Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący : sędzia Dorota Elżbieta Zarzecka

Sędziowie : Marek Szymanowski

Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant : Anna Kuklińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 grudnia 2019 r. w B.

sprawy z odwołania B. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o podleganie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji B. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 12 lipca 2019 r. sygn. akt V U 226/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od B. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. 240 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

M. D. E. B. (1) S. – J.

Sygn. akt III AUa 796/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. Inspektorat w S. decyzją z 21 stycznia 2019 r., wydaną na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2017 r., poz. 1778 z późn. zm.), art. 58 § 2 k.c. stwierdził, że B. K. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie chorobowemu od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. Organ rentowy wskazał, że B. K., mimo formalnego zarejestrowania od 21 grudnia 2013 r., nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

B. K. złożyła odwołanie od tej decyzji. Zaskarżyła decyzję w całości i wniosła o jej zmianę poprzez ustalenie, że podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. Wniosła też o zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie według spisu kosztów.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział B. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z 12 lipca 2019 r. oddalił odwołanie oraz zasądził od B. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że B. K. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Solarium S. (...) od 24 października 2012 r. Zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych i wypadkowego) oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą od 24 października 2012 r. do 22 grudnia 2012 r., od 9 czerwca 2013 r. do 14 maja 2016 r. i od 14 maja 2017 r. W okresach od 23 grudnia 2012 r. do 8 czerwca 2013 r. i od 15 maja 2016 r. do 13 maja 2017 r., w związku uprawnieniami do zasiłku macierzyńskiego, zgłosiła się wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Następnie w okresach: od 3 marca 2014 r. do 31 sierpnia 2014 r., 15 września 2014 r. do 4 października 2014 r., od 6 października 2014 r. do 25 października 2014 r., od 19 listopada 2014 r. do 30 listopada 2014 r., 1 lutego 2015 r. do 6 czerwca 2015 r., od 15 czerwca 2015 r. do 9 sierpnia 2015 r., od 26 sierpnia 2015 r. do 5 września 2015 r., od 7 września 2015 r. do 25 września 2015 r., od 28 września 2015 r. do 7 października 2015 r., od 12 października 2015 r. do 17 października 2015 r., od 19 października 2015 r. do 24 października 2015 r., od 26 października 2015 r. do 31 października 2015 r., od 5 stycznia 2016 r. do 14 maja 2016 r., od 14 maja 2017 r. do 20 sierpnia 2017 r., od 28 sierpnia 2017 r. do 18 listopada 2017 r., od 21 listopada 2017 r. do 24 listopada 2017 r., od 27 listopada 2017 r. do 30 grudnia 2017 r., od 25 stycznia 2018 r. do 25 lipca 2018 r., od 22 sierpnia 2018 r. do 3 września 2018 r. odwołująca była również niezdolna do pracy, w związku z czym pobierała z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zasiłki chorobo-opiekuńcze. Za okres od 7 września 2018 r. do 21 września 2018 r. zostały przedstawione kolejne zaświadczenia lekarskie o niezdolności do pracy. Odwołująca ubiegała się o zasiłek opiekuńczy. 3 października 2018 r. organ rentowy wszczął przeciwko odwołującej postępowanie wyjaśniające w sprawie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy wskazał, że spór w sprawie sprowadzał się do tego, czy istniały podstawy do objęcia B. K. ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej w spornym okresie. Sąd odwołał się w tym zakresie do art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 pkt 1, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 300 ze zm.) oraz przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. Stwierdził, że działalność gospodarcza jako tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym tym różni się od tytułów opartych na zatrudnieniu (pracowniczego lub zleceniobiorcy - art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4), że ubezpieczenie zależy od przedsiębiorcy. Osoba wpisana do ewidencji działalności gospodarczej, która nie zawiesiła wykonywania działalności, jest traktowana jest prowadząca taką działalność, gdyż dokonanie wpisu rodzi domniemanie podjęcia działalności i wykonywania jej do czasu wykreślenia z ewidencji (ewentualnie zawieszenia). Domniemanie to ma jednak wyłącznie znaczenie dowodowe i może zostać obalone. W rezultacie organ ubezpieczeń społecznych może dowodzić, że pomimo wpisu do ewidencji, dana osoba faktycznie nie prowadzi działalności, wobec czego nie podlega z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym.

