Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt X K 187/19

PR 1 Ds. (...).2018

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2019 roku

Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku w X Wydziale Karnym w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Julia Kuciel

Protokolant: Magdalena Barska

bez udziału Prokuratora Prokuratura Rejonowej G. – Ś. w G.

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2019 roku i 20 listopada 2019 roku na rozprawie sprawy

A. A. (A.), syna Z. i M., urodzonego (...) w G., pesel (...)

oskarżonego o to, że:

w okresach od września 2003 roku do stycznia 2004 roku, od czerwca 2004 roku do lipca 2004 roku, od września 2004 roku do listopada 2005 roku, od stycznia 2006 roku do stycznia 2008 roku, od marca 2008 roku do maja 2008 roku, lipcu 2008 roku i październiku 2008 roku, od czerwca 2012 roku do października 2012 roku, od stycznia 2013 roku do lipca 2014 roku, od września 2014 roku do czerwca 2015 roku w G. będąc zobowiązanym z mocy ustawy oraz na podstawie wyroku RP Sądu Rejonowego w Gdańsku VI Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 28 stycznia 2004 roku, sygn.. akt VI RC 941/03 do obowiązku opieki poprzez łożenie rat alimentacyjnych na utrzymanie osoby najbliższej, tj. córki K. A. (1) w kwocie po 250 złotych miesięcznie, a następnie na podstawie wyroku RP Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku Wydział V Rodzinny i Nieletnich z dnia 24 września 2009 roku podwyższonych do kwoty 400 złotych miesięcznie płatnych do rąk przedstawicielki ustawowej M. G. (1), uchylał się od ciążącego na nim obowiązku, przez co naraził w/w na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. o czyn z art. 209 § 1a k.k.

orzekając na podstawie ustawy – Kodeks karny w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 maja 2017 roku i na mocy art. 4 § 1 k.k.

***

I. oskarżonego A. A. (A.) w ramach czynu zarzucanego mu w akcie oskarżenia uznaje za winnego tego, że w okresie od 25 grudnia 2012 roku do 24 czerwca 2013 roku uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego wobec K. A. (2), ciążącego na nim z mocy ustawy i ustalonego co do wysokości do kwoty 400 złotych wyrokiem Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku z dnia 24 września 2009 roku w sprawie o sygn. akt V RC 690/08 i przez to naraził w/w na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, czyn ten kwalifikuje jako występek z art. 209 § 1 k.k. i za to skazuje go, a na mocy art. 209 § 1 k.k. w zw. z art. 34 § 1, § 1a pkt 1, § 1b, § 2 pkt 1 i 3 k.k. i art. 35 § 1 k.k. wymierza mu za to karę 5 (pięciu) miesięcy ograniczenia wolności, polegającą na obowiązku świadczenia nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne, wskazanej przez Sąd, w wymiarze 20 (dwudziestu) godzin w stosunku miesięcznym,

II. oskarżonego A. A. (A.) w ramach czynu zarzucanego mu w akcie oskarżenia uznaje za winnego tego, że w okresie od 08 stycznia 2014 roku do 15 września 2014 roku, od 06 listopada 2014 roku do 24 marca 2015 roku i od 28 kwietnia 2015 roku do 23 lipca 2015 roku uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego wobec K. A. (2), ciążącego na nim z mocy ustawy i ustalonego co do wysokości do kwoty 400 złotych wyrokiem Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku z dnia 24 września 2009 roku w sprawie o sygn. akt V RC 690/08 i przez to naraził w/w na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, czyn ten kwalifikuje jako występek z art. 209 § 1 k.k. i za to skazuje go, a na mocy art. 209 § 1 k.k. w zw. z art. 34 § 1, § 1a pkt 1, § 1b, § 2 pkt 1 i 3 k.k. i art. 35 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. wymierza mu za to karę 10 (dziesięciu) miesięcy ograniczenia wolności, polegającą na obowiązku świadczenia nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne, wskazanej przez Sąd, w wymiarze 20 (dwudziestu) godzin w stosunku miesięcznym,

III. na mocy art. 85 § 1 i 2 k.k., art. 85a k.k., art. 86 § 1 i 3 k.k. i art. 34 § 1a pkt 1, § 2 pkt 1 i 3 k.k. i art. 35 § 1 k.k. wymierzone A. A. (A. ) w I (pierwszym) i II (drugim) niniejszego wyroku kary jednostkowe ograniczenia wolności łączy i w to miejsce wymierza oskarżonemu karę łączną 1 (jednego) roku ograniczenia wolności, polegającą na obowiązku wykonywania przez ten okres nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, wskazanej przez Sąd, w wymiarze 20 (dwudziestu) godzin w stosunku miesięcznym,

IV. na podstawie art. 626 § 1 k.p.k., art. 627 k.p.k. oraz art. 2 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 2 ust. 2 i art. 10 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych zasądza od oskarżonego A. A. (A.) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku koszty sądowe w wysokości 250,00 zł (dwieście pięćdziesiąt złotych), w tym kwotę 180, 00 złotych (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem opłaty.

Sygn. akt X K 187/19

UZASADNIENIE

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. A. jest ojcem K. A. (1) urodzonego (...) z nieformalnego związku z M. G. (1) (uprzednio M.). M. G. (1) rozstała się z A. A. około 2003 roku.

