Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. wniósł pozew przeciwko J. P. o zapłatę kwoty 6 821 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 3 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że strony zawarły umowę pożyczki, zabezpieczoną podpisanym przez pozwaną wekslem in blanco. Pozwana zaakceptowała kalendarz spłat, zatem znała wysokość zobowiązania oraz terminy spłat. Mimo to nie wywiązała się należycie ze swojego zobowiązania. Powód wypełnił zatem weksel na kwotę 7 921 zł, wskazując termin płatności na 2 czerwca 2018 r. Pozwana nie uregulowała zobowiązania w całości.

Ostatecznie powód sprecyzował żądanie w ten sposób, że wniósł o zasądzenie kwoty 6 412 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 3 czerwca 2018 r. i cofnął pozew co do kwoty 409 zł ze zrzeczeniem się roszczenia.

W dniu 30 października 2018 r. Sąd wydał nakaz zapłaty.

W sprzeciwie pozwana zakwestionowała dochodzone roszczenie tak co do zasady, jak i co do wysokości. Wskazała, że wobec charakteru weksla gwarancyjnego, ma możliwość podnoszenia zarzutów z umowy, która była zabezpieczona wekslem. Pozwana podniosła zarzut wygaśnięcia zobowiązania, gdyż spłaciła pożyczkę, dokonując wpłat na poczet należności głównej. Poza tym weksel nie został wypełniony zgodnie z porozumieniem, gdyż pozwana nigdy nie upoważniła powoda do wypełnienia weksla na dochodzoną przez niego kwotę. Ponadto wskazała, że suma na wekslu nie odpowiada rzeczywistemu zadłużeniu. Zarzuciła, że w umowie są zawarte klauzule niedozwolone zastrzegające na rzecz powoda opłaty nienależne i rażąco wygórowane oraz że nigdy nie otrzymała wypowiedzenia umowy pożyczki z wezwaniem do wykupu weksla ani wezwania do zapłaty, z ostrożności procesowej podniosła zarzut przedwczesności powództwa.

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. P. zawarła z (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w B. umowę pożyczki gotówkowej. Umowa została zabezpieczona wystawionym przez pożyczkobiorcę wekslem in blanco. Do weksla dołączono deklarację wekslową.

W umowie całkowitą kwotę pożyczki określono na 6000 zł, zaś całkowitą kwotę do zapłaty na 12 924 zł. Pozwana poza należnością główną zobowiązana była do zapłaty kwoty 129 zł tytułem opłaty przygotowawczej, 4947 zł tytułem prowizji, 900 zł tytułem wynagrodzenia za przyznaną na jej wniosek usługę (...) oraz umownych odsetek kapitałowych oprocentowanych w wysokości 9,73 % w skali roku.

(twierdzenia niesporne; umowa po życzki z dnia 21 listopada 2016 r. - k. 38-43; harmonogram spłat- k. 43)

Pozwana nie wywiązała się w całości z zaciągniętego przez siebie zobowiązania. Do dnia wniesienia pozwu wpłaciła na rzecz powoda 6 126 zł, a po dniu wniesienia pozwu 409 zł.

Pismem z 3 maja 2018 r. pożyczkodawca wypowiedział pożyczkobiorcy umowę pożyczki, wezwał do wykupu weksla i wezwał do spłaty zadłużenia w wysokości 7 921 zł. Weksel został wypełniony na kwotę 7 921 zł, z określonym terminem płatności na 2 czerwca 2018 r.

(dowody: twierdzenia bezsporne; wypowiedzenie umowy po życzki – k. 52, dowód nadania przesyłki do pozwanej - k. 53-57; kopia weksla – k. 5; karta klienta - k. 44-45)

S ąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie kopii dokumentów, bowiem prawdziwość nie budziła wątpliwości Sądu nie została skutecznie zakwestionowana przez strony.

W świetle ustalonego stanu faktycznego Sąd uznał, że żądanie pozwu zasługuje na częściowe uwzględnienie. Bezsporne przy tym jest, że strony zawarły umowę pożyczki, która została zabezpieczona wekslem in blanco.