Sąd Okręgowy odwołał się do definicji działalności gospodarczej zawartej w art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej i wskazał, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego specyficzne cechy działalności gospodarczej to: a) zawodowy, a więc stały charakter, b) związana z nią powtarzalność podejmowanych działań, c) podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania, d) uczestnictwo w obrocie gospodarczym. Ubezpieczenie społeczne nie jest głównym celem działalności gospodarczej. Celem tym jest zarobek, czyli dochód pokrywający w pełni koszty działalności, w tym ubezpieczenia społecznego, a ponadto wystarczający na utrzymanie oraz rozwój przedsiębiorcy. Działalność gospodarcza powinna mieć charakter zarobkowy. Wykonywanie działalności z reguły (definicji) polega na powtarzalności podjętych działań, które podporządkowane są regułom zysku i opłacalności. (...) społeczne są wówczas jedynie pochodną takiej działalności (pracy), dlatego założeniem wyjściowym rejestrowanej działalności gospodarczej nie powinno być tylko uzyskanie zasiłków z ubezpieczenia chorobowego.

W ocenie Sądu Okręgowego działania podjęte przez odwołującą nie odpowiadały warunkom określonym w art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Odwołująca nie podjęła w spornym okresie działań podporządkowanych zasadzie racjonalnego gospodarowania, co dawało podstawy do uznania, że nie prowadziła działalności gospodarczej w okresie od 9 czerwca 2013 r. do 3 września 2018 r. Z dokonanych przez Sąd ustaleń wynikało, że odwołująca, z krótkimi przerwami, korzystała ze zwolnień lekarskich. Ponadto, zgodnie z przedłożonymi zeznaniami PIT-28 o wysokości uzyskanego przychodu i PIT 28/A (informacji o przychodach podatnika z działalności prowadzonej na własne nazwisko oraz najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze) za lata 2013-2017 odwołująca nie uzyskała żadnego przychodu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej. Odwołująca nie zgłosiła również zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na okresy pobierania zasiłków macierzyńskich: od 23 grudnia 2012 r. do 8 czerwca 2013 r. i od 15 maja 2016 r. do 13 maja 2017 r.

Z zeznań świadka D. B. (matki odwołującej) wynikało, że odwołująca co prawda prowadziła działalność gospodarczą (solarium), jednakże z przerwami, ponieważ pracowała pomiędzy zwolnieniami lekarskimi, a ostatecznie zamknęła solarium. Świadek K. P. zeznał, że czasami sam drukował ulotki reklamowe solarium, które jego narzeczona, tj. siostra odwołującej, roznosiła, ponieważ odwołująca poszukiwała klientów. Świadek nie wiedział jednak kiedy B. K. prowadziła działalność, jak również nie potrafił wskazać okresów, w których korzystała ze zwolnień lekarskich. Świadek E. B. (2) także nie miała wiedzy na temat okresów zwolnień lekarskich odwołującej, jednak również potwierdziła, że dysponowała wizytówkami oraz ulotkami. Świadek C. B. (ojciec odwołującej) zeznał, że pracuje od 4:00 rano i nie przebywał w domu w godzinach pracy solarium, jednak wskazał że: „nie było praktycznie klientów i był mały przychód”. Świadek R. K. (mąż odwołującej) wskazał, że przyczyną zwolnień lekarskich odwołującej były problemy z kręgosłupem. Świadek opisał również wyposażenie budynku gospodarczego zaadaptowanego na solarium. Według odwołującej, mimo nierentowności działalności solarium, mogła ona uiszczać wysokie składki na rzecz ZUS z uwagi na dobrze płatną pracę jej męża, zaś zwolnienia lekarskie wynikały z jej problemów z kręgosłupem i chorób dzieci.