Następnie, działając w imieniu małoletniej K. A. (1) M. G. (1) wniosła przeciwko A. A. pozew o dostarczenie środków utrzymania, albowiem nie łożył on na utrzymanie małoletniej. W toku postępowania toczącego się na skutek pozwu wniesionego przez M. G. (1) przed Sądem Rejonowym w Gdańsku pod sygnaturą akt VI RC 941/03 doszło do zabezpieczenia powództwa poprzez zobowiązanie pozwanego do łożenia na utrzymanie małoleniej powódki w kwocie 200 złotych miesięcznie. Następnie, wyrokiem z dnia 28 stycznia 2004 roku w/w Sąd zasądził od A. A. na rzecz K. A. (1) kwotę 250 złotych tytułem alimentów, płatną do 15-go każdego miesiąca, do rąk matki małoletniej, od dnia 01 września 2003 roku. Wyrok ten został zaopatrzony w rygor natychmiastowej wykonalności.

dowody: pismo z UM k.1-v; kopia wyroku z k.2,52-53 ; dokumentacja komornicza z k.3, z k.48-50v,k.151-158; decyzja (...) z k.4-6; postanowienie z k.51, odpis skrócony aktu urodzenia k.56; dokumentacja komornicza z k.3, z k.48-50v,k.151-158;dokumetnacja z ZUS z k.55-v; pismo z PUP z k.90; dane o karalności k. 82-84; odpisy wyroków z k.92,95-96,101,109-111,122-126; dane o osadzeniu z k. 93-94,97-98,k.143; wyjaśnienia oskarżonego k.106-107; pismo z (...) z k.40; zeznania M. G. (1) z k.69-70,k.170-171; informacje o osadzeniach k. 22,23; zaświadczenia z ZK/AŚ z k.36, k.42-46,k.65-66; pismo z PUP z k.90; dane o karalności k. 82-84,k.160-163; odpisy wyroków z k.92,95-96,101,109-111,122-126; dane o osadzeniu z k. 93-94,97-98,k.143; wyjaśnienia oskarżonego k.106-107; zeznania K. A. (1) z k.169-170

Z uwagi na trudności w uzyskaniu świadczeń alimentacyjnych od A. A. M. G. (1) wystąpiła o wszczęcie postepowania egzekucyjnego wobec niego. Egzekucję świadczeń alimentacyjnych wynikających z powyższego tytułu wykonawczego prowadził Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Gdańsk – Południe w Gdańsk T. K. w sprawie egzekucyjnej o sygn. akt KMP 7/04. Stan zaległości alimentacyjnych A. A. wynosił na dzień 17 lipca 2019 roku 8 174,01złotych z tytułu należności na rzecz wierzyciela alimentacyjnego. Ponadto zobowiązanie A. A. względem Funduszu Alimentacyjnego, z uwagi na wypłacanie świadczenia na rzecz K. A. (1) w tej dacie wynosiło 46 475,32 zł oraz kwotę 22 159, 77 złotych na rzecz poprzedniego płatnika (ZUS).

W dniu 24 września 2008 roku Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku w sprawie o sygn. akt V RC 690/08 podwyższył należne małoletniej alimenty do kwoty 400, 00 złotych miesięcznie, zaopatrzając ten wyrok w rygor natychmiastowej wykonalności.

K. A. (1) przyznano świadczenie z funduszu alimentacyjnego w wysokości 01 września 2005 roku do 30 września 2018 roku.

dowody: pismo z UM k.1-v; kopia wyroku z k.2,52-53 ; decyzja (...) z k.4-6; postanowienie z k.51, dane z (...) z k.57-64; dokumentacja komornicza z k.3, z k.48-50v,k.151-158;dokumetnacja z ZUS z k.55-v; pismo z PUP z k.90; dane o karalności k. 82-84; odpisy wyroków z k.92,95-96,101,109-111,122-126; dane o osadzeniu z k. 93-94,97-98,k.143; wyjaśnienia oskarżonego k.106-107; pismo z (...) z k.40; zeznania M. G. (1) z k.69-70,k.170-171; informacje o osadzeniach k. 22,23; zaświadczenia z ZK/AŚ z k.36, k.42-46,k.65-66; pismo z PUP z k.90; dane o karalności k. 82-84,k.160-163; odpisy wyroków z k.92,95-96,101,109-111,122-126; dane o osadzeniu z k. 93-94,97-98,k.143; wyjaśnienia oskarżonego k.106-107; zeznania K. A. (1) z k.169-170

Na skutek prowadzonej egzekucji komorniczej w okresie objętym zarzutem od A. A. uzyskano następujące kwoty:

- w lutym 2004 roku kwotę 50, 00 złotych,

- w marcu 2004 roku kwotę 82, 43 złotych,

- w maju 2004 roku i w sierpniu 2004 roku kwoty po 50, 00 złotych,

- w lutym 2008 roku kwotę 30, 00 złotych,

- w czerwcu 2008 roku kwotę 40, 00 złotych,

- w sierpniu 2008 roku kwotę 20, 00 złotych,

- we wrześniu 2008 roku kwotę 50, 00 złotych,

- w kwietniu 2012 roku kwotę 510, 17 złotych,

- listopadzie 2012 roku kwotę 445, 28 złotych,

- w grudniu 2012 roku kwotę 181, 18 złotych,

- w sierpniu 2014 roku kwotę 30,00 złotych,

- w sierpniu 2015 roku kwotę 123, 64 złotych.

