Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2019r.

Sąd Okręgowy w Toruniu, I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Andrzej Westphal

Protokolant: st. sekr. sąd . Katarzyna Chudzińska

po rozpoznaniu w dniu: 12 grudnia 2019r. w T.

sprawy z powództwa: Banku (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko: E. K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I.  uznaje za bezskuteczną wobec powoda Banku (...) S.A. z siedzibą w W. umowę darowizny nieruchomości położnej w T. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), zawartą dnia 25 września 2017r. przed notariuszemA. R. - rep. A numer (...) – pomiędzy B. K. i pozwaną E. K. oraz zezwala powodowi na dochodzenie zaspokojenia z tej nieruchomości wierzytelności stwierdzonej nakazem zapłaty z dnia 7 maja 2018r. wydanym w elektronicznym postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie , VI Wydział Cywilny – sygnatura akt VI Nc-e 775870/18 ,

II.  w pozostałej części oddala powództwo ,

III.  zasądza od pozwanej E. K. na rzecz powoda Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 11.199,00 zł ( jedenaście tysięcy sto dziewięćdziesiąt dziewięć ) z tytułu zwrotu kosztów procesu .

Sygn. akt I C 1422/19

UZASADNIENIE

Powód Bank (...) S.A. z siedzibą w W., wniósł pozew przeciwko E. K. . Domagał się w nim :

1.  uznania za bezskuteczną umowy darowizny nieruchomości położonej w T. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), zawartej w dniu 25.09.2017 r. pomiędzy B. K. jako darczyńcą, a pozwaną E. K. – jako obdarowaną, przed notariuszem A. R., repertorium A nr 7581/2017 oraz nakazania pozwanej znoszenia egzekucji w celu zaspokojenia wierzytelności stwierdzonej nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie, IV Wydział Cywilny z dnia 07.05.2018 r., sygn.. akt VI Nc-e 775870 zaopatrzonym w klauzulę wykonalności z dnia 20.06.2018 r., nadaną przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny, która to wierzytelność na dzień 05.11.2018 r. wynosiła 107.217.72 wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 06.01.2018 r. do dnia zapłaty,

2.  zabezpieczenia powództwa poprzez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania przez pozwaną w/w nieruchomości,

3.  zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. (k. 3-10)

Postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2019 r. sąd zakazał pozwanej zbywania i obciążania nieruchomości do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. (k. 56-56v)

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jej kosztów procesu według norm przepisanych. (k. 70-73)

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu (...) córka pozwanej B. K. ( nosząca wówczas nazwisko U. ) kupiła nieruchomość stanowiącą lokal mieszkalny numer (...) znajdujący się na parterze budynku położonego w T. , przy ul. (...) . Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi dla niego księgę wieczystą o numerze (...) . Na zakup tej nieruchomości uzyskała ona kredyt hipoteczny w powodowym banku . Został on zabezpieczony poprzez ustanowienie hipoteki na tej nieruchomości w wysokości 408.000,00 zł.

dowód: zeznania świadka B. K. k. 103 v , przesłuchanie pozwanej k. 106 v - 107 , akta księgi wieczystej : umowa k. 75 – 77 , zawiadomienie o wpisie k. 78 – 78 v , wniosek o wpis hipoteki k. 79 , pismo z banku k. 81, oświadczenia k. 82 - 83 , zawiadomienie o wpisie k. 84 ,

W dniu 2 listopada 2016r. B. K. zawarła z powodowym bankiem umowę „Pożyczki ekspresowej nr (...)” . Jej w wysokość wynosiła 97.732,56 zł. Pozyskane środki zamierzała przeznaczyć na własną działalność gospodarczą . Uruchomiła ją w grudniu 2016r. Liczyła się bowiem z tym , że zostanie zwolniona z zakładu w którym dotychczas pracowała . Faktycznie , nastąpiło to w marcu 2017r.