Sąd Okręgowy uznał zeznania świadków za wiarygodne, niemniej jednak według Sądu zeznania te nie dostarczyły informacji istotnych dla rozstrzygnięcia i wystarczających do stwierdzenia, że w spornym okresie odwołująca rzeczywiście podejmowała działalność gospodarczą. Zdaniem Sądu nie można było przyjąć, że kolportaż ulotek stanowił wystarczającą okoliczność do uznania, że B. K. prowadziła solarium. Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołująca nie przedłożyła żadnych dowodów na potwierdzenie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od 9 czerwca 2013 r. do 3 września 2018 r. w sposób zorganizowany i ciągły (a nadto w celach zarobkowych). Prowadzenie działalności gospodarczej polega nie tylko na poszukiwaniu klientów, ale także na stworzeniu odpowiednich warunków do jej wykonywania. Jak zauważyła sama odwołująca, brak klientów mógł być spowodowany również tym, że łóżko do opalania jest dość stare, a na (...) rynku funkcjonują bardziej nowoczesne sprzęty. Sąd Okręgowy uznał, że w spornym okresie aktywność w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej była sporadyczna, dlatego odwołanie B. K. zostało oddalone na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i art. 99 k.p.c. w zw. § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265).

B. K. wniosła apelację od wyroku Sądu Okręgowego. Zaskarżyła wyrok w całości i zarzuciła Sądowi Okręgowemu:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 w zw. z art. 227 w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności: zeznań świadków D. B., K. P., E. B. (2), C. B. oraz R. K., w zakresie, w jakim wskazani świadkowie zeznali na okoliczności dotyczące czynności podejmowanych przez odwołującą w celu prowadzenia działalności gospodarczej, a także wywiedzenie nielogicznych, niezgodnych z doświadczeniem życiowym wniosków o niemożności wskazania przez świadków konkretnych dat prowadzenia działalności gospodarczej;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 w zw. z art. 227 w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności zeznań odwołującej, a nadto zeznań i pisemnych stanowisk odwołującej, dowodów z dokumentów, w tym z protokołu kontroli, cennika dotyczącego prowadzonej działalności gospodarczej, umowy użyczenia lokalu, materiałów promocyjnych dokumentów podatkowych, faktur, a w konsekwencji dokonanie ustaleń faktycznych sprowadzających się do tezy, jakoby odwołująca nie prowadziła działalności gospodarczej w okresie od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r.;

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 328 § 2 w zw. z art. 386 § 4 k.p.c., co aktualizuje zarzut nierozpoznania istoty sprawy z racji zaniechania uzasadnienia motywów rozstrzygnięcia w zakresie, w jakim Sąd Okręgowy w Białymstoku ustalił, że przeprowadzone dowody, w szczególności zeznania świadków oraz dowody z dokumentów nie pozwoliły ustalić podnoszonych okoliczności, gdyż na podstawie treści uzasadnienia nie można odtworzyć toku rozumowania Sądu w odniesieniu do konkretnych dowodów;

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej w zw. z art. 58 § 2 k.c. poprzez błędne ich zastosowanie będące konsekwencją nieprawidłowej oceny dowodów, a tym samym niezasadne twierdzenie, że odwołująca działała w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, zaś jej działalność gospodarcza nie wypełniała dyspozycji art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie celu oraz sposobu podejmowanych działań, a w istocie dokonanie wykładni rozszerzającej pojęcia prowadzenia działalności gospodarczej.

