ramach dokonywanego działu wymagane było także rozstrzygnięcie o wydaniu wzajemnie przyznanych im nieruchomości oraz ruchomości (art. 212 § 2 kc w zw. z art. 618 § 1, art. 684, art. 686 i art. 688 kpc).

Mając to na uwadze w tym zakresie zaskarżone postanowienie wymagało zmiany, dlatego na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 kpc Sąd Okręgowy orzekł, jak w punkcie I sentencji postanowienia.

W pozostałej części apelacja wnioskodawczyni i apelacje uczestników nie były zasadne, dlatego Sąd II instancji orzekł, jak w punktach II i III postanowienia (art. 385 w zw. z art. 13 § 1 kpc).

Przechodząc do analizy zarzutów wnioskodawczyni należy zauważyć, że przedstawia ona swoje stanowisko, co do oceny ustalonego na podstawie zaoferowanych przez strony dowodów:

- do rozliczenia między spadkobiercami wchodzą uzyskane przez wnioskodawczynię: kwotę 219.941,24,-zł z tytułu dopłat unijnych w ramach systemu wsparcia bezpośredniego za lata 2011 - 2017, a także kwota 9.271,54,-zł z tytułu płatności z wniosków klęskowych za lata 2015 i 2018,

- przyjęcie, że uczest­niczka A. K. wydatkowała od sierpnia 2014 roku do stycznia 2016 roku kwota 4.023,83,-zł na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej w B. tytułem opłat za ten lokal mieszkalny stanowi jej nakład na majątek spadkowy,

- poprzez nie uwzględnienie utraconych dochodów przez wnioskodawczynię z lokalu w B. od sierpnia 2014r. do stycznia 2016r.,

- przez przyjęcie, że uczestniczka A. K. w 2015 i 2017 roku poczyniła wartości 104.565,-zł w postaci: wykonania bramy wjazdowej i ogrodzenia, utwardzenia posesji płytą ażurową, wykonania chodnika i schodów wej­ściowych do budynku mieszkalnego oraz adaptacji poddasza na cele mieszkaniowe oraz przyjęcie, iż są to tylko nakłady uczestniczki, a ponadto sąd I instancji nie odniósł się to tego, że wnioskodawczyni przekazała uczestniczce A. K. kwotę 20.000,-zł na prace remontowe i adaptacyjne wykonane na działce nr (...), a także drewno niezbędne do wykonania adaptacji poddasza i schodów wewnętrznych na poddasze.

Co do pierwszej kwestii to należy podkreślić, że z zebranego materiału dowodowego wynika, że wnioskodawczyni pobrała łącznie kwotę 219.941,24,-zł z tytułu dopłat unijnych w ramach systemu wsparcia bezpośredniego za lata 2011 – 2017 oraz kwotę 9.271,54,-zł z tytułu płatności z wniosków klęskowych za lata 2015 i 2018 w czasie kiedy już faktycznie zaprzestała prowadzić gospodarstwo rolne.

Ważne w tym zakresie jest to, że wnioskodawczyni sporną pierwszą kwotę w wysokości 36.859,67,-zł za 2011r. tytułem dopłaty unijnej w ramach systemu wsparcia bezpośredniego otrzymała dopiero w na koniec lutego i w marcu 2012r. (k. 71 odw.), kiedy nie prowadziła swojego gospodarstwa, a grunty wydzierżawiła Z. S. i A. G..

W tej sytuacji otrzymane pieniądze nie były wykorzystane na potrzeby związane z prowadzeniem produkcji rolniczej, ale były swoistą formą dochodu tylko z tytułu formalnego posiadania nieruchomości rolnych, chociaż dopłaty te w swoim założeniu miały służyć pokrywaniu wydatków związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, czyli de facto powinny je otrzymać dzierżawcy, a nie wnioskodawczyni.