dowody: dokumentacja komornicza z k.3, z k.48-50v,k.151-158;dokumetnacja z ZUS z k.55-v; pismo z PUP z k.90; dane o karalności k. 82-84; odpisy wyroków z k.92,95-96,101,109-111,122-126; dane o osadzeniu z k. 93-94,97-98,k.143; wyjaśnienia oskarżonego k.106-107; pismo z (...) z k.40; zeznania M. G. (1) z k.69-70,k.170-171; informacje o osadzeniach k. 22,23; zaświadczenia z ZK/AŚ z k.36, k.42-46,k.65-66; pismo z PUP z k.90; dane o karalności k. 82-84,k.160-163; odpisy wyroków z k.92,95-96,101,109-111,122-126; dane o osadzeniu z k. 93-94,97-98,k.143; wyjaśnienia oskarżonego k.106-107; zeznania K. A. (1) z k.169-170

W okresach pomiędzy 02 lutego 2002 roku do 04 kwietnia 2002 roku, od 9 listopada 2008 roku do 07 maja 2012 roku i od 24 lipca 2015 roku do 17 marca 2019 roku A. A. przebywał w zakładach karnych celem odbycia kar pozbawienia wolności orzeczonych w innych sprawach. Przebywając w warunkach izolacji penitencjarnej A. A. podjął zatrudnienie i otrzymywał wynagrodzenie, które częściowe przeznaczane było na prowadzone postępowanie egzekucyjne prowadzone pod sygn. akt KM 63943/11, KM (...).

Po opuszczeniu jednostki penitencjarnej A. A. pozostawał zatrudniony w okresach od 01 lutego 2006 roku do 16 kwietnia 2006 roku, od 20 kwietnia 2007 roku do 16 sierpnia 2007 roku, od 01 października 2007 roku do 26 listopada 2007 roku, od 16 listopada 2012 roku do 30 grudnia 2012 roku, od 01 kwietnia 2013 roku do 30 czerwca 2013 roku, od 14 marca 2014 roku do 30 kwietnia 2014 roku, od 09 grudnia 2014 roku do 8 marca 2015 roku. Natomiast w okresach od 21 czerwca 2010 roku do 29 grudnia 2010 roku i od 30 grudnia 2010 roku do 04 maja 2012 roku, od 20 października 2016 roku do 07 listopada 2016 roku, od 26 września 2017 roku do 24 listopada 2017 roku i od 01 marca 2018 roku do czasu zakończenia wykonywania kary A. A. pozostawał on zatrudniony w zakładach karnych, w których przebywał.

A. A. poszukiwał aktywnie pracy i w okresach od 17 maja 2012 roku do 15 listopada 2012 roku oraz od dnia 25 czerwca 2013 roku do 07 stycznia 2014 roku, od 16 września 2014 roku do 05 listopada 2014 roku i od 25 marca 2015 roku do 27 kwietnia 2015 roku był zarejestrowany jako osoba bezrobotna.

W okresach od 25 grudnia 2012 roku do 24 czerwca 2013 roku oraz w okresach od 08 stycznia 2014 roku do 15 września 2014 roku, od 06 listopada 2014 roku do 24 marca 2015 roku i od 28 kwietnia 2015 roku do 23 lipca 2015 roku A. A. uchylał się od wykonania obowiązku alimentacyjnego wobec małoletniej córki. W tych okresach całość uzyskiwanego dochodu przeznaczał wyłącznie na swoje potrzeby. Po rozstaniu z matką dziecka A. A. nie interesował się córką, nie odwiedzał jej i nie kontaktował się z matką dziewczynki, by ustalić jak ta się rozwija i jakie są jej potrzeby. Nie podejmował on również kontaktów z placówkami edukacyjnymi, w których dziecko przebywało, ani też nie interesował się jej zdrowiem.

A. A. nie pobierał świadczeń socjalnych, zasiłków ani zapomóg, z (...) w G..

dowody: pismo z (...) z k.40; zeznania M. G. (1) z k.69-70,k.170-171; informacje o osadzeniach k. 22,23; zaświadczenia z ZK/AŚ z k.36, k.42-46,k.65-66; dokumentacja komornicza z k.3, z k.48-50v,k.151-158;dokumetnacja z ZUS z k.55-v; pismo z PUP z k.90; dane o karalności k. 82-84,k.160-163; odpisy wyroków z k.92,95-96,101,109-111,122-126; dane o osadzeniu z k. 93-94,97-98,k.143; wyjaśnienia oskarżonego k.106-107; zeznania K. A. (1) z k.169-170

M. G. (1) w okresie objętym aktem oskarżenia wpierw utrzymywała się z zasiłków, a następnie podejmowała prace dorywcze, otrzymując z tego tytułu kwotę nie przekraczającą 2000 złotych. W 2013 roku M. G. (1) doznała wylewu krwi do mózgu i nie mogła podjąć zatrudnienia przez okres około półtora roku. Wówczas utrzymywała się ze świadczeń z ZUS i świadczenia rehabilitacyjnego. Następnie podjęła zatrudnienie jako ochroniarz, otrzymując wynagrodzenie około 1800 złotych. W okresie od marca 2006 roku do września 2017 roku M. G. (1) otrzymywała pomoc z (...) G. w postaci zasiłków celowych.