Art. 720 § 1 kc stanowi, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Na gruncie niniejszego postępowania nie ulega wątpliwości, że pozwana zawarła przedmiotową umowę pożyczki dobrowolnie i będąc świadoma skutków tej umowy. Dla zabezpieczenia należności pozwana na podstawie art. 103 w zw. z art. 10 ustawy Prawo wekslowe wystawiła weksel własny in blanco, w którym zawarła bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty nieoznaczonej sumy pieniężnej na rzecz pożyczkodawcy. Weksel ten miał zostać uzupełniony przez posiadacza zgodnie z zawartym porozumieniem. Ponieważ pożyczkobiorca nie wywiązał się z zawartej między stronami umowy pożyczki posiadacz weksla zdecydował się na jego wypełnienie i przedstawienie wystawcy do wykupienia. Pozwana nie uregulowała zobowiązania, wobec czego powód wniósł przeciwko niej pozew w niniejszym postępowaniu. Pozwana podniosła szereg zarzutów, także odnoszących się do łączącego strony stosunku podstawowego. W tym stanie rzeczy na wstępie wskazać trzeba, że chociaż zobowiązanie z weksla jest – co do zasady zobowiązaniem abstrakcyjnym, to jednak reguła ta doznaje wyłomu w przypadku weksli in blanco, które uznawane są za kauzalne (por. wyrok SN z 18 listopada 1970 r., I PR 407/70, nie publ.). W przypadku zatem sporu pomiędzy wystawcą weksla własnego in blanco i remitentem zobowiązany może podnosić zarówno zarzuty formalne dotyczące treści weksla jak i zarzuty osobiste wynikające ze stosunku podstawowego będącego przyczyną prawną zobowiązania wekslowego. Ciężar dowodu, że weksel in blanco wypełniono w sposób sprzeczny z porozumieniem spoczywa na dłużniku wekslowym, który zarzut podniósł (por. wyrok SA Katowice z dnia 02-03-2018 ACa 926/17; Legalis nr 1768712).

Odnosząc się do zarzutów pozwanej, w pierwszej kolejności wskazać należy, że nieuprawnione jest twierdzenie, iż weksel uzupełniono niezgodnie z porozumieniem wekslowym, bowiem uzupełniono go w oparciu o przepisy umowy pożyczki, do której porozumienie to odsyłało. Brak jest także podstaw, by uznać, że pozwana nie otrzymała wypowiedzenia umowy wraz z wezwaniem do wykupu weksla. Wbrew twierdzeniom pozwanej zarówno z książki nadawczej, jak i z informacji zamieszczonej na stronie internetowej Poczty Polskiej dotyczącej śledzenia przesyłek wynika, że wypowiedzenie to z wezwaniem do wykupu weksla nadano 4 maja 2018 r. Co więcej, z informacji z w/w strony internetowej wynika ponadto, że 8 maja 2018 r. ją doręczono. Sąd podziela przy tym argumentację strony pozwanej odnoszącą się do kwestii mocy dowodowej w/w dokumentów (książka nadawcza, informacja ze strony internetowej), jednakże zauważyć należy, że zarzuty pozwanej w tym zakresie polegały na zakwestionowaniu wypowiedzenia umowy, gdyż nie zostało podpisane przez osoby uprawnione oraz że z dokumentów tych nie wynika, co zawierały przesyłki. Zarzuty te, w ocenie Sądu, są jednak chybione. Po pierwsze, wypowiedzenie umowy i wezwanie do wykupu weksla zostało podpisane przez członków zarządu powoda A. B. i S. P., które w dacie podpisania ich, zgodnie z KRS, były do tego uprawnione. Po wtóre, wypowiedzenie datowane jest na 3 maja 2018 r., a według treści w/w dokumentów przesyłkę nadano do pozwanej 4 maja 2018 r.; nadto w wypowiedzeniu, jak i w książce nadawczej, wskazany jest numer umowy łączącej strony - (...). Powyższe dowody ocenione przez pryzmat zasad wymienionych w art. 233 § 1 kpc świadczą o tym, że przesyłka kierowana do pozwanej w dniu 4 maja 2018 r. zawierała wypowiedzenie umowy wraz z wezwaniem do wykupu weksla (k. 52). W tym stanie rzeczy uznać należy, że skutecznie wypowiedziano pozwanej umowę, tj. w sposób zapewniający jej zapoznanie się z treścią tego wypowiedzenia i wezwania do wykupu weksla (art. 61 § 1 in principio kc).

Zgodnie z art. 3 ust. 1. ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t. jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 1083) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1).

Z przedłożonej przez powoda umowy oraz jego twierdzeń wynikało, że całkowita kwota pożyczki to 6000 zł, zaś całkowita kwota do zapłaty to 12 924 zł, przy czym okres spłaty pożyczki wynosił 36 miesięcy, a miesięczna rata 359 zł. Na kwotę zobowiązania składa się: całkowita kwota pożyczki: 6000 zł, opłata przygotowawcza 129 zł wynagrodzenie prowizyjne 4947 zł, a nadto usługa (...) w wysokości 900 zł. Nadto naliczono odsetki umowne w kwocie 948 zł. W świetle twierdzeń powoda do dnia wypowiedzenia umowy pozwana wpłaciła kwotę 5026 zł, do dnia wniesienia pozwu 1100 zł, zaś po dniu wniesienia pozwu 409 zł, czyli łącznie 6535 zł. Do zapłaty pozostało więc 6 389 zł (12 924 zł - 6535 zł). Kwotę tę powód powiększył o odsetki naliczone za opóźnienie w płatności poszczególnych rat, tj. o 23 zł i tym samym ostatecznie dochodzi kwoty 6412 zł.