Warto nadmienić, że zarówno przepisy ustawy z 26 stycznia 2007 roku o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz.U. z 2012r., poz. 1164, ze zm.), jak i przepisy obecnie obowiązującej ustawy z 5 lutego 2015 roku o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz.U. z 2015r., poz. 308), przewidują warunki, jakie należy spełnić w celu uzyskania dopłaty. Poprzednio obowiązująca ustawa stanowiła w art. 7, że rolnikowi przysługuje jednolita płatność obszarowa (a tymi są m.in. jednolita płatność obszarowa i podstawowa płatność uzupełniająca) do będącej w jego posiadaniu w dniu 31 maja roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie tej płatności, powierzchni gruntów rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, kwalifikujących się do objęcia tą płatnością zgodnie z art. 124 ust. 2 124 akapit pierwszy rozporządzenia rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009r. ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiające określone systemy wsparcia dla rolników, zmieniające rozporządzenia (WE) nr 1290/2005, (WE) nr 247/2006, (WE) nr 378/2007 oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 z dnia 19 stycznia 2009r. (Dz. Urz. UE.L nr 30, str. 16).

W tej sytuacji należy przyjąć, że w warunkach niniejszej sprawy ani przepisy ustawy z dnia 5 lutego 2015r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, ani poprzedzającej ją ustawy z 26 stycznia 2007r. nie wyłączają dopłat bezpośrednich od obowiązku rozliczenia się ze współwłaścicielem. Sam fakt, że na mocy tych ustaw dopłaty przysługują jedynie faktycznym posiadaczom wykorzystującym je rolniczo nie powoduje, że nie ma do ich rozliczenia zastosowania art. 207 kc.

Zasadniczo zatem nie może budzić wątpliwości, że skoro wnioskodawczyni pobrała z wyłączeniem dopłaty bezpośrednie do gruntów rolnych objętych współwłasnością, to powinna on rozliczyć się z nich (por. postanowienia: Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2013r., III CZP 86/13 i Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 28 września 2017r., sygn. akt IX Ca 241/17, z 28 grudnia 2018r., IX Ca 778/18 oraz 21 listopada 2019r., IX Ca 942/19 publik. Portal orzeczeń sądów powszechnych).

W konsekwencji ustalenia Sądu I instancji w tym zakresie oraz rozliczenie uzyskanych tych znacznych środków pieniężnych w sposób dokonany w zaskarżonym postanowieniu są prawidłowe i odpowiadają prawu.

Wnioskodawczyni kwestionowała, że uczestniczka z rodziną korzystała z mieszkania w B. także po lipcu 2014r., jednak w tym zakresie nie zaoferowała żadnych przeciwnych dowodów.

Z zeznań świadka R. K., na którego powołuje się wnioskodawczyni, co prawda w innej kwestii, ale wówczas zeznając podał, że uczestniczka A. K. z rodziną wyprowadziła się na przełomie czerwca i lipca 2014r., zaś do stycznia 2016r. ponosiła opłaty za to mieszkanie do spółdzielni mieszkaniowej, na co przedstawiła dowody wpłaty, rachunki.

W apelacji pojawia się motyw, że uczestniczka w ww. lokalu zostawiła swoje rzeczy i nie wydała najemcy piwnicy.

Przesłuchany w tym zakresie wspomniany najemca spornego lokalu M. K. zeznała, że „nie wiem kto korzysta z piwnicy, nigdy się tym nie interesowałam”.

W tych warunkach zaoferowany przez wnioskodawczynię materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie tezy skarżącej, co wnioskowanych przez nią roszczeń (art. 6 kc i art. 232 kpc), natomiast przedstawione przez uczest­niczkę A. K. dowody wskazują, że wydatkowała od sierpnia 2014 roku do stycznia 2016 roku kwotę 4.023,83,-zł na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej w B. tytułem opłat za ten lokal mieszkalny, dlatego jej żądanie słusznie Sąd I instancji przyjął, że stanowi jej nakład uczestniczki na majątek spadkowy, który stosownie do udziału został prawidłowo rozliczony.

Nie zasługuje również na podzielenie zarzut wnioskodawczyni, że przekazała uczestniczce A. K. kwotę 20.000,-zł na prace remontowe i adaptacyjne wykonane na działce nr (...), a także drewno niezbędne do wykonania adaptacji poddasza i schodów wewnętrznych na poddasze.