W okresie objętym zarzutem K. A. (1) uczestniczyła w edukacji szkolnej, a także uczęszczała na zajęcia pozalekcyjne. W 2017 roku przestała ona zamieszkiwać wspólnie z matką, zakończyła naukę w 2018 roku i wówczas również zaprzestano wypłacać jej świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Obecnie przebywa na urlopie macierzyńskim.

A. A. słuchany w toku postępowania przygotowawczego w charakterze podejrzanego oświadczył, iż rozumie treść stawianych mu zarzutów i przyznaje się do popełniania zarzucanego mu czynu. Jednocześnie odmówił złożenia wyjaśnień.

vide: wyjaśnienia oskarżonego k.106-107

A. A. ma wykształcenie podstawowe. Jest rozwiedziony i ma troje dzieci. Utrzymuje się z prac zleconych przy wykonywaniu kary pozbawienia wolności, osiągając z tego tytułu dochód w wysokości 800 zł. Stan jego zdrowia jest dobry, nie był leczony psychiatrycznie neurologicznie, ani odwykowo. Był uprzednio karany.

dowody: dane o karalności k. 82-84,k.160-163; odpisy wyroków z k.92,95-96,101,109-111,122-126; dane o osadzeniu z k. 93-94,97-98,k.143

Sąd zważył co następuje:

Poddając szczegółowej analizie przeprowadzone w toku rozprawy głównej dowody, Sąd doszedł do przekonania, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, uzasadnia przypisanie oskarżonemu dwóch czynów z art. 209 § 1 k.k., z tym że w ocenie Sądu konieczne stało się zmodyfikowanie opisów czynów, które przypisane zostały oskarżonemu, z uwagi na zmiany okresów, w jakim doszło do ich popełnienia, o czym szerzej poniżej.

Sąd, analizując treść zeznań M. G. (2) – matki pokrzywdzonej, uznał, iż polegają one na prawdzie. Sąd nie miał bowiem podstaw by podważyć wiarygodność jej depozycji w zakresie w jakim traktowały one o źródłach utrzymania świadka i jej córki – w tej części w sprzeczności z zeznaniami w/w nie stał żaden inny, uznany za wiarygodny dowód. Wskazania świadka, iż z braku środków na utrzymanie siebie i dziecka była zmuszona korzystać z pomocy społecznej potwierdziły również dokumenty dołączone do akt sprawy i zeznania samej pokrzywdzonej, również i one uznane zostały zatem za miarodajne dowody na przytoczone okoliczności.

Ponadto, jako przedstawicielka pokrzywdzonej rzeczowo przedstawiła sposób, w jaki w okresie objętym zarzutem utrzymywała córkę oraz spójnie i szczegółowo wskazała na to, w jakich zajęciach uczestniczyła ona i z jakimi kosztami się to wiązało. Scharakteryzowała również stosunek oskarżonego do ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego, wskazała, że oskarżony nie inicjuje kontaktów z córką, nie jest nią zainteresowany, tym samym nie dba też o jej potrzeby i nie interesuje się tym, w jaki sposób i przez kogo są zaspakajane. Co istotne depozycjom świadka w tym zakresie nie zaprzeczył sam oskarżony, który przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu, dlatego też Sąd oparł się na tych zeznaniach świadka, nie mając zastrzeżeń do ich wiarygodności.

Przechodząc do omówienia zeznań K. A. (1) Sąd uznał, iż brak było jakichkolwiek podstaw by zakwestionować ich wiarygodność w części w jakiej opisała swoje relacje z ojcem, a także w tym zakresie, w którym opowiedziała o podejmowanej przez siebie edukacji i obecnie sytuacji osobistej. Powyższe korespondowało z zeznaniami M. G. (2), a co więcej, mając na uwadze jak kształtowały się dochody i wydatki jej matki, podnoszona przez obie kobiety okoliczność, iż bez pomocy społecznej M. G. (2) nie byłaby w stanie sama utrzymać siebie i dziecka – jawiła się jako logiczna i uzasadniona. Z tego też względu przyjął zeznania świadka za podstawę dokonywanych ustaleń faktycznych.

Ponadto Sąd uznał za podstawę ustaleń faktycznych w sprawie dokumenty ujawnione w trybie art. 393 § 1 i 2 k.p.k., w szczególności w postaci danych osobopoznawczych, danych o karalności, informacji z urzędów oraz kopii orzeczeń i dokumentacji komorniczej, których autentyczność, wiarygodność i rzetelność nie była kwestionowana, a które zostały sporządzone przez upoważnione osoby i podmioty, w zakresie ich kompetencji.

Przechodząc do omówienia wyjaśnień oskarżonego Sąd zważył, że oskarżony skorzystał ze swojego uprawnienia i odmówił ich składania w toku dochodzenia, nie stawił się również na rozprawę główną. Niemniej jednak złożył on oświadczenie, w którym przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu, które – jako zgodne z pozostałymi materiałami dołączonymi do akt sprawy i uznanymi przez Sąd za wiarygodne – zostało przez Sąd uwzględnione.