Wskazując na te zarzuty, odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. Wniosła też o zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych. W zakresie wniosków ewentualnych wniosła o uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny nie podziela zawartego w apelacji zarzutu nierozpoznania przez Sąd Okręgowy istoty sprawy. Rozpoznawana sprawa dotyczyła ustalenia, czy B. K. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. Zatem aby tego dokonać, w pierwszej kolejności należało rozstrzygnąć, czy faktycznie prowadziła ona działalność gospodarczą w ww. okresie. Wbrew zawartym w apelacji zarzutom, Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę w tym zakresie. Zarzut apelacyjny o nierozpoznaniu przez Sąd Okręgowy istoty sprawy – w ocenie Sądu Apelacyjnego - sprowadza się raczej do wykazania, że Sąd Okręgowy naruszył art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie przyczyn, dla których zeznania świadków oraz dowody z dokumentów nie pozwoliły Sądowi na przyjęcie, że odwołująca rzeczywiście prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy nie naruszył art. 328 § 2 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Zarzut naruszenia tego przepisu może być bowiem usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 6 grudnia 2013 r., sygn. akt I ACa 764/13). Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia pozwoliło Sądowi Apelacyjnemu na dokonanie kontroli toku rozumowania, jakim kierował się Sąd pierwszej instancji, wydając wyrok kwestionowany przez stronę odwołującą. Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego wynikało, z jakiego powodu Sąd Okręgowy ocenił, że zeznania świadków i złożona dokumentacja nie stanowiły podstawy do ustalenia, że odwołująca nie prowadziła działalności gospodarczej od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. Z tego względu zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. jest niezasadny.

Wskazane w apelacji zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie prowadzą do odmiennej oceny materiału dowodowego sprawy niż ta, której Sąd Okręgowy dokonał i przyjął za podstawę swojego rozstrzygnięcia. Odwołująca nie wyjaśniła, jakie zasady logiki i doświadczenia życiowego zostały naruszone przez Sąd Okręgowy. Dość ogólnie jedyne wskazała w apelacji, że Sąd Okręgowy pominął szereg okoliczności potwierdzających prowadzenie przez nią działalności gospodarczej, do których należą: dotychczasowe doświadczenie, okres i długotrwałość prowadzenia działalności gospodarczej, fakt posiadania specjalistycznego sprzętu, uzyskanie nieruchomości (lokalu, w którym miała być prowadzona działalność), oznaczenie lokalu poprzez szyld, podejmowanie działań marketingowych, uzyskiwanie środków na prowadzenie działalności gospodarczej, czynienie nakładów i bieżącej konserwacji łóżka oraz okresowe odnawianie lokalu (remonty i udoskonalenia).

Wbrew zawartym w apelacji twierdzeniom, okoliczność, że odwołująca prowadziła działalność gospodarczą w postaci usług solarium już wcześniej, tj. w okresie od 2 lipca 2008 r. do 20 lipca 2009 r., a następnie od 24 października 2012 r. do 20 grudnia 2013 r. nie jest istotne dla uznania, że nie prowadziła jej w okresie późniejszym tj. od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. Do prowadzenia tego typu usług nie jest wymagane jakieś szczególne, czy długie doświadczenie zawodowe. W istocie, w okresie od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. odwołująca w przeważającym czasie korzystała ze zwolnień lekarskich oraz pobierała zasiłki macierzyńskie, zasiłki chorobowe i zasiłki opiekuńcze. Okresy, w których nie pobierała zasiłków, przypadały: od 24 października 2012 r. do 22 grudnia 2012 r. (2 miesiące), od 21 grudnia 2013 r. do 2 marca 2014 r. (2 miesiące i 13 dni), od 1 września 2014 r. do 14 września 2014 r. (14 dni), 5 października 2014 r. (1 dzień), od 26 października 2014 r. do 18 listopada 2014 r. (24 dni), od 1 grudnia 2014 r. do 31 stycznia 2015 r. (2 miesiące), od 7 czerwca 2015 r. do 14 czerwca 2015 r. (8 dni), od 10 sierpnia 2015 r. do 25 sierpnia 2015 r. (16 dni), 6 września 2015 r. (1 dzień), od 26 września 2015 r. do 27 września 2015 r. (2 dni), od 8 października 2015 r. do 11 października 2015 r. (4 dni), 18 października 2015 r. (1 dzień), 25 października 2015 r. (1 dzień), od 1 listopada 2015 r. do 4 stycznia 2016 r. (2 miesiące i 4 dni), od 21 sierpnia 2017 r. do 27 sierpnia 2017 r. (7 dni), od 19 listopada 2017 r. do 20 listopada 2017 r. (2 dni), od 25 listopada 2017 r. do 26 listopada 2017 r. (2 dni), od 31 grudnia 2017 r. do 24 stycznia 2018 r. (25 dni), od 26 lipca 2018 r. do 21 sierpnia 2018 r. (27 dni), od 4 września 2018 r. do 6 września 2018 r. (3 dni) i od 22 września 2018 r. do 30 września 2018 r. (9 dni).

