Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 lutego 2020 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Magdalena Łukaszewicz

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anita Topa

po rozpoznaniu w dniu 06 lutego 2020 r. w Piszu na rozprawie

sprawy z wniosku K. W., B. W.

z udziałem S. C. (1), M. C., A. C. (1), A. P., E. S., A. C. (2), L. C.

o dział spadku, podział majątku wspólnego i zniesienie współwłasności

p o s t a n a w i a :

I.  Dokonać zniesienia współwłasności nieruchomości stanowiącej zabudowaną działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...), powierzchni 0,4800 ha, położonej w K., gm. B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), obciążonej prawem dożywocia na rzecz S. C. (1), ustanowionym na udziale (...) należącym do B. i K. małżonków W.;

oraz podziału majątku wspólnego Z. C. i S. C. (1), działu spadku po Z. C. zmarłej 26.02.2004r. w P. i działu spadku po S. C. (1) zmarłym 03.04.2013r. w B.;

w ten sposób, że opisaną wyżej nieruchomość przyznać wnioskodawcom K. W. i B. W. we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej.

II.  Zasądzić od wnioskodawców K. W. i B. W. solidarnie na rzecz uczestników: M. C., A. C. (1), A. C. (2), L. C., A. P., E. S. kwoty po 10710,15 zł (dziesięć tysięcy siedemset dziesięć złotych 15/100 groszy) tytułem spłaty, płatne w terminie 6 (sześciu) miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności tych kwot.

III.  Oddalić wniosek uczestników M. C., A. C. (1), A. C. (2), L. C. o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym Z. C. i S. C. (1).

IV.  Zasądzić od uczestników A. P. i E. S. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwoty po 339,27 zł (trzysta trzydzieści dziewięć złotych 27/100 groszy) tytułem kosztów sądowych.

V.  Orzec, iż uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie we własnym zakresie.

UZASADNIENIE

K. W. i B. W. wnieśli o dokonanie:

- podziału majątku wspólnego S. i Z. małżonków C., w którym udziały im przypadające wynosiły po ½ części, w skład którego to majątku wchodzi nieruchomość stanowiąca działkę gruntu zabudowaną budynkiem mieszkalnym i gospodarczym oznaczoną numerem geodezyjnym (...), o obszarze 0,48 ha, położoną w K. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą numer (...),

- działu spadku po Z. C. zmarłej 26 lutego 2004 roku i po S. C. (1), synu S. i Z., zmarłym 3 kwietnia 2013 roku,

- zniesienia współwłasności opisanej wyżej nieruchomości,

w ten sposób, że opisaną wyżej nieruchomość przyznać wnioskodawcom na prawie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej i zasądzenie od nich na rzecz uczestników postępowania A. P., E. S., A. C. (2), M. C., A. C. (1) i L. C., tytułem spłaty, kwoty po 4 185 złotych płatne w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia.

Wnioskodawcy wnieśli ponadto o ustalenie, że na przedmiotową nieruchomość poczynili oni nakłady szczegółowo opisane w punkcie II. pozwu oraz o ustalenie, że z pominięciem tychże nakładów wartość przedmiotowej nieruchomości wynosi 80 640 złotych.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawcy podnieśli, że przedmiotowa nieruchomość stanowi centrum życiowe ich rodziny. Ciążą ponadto na nich zobowiązania wynikające z umowy dożywocia zawartej z ojcem wnioskodawczyni S. C. (1). Gdyby nie codzienne starania wnioskodawców o pielęgnację działki, nasadzenia na niej i posadowione na tej nieruchomości budynki, nieruchomość byłaby zapuszczona, a budynki uległyby dewastacji.

Uczestnicy postępowania S. C. (1) i E. S. przychylili się do wniosku.

Uczestnicy postępowania M. C., A. C. (1), A. C. (2) i L. C. co do zasady przychylili się do wniosku. Zakwestionowali podaną przez wnioskodawców wartość nieruchomości i nakładów. Sprzeciwili się ustaleniu, że wnioskodawcy ponieśli nakłady na przedmiotową nieruchomość. Zdaniem uczestników nakłady te nie były konieczne, a poza tym zostały poczynione bez zakomunikowania i zgody uczestników postępowania.

Uczestnicy wnieśli o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym S. i Z. małżonków C. poprzez przyjęcie, że spadkodawczyni Z. C. przyczyniła się w 100% do powstania majątku wspólnego, albowiem nieruchomość objęta niniejszym postępowaniem była przedmiotem darowizny uczynionej przez rodziców spadkodawczyni wyłącznie na jej rzecz.