Przed przejściem do omówienia podstawy prawnej skazania oskarżonego, wyjaśnić należy, dlaczego Sąd w niniejszej sprawie zastosował przy orzekaniu wyroku przepisy kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym przed dniem 30 maja 2017 roku. W związku z tym, że przepisy kodeksu karnego obowiązujące w okresie objętym zarzutem, opisanym w akcie oskarżenia, zostały w istotny sposób zmienione ustawą z dnia 23 marca 2017 roku o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2017 r., poz. 952), należało rozstrzygnąć kwestię tzw. konkurencji ustaw, czyli stwierdzić, która z nich jest dla oskarżonego względniejsza. Stosownie do zgodnego stanowiska doktryny i orzecznictwa, które Sąd orzekający w sprawie w pełni podziela, ocena, która z konkurujących ustaw jest względniejsza dla oskarżonego, zawsze wymaga uwzględnienia okoliczności konkretnej sprawy ( vide: uchwała SN z dnia 24 listopada 1999 r., I KZP 38/99, OSNKW 2000, nr 1-2, poz. 5). Aprobując przytoczony pogląd, Sąd orzekający w sprawie dostrzegł, iż nowelizacją wprowadzono istotne zmiany w zakresie znamion przestępstwa nie alimentacji, dodając, w miejsce wcześniejszego znamienia „uporczywości”, znamię przekroczenia równowartości 3 świadczeń okresowych przez zaległość alimentacyjną. Nadto z § 1 tego artykułu usunięto znamię narażenia pokrzywdzonego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, wprowadzając to znamię jako warunkujące dopuszczenie się przez sprawcę kwalifikowanej formy przestępstwa niealimentowania (§ 1a). Tym samym w ocenie Sądu, na gruncie przepisów obowiązujących do 30 maja 2017 roku, znamiona czynu z art. 209 § 1 k.k. kształtowały się bardziej rygorystycznie, a ich sformułowanie uniemożliwiało przypisanie sprawstwa i zawinienia w ramach tego występku li i wyłącznie w przypadku „uchylania” się od realizowania obowiązku alimentacyjnego i powstania zaległości z tego tytułu przekraczającej wysokość trzymiesięcznych opłat. Tym samym względniejsze dla oskarżonego, z uwagi na znamiona przedmiotowe i podmiotowe, były przepisy obowiązujące przed nowelizacją, która weszła w życie 31 maja 2017 roku i, uwzględniając modyfikację okresów czynów przypisanych oskarżonemu, te właśnie przepisy Sąd zastosował wyrokując w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd zważył dalej, iż stosownie do treści art. 209 § 1 k.k., w brzmieniu obowiązującym do 30 maja 2017 roku, odpowiedzialności karnej podlegał ten, kto uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to narażał ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. W ocenie Sądu zachowanie oskarżonego wypełniło ustawowe znamiona określone w tym przepisie, choć z modyfikacjami opisanymi w treści wyroku.

I tak, Sąd w pkt I niniejszego wyroku uznał, że oskarżony w okresie tak wskazanym uchylał się od wykonania obowiązku łożenia na utrzymanie syna, a jego zachowanie miało charakter uporczywy. Pamiętać należy, iż przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. jest przestępstwem z zaniechania. Czynu określonego w tym przepisie dopuszcza się zatem ten tylko, kto mógłby wykonać ciążący na nim obowiązek, ale nie czyni tego mimo realnych możliwości. Chodzi przy tym o zdarzenia o charakterze obiektywnym, niezależnym od woli zobowiązanego (przykładowo: leczenie sanatoryjne czy szpitalne; pobyt w zakładzie karnym, brak zatrudnienia mimo aktywnego poszukiwania pracy). W okolicznościach sprawy ustalono, że A. A. jest w wieku umożliwiającym mu podjęcie stałego zatrudnienia i jest zdolny do pracy (o czym świadczy choćby to, że podejmował on m.in. prace przy pozbawieniu wolności). W okresie pomiędzy od 25 grudnia 2012 roku do 24 czerwca 2013 roku oskarżony nie był przy tym pozbawiony wolności, nie występowały także inne okoliczności umożliwiające mu wykonywanie ciążącego na nim obowiązku. Stąd, w ocenie Sądu oskarżony nie miał żadnych przeszkód, by w tym okresie uzyskiwane środki przeznaczać na utrzymanie nie tylko siebie, ale także pokrzywdzonej. Oskarżony nie uczynił jednak tego, co prowadzi do wniosku, iż w tym okresie warunki bytowe pokrzywdzonej był oskarżonemu obojętne, co wprost wynika z relacji pokrzywdzonej i jej matki.