Powyższe dane obrazują, że w okresie od 24 października 2012 r. do 30 września 2018 r., czyli przez okres 6 lat nie otrzymywała zasiłków przez krótkie okresy trwające kilka, kilkanaście dni, trzykrotnie po 2 miesiące, łącznie około 1 rok. W związku z tym twierdzenia odwołującej o długim czasie prowadzenia działalności gospodarczej nie są prawdziwe.

Również posiadanie specjalistycznego sprzętu w postaci jednego łózka do opalania, zawieszenie szyldu czy wytworzenie cennika usług nie świadczą o faktycznym prowadzeniu przez nią pozarolniczej działalności gospodarczej. Odwołująca nie przedstawiła żadnych materialnych dowodów na potwierdzenie, że w spornym okresie miała klientów, którzy korzystali z usług solarium. Świadkowie D. B. (matka odwołującej), K. P. (narzeczony siostry odwołującej), E. B. (2) (bratowa odwołującej), C. B. (ojciec odwołującej) i R. K. (mąż odwołującej), którzy składali zeznania w postępowaniu pierwszo-instancyjnym, nie korzystali z solarium. Ich zeznania o prowadzeniu solarium przez odwołującą były bardzo ogólne. Potwierdzili jedynie, że solarium znajdowało się w budynku znajdującym się na nieruchomości rodziców odwołującej, budynek był oznaczony szyldem solarium, a w budynku znajdowało się łóżko do opalania. Ponadto świadkowie zorientowani byli, że odwołująca miała przygotowane wizytówki, potwierdzili, że uskarżała się na problemy z kręgosłupem. Świadkowie nie wiedzieli, czy odwołująca przyjmowała w solarium klientów ani w jakich okresach wykonywała czynności związane z prowadzeniem solarium, a w jakich okresach korzystała ze zwolnień lekarskich. Ich wiedza na temat prowadzenia przez nią solarium nie była więc istotna dla oceny, czy faktycznie je prowadziła. Świadkowie nie widzieli odwołującej w miejscu pracy. Ich zeznania nie stanowiły zatem wystarczającego dowodu uzasadniającego uznanie, że odwołująca prowadziła działalność gospodarczą w okresach, w których nie korzystała z zasiłków. Z tego względu zawarty w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., w zakresie błędnej oceny dowodów z zeznań świadków, jest niezasadny.

Sad Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, że odwołująca nie przedstawiła materialnych dowodów na prowadzenia działalności gospodarczej w okresie objętym zaskarżoną decyzją organu rentowego, tj. od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. W tym okresie nie wykazała ona żadnych zdarzeń gospodarczych. Dokumenty potwierdzające zakup łóżka do opalania, lamp, materiałów biurowych, środków czystości, czy zawarcie umowy użyczenia lokalu na prowadzenie solarium zostały wystawione w 2008 r., w 2012 r. lub w październiku 2018 r., zatem nie dotyczyły spornego okresu i nie potwierdzały prowadzenia solarium w okresie od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. W tym okresie odwołująca wystawiła jedynie roczne faktury za usługi księgowe (31.12- każdego roku), każdą na kwotę 300 zł, ale koszt tych usług nie został uwzględniony w zeznaniach podatkowych o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za lata 2013-2017 ani w informacji o przychodach podatnika z działalności prowadzonej na własne nazwisko oraz z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze za lata 2013-2017. Z zeznań podatkowych i informacji o przychodach wynika bowiem, że odwołująca nie osiągnęła żadnego przychodu ani nie poniosła straty z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej za te lata. Zatem, zdaniem Sądu Apelacyjnego, złożone w sprawie dowody z dokumentów nie potwierdzają prowadzenia przez odwołującą solarium w latach 2013-2018. Z tego względu zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie oceny dowodów z dokumentów również jest niezasadny.