B. K. początkowo prowadziła sklep mięsny , a później przekształciła go w garmażeryjny. Na jego zapleczu prowadziła kuchnię . Początkowo przez miesiąc lub dwa miała zyski pozwalające na ponoszenie kosztów związanych z tą działalnością. Później nie osiągała dochodu . Gorszy okres nastąpił już w lecie 2017r. Po roku działalność przynosiła straty . Nie udało jej się kontynuować mimo ,że B. K. znalazła tańszy lokal na jej prowadzenie . W maju lub czerwcu 2018r. zlikwidowała działalność.

dowód: zeznania świadka B. K. k. 103v , przesłuchanie pozwanej k. 106 v – 107, umowa pożyczki k. 11-15 v ,

Od początku B. K. nie płaciła rat „Pożyczki ekspresowej” , gdyż nie miała na to pieniędzy. Prowadziła rozmowy z powodowym bankiem licząc na jakąś pomoc w spłacie . Prosiła o jej zawieszenie na jakiś czas . Spotkała się z odmową. W lutym lub marcu 2017r. uzyskała natomiast zawieszenie spłaty kredytu hipotecznego . Ponownie miała go spłacać we wrześniu 2017r.

W 2017r. , po zwolnieniu z pracy , B. K. zaczęła nalegać na dokonanie darowizny nieruchomości na rzecz pozwanej . Miało to nastąpić „na wszelki wypadek” , gdyby coś „nie wyszło” z działalnością gospodarczą . Bała się ,że nie będzie mieć dochodu .

W dniu 25 września 2017r. została zawarta umowa darowizny w formie aktu notarialnego .B. K. darowała swojej matce - pozwanej E. K. - nieruchomość położoną w T. przy ul. (...) oraz ruchomości szczegółowo opisane w tej umowie , np. : telewizory , konsolę „P. station” , kino domowe. Chciała przez to uniemożliwić byłemu mężowi A. U. zabranie tych rzeczy lub ich zniszczenie , gdyż w tym czasie toczyła się ich sprawa rozwodowa.

Na koniec sierpnia 2017r. zadłużenie z tytułu kredytu hipotecznego wynosiło 207.000 zł , w tym kapitał stanowiła kwota 191.000 zł . Pozwana nie spłacała go przed zawarciem umowy darowizny. Namawiała córkę ,żeby starała się o zawieszenie spłaty. Z tego też powodu mówiła ,żeby jeszcze wstrzymać się z darowizną . Dopiero po upływie okresu wstrzymania płatności rat pozwana przejęła ich regulowanie . Rata wynosi 1.000 zł miesięcznie .

B. K. zależało na regularnej spłacie kredytu hipotecznego , gdyż był on zabezpieczony hipoteką. Obawiała się ,że nie będzie w stanie go spłacać i wystarczą zaległości za trzy raty ,żeby bank wypowiedział umowę. Chciała natomiast czuć się bezpiecznie.

Do chwili obecnej nie ma żadnych zaległości w spłacie kredytu hipotecznego.

Pozwana ponosiła wszystkie koszty związane z nieruchomością będącą przedmiotem darowizny . Już w 2013r. , po kupnie nieruchomości, dokonała tam remontu, szczególnie ,że w tym budynku miał miejsce wybuch pieca grzewczego. Między innymi , naprawy wymagał komin. Pozwana wzięła pożyczkę na ten cel .

Córka B. K. mieszkała z pozwaną. Po urodzeniu dziecka przeniosła się do B. K. , która nadal mieszkała przy ul. (...). Mąż pozwanej już wtedy prawie nie chodził i był cewnikowany . Pozwana pozostała z nim w swoim dotychczasowym mieszkaniu .

dowód: zeznania świadka B. K. k. 103 v - 105 , przesłuchanie pozwanej k. 106 v - 107 , umowa darowizn k. 95 - 97 v akt księgi wieczystej ,