Wnioskodawczyni swoją argumentację opiera na tym, że nie stać było uczestniczki oraz jej męża, żeby z własnych dochodów ponieść nakłady w wysokości 104.565,-zł, dlatego uczestniczka korzystała z pomocy wnioskodawczyni.

W jakimś zakresie wnioskodawczyni opierała się na zeznaniach świadka R. K., jednak z tych zeznań wynika (po odsłuchaniu), że do remontu podłogi na poddaszu domu wykorzystane były drewniane belki. Zaś drewno na te belki było pozyskane z lasu, będącego współwłasnością wnioskodawczyni i jej siostry, za ich zgodą.

W tej sytuacji wnioskodawczyni nie może żądać obecnie rozliczenia z dokonanej darowizny, bo tak należy ocenić tę jej pomoc i pomoc siostry wnioskodawczyni (jeżeli o tym wiedziała), ponieważ nie takie było wówczas porozumienie wnioskodawczyni i uczestniczki.

Istotne w tym zakresie jest to, że nie wiadomo ile tych belek drewnianych zostało wykorzystanych do remontu podłogi w spornym budynku. Świadek zeznał, że tylko część drewna (belek) została wykorzystana do tego remontu, ale ile tego drewna zostało wykorzystane wnioskodawczyni nie udowodniła.

Dowód z opinii biegłego mógłby ustalić wartość spornego drewna zużytego do remontu, ale po uprzednim wykazaniu ilości zużytego tego materiału, gdyż fakty muszą wykazać i udowodnić strony, biegły bowiem nie ustala takich faktów. W tym miejscu należy pominąć nieodpłatne przekazanie drewna pozyskanego w lesie wnioskodawczyni, którego była współwłaścicielem.

Podobnie należy ocenić stanowisko wnioskodawczyni zawarte w apelacji, jakoby miała „przekazać” na ww. prace remontowe 20.000,-zł.

Oprócz jednego zdania wnioskodawczyni, które zawarte jest w protokole rozprawy w początkowym etapie postępowania (k. 25 odw.), skarżąca nie przedstawiła żadnych wiarygodnych i przekonujących dowodów w tym zakresie.

Wnioskodawczyni w ramach ww. zgłoszonych żądań pomija kwestię formalną, ponieważ sam fakt rozpoznania tych roszczeń w postępowaniu nieprocesowym nie uzasadnia stosowania do reguł rządzących rozstrzyganiem tych roszczeń zasad odmiennych od tych, jakie rządzą rozstrzyganiem takich roszczeń w procesie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 1 grudnia 2011r., I CSK 78/11, Legalis nr 454827).

W tych warunkach ciężar dowodu spoczywa w pełnym zakresie na stronie, która ze zgłoszonego faktu wywodzi skutki prawne w postaci roszczenia (art. 6 kc).

Wnioskodawczyni kwestionując wysokość poniesionych nakładów na spadkowe nieruchomości nie zauważa, że przeprowadzane prace adaptacyjne i remontowe były przeprowadzane przez kilka lat w systemie gospodarczym, dlatego „szafowanie” danymi z deklaracji podatkowych uczestniczki i jej męża nie jest przekonujące na poparcie żądań zgłoszonych przez skarżącą.

Na koniec tej części rozważań, a dotyczących apelacji wnioskodawczyni Sąd odwoławczy zauważa, że dowód z opinii biegłego nie był zasadny, oprócz braku podstawy faktycznej, także dlatego, że brak było prawidłowo sformułowanego zastrzeżenia w trybie art. 162 kpc, który powinien był być złożony na rozprawie w dniu 4 kwietnia 2019r. przez zawodowego pełnomocnika wnioskodawczyni, dlatego nawet zarzut z art. 380 kpc nie konwaliduje wadliwie sformułowanego odwołania na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego od niezaskarżalnego postanowienia dowodowego, gdy roszczenie ma charakter kontradyktoryjny, a zgłoszone żądanie stanowi wniosek o rozliczenia nakładów.