Ostatecznie uczestnicy wnieśli o dokonanie podziału majątku wspólnego, działu spadku i zniesienia współwłasności poprzez fizyczny podział przedmiotowej nieruchomości, w wyniku którego to podziału powstanie:

- działka o powierzchni 2 500 m ² – którą przyznać na współwłasność uczestnikom M. C., A. C. (2), A. C. (1) i L. C. oraz zasądzić od nich stosowne spłaty na rzecz uczestniczek A. P. i E. S.,

- działka o powierzchni 1 900 m ² – którą przyznać wnioskodawcom na prawie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, z rozliczeniem stosownych spłat i dopłat,

- działka o powierzchni 400 m ², stanowiąca dojazd z drogi gminnej do nieruchomości spadkowej – którą przyznać na współwłasność uczestnikom M. C., A. C. (2), A. C. (1) i L. C. w udziałach po 1/8 części oraz wnioskodawcom w udziale 4/8 części.

Na rozprawie w dniu 18 lipca 2019 roku uczestnicy oświadczyli, iż nie kwestionują nakładów wymienionych we wniosku, poczynionych na przedmiotową nieruchomość przez wnioskodawców.

Uczestniczka postępowania A. P. co do zasady przychyliła się do wniosku o dokonanie podziału majątku wspólnego, działu spadku i zniesienia współwłasności. Poparła stanowisko uczestników postępowania M. C., A. C. (1), A. C. (2) i L. C. i wniosła o zasądzenie na jej rzecz stosownej spłaty.

Sąd ustalił, co następuje:

Na podstawie umowy darowizny z 13 marca 1967 roku, (...) małżonkowie K. darowali swojej córce Z. C. i zięciowi S. C. (1) na prawie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej zabudowaną nieruchomość rolną o powierzchni 9,92 ha, położoną w K. i O. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

Na wniosek Z. i S. małżonków C. nieruchomość powyższa uległa w latach 70-tych podziałowi administracyjnemu, w wyniku którego powstały:

- działki gruntu o numerach (...), (...), (...) – które następnie zostały sprzedane przez małżonków C.,

- działka gruntu o numerze (...), o powierzchni 4800 m ², położona w K., zabudowana budynkiem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym – którą małżonkowie C. zamieszkiwali.

W katastrze nieruchomości, działka gruntu o numerze (...) wykazana jest jako grunty rolne zabudowane, drogi, pastwiska trwałe, grunty orne i sady.

(okoliczności bezsporne, dowód: umowa darowizny z 13.03.1967r. i umowa sprzedaży z 13.01.1977r. k. 11-13 i 37-37v akt księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Piszu; wypis z rejestru gruntów k. 119; wypis z rejestru budynków k. 117-118)

Z. C. zmarła 26 lutego 2004 roku, a spadek po niej, na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu wydanego 30 grudnia 2011 roku w sprawie I Ns 463/11, nabyli:

-

mąż S. C. (1) s. W. i J. w 8/32 części,

-

córka A. P. c. S. w 3/32 części,

-

córka E. L. c. S. w 3/32 części,

-

córka B. W. c. S. w 3/32 części,

-

córka A. K. c. S. w 3/32 części,

-

syn L. C. s. S. w 3/32 części,

-

syn S. C. (1) s. S. w 3/32 części,

-

syn A. C. (1) s. S. w 3/32 części,

-

syn M. C. s. S. w 3/32 części.

W dacie śmierci Z. C., na nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...), oprócz męża spadkodawczyni, stale zamieszkiwała i po dziś dzień zamieszkuje ich córka B. W. wraz z mężem K. W., którzy od daty otwarcia spadku poczynili na tą nieruchomość nakłady opisane w punkcie II. wniosku w sprawie I Ns 86/19 o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności.

(okoliczności bezsporne, dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Piszu z 30.12.2011r. k. 17 akt sprawy I Ns 463/11)

W dniu 3 kwietnia 2013 roku zmarł syn Z. i S. małżonków C. – S. C. (1), a spadek po nim na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu wydanego 24 lipca 2017 roku w sprawie I Ns 65/17, nabyli:

-

ojciec S. C. (1) s. W. i J. w 7/28 części,

-

siostra B. W. c. S. i Z. w 3/28 części

-

siostra A. P. c. S. i Z. w 3/28 części,

-

siostra E. S. c. S. i Z. w 3/28 części,

-

siostra A. C. (2) c. S. i Z. w 3/28 części,

-

brat M. C. s. S. i Z. w 3/28 części,

-

brat A. C. (1) s. S. i Z. w 3/28 części,

-

brat L. C. s. S. i Z. w 3/28 części

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Piszu z 24.07.2017r. k. 22 akt sprawy I Ns 65/17)

Na podstawie umowy dożywocia zawartej 22 stycznia 2019 roku S. C. (1) przeniósł swój udział wynoszący łącznie (...) części we współwłasności zabudowanej nieruchomości stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), na rzecz córki i zięcia B. i K. małżonków W., którzy nabyli ten udział do majątku wspólnego i w zamian za to zobowiązali się zapewnić S. C. (1) dożywotnie utrzymanie.