Warunki, jakie muszą zostać spełnione do objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, reguluje ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778, zwana dalej u.s.u.s.). Analizując, czy w okresie od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. odwołująca B. K. powinna polegać obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Sąd Okręgowy zasadnie odwołał się do definicji działalności gospodarczej, o której mowa w art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.) i w art. 3 obowiązującej od 30 kwietnia 2018 r. ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r., poz. 646 ze zm.), a powołując się na właściwości, które charakteryzują to pojęcie, zasadnie oceniał, czy działania podjęte odwołującą odpowiadają cechom działalności gospodarczej wskazanym w uchwale Sądu Najwyższego z 6 grudnia 1991 r. (III CZP 117/91), do których należą: a) zawodowy, a więc stały charakter, b) powtarzalność podejmowanych działań, c) podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania, d) uczestnictwo w obrocie gospodarczym, e) cel zarobkowy. Wnioski, które Sąd Okręgowy wyprowadził na podstawie materiału dowodowego, były zasadne.

Należy zwrócić uwagę, że nawet wykonywanie niektórych czynności związanych z przedmiotem zarejestrowanej działalności gospodarczej nie zawsze będzie świadczyć o zamiarze prowadzenia tej działalności w niekrótkim okresie. To zamiar, a więc prowadzenie działalności gospodarczej w sposób zorganizowany i ciągły, ma znaczenie przy ocenie tego, jaki charakter należy nadać działaniom podejmowanym przez przedsiębiorcę w całym okresie prowadzenia działalności gospodarczej. Należało zwrócić uwagę, że pomimo świadomości o długotrwałej niezdolności do pracy, odwołująca nie zatrudniła żadnego pracownika na czas tej nieobecność. O ile ciągłość wykonywania działalności nie musi polegać w każdym przypadku na codziennym podejmowaniu czynności związanych z przedmiotem tej działalności, to jednak ważne jest, aby czynności te charakteryzowała powtarzalność, która miałaby istotny wpływ na funkcjonowanie działalności gospodarczej od momentu jej zarejestrowania. W tym też przejawia się zamiar prowadzenia tej działalności. Rozpoczęcie działalności gospodarczej powinno być działaniem konsekwentnym i przemyślanym pod względem organizacyjnym, technicznym, ekonomicznym, finansowym, marketingowym, handlowym. Sąd Najwyższy w uchwale z 23 lutego 2005 r. sygn. akt III CZP 88/04 stwierdził, że działalnością gospodarczą jest działalność wykazująca zawodowy, czyli stały, charakter, podporządkowanie regułom zysku i opłacalności (lub zasadzie racjonalnego gospodarowania) oraz uczestnictwo w działalności gospodarczej (w obrocie gospodarczym). Zarobkowy charakter działalności stanowi podstawową, konstytutywną cechę działalności gospodarczej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2013 r., I UK 604/12). Dana działalność jest zarobkowa, jeżeli jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu („zarobku”) rozumianego jako nadwyżka przychodów nad nakładami (kosztami) tej działalności. Brak tej cechy przesądza, że w danym przypadku nie można mówić o działalności gospodarczej w rozumieniu art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej ani w art. 3 prawa przedsiębiorców. W tym zakresie znaczenie ma też kryterium subiektywne w postaci dążenia danego podmiotu do osiągnięcia zarobku (będącego zazwyczaj zyskiem) przez wykonywanie określonej działalności. Nie jest więc konieczne faktyczne osiąganie dochodów z danej działalności. Przynoszenie strat przez daną działalność (zarówno przejściowo, jak i w dłuższych okresach) nie pozbawia jej statusu działalności gospodarczej. Należy bowiem liczyć się z możliwością nieuzyskania przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej, czyli poniesienia straty. O zarobkowym charakterze działalności gospodarczej nie decyduje faktyczne osiągnięcie zysku, lecz zamiar jego osiągnięcia (cel). Wykonywanie działalności z reguły bowiem polega na powtarzalności podjętych działań, które podporządkowane są regułami zysku i opłacalności.