Ze względu na brak spłaty zadłużenia przeterminowanego , w piśmie z dnia 23 października 2017 r. powód skierował do B. K. oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki nr (...) z dnia 2 listopada 2016 r. Następnie w piśmie z dnia 20 lutego 2018 r. wystosowano ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty zadłużenia, wynoszącego na dzień sporządzenia wezwania łącznie 96.268,38 zł.

dowód: wypowiedzenie umowy k. 17 , potwierdzenie odbioru k. 18 , ostateczne wezwanie przedsądowe k. 19 , potwierdzenie odbioru k. 20,

W nakazie zapłaty wydanym w dniu 7 maja 2018r. w elektronicznym postępowaniu upominawczym ( sygn. akt VI Nc-e 775870/18 ) nakazano B. K., żeby w ciągu dwóch tygodni od jego doręczenia zapłaciła powodowi - Bankowi (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. - kwotę 98.620,56 zł z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 2018-04-26 do dnia zapłaty oraz kwotę 1.233,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego Lublin - Zachód w Lublinie z dnia 20 czerwca 2018 r. powyższemu nakazowi zapłaty nadana została klauzula wykonalności.

dowód : nakaz zapłaty k. 21 , postanowienie k. 22 ,

Pismem z dnia 26 czerwca 2018 r. powód wniósł o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec dłużniczki B. K., celem wyegzekwowania powyższych należności. W toku egzekucji Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Toruniu R. C. ustalił, iż dłużniczka nie posiada stałej pracy zarobkowej, jest zarejestrowana w urzędzie pracy bez prawa do zasiłku, zaś należącą do niej nieruchomość aktem darowizny z dnia 25 września 2017 r. przekazała swojej matce - pozwanej E. K..

Obecnie B. K. utrzymuje się z alimentów otrzymywanych na młodsze dziecko oraz świadczenia 500 + . Niekiedy korzysta z pomocy społecznej . Czasami wykonuje „prace dorywcze” jako kucharka . Ma problemy z kręgosłupem . Nie może dźwigać . Nawet gdy się gdzieś zatrudni , to po dwóch - trzech dniach rezygnuje , gdyż fizycznie nie daje rady . Zdarza się także ,że przygotowuje catering na jakieś małe imprezy np. komunie święte. Przygotowuje wyroby garmażeryjne i potrawy w galarecie , które klienci odbierają osobiście . Nie ma z tego dużego dochodu . W okresie letnim pracowała w restauracji (...) . Obecnie nic nie robi zawodowo. Uczęszcza na zabiegi rehabilitacyjne ze względu na problemy z kręgosłupem . Nie posiada orzeczenia o niepełnosprawności .

dowód: przesłuchanie pozwanej k. 106 – 106 v , akta postępowania egzekucyjnego Km 567/18 : wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego k. 24-26 , informacja o stanie egzekucji k. 27 , pisma z których wynika stan zadłużenia na dzień 28 sierpnia 2019r. k. 43 – 44 ,

W postanowieniu z dnia 19 czerwca 2019r. Sąd Rejonowy w Toruniu dokonał zabezpieczenia na rzecz A. U. poprzez : zakazanie E. K. ( pozwanej w tamtej i w tej sprawie ) zbywania i obciążania nieruchomości dla której jest prowadzona księga wieczysta o numerze (...) oraz nakazanie wpisania ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu . W uzasadnieniu tego postanowienia wskazano , między innymi, że A. U. ma wierzytelność wobec B. K. w wysokości 60.000,00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2018r. zgodnie z treścią ugody sądowej zawartej dnia 13 czerwca 2017r. Dłużniczka nie wywiązała się z niej , a postępowanie egzekucyjne okazało się nieskuteczne.

dowód: przesłuchanie pozwanej k. 107 v , postanowienie k. 106 – 107 akt księgi wieczystej .

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o dokumenty złożone do akt sprawy, a także zeznania pozwanej E. K. i świadka B. K.. Dowody te wzajemnie się uzupełniają i tworzą logiczną , niesprzeczną całość – z wyjątkiem fragmentów , o których będzie mowa w dalszej części uzasadnienia . Z tych przyczyn sąd dał wiarę tym zeznaniom – poza pewnymi wyjątkami .