(okoliczności bezsporne, dowód: umowa dożywocia z 22.01.2019r. k. 114-116 akt księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Piszu)

Wartość nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...), o powierzchni 4800 m ², położonej w K. w gminie B., według stanu na dzień otwarcia spadku po Z. C. (to jest z pominięciem nakładów poczynionych przez B. i K. K. (2) małżonków W. oraz z pominięciem dożywocia obciążającego udział przysługujący małżonkom W.) i według cen aktualnych, wynosi 206 372 złotych.

(okoliczność bezsporna, dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości k. 171-211)

Sad zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przepis art. 43 § 1 k.r.o. zawiera domniemanie, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Zgodnie z art. 46 k.r.o. od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku w sprawach nie unormowanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku. Podobne odesłanie w kwestiach proceduralnych do przepisów o dziale spadku zawiera przepis art. 567 § 3 k.p.c.

Skład i wartość majątku wspólnego oraz spadku ulegającego podziałowi ustala sąd (art. 684 k.p.c.).

Zasadą jest, iż podział majątku wspólnego i dział spadku obejmuje składniki należące do danego majątku w dacie ustania wspólności/otwarcia spadku oraz istniejące w chwili dokonywania podziału.

Przepisy regulujące postępowanie o dział spadku (art. 680-689 k.p.c.), jak i przepisy normujące podział majątku wspólnego (art. 566-567 k.p.c.), nie określają wprost sposobów podziału. Odsyłają do uregulowań dotyczących zniesienia współwłasności (art. 688 k.p.c.).

W myśl art. 622 § 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

W przypadku braku zgodnego wniosku, a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne (art. 623 k.p.c. w zw. z art. 687 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.).

Zgodnie z art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2 k.c.).

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie jednoznacznie wykazał, że w dacie śmierci Z. C., w skład majątku wspólnego spadkodawczyni i jej męża S. C. (1) wchodziła wyłącznie nieruchomość oznaczona numerem geodezyjnym (...), o powierzchni 4800 m ², położona w K. w gminie B., dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...). Nieruchomość ta, jak wynika z umowy darowizny zawartej 13.03.1967r., darowana została Z. i S. małżonkom C. na prawie ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, a w związku z tym, udział każdego z małżonków w prawie własności tej nieruchomości wynosił po ½ części i udział ten wchodzi w skład spadku po Z. C.. Fakt, iż przedmiotowa nieruchomość stanowiła niegdyś własność rodziców spadkodawczyni, wobec treści umowy darowizny nie daje podstaw do przyjęcia, że spadkodawczyni w 100% przyczyniła się do powstania majątku wspólnego małżonków C..

Powyższe ustalenia legły u podstaw oddalenia wniosku uczestników postępowania M. C., A. C. (1), A. C. (2) i L. C. o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym Z. C. i S. C. (1).

W przedmiotowej sprawie nie było zgodnego wniosku co do sposobu podziału majątku wspólnego, działu spadku i zniesienia współwłasności. Wnioskodawcy domagali się, żeby przyznać im całą nieruchomość i zasądzić od nich spłaty na rzecz uczestników, zaś uczestnicy postępowania M. C., A. C. (1), A. C. (2) i L. C. domagali się fizycznego podziału nieruchomości.

Fizycznego podziału przedmiotowej nieruchomości nie dopuszcza obowiązujące prawo. Zgodnie z treścią art. 93 ust. 2a i 3a ustawy z 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (tj. Dz.U. z 2020r., poz. 65), podział nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele rolne i leśne, a w przypadku braku planu miejscowego wykorzystywanych na cele rolne i leśne, powodujący wydzielenie działki gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha, jest dopuszczalny tylko:

- gdy działka ta zostanie przeznaczona na powiększenie sąsiedniej nieruchomości,

- dla dokonania regulacji granic między sąsiadującymi nieruchomościami,

- gdy działka ta zostanie wydzielona pod drogi wewnętrzne,

- w przypadkach, o których mowa w art. 95 cytowanej ustawy.