Z okoliczności sprawy wynika, że odwołująca nie podejmowała powtarzalnych czynności związanych z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. Nie ponosiła kosztów prowadzenia działalności (poza niewykazanymi w zeznaniach podatkowych kosztami usług księgowych), nie osiągała przychodów, nie przyjmowała klientów ani nie wykazała żadnych zdarzeń gospodarczych. Zeznania świadków były natomiast nazbyt ogólne, aby uznać, że odwołująca w okresie objętym zaskarżoną decyzją wykonywała czynności związane z prowadzeniem solarium.

O braku zarobkowego charakteru działalności gospodarczej świadczy również zadeklarowanie wysokiej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, pomimo nie osiągania przychodu. Wprawdzie wysokość podstawy wymiaru składek nie była przedmiotem postępowania w tej sprawie, ale zadeklarowanie wysokiej podstawy wymiaru składek od momentu rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej mogło wpływać na ocenę zarobkowego charakteru działań odwołującej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że zarobkowy, zorganizowany i ciągły charakter działalności gospodarczej może być zakwestionowany, jeżeli już od samego początku jej prowadzenia wymiernym, stałym i założonym z góry kosztem, nieznajdującym pokrycia w przewidywanych zyskach, staje się opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości znacznie przekraczającej obowiązujące minimum. Może to wskazywać na intencję (element subiektywny) nie tyle podjęcia i wykonywania zarobkowej działalności gospodarczej, lecz włączenia się do systemu ubezpieczeń społecznych w celu uzyskania wysokich świadczeń (wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2018 r., I UK 320/17 i powołane tam orzecznictwo).

Z tej perspektywy istotne znaczenie ma okoliczność, że odwołująca, określając podstawę wymiaru składek za listopad 2012 r. (miesiąc poprzedzający korzystanie z zasiłku macierzyńskiego), nie zastosowała się do zasady racjonalnego gospodarowania, pomimo, że z góry można było przewidzieć, że wydatki ponoszone na opłacanie składek od tej podstawy nie będą miały (i nie miały) pokrycia w przychodach z działalności. Argument ten mógłby uzasadniać zweryfikowanie i zredukowanie podstawy wymiaru składek, ale to nie jest dopuszczalne, na co wskazuje treść uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10). Niemniej jednak zadeklarowanie przez odwołującą wysokiej podstawy wymiaru składek świadczyło o zachowaniu intencyjnym, czyli zamiarze uzyskania wysokich świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Taki wniosek można było wyprowadzić z tego, że po upływie dwóch miesięcy od zadeklarowania chęci prowadzenia działalności gospodarczej pobierała zasiłek macierzyński, a po nim długotrwale pobierała zasiłki opiekuńcze, kolejny zasiłek macierzyński i zasiłki chorobowe. Okresy, w których mogła prowadzić działalność gospodarczą, były krótkie. W przeważającym zakresie były to okresy kilku- lub kilkunastodniowe, a niekiedy przekraczały nieco ponad dwa miesiące, ale nawet tych okresach odwołująca nie wykazała żadnych zdarzeń, które mogły świadczyć o tym, że uczestniczy w obrocie gospodarczym. Te okoliczności podważyły też zamiar odwołującej do prowadzenia zadeklarowanej od 24 października 2012 r. działalności gospodarczej w sposób zorganizowany i ciągły. O braku zarobkowego, zorganizowanego i ciągłego charakteru zadeklarowanej działalności gospodarczej w spornym okresie od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r. dowodził również fakt, że odwołująca nie podjęła żadnych czynności, które mogłyby świadczyć o zamiarze prowadzenia działalności. Dopiero po wszczęciu kontroli przez organ rentowy odwołująca dokonała zakupu środków czyszczących i dezynfekujących, produktów i narzędzi malarskich oraz dekoracji. Remont pomieszczenia, w którym odwołująca miała prowadzić solarium, został rozpoczęty również po wszczęciu przez organ rentowy kontroli.