Powód wywodził swoje roszczenie z art. 527 k.c. ( kodeksu cywilnego ) . Zgodnie z paragrafem 1 tego przepisu , gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową , każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego , jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli , a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Paragraf 2 tego artykułu stanowi ,że czynność jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli , jeżeli w skutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu , niż był przed dokonaniem tej czynności. Zgodnie z paragrafem 3 jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku , domniemywa się ,że osoba ta wiedziała , iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Wskazać też należy na art. 528 k.c. Przepis ten stanowi ,że jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną , chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć , że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli .

Umowa darowizny jest właśnie umową na podstawie której dochodzi do bezpłatnego przysporzenia majątkowego po stronie obdarowanego . Art. 888 § 1 k.c. stanowi bowiem ,że przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku .

Istotne znaczenie w sprawie ma też art. 529 k.c. Zgodnie z tym przepisem jeżeli w chwili dokonywania darowizny dłużnik był niewypłacalny , domniemywa się ,że działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli . To samo dotyczy wypadku , gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny .

Dłużniczka powodowego banku (...) była niewypłacalna w chwili dokonana darowizny . Od początku nie regulowała rat pożyczki . Zaprzestała też płacenia rat kredytu hipotecznego . Nie jest wiarygodne jej zeznanie ,że jeszcze w 2018r. osobiście spłacała kredyt hipoteczny – k. 103 v . Twierdzenie to pozostaje w sprzeczności z zeznaniami pozwanej ,że po upływie okresu zawieszenia płatności , czyli we wrześniu 2017r. , to już pozwana ten kredyt spłacała . Jest to logiczne . Przecież , gdyby B. K. nie miała problemu z jego regulowaniem , to by nie występowała o pomoc do banku. Uzyskała ją w formie zawieszenia spłaty na pół roku . Działalność gospodarcza tylko przez miesiąc lub dwa przynosiła dochód . Było to więc pod koniec 2016 i na początku 2017r. W lato 2017r. już miał miejsce „gorszy okres” – jak to określiła pozwana – k. 106 v. Był on więc zbieżny w czasie z uzyskaniem zawieszenia spłaty kredytu hipotecznego. Działalność już nie przynosiła dochodu . Jest więc logiczne ,że to pozwana przejęła spłatę tego kredytu ze swoich środków . Jej córka nie miała bowiem żadnych pieniędzy na ten cel, a bała się ,że na skutek zaległości umowa zostanie wypowiedziana . W konsekwencji prowadziłoby to do utraty prawa własności nieruchomości.

W chwili dokonania darowizny dłużniczka B. K. nie miała własnych środków finansowych i samodzielnie nie spłacała należności wobec powodowego banku . Pożyczki objętej tytułem wykonawczym w postaci elektronicznego nakazu zapłaty w ogóle nie spłacała . B. K. była więc niewypłacalna.

Dodać należy , że w chwili dokonania darowizny była ona także dłużnikiem byłego męża A. U. z tytułu ugody . Okoliczność ,że do dnia 19 czerwca 2019r. ( data wydania postanowienia o zabezpieczenia przez Sąd Rejonowy ) nie dokonała zapłaty na jej podstawie , a egzekucja okazała się bezskuteczna , tym bardziej uzasadnia ocenę ,że była ona niewypłacalna w chwili dokonania darowizny . Brak jest podstaw do uznania ,że w chwili zawarcia ugody z mężem w ogóle miała środki ,żeby wywiązać się z niej . W chwili zawarcia umowy darowizny nie godziła się bowiem nawet na to ,żeby były mąż zabrał jakieś przedmioty znajdujące się w mieszkaniu przy ul. (...) . Dlatego też umowa ta objęła te ruchomości .