Przechodząc już do apelacji uczestniczki postępowania A. K. Sąd odwoławczy uznał, że nie jest ona również zasadna.

W tym miejscu należy zauważyć, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego (por. uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego 31 stycznia 2008r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55), dlatego powoływanie się w zarzutach na naruszenie prawa procesowego, ma skutek procesowy tylko do wymienionych w odwołaniu konkretnych zarzutów naruszenia procedury, z wyjątkiem powodujących nieważność postępowania.

Mając na uwadze ww. założenie proceduralne Sąd II instancji uznaje, że wbrew zarzutowi skarżącej w realiach niniejszej sprawy nie zachodzi sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Zaoferowane przez strony dowody oraz ustalony stan faktyczny w zakresie sposobu korzystania ze spornego gospodarstwa, planowanych działań w tym zakresie oraz uwzględniając stan majątkowy wnioskodawczyni i uczestników postępowania Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu I instancji, że jest zasadne, aby wnioskodawczyni C. B. należy przyznać także działki o numerach (...).

W tym miejscu należy podkreślić, że sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału zachodzi wtedy, gdy powstaje dysharmonia pomiędzy materiałem zgromadzonym a konkluzją, do jakiej dochodzi sąd na podstawie tego materiału.

Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom Sądu Rejonowego odmiennego poglądu, nie może prowadzić do wniosku o dokonaniu przez ten Sąd błędu w ustaleniach faktycznych, a w zasadzie do takiej polemiki sprowadza się w tym zakresie apelacja uczestniczki A. K.. W przedmiotowej sprawie zachodzi taka sytuacja.

W zakresie sposobu dokonania podziału masy spadkowej Sąd I instancji wskazał, że odnośnie tej kwestii uwzględnił przypadające zainteresowanym udziały w majątku spadkowym oraz fakt stałego zamieszkiwania przez uczestniczkę postępowania A. K. w budynku mieszkalnym posadowionym na działce numer (...) i ostateczne stanowisko wnioskodawczyni w zakresie sposobu podziału.

Na uzupełnienie tego wniosku należy wskazać, że w udział uczestniczki w dzielonym majątku wynosi de facto 1/6 części, a tylko w masie spadkowej 1/3 części.

Sporne gospodarstwo rolne powstało z pracy wnioskodawczyni i jej zmarłego męża, a wnioskodawczyni ma w nim udział aż 2/3. Wnioskodawczyni ma wydzieloną swoją część gospodarstwa, którym włada, dlatego przydzielenie uczestniczce A. K. działek o numerach (...) w istniejącej konfiguracji, jako enklawy w nieruchomości spowoduje dalsze konflikty.

Ponadto wnioskodawczyni, jako właściciel większościowy oraz faktyczny twórca tego gospodarstwa, w tym jednej zabudowanej budynkami gospodarczymi, pozbawiona byłaby zaplecza do korzystania ze swojej części tego gospodarstwa, co byłoby sprzeczne ze społeczno-gospodarczym dokonania takiego podziału.

Warto również zauważyć, że uczestniczka nie ma środków na zapłatę na świadczenia wynikającego z przypadającego wnioskodawczyni udziału w dotychczasowej wysokości (32.156,30,-zł) w miarę realnym terminie, wobec nie byłoby zasadne, aby miała otrzymać dodatkowe działki o wartości ponad 60.000,-zł.

Wówczas taki podział nie byłby dokonany w sposób sprawiedliwy.

Ewentualne uchybienia w pełniejszym wyświetleniu motywacji sposobu dokonania podziału masy spadkowej nie wpływają na prawidłowość rozstrzygnięcia zaskarżonego postanowienia, albowiem ww. kwestie są przejrzyste i oczywiste.

Przechodząc do ostatniego problemu wskazywanego w apelacji uczestniczki możliwości jednorazowego zasądzenia spłat na rzecz wnioskodawczyni i drugiego uczestnika postępowania należy zauważyć, że Sąd I instancji ustalił termin spłaty zasądzonych świadczeń. Odroczył nawet termin tej spłaty na 6 miesięcy od dnia prawomocności, co można wywieść z treści rozstrzygnięcia w punktach II i III zaskarżonego postanowienia.