Oceniając zachowanie oskarżonego pod kątem uporczywości, należało mieć na względzie zarówno element subiektywny, polegający na szczególnym nastawieniu psychicznym, ujawniającym się w nieustępliwości, chęci postawienia na swoim (obojętnie z jakich pobudek), podtrzymywaniu własnego stanowiska na przekór ewentualnym próbom jego zmiany (np. mimo wszczęcia egzekucji, prowadzenia rozmów z oskarżonym przez matkę dzieci itp.) jak i obiektywny, wyrażający się w trwaniu takiego stanu rzeczy przez pewien dłuższy czas ( zob. uchwała SN z 9.6.1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, Nr 7-8, poz. 9). Oskarżony miał pełną świadomość tak ciążącego na nim obowiązku, jak i istnienia po stronie swojej córki potrzeb związanych z jej rozwojem, w tym w szczególności pobieraniem nauki, mimo tego nie dążył do zapewnienia pokrzywdzonej godziwego bytu. Nie realizował on owego obowiązku, stawiając matkę pokrzywdzonej w sytuacji, w której jedynie swoimi staraniami oraz przy udziale organów pomocy społecznej musiała zapewnić środki na utrzymanie K. A. (1). Podejmując zatrudnienie oskarżony dbał wyłącznie o to, by zarobione przy ich wykonywaniu środki wystarczyły na jego własne potrzeby, nie zastanawiając się na tym czy pozwolą mu na opłacanie rat alimentów. Dodatkowo o tym, że niełożenie przez oskarżonego na utrzymanie małoletniej miało charakter uporczywy świadczy to, iż nie podjął on, mimo takiej możliwości, prób celem nawiązania kontaktu z córką bądź, z jej matką które to zachowanie – oceniane zgodnie ze wskazaniami doświadczenia życiowego – należy ocenić jako świadczące o braku zainteresowania małoletnią.

Odnosząc się natomiast do pkt II wyroku Sąd stwierdził, że także okresach opisanych w tym punkcie oskarżony uchylał się od wykonania obowiązku łożenia na utrzymanie córki, a jego zachowanie miało charakter uporczywy. Nie chcąc powtarzać powyższych rozważań na ten temat Sąd zważył, że niewątpliwie w okresie pomiędzy 08 stycznia 2014 roku do 15 września 2014 roku, od 06 listopada 2014 roku do 24 marca 2015 roku i od 28 kwietnia 2015 roku do 23 lipca 2015 roku miał realną, obiektywną możliwość realizacji obowiązku alimentacyjnego. Nie ograniczało go w tym czasie ani leczenie sanatoryjne czy szpitalne, czy też pobyt w zakładzie karnym. Był on wówczas w wieku umożliwiającym mu podjęcie stałego zatrudnienia i był zdolny do pracy.

Jednocześnie Sąd mając na względzie dokumenty dołączone do akt sprawy zdecydował o konieczności dokonania ustaleń, w wyniku których ograniczono, w stosunku do postawionego zarzutu, okresy, w których doszło do popełnienia występku z art. 209 § 1 k.k. I tak, Sąd zważył, że oskarżony w okresach od 02 lutego 2002 roku do 04 kwietnia 2002 roku, od 9 listopada 2008 roku do 07 maja 2012 roku i od 24 lipca 2015 roku do 17 marca 2019 roku A. A. przebywał w zakładach karnych celem odbycia kar pozbawienia wolności orzeczonych w innych sprawach. Okresy te powinny zostać wyłączone z okresów ujętych w pkt I i II wyroku. Ponadto, oskarżony częściowo realizował obowiązek alimentacyjny – choć w sposób przymusowy, na skutek czynności egzekucyjnych podjętych przez komornika sądowego. Niemniej jednak zaspokajał częściowo przysługujące wierzycielowi roszczenia, gdyż podjęta egzekucja pozwoliła uzyskać następujące kwoty:

- w lutym 2004 roku kwotę 50, 00 złotych,

- w marcu 2004 roku kwotę 82, 43 złotych,

- w maju 2004 roku i w sierpniu 2004 roku kwoty po 50, 00 złotych,

- w lutym 2008 roku kwotę 30, 00 złotych,

- w czerwcu 2008 roku kwotę 40, 00 złotych,

- w sierpniu 2008 roku kwotę 20, 00 złotych,

- we wrześniu 2008 roku kwotę 50, 00 złotych,

- w kwietniu 2012 roku kwotę 510, 17 złotych,

- listopadzie 2012 roku kwotę 445, 28 złotych,

- w grudniu 2012 roku kwotę 181, 18 złotych,

- w sierpniu 2014 roku kwotę 30,00 złotych,

- w sierpniu 2015 roku kwotę 123, 64 złotych.

Ponadto, w okresach w okresach od 17 maja 2012 roku do 15 listopada 2012 roku oraz od dnia 25 czerwca 2013 roku do 07 stycznia 2014 roku, od 16 września 2014 roku do 05 listopada 2014 roku i od 25 marca 2015 roku do 27 kwietnia 2015 roku był zarejestrowany jako osoba bezrobotna. W rezultacie aktywnie poszukiwał on pracy, starając się, ażeby w ten sposób pozyskiwać dochód pozwalający mu m.in. na zaspokojenie potrzeb pokrzywdzonej. W rezultacie nie sposób uznać, ażeby w tych okresach jego zachowania przybrały formę „uchylania się” od obowiązku alimentacyjnego.