Pozwana kwestionowała wysokość tak dochodzonego roszczenia, wskazując, że kształtujące je zapisy umowne stanowią bądź to klauzule abuzywne, bądź obejście przepisów o odsetkach maksymalnych. W świetle zaś art. 3851§ 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Skutkiem uznania postanowienia za niedozwolone jest to, że nie wiąże ono konsumenta.

Zgodnie natomiast z art. 58 § 1 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy i odnosząc się do zarzutów pozwanej wskazać trzeba, że analiza treści umowy wzbudziła wątpliwości Sądu w zakresie zasadności wysokości wynagrodzenia prowizyjnego - 4947 zł, Co istotne, z przedłożonej przez powoda umowy nie wynika, za jakie czynności miałoby być przyznane wynagrodzenie prowizyjne stanowiące aż przeszło 82 % całkowitej kwoty pożyczki. Już tu widać brak rzetelności strony powodowej, która nakłada na stronę zobowiązanie, nie precyzując, z jakiego tytułu ma być ono uiszczone. Z wyjaśnień strony powodowej wynika natomiast, że wynagrodzenie to jest zapłatą za korzystanie z cudzego kapitału i odpowiadającą mu niemożność korzystania z tego kapitału przez pożyczkodawcę. Tak skonstruowana definicja wynagrodzenia prowizyjnego nie może zaś prowadzić do zgoła odmiennego wniosku aniżeli ten, że wynagrodzenie to pełni funkcję odsetek kapitałowych i w istocie prowadzi do obejścia przepisów o tych odsetkach (art. 359 § 2 1 kc). Co więcej, w okolicznościach sprawy prowadzi także do zdublowania się tych świadczeń, gdyż pożyczka była oprocentowana (według stopy oprocentowania 9,73 % - ust. 1.2 umowy). Powód należne mu odsetki naliczył w kwocie 948 zł. Niezależnie od tego zapis wskazujący na taką wysokość wynagrodzenia jest niedozwoloną klauzulą umowną, nie stanowi ono bowiem świadczenia głównego, którą to koncepcje powód w swych pismach usiłował przeforsować, a także zapis ten nie został z pozwaną indywidualnie uzgodniony oraz kształtuje on jej prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy Nie wiadomo bowiem, jak wysokość tego wynagrodzenia została wyliczona, brak jest jakichkolwiek wymiernych kryteriów, pozwalających na weryfikację jego wysokości. Zapis ten narusza więc rażąco interesy konsumenta, bowiem owo naruszenie nie może być sprowadzane tylko do wymiaru czysto ekonomicznego; należy też uwzględnić nierzetelność traktowania, wprowadzenie w błąd, itp (por. wyr. SN z 6.10.2004 r., I CK 162/04, (...) 2005, Nr 12, poz. 136; z 13.7.2005 r., I CK 832/04, B. (...), Nr 11; wyr. SA w Warszawie z 15.2.2017 r., VI ACa 1918/15, L.). Zapis ten jest także sprzeczny z dobrymi obyczajami, przez które w rozumieniu art. 3851 § 1 kc należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. W swoim orzecznictwie zarówno Sąd Najwyższy, jak i sądy powszechne przyjmują, że za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy w pierwszej kolejności uznać wprowadzenie klauzul godzących w równowagę kontraktową stron (por. (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 maja 2009 r., VI ACA 1473/08). W efekcie tak wysokie wynagrodzenie prowizyjne cechę tę posiada, gdyż stanowi dla powoda dodatkowe źródło zysku przy jednoczesnym braku symetrii w postaci ponoszonych kosztów wysokość tego wynagrodzenia uzasadniających. Poza tym sprzeczne z dobrymi obyczajami są np. działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2011 r., VI ACA 771/10). Z takim zaś mamy miejsc w sprawie, skoro powód w umowie nawet nie wskazuje, czym jest owo wynagrodzenie prowizyjne i nie podaje sposobu wyliczenia go.