W niniejszej sprawie na więc zastosowanie domniemanie z art. 529 k.c. Pozwana go nie obaliła . Wręcz przeciwnie , z jej zeznań oraz z zeznań świadka B. K. jednoznacznie wynika ,że B. K. nie miała środków na regulowanie zobowiązań . Za priorytet uznała „ochronę” nieruchomości , a tylko ze środków pozwanej mógł być spłacany kredyt hipoteczny. Przeniosła więc własność „na wszelki wypadek, gdyby coś nie wyszło z działalnością gospodarczą” . Nie jest to tłumaczenie wiarygodne , bo przecież w chwili dokonania darowizny to już ta działalność nie przynosiła dochodu – „nie wychodziła” . B. K. doskonale wiedziała , że właśnie na tę działalność wzięła pożyczkę w powodowym banku oraz , że jej w ogóle nie spłaca . Zdawała sobie sprawę ,że jedyny jej majątek stanowi nieruchomość przy ul. (...) . Dokonała więc darowizny po to ,żeby powód nie mógł uzyskać zaspokojenia z tego składnika majątkowego.

Nie jest wiarygodne ,że były jeszcze jakieś inne przesłanki dokonania darowizny . Nie był nią fakt dokonywania przez pozwaną nakładów na nieruchomość . Pozwana czyniła je już bezpośrednio po jej nabyciu , czyli w 2013r. Było więc wystarczająco dużo czasu na dokonanie darowizny z tej przyczyny , a nie zrobienie tego dopiero wtedy , gdy B. K. zaprzestała płacenia zobowiązań. Nie był też tą przesłanką stan zdrowia męża pozwanej oraz związana z tym kwestia miejsca zamieszkania jej wnuczki i prawnuczki . Mogły one przecież zamieszkać u B. K. bez potrzeby dokonywania darowizny nieruchomości.

Okoliczność , czy pozwana wiedziała o rzeczywistych intencjach działania swojej córki albo mogła się o nich dowiedzieć nie ma znaczenia w sprawie . Wynika to wprost z art. 528 k.c. , a także z treści art. 527 § 3 k.c.

Istotą powództwa paulińskiego jest to , że w przypadku jego uwzględniania wierzyciel uzyskuje możliwość zaspokojenia się z pierwszeństwem przez wierzycielami osoby trzeciej z przedmiotów majątkowych , które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika lub do niego nie weszły – art. 532 k.c. Możliwość ta musi dotyczyć konkretnie określonej wierzytelności . Nie ma więc charakteru ogólnego , blankietowego. Zasady te muszą znaleźć odzwierciedlenie w treści wyroku. W związku z tym została więc określona w nim wierzytelność , którą powód może zaspokoić . Jest on skonkretyzowana zgodnie z żądaniem pozwu, poprzez wskazanie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym . Wyrok zawiera także zezwolenie na zaspokojenie ze składnika majątkowego , który wyszedł z majątku dłużnika .

Zbędne i nie znajdujące oparcia w przepisach było domaganie się przez powoda, żeby w treści wyroku znalazło się także sformułowanie o nakazaniu pozwanej „znoszenia egzekucji” . Jak już wyżej wskazano, istotą powództwa jest w tym przypadku danie wierzycielowi możliwości działania , a nie nakładanie na pozwanego obowiązku zachowania bierności wobec tej aktywności. W tej nieznacznej części , odnośnie pominięcia tego sformułowania zawartego w żądaniu pozwu , sąd oddalił powództwo .

Pozwana przegrała sprawę . Oddalenie powództwa dotyczyło tylko nieznacznej części , o charakterze „technicznym” i nie odnosiło się do merytorycznej istoty sprawy . Na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. ( kodeksu postępowania cywilnego ) sąd zobowiązał więc pozwaną do zwrotu powodowi całości kosztów procesu . Składały się na nie : opłata od pozwu – 5.748,00 zł , wynagrodzenie pełnomocnika – 5.400,00 zł ( ustalone na podstawie § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – Dz. U. z 2018r. , poz. 265 ) oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictw 51,00 zł – razem 11.199,00 zł .