Sąd zważył dalej, że na skutek osadzenia

Sąd stwierdził przy tym, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie sposób było uznać, ażeby zachowania oskarżonego, opisane w pkt I i II uzasadnianego wyroku stanowiły ten sam czyn zabroniony, rozumiany jako realizację tego samego zamiaru. Sąd podzielił w tym względzie stanowisko prezentowane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2010 roku, sygn. akt V KK 74/10, zgodnie z którym: „ nie sposób uznać, w sytuacji, gdy nie została przyjęta konstrukcja z art. 12 k.k., że odbywanie przez okres 6 miesięcy kary pozbawienia wolności nie stanowiło przeszkody do przyjęcia, iż nieuiszczanie rat alimentacyjnych przed odbyciem tej kary, jak i po jej odbyciu, oczywiście przy wykazaniu wszystkich podmiotowych elementów tego przestępstwa, może stanowić jeden czyn zabroniony, a więc i jedno przestępstwo nie alimentacji”. Między wskazanymi okresami upłynął okres ponad pół roku, w toku którego oskarżony od dnia 25 czerwca 2013 roku do 07 stycznia 2014 roku był zarejestrowany jako osoba bezrobotna, co w przekonaniu Sądu oznacza, że brak jest możliwości by przyjmować, iż przed listopadem 25 czerwca 2013 roku oskarżony działał w wykonaniu tego samego zamiaru co po 07 stycznia 2014 roku. Sąd uznał przy tym, że w sprawie nie zachodzą warunki dla przyjęcia konstrukcji określonej w art. 12 k.k.

Powyższa konstatacja skłoniła Sąd również do rozważań odnośnie okresu przedawnienia zarzucanego oskarżonemu czynu. W okresie od 19 listopada 2008 roku do 07 maja 2012 roku oskarżony był osadzony i odbywał karę pozbawienia wolności w innej sprawie. W rezultacie również jego zachowania przed pierwszą z tych dat i po 07 maja 2012 roku nie mogły być traktowane jako wynikające z wykonania tego samego zamiaru, a tym samym stanowiące ten sam zabroniony. Sąd zważył przy tym, że czyn z art. 209 § 1 k.k. (w uprzednim, jak i obecnym brzmieniu, jak również czyn z art. 209 § 1a k.k. ) stosownie do art. 101 § 1 pkt 4 k.k. ulega przedawnieniu z upływem 5 lat od czasu jego popełnienia, chyba, że w tym okresie wszczęto postępowanie – wówczas okres ten wydłuża się o kolejne 10 lat od zakończenia tego okresu (art. 102 k.k.). W okolicznościach niniejszej sprawy i wobec faktu, że dochodzenie wszczęte zostało w dniu 23 lutego 2018 roku (k.13) oznacza to, że czyny oskarżonego, polegające na uchylaniu się od uiszczania rat alimentacyjnych, a popełnione w okresie poprzedzającym okres do 07 maja 2012 roku, jako przedawnione, nie mogły stanowić przedmiotu rozpoznania Sąd w niniejszej sprawie. Z tego też względu w pkt I wyroku Sąd, uznając, że nie mogą one stanowić na mocy art. 414 § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. przedmiotu rozpoznania Sądu wyeliminował je z opisu czynu, którego sprawstwo przypisano oskarżonemu w pkt I wyroku.

Sąd miał dalej na uwadze to, że przestępstwo określone w art. 209 § 1 k.k. jest przestępstwem materialnym. Warunkiem jego dokonania jest zatem to, żeby uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego spowodowało skutek w postaci narażenia pokrzywdzonego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 29 maja 2012 roku, sygn. akt II KK 106/12). Watro nadto podkreślić, iż „ zakres podstawowych potrzeb życiowych nie jest pojęciem stałym i niezmiennym, lecz zależy od konkretnych warunków społeczno-ekonomicznych i stanu świadomości społecznej na danym etapie rozwoju społeczeństwa. Im wyższy jest stopień tego rozwoju oraz przeciętny poziom życia obywateli, tym większe i bardziej różnorodne są potrzeby uznawane powszechnie za podstawowe. W szczególności staje się niezbędne nie tylko zabezpieczenie każdemu człowiekowi minimum egzystencji w postaci środków przeznaczonych na jego utrzymanie: żywności, odzieży, mieszkania itp., ale również - odpowiednio do wieku - zapewnienie mu niezbędnego wykształcenia i przygotowania zawodowego, a także możliwości korzystania z dóbr kulturalnych. [...] Fakt zaspokojenia podstawowych podstaw życiowych uprawnionego kosztem znacznego wysiłku osoby współzobowiązanej do alimentacji albo przez inne osoby, nie zobowiązane, nie wyłącza ustawowego znamienia narażenia na niemożność zaspokojenia tych potrzeb" (uchwała SN z dnia 9 czerwca 1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, nr 7-8, poz. 86). W przedmiotowej sprawie należy stwierdzić, iż postępowanie oskarżonego w inkryminowanych w pkt I i II wyroku okresach niewątpliwie naraziło jego córkę na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Jak wynika z zeznań matki pokrzywdzonej, była ona w stanie zapewnić córce warunki bytowe wyłącznie dzięki świadczeniom uzyskiwanym z funduszu alimentacyjnego oraz pomocy finansowej z zasiłków i zapomóg. Zeznania świadków wskazują na to, że potrzeby K. A. (2) były zaspakajane z dużym trudem, zwłaszcza że pokrzywdzona w tych okresach była w wieku szkolnym, co niewątpliwie generowało dodatkowe koszty związane z zapewnieniem jej odpowiednich materiałów do nauki.

W pełni zasadnym było więc przypisanie oskarżonemu popełniania występków z art. 209 § 1 k.k., w okresach opisanych w pkt I i II wyroku.