Tym samym należy przyjąć, że Sąd Rejonowy wypełnił wymagania określone w art. 212 § 3 kc.

W sprawach działowych sąd może na podstawie art. 212 § 3 kc rozłożyć dopłaty lub spłaty na raty, przy czym w takim wypadku terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu.

Stosując art. 212 § 3 kc sąd powinien uwzględnić nie tylko składniki majątkowe, które są przedmiotem postępowania działowego, ale całościowo stan majątkowy uczestników postępowania działowego, czy inne, nieobjęte postępowaniem, składniki majątku współwłaściciela zobowiązanego do spłat mogą mieć znaczenie dla możliwości i terminu wywiązania się przez niego z obowiązku spłat, w tym poprzez ewentualną możliwość zaciągnięcia odpowiedniego kredytu. Ochrona sytuacji majątkowej współwłaściciela, któremu przyznano przedmiot objęty postępowaniem podziałowym powinna nastąpić z jak najmniejszym uszczerbkiem dla ochrony interesów majątkowych pozostałych współwłaścicieli uprawnionych do stosownych spłat.

Dla określenia terminu spłat nie bez znaczenia jest także czas trwania postępowania działowego, jeżeli w tym okresie uczestnik postępowania zobowiązany do spłat korzystał z przedmiotu objętego węzłem współwłasności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013r., V CSK 79/12, LEX nr 1296718).

W niniejszej sprawie istotne jest to, że spłaty zostały ustalone w oparciu o stanowisko wnioskodawcy i uczestników, a tym samym rozważa i uwzględnia ich interesy.

W tych warunkach, w ocenie Sądu odwoławczego, skoro skarżąca uczestniczka chciała otrzymać sporne działki, to powinna była liczyć się z rozstrzygnięciem, że będzie musiała spłacić udział w tym składniku majątkowym wobec pozostałych spadkobierców, a biorąc pod uwagę czas, jaki upłynął od początku niniejszego postępowania, zobowiązana była przygotować na ten cel jakieś środki na poczet ewentualnej spłaty.

Ponadto z przeprowadzonych dowodów wynika, że uczestniczka z mężem ma nieduży, ale stały dochód, również otrzymała część spornych nieruchomości na wyłączną własność i będzie mogła prawdopodobnie zaciągnąć kredyt pod tę nieruchomość.

W warunkach niniejszej sprawy ważne jest i to, że sąd rozważając rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, nie powinien działać z pokrzywdzeniem wierzyciela, ponieważ powinien brać pod rozwagę sytuację wierzyciela oraz w miarę szybką i realną możliwość zaspokojenia jego roszczeń, dlatego przedmiotowe orzeczenie nader trafnie uwzględnia przedstawione przez strony interesy i argumentację w tej części.

Sąd odwoławczy oddalił wnioski dowodowe zawarte w apelacji uczestniczki A. K., ponieważ dotyczą one sytuacji majątkowej sprzed wydania orzeczenia przez Sąd I instancji, a ponadto nie miałby istotnego wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy (art. 381 kpc).

Mając to na uwadze i ten zarzut zawarty w apelacji uczestniczki nie był zasadny, dlatego na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 apelacja ta podlegała oddaleniu.

W sprawach nieprocesowych każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane z własnym udziałem w sprawie. Inaczej może być, jeśli ich interesy są sprzeczne. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 listopada 2010r. (III CZ 46/10, OSNC 2011/7-8/88, Biul.SN 2011/1/12) stwierdził, że w sprawach tzw. działowych między uczestnikami domagającymi się podziału, nie ma sprzeczności interesów niezależnie od tego, jaki sposób podziału postulują i jakie wnioski składają w tym względzie.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 520 § 1 kpc.

Dorota Ciejek Mirosław Wieczorkiewicz Agnieszka Żegarska