Z pola widzenia Sądu nie zniknęło przy tym to, że przepisy ustawy o kredycie konsumenckim określają wartość maksymalnych kosztów kredytu (art. 36a). Jednakże nie oznacza to, że jeżeli w okolicznościach sprawy koszty te mieszczą się w ustawowo zakreślonym przedziale, to nie mogą być sprzeczne z prawem z wyżej wskazanych powodów. Postanowienia umowne mogą bowiem nie naruszać przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, ale jednocześnie stanowić klauzule abuzywne, czy też obchodzić przepisy o odsetkach, tak jako ma to miejsce w niniejszej sprawie.

W przypadku gdy nieuzgodnione indywidualnie postanowienie umowne jest jednocześnie sprzeczne z ustawą (art. 58 § 1 kc) przyjmuje się, że sankcja nieważności bezwzględnej wyprzedza sankcję przewidzianą w art. 3851 § 1 kc.

W związku z powyższym zapis o wynagrodzeniu umownym jako zmierzający do obejścia art. 359 kc, jest nieważny na podstawie art. 58 kc. W efekcie dochodzoną przez powoda należność należało obniżyć o wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 4947 zł i odsetki w kwocie 23 zł należne za opóźnienie w płatności rat pożyczki, gdyż wynagrodzenie stanowiło część kwoty rat spłacanych przez pozwaną. Poza tym pozwana zakwestionowała wysokość także odsetek, a powód nie wykazał, by pozwana pozostawała we wskazywanym przez siebie opóźnieniu.

Brak zaś było podstaw do uznania za klauzule abuzywne opłaty przygotowawczej w kwocie 129 zł czy też opłaty za usługę (...) w kwocie 900 zł. Z zasad doświadczenia życiowego wynika bowiem, że koszt przygotowania umowy oraz sprawdzenia zdolności kredytowej ustalony na poziomie 129 zł nie jest wygórowany i nie prowadzi do zachwiania równowagi stron czy też dysproporcji świadczeń, jak wymaga tego przepis art. 3851 § 1 kc. Odnośnie do opłaty (...) wskazać trzeba, że ocena zebranego materiału dowodowego prowadzi do odmiennych wniosków aniżeli wysnute przez pozwaną. Wbrew bowiem jej twierdzeniom złożyła ona wniosek o wykonanie tej usługi. Usługa ta stanowi więc fakultatywny element umowy pożyczki. Pożyczkobiorca korzystając z niej ma zaś prawo do dodatkowych udogodnień, takich jak choćby obniżenia rat pożyczki. Skoro opłata ta przewidziana jest za opcje obniżenia rat, nie można mówić, że zapis ją przewidujący narusza postanowienia o odsetkach maksymalnych. W rezultacie pozwana nie może skutecznie kwestionować zapłaty za tę usługę, gdyż podpisała wniosek o skorzystanie z niej (zob. k. 42). Od osoby dorosłej, zawierającej umowę wymaga się zaś minimum staranności w postaci przeczytania zapisów umownych, które sygnuje swym podpisem. Wysokość ceny tej usługi także nie jest zawyżona w sposób, który miałby zachwiać równowagę stron kontraktu.

W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie powołanych przepisów w pkt II wyroku zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1442 zł, która stanowi różnicę dochodzonej kwoty 6 412 zł i wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 4947 zł oraz odsetek za opóźnienie w spłacie poszczególnych rat w kwocie 23 zł; o odsetkach orzekając na podstawie art., 481 kc. W pkt III Sąd na podstawie powołanych przepisów, z podanych wyżej przyczyn oddalił powództwo w zakresie dalej idącym.

Jak już wskazano, w toku postępowania powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 409 zł.

Sąd uznał cofnięcie pozwu za skuteczne, gdyż zostało ono dokonane zgodnie z treścią art. 203 kpc. W szczególności czynność powoda jest dopuszczalna dlatego, że nie jest ona sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego oraz nie zmierza do obejścia prawa.

W związku z powyższym należało uznać, że powód cofnął pozew ze skutkiem prawnym.

Zgodnie z art. 355 § 1 kpc, Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął pozew ze skutkiem prawnym.

Mając to na względzie, na mocy art. 355 § 1 i 2 kpc, Sąd postanowił jak w punkcie I wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie IV wyroku na podstawie art. 100 kpc. Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1004, 93 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Pozwana przegrała bowiem sprawę w 21 %, a powód w 79 %. Na koszty te złożyła się opłata sądowa od pozwu kwocie 250 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 1800 zł (wynagrodzenie należne obu stronom - § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych - t. jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 265) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł (uiszczona tylko przez pełn. pozwanej). Łącznie koszty opiewały na kwotę 3867 zł. Skoro zaś pozwana poniosła koszty 1817 zł, a powinna ponieść 812,97 zł (21 % x 3867 zł), to należy jej się od powoda zwrot 1004, 93 zł (1817 zł - 812,97 zł).