Na rozstrzygnięcie w sprawie nie miał znaczenia fakt, że dowołująca rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej od 24 października 2012 r. będąc w ciąży. Podjęcie przez kobietę w ciąży działalności gospodarczej, nawet gdy głównym motywem jej decyzji jest uzyskanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych, nie jest sprzeczne z prawem. W przypadku wyraźnego zezwolenia ustawodawcy na zadeklarowanie podstawy wymiaru składek w oderwaniu od klasycznych mierników ekonomicznych (wynagrodzenie, przychód) nie do pogodzenia z zasadą formalizmu ubezpieczeń społecznych byłaby odmowa przyznania ochrony prawnej, w zagwarantowanej wysokości, ubezpieczonej, która w dopuszczalnych granicach zadeklarowała kwotę korzystną dla siebie i dla niej dogodną z ekonomicznego punktu widzenia. (wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2018 r., I UK 320/17). Istotne jest jednak to, aby wykazać, że działalność gospodarcza była faktycznie prowadzona.

Odwołująca nie wykazała, że prowadziła zawodową działalność gospodarczą w celach zarobkowych oraz w sposób zorganizowany i ciągły. Z tego względu należało podzielić stanowisko Sądu Okręgowego, że w okresie objętym zaskarżoną decyzją, tj. od 21 grudnia 2013 r. do 30 września 2018 r., odwołująca nie zamierzała prowadzić i nie prowadziła zawodowej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, a następnie art. 3 prawo przedsiębiorców i z tego tytułu nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Niezasadny jest też zarzut naruszenia art. 58 § 2 k.c. Kwestia nieważności czynności prawnej z powodu jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, o czym stanowi ten przepis, nie może mieć znaczenia w rozpoznawanej sprawie, ponieważ prowadzenie działalności gospodarczej (jej rozpoczęcie lub zaprzestanie, ewentualnie zawieszenie) nie jest czynnością prawną prawa cywilnego. Co więcej, zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych nie jest jednostronną czynnością prawną, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o wadach oświadczeń woli, w tym art. 58 k.c., ponieważ oświadczenie to nie stanowi zdarzenia prawnego zmierzającego do osiągnięcia skutków cywilnoprawnych. Stosunek ubezpieczenia społecznego nie jest bowiem stosunkiem cywilnoprawnym, opartym na równorzędności jego podmiotów i wzajemności (ekwiwalentności) świadczeń, lecz uregulowanym ustawowo stosunkiem publicznoprawnym opartym na zasadzie solidaryzmu, a wynikające z niego świadczenia stron tego stosunku nie są świadczeniami cywilnoprawnymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2007 r., II UK 106/07; wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2018 r., III UK 160/17). Omawiany stosunek ubezpieczenia nie podlega zatem co do zasady ocenie zgodności z normami prawa cywilnego, ponieważ objęcie nim nie poprzedza czynność kreująca stosunek cywilnoprawny (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 15 lipca 2015 r. sygn. akt III AUa 278/15).

Mając powyższe na uwadze, apelacja odwołującej podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. (pkt I sentencji wyroku).

O kosztach zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono zgodnie z art. 98 § 1, 3 i 4 w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu obowiązującym od 30 stycznia 2018 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.) – punkt II sentencji wyroku.

M. D. E. B. (1) S.-J.