Za nieruchomości wykorzystywane na cele rolne i leśne uznaje się nieruchomości wykazane w katastrze nieruchomości jako użytki rolne albo grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, a także wchodzące w skład nieruchomości rolnych użytki kopalne, nieużytki i drogi, jeżeli nie ustalono dla nich warunków zabudowy i zagospodarowania terenu (art. 92 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami).

Z załączonego do akt sprawy wypisu z rejestru gruntów (k. 119) wynika, że przedmiotowa nieruchomość stanowi grunty rolne zabudowane, drogi, pastwiska trwałe, grunty orne i sady. Nie budzi również wątpliwości Sądu, że w niniejszej sprawie nie zachodzi żaden z wyjątków, o których mowa w cytowanym wyżej art. 93 ust. 2a i 3a ustawy z 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami.

Z uwagi na powyższe, mając ponadto na uwadze fakt, że przedmiotowa nieruchomość stanowi centrum życiowe wnioskodawców, którzy stale na niej zamieszkują, czynią codzienne starania o jej pielęgnację i dbają o posadowione na niej budynki, i na których ciążą nadto zobowiązania wynikające z umowy dożywocia względem ojca wnioskodawczyni S. C. (1), Sąd nie uwzględnił wniosku uczestników o fizyczny podział nieruchomości i dokonał zniesienia współwłasności przedmiotowej nieruchomości, obciążonej prawem dożywocia na rzecz S. C. (1) ustanowionym na udziale (...) należącym do B. i K. małżonków W., oraz podziału majątku wspólnego Z. C. i S. C. (2), działu spadku po Z. C. i działu spadku po S. C. (3), w ten sposób, że nieruchomość tą przyznał wnioskodawcom na prawie ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej.

Uczestnicy postępowania ostatecznie nie kwestionowali, że po otwarciu spadku na przedmiotowej nieruchomości poczynione zostały przez wnioskodawców nakłady szczegółowo opisane w punkcie II. wniosku (k. 3v-4).

Wartość przedmiotowej nieruchomości, według stanu na dzień otwarcia spadku (tj. z pominięciem nakładów poczynionych przez wnioskodawców i bez uwzględnienia prawa dożywocia ustanowionego na rzecz S. C. (1)) i według cen aktualnych, wobec braku zgodnego stanowiska zainteresowanych w tym zakresie Sąd ustalił w oparciu opinię powołanego w niniejszej sprawie biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości na kwotę 206 372 złotych.

Sąd w pełni tą opinię podzielił. Jest ona jasna i pełna, wyjaśnia wszystkie istotne okoliczności, a równocześnie jest poparta wiedzą i doświadczeniem zawodowym biegłego. Ponadto nie była ona kwestionowana przez zainteresowanych.

Wobec przyznania całej nieruchomości wnioskodawcom, stosownie do treści art. 212 § 2 k.c. zaszła konieczność zasądzenia spłat na rzecz uczestników postępowania – rodzeństwa wnioskodawczyni. Zważywszy na ustaloną przez biegłego wartość nieruchomości (206 372 złotych) oraz przypadające uczestnikom udziały w prawie własności przedmiotowej nieruchomości (po 93/1792 części), spłaty te wyniosły po 10 710,15 złotych.

Stosownie do treści art. 212 § 3 k.c. zasądzając spłaty Sąd wskazał termin ich uiszczenia i wysokość odsetek należnych w przypadku zwłoki w płatności. W ocenie Sądu okres 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, to czas odpowiedni, który pozwoli wnioskodawcom zgromadzić środki niezbędne do uiszczenia zasądzonych od nich kwot.

Z uwagi na to, iż wnioskodawcy uiścili opłatę od wniosku w kwocie 1 500 złotych, zaś uczestnicy M. C., A. C. (1), A. C. (2) i L. C. uiścili zaliczki w kwocie po 800 złotych (łącznie 3 200 zł) na poczet kosztów sporządzenia opinii przez powołanego w sprawie biegłego sądowego, który to koszt wyniósł łącznie 3 878,54 złotych i do wysokości 678,54 złotych pokryty został tymczasowo ze środków budżetowych Sądu Rejonowego w Piszu, a uczestniczki A. P. i E. S. również były zainteresowane dokonaniem podziału majątku wspólnego, działu spadku i zniesienia współwłasności, Sąd na podstawie 520 § 2 k.p.c. i art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazał ściągnąć od uczestniczek A. P. i E. S. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwoty po 339,27 złotych (678,54 zł : 2) tytułem kosztów sądowych.

Natomiast o pozostałych kosztach postępowania związanych z udziałem zainteresowanych w postępowaniu, Sąd rozstrzygnął w myśl art. 520 § 1 k.p.c.