Przechodząc do omówienia kwestii kar, należy zwrócić uwagę, iż Sąd przy określeniu ich wymiaru miał na względzie dyrektywy wskazane w art. 53 k.k. W myśl tego przepisu sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do oskarżonej osoby (prewencja szczególna), a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa i zaspokojenie potrzeby poczucia sprawiedliwości (prewencja ogólna). Wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Sąd wziął również pod uwagę zawartą w art. 58 § 1 k.k. zasadę prymatu kar nieizolacyjnych oraz to, że przestępstwo z art. 209 § 1 k.k.. w brzmieniu obowiązującym do 30 maja 2017 roku, zagrożone było karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Te właśnie normy Sąd miał na uwadze uznając karę 5 miesięcy ograniczenia wolności, polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, wskazanej przez Sąd, w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym, za adekwatną w przypadku pierwszego z występków oskarżonego oraz karę 10 miesięcy ograniczenia wolności, polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, wskazanej przez Sąd, w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym – w przypadku drugiego z czynów. Sąd jako podstawę orzeczenia tych kar przyjął art. 209 § 1 k.k. w zw. z art. 34 § 1, § 1a pkt 1, § 1b i § 2 pkt 1 i 3 k.k. w zw. z art. 35 § 1 k.k. W ocenie Sądu, wymierzona oskarżonemu kary są adekwatna zarówno do stopnia jego zawinienia, jak i stopnia społecznej szkodliwości przypisanych mu czynów. Uwzględniają one okoliczność, iż oskarżony ewidentnie okazywał lekceważący stosunek do nałożonego na niego orzeczeniem Sądu obowiązku. Dodatkowo na niekorzyść oskarżonego, w obu przypadkach przemawiał fakt jego uprzedniej karalności, nie mniej jednak w tym względzie Sąd zważył, iż wcześniej oskarżony naruszał inne dobra prawne aniżeli rodzina i opieka. Sąd miał nadto na uwadze, że pierwszy okres niealimentacji był zdecydowanie krótszy, aniżeli drugi, co uzasadniało orzeczenie za drugi z czynów surowszej kary. Sąd miał także na uwadze względy prewencji ogólnej, w szczególności nagminność popełnienia czynów z art. 209 § 1 k.k. i konieczność kształtowania w tym zakresie świadomości społeczeństwa, jednakże uznał, że względy te muszą ustąpić względom prewencji szczególnej. Uwzględniając bowiem cele, które kara wymierzana oskarżonemu ma osiągnąć w stosunku do jego osoby, w ocenie Sądu kary ograniczenia wolności spełnią je pełniej niż kary grzywny albo kary pozbawienia wolności, w szczególności, iż tej, wobec uprzedniego skazania oskarżonego w innych sprawach na kary pozbawienia wolności nie można by orzec z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Sąd stwierdził, iż kary ograniczenia wolności, zakładająca konieczność aktywności i wykonywania przez oskarżonego określonej pracy na cele społeczne, pozwoli mu odczuć w sposób bezpośredni skutki naruszenia przez niego norm prawnych. Natomiast wymiar nieodpłatnych, kontrolowanych prac na cele społeczne został określony przy uwzględnieniu tego, że oskarżony powinien pozostać czynny zawodowo. Mając to na uwadze Sąd, w obu przypadkach, określił wymiar nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na 20 godzin w stosunku miesięcznym, tj. najniższy przewidziany ustawą, tak by kara ta nie kolidowała z jego zawodowymi obowiązkami. Wymierzone oskarżonemu kary są w ocenie Sądu adekwatna do stopnia winy i społecznej szkodliwości czynów, jakich się on dopuścił.

W związku z tym, że A. A. dopuścił się popełnienia dwóch przestępstw zanim w stosunku do któregokolwiek z nich zapadł wyrok, Sąd w punkcie II uzasadnianego orzeczenia, na podstawie art. 85 § 1 i 2 k.k., art. 85a k.k. i art. 86 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 34 § 1a pkt 1, § 2 pkt 1 i 3 k.k. i art. 35 § 1 k.k. połączył orzeczone względem niego kary i orzekł karę łączną 1 roku ograniczenia wolności, polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, wskazanej przez Sąd, w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym – przy zastosowaniu zasady asperacji. W ocenie Sądu za wymierzeniem oskarżonemu kary łącznej we wskazanym wymiarze przemawiała z jednej strony okoliczność, iż oba przypisane oskarżonemu czyny zostały zakwalifikowane z art. 209 § 1 k.k., popełniając je zaś oskarżony dział w podobny sposób i na szkodę tej samej osoby; z drugiej – fakt, iż między występkami upłynęło ponad pół roku. Nadto podkreślenia wymaga, iż Sąd nie dopatrzył się względem oskarżonego żadnych szczególnych okoliczności, które przemawiałyby za zastosowaniem przy łączeniu wymierzonych mu kar zasady pełnej absorpcji lub też kumulacji.

Ponadto, na mocy art. 626 § 1 k.p.k., art. 627 k.p.k., art. 1, art. 2 ust. 1 pkt 4, art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 ze zm.) Sąd, zgodnie z zasadną odpowiedzialności strony za wynik procesu, obciążył oskarżonego kosztami sądowymi i opłatą w przedmiotowej sprawie, nie znajdując podstaw dla zwolnienia oskarżonego od ponoszenia tychże kosztów. Sąd miał na uwadze, że instytucja zwolnienia od kosztów winna mieć charakter wyjątkowy, jako znajdująca zastosowanie w przypadku osób najbiedniejszych.

X K 187/19

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE