Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: st. sekr. sąd. Dominika Kołpa

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 października 2019 r. w Warszawie

sprawy E. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o emeryturę nauczycielską

na skutek odwołania E. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

z dnia 29 czerwca 2018 r. znak: (...)

- zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje E. K. prawo do emerytury nauczycielskiej od dnia 26 czerwca 2018 roku.

UZASADNIENIE

E. K. w dniu 6 września 2018 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 29 czerwca 2018 r., znak: (...) odmawiającej przyznania jej prawa do emerytury. Odwołująca zarzuciła zaskarżonej decyzji:

- naruszenie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego niezastosowanie
i bezzasadne nieuwzględnienie do okresów składkowych stażu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 26 czerwca 1974 r. do dnia 2 października 1978 r., skutkujące odmową przyznania prawa do emerytury;

- błędną ocenę materiału dowodowego, wskutek której nie uwzględniono do okresów składkowych wykonywania obowiązków na roli z uwagi na kontynuowanie wówczas nauki w szkole średniej poza miejscem zamieszkania bez uwzględnienia, że ubezpieczona była zameldowana oraz faktycznie zamieszkiwała z rodzicami w miejscu położenia gospodarstwa rolnego, a nadto, że dojeżdżała do szkoły średniej codziennie koleją i w tym samym okresie wykonywała pracę w gospodarstwie rolnym rodziców.

Na tej podstawie odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie prawa do emerytury, ewentualnie o jej uchylenie i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od ZUS na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania E. K. wskazała, że organ rentowy błędnie przyjął, iż rozstrzygnięcia dokonane przez Sądy I i II instancji na skutek jej odwołania od decyzji z dnia 4 grudnia 2008 r. potwierdzają, że nie można zaliczyć jej okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców do stażu pracy. Ubezpieczona podała, że przyczyną oddalenia odwołania było wówczas kontynuowanie stosunku pracy, natomiast kwestia uwzględnienia dodatkowych okresów składkowych nie była rozważana. W związku z powyższym organ rentowy powinien ponownie dokonać ustaleń dotyczących możliwości zaliczenia okresów jej pracy w gospodarstwie rolnym. Ubezpieczona stwierdziła, że w okresie od dnia 26 czerwca 1974 r. do dnia 2 października 1978 r. była zameldowana i wspólnie mieszkała z rodzicami w J., gdzie znajdowało się ich gospodarstwo rolne. Wówczas uczyła się w Technikum Elektrycznym w Z., do którego dojeżdżała pociągiem z miejsca zamieszkania, droga do szkoły zajmowała jej 25 minut, a zajęcia rozpoczynały się o godzinnie 14. Ubezpieczona wskazała, że codziennie od wczesnych godzin porannych wykonywała pracę w gospodarstwie rolnym swoich rodziców, co było uwarunkowane m.in. złym stanem zdrowia ojca oraz wykonywaniem pracy zarobkowej przez jej matkę. Praca w gospodarstwie rolnym odbywała się niezależnie od pory roku, a najwięcej czasu należało poświęcić latem, ponieważ był to okres żniw i zbiorów. Odwołująca podkreśliła, że jej praca nie miała charakteru dorywczego oraz wymagała stałego i codziennego intensywnego zaangażowania (odwołanie z dnia 6 września 2018 r., k. 3-8 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 2 października 2018 r. wniósł o jego oddalenie na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Organ rentowy wskazał, że podstawą odmówienia odwołującej prawa do świadczenia było niespełnienie jednej z przesłanek wynikających z art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, gdyż ubezpieczona nie udowodniła 30-letniego okresu zatrudnienia, bo wykazała jedynie 28 lat, 9 miesięcy i 25 dni, w tym, w charakterze nauczyciela w wymiarze 22 lat, 6 miesięcy i 17 dni. ZUS nie uwzględnił do stażu pracy odwołującej okresu jej pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od dnia 26 czerwca 1974 r. do dnia 2 października 1978 r., ponieważ odbywała ona naukę w Technikum Elektrycznym w Z., które oddalone jest od jej miejsca zamieszkania i położenia gospodarstwa rolnego o 25 kilometrów. W konsekwencji organ rentowy uznał, że odwołująca nie wykonywała pracy na roli stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (odpowiedź na odwołanie z dnia 2 października 2018 r., k. 10 a. s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca, urodzona w dniu (...), do dnia 3 października
1978 r. mieszkała we wsi J. należącej do gminy T. wraz rodzicami, którzy w latach 1956-1983 posiadali gospodarstwo rolne o powierzchni 2,12 hektara ( akt notarialny z dnia 8 lutego 1983 r., k. 22-24 a. s., zaświadczenie z dnia 6 grudnia 1999 r. wydane przez Starostwo Powiatu (...) w W., k. 11 tom II a. e., poświadczenie zamieszkania wydane przez zarząd gminy T. z dnia 15 grudnia 1999 r., k. 9 tom II a. e. oraz zaświadczenie z dnia 5 lutego 2019 r. wydane przez Burmistrza Tłuszcza, k. 38 a. s.).

Ojciec odwołującej się, Z. M. od dnia 11 sierpnia 1969r. otrzymywał rentę z tytułu inwalidztwa powstałego wskutek wypadku przy pracy ( decyzja z dnia 10 grudnia 1969 r., k. 25-28 a. s.).

Odwołująca wspólnie z matką, bratem i siostrą pracowała w gospodarstwie rolnym swoich rodziców o powierzchni 2 hektarów. W 1974 r. brat ubezpieczonej ukończył 18 rok życia, zaś jej siostra miała 15 lat. Matka odwołującej pracowała wówczas zawodowo w pełnym wymiarze czasu pracy, zaś jej ojciec nie zajmował się uprawą roli ze względu na zły stan zdrowia. Ubezpieczona w okresie wiosennym pracowała przy uprawie żyta, owsu, buraków pastewnych oraz warzyw. Latem pracowała przy żniwach i przy zbiorze wiśni. Zebrane wiśnie odwoziła też do punktu skupu w W.. Po zakończeniu sezonu w okresie zimowym odwołująca głównie zajmowała się hodowlą zwierząt. W gospodarstwie hodowano krowy, świnie, kury, indyki i kaczki. Ubezpieczona przygotowywała jedzenie oraz posłanie dla zwierząt. W tym celu ugotowała karmę i dostarczała zwierzętom siano, które znajdowało się obok stodoły. Oprócz tego zajmowała się dojeniem krów. Rodzice ubezpieczonej nie posiadali konia, ani specjalistycznych maszyn rolniczych. Odwołująca świadczyła pracę w ciągu roku przez 2-3 godziny pomiędzy piątą a ósmą rano. W okresie wakacyjnym wykonywała obowiązki na roli w pełnym wymiarze czasu pracy (zeznania świadków A. M. (1), M. M., J. M. i Z. M. oraz odwołującej, k. 31-35 i 44-46 a. s.).

Technikum (...) Szklarskiego w W. – filia w Z. w latach 1973-1978 mieściło się w budynku Szkoły Podstawowej nr (...) przy ul. (...)
w Z. i pracowało w trybie popołudniowym. Szkoła nie posiadała internatu. Kuzyn ubezpieczonej Z. M. w roku szkolnym 1970-1971 był uczniem tego Technikum, uczęszczał do klasy pierwszej o specjalności elektronika, lecz nie otrzymał promocji do klasy drugiej (zaświadczenie z dnia 28 października 2019 r wydane przez Zespół Szkół im. (...) w Z. k. 105 a. s. oraz świadectwa szkolne wydane przez: Technikum (...) Szklarskiego z dnia 23 czerwca 1971 r., k. 81 a. s., zeznania świadka A. M. (1) i Z. M. oraz odwołującej, k. 31-32 i 44-46 a. s.).

Ubezpieczona w okresie od 26 czerwca 1974r. do 2 października 1978r. uczyła się w tym samym Technikum co Z. M.. Odwołująca uczęszczała do szkoły mieszczącej się przy ulicy (...) w Z. od poniedziałku do piątku, zaś w sobotę miała zajęcia na warsztatach, znajdujących się przy ulicy (...). Zajęcia dla uczniów Szkoły Podstawowej odbywały się w godzinach porannych, zaś uczniowie Technikum mieli zajęcia w godzinach popołudniowych. Dom, w którym mieszkała odwołująca, znajdował się w odległości około 200 metrów od stacji kolejowej w J.. Ubezpieczona dojeżdżała do Technikum pociągiem, a odległość od jej miejsca zamieszkania do szkoły to około 25 kilometrów. Pokonanie trasy na linii T.-Z. zajmowało jej 27 minut. Po wyjściu z pociągu, ubezpieczona szła około 10 minut od stacji w Z. do budynku Szkoły mieszczącego się przy ul. (...). Odwołująca w okresie nauki prowadziła notes, z którego wynika, że od poniedziałku do piątku naukę rozpoczynała pomiędzy godziną 12 a 15:30. Ubezpieczona wracała do domu najpóźniej około godziny 21, w zależności od liczby przeprowadzonych lekcji w szkole. Prace domowe zadane przez nauczycieli odrabiała wieczorem po powrocie ze szkoły. Ubezpieczona ukończyła wszystkie cztery klasy o specjalności elektronika w latach szkolnych 1973-1974, 1974-1975, 1975-1976 oraz 1976-1977. E. K. pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców do 1978 roku, kiedy wyszła za mąż (świadectwa szkolne wydane przez: Technikum Elektryczne w Z. z dnia 20 czerwca 1974 r. i z dnia 20 czerwca 1975 r. oraz Zespół Szkół Zawodowych w Z. Technikum Elektryczne z dnia 19 czerwca 1976 r. i z dnia 18 czerwca 1977 r., k. 81 a. s., zeznania świadków A. M. (1), M. M., J. M. i Z. M. oraz odwołującej, k. 31-35 i 44-46 a. s., oryginalny notes, k. 42 a. s.).

W dniu 4 grudnia 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wydał decyzję, na mocy której odmówił odwołującej prawa do emerytury. W następstwie odwołania od w/w decyzji i złożenia apelacji, Sąd tutejszy oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie utrzymały w mocy rozstrzygnięcie dokonane przez organ rentowy. W uzasadnieniu Sądu II instancji wskazano, że odwołująca nie rozwiązała stosunku pracy w dacie wydania zaskarżonej decyzji, co jest warunkiem koniecznym nabycia prawa do emerytury nauczycielskiej. Okoliczności związane z możliwością doliczenia okresów składkowych do stażu pracy nie były przedmiotem rozważań Sądów (decyzja z dnia 4 grudnia 2008 r., k. 37 tom II a. e., wyrok Sądu I instancji
z dnia 12 marca 2009 r oraz wyrok wraz z uzasadnieniem Sądu II instancji z dnia 12 marca 2009 r., k. 69-93 tom II a. e.).

Odwołująca w dniu 25 czerwca 2018 r. ponownie złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wniosek o przyznanie emerytury nauczycielskiej. Po jego rozpoznaniu organ rentowy decyzją z dnia 29 czerwca 2018 r., znak: (...) odmówił odwołującej prawa do wymienionego świadczenia (wniosek z dnia 25 czerwca 2018 r., k. 1 tom III a. e. oraz decyzja z dnia 29 czerwca 2018r., k. 12 tom III a.e.).

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie na podstawie materiału dowodowego zebranego w aktach sądowych, w tym w aktach rentowych oraz zeznań świadków A. M. (1), M. M., J. M. i Z. M., a także strony odwołującej się.

Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne. Na ich podstawie Sąd ustalił, że odwołująca od urodzenia mieszkała we wsi J. razem z rodzicami i pracowała w należącym do nich gospodarstwie rolnym. Z dowodów przedłożonych przez ubezpieczoną wynika również, że w latach 1973-1978 uczęszczała do Technikum (...) Szklarskiego
w W. – filia w Z., które mieściło się w budynku Szkoły Podstawowej nr (...) przy ul. (...) w Z. i pracowało w trybie popołudniowym. Nauka w Technikum rozpoczynała się w po południu, ponieważ w godzinach porannych w tym samym budynku odbywały się zajęcia dla uczniów szkoły podstawowej, co wynika bezpośrednio z zaświadczenia wydanego przez Zespół Szkół im. (...) w Z. z dnia 28 października 2019 r. Sąd swoje ustalenia oparł również na oryginalnym notesie przedstawionym przez ubezpieczoną do akt sprawy, a pochodzącym ze spornego okresu. Z dokonanych w nim zapisów wynika, że zajęcia w trakcie nauki ubezpieczonej w Technikum odbywały się w godzinach pomiędzy 12, a 15:30. Ponadto w notesie widnieją też oceny, które ubezpieczona uzyskiwała w trakcie nauki w szkole, jak również jej prywatne zapiski dotyczące jej życia codziennego. W ocenie Sądu przytoczone dokumenty są wiarygodne, a fakty z nich wynikające zostały potwierdzone zeznaniami świadków.

Sąd uznał, że zeznania J. M. i Z. M. mają potwierdzenie w zaświadczeniu wydanym przez Zespół Szkół im. (...) w Z., znajdującym się w aktach sprawy i tworzą spójny stan faktyczny. Z zeznań J. M. wynika, że odwołująca rozpoczynała naukę w szkole w okolicach godzin południowych. Co istotne, jako jedyna ze wszystkich świadków zeznających w sprawie, mieszkała ona wspólnie z odwołującą w jednym domu. Zatem w kontekście opisu planu dnia ubezpieczonej, jej twierdzenia były najbardziej wiarygodne. Świadek nie potrafiła wskazać dokładnie w jakich godzinach ubezpieczona wychodziła z domu, ponieważ wówczas sama przebywała w szkole, jednakże zaświadczyła, że nie zdarzało się, aby przed nią odwołująca opuszczała dom w celu dojazdu do szkoły. Z. M. również potwierdził, że odwołująca uczyła się w Technikum w godzinach popołudniowych. Jego twierdzenia zasługują na wiarygodność, bo w roku szkolnym 1971-1972 uczył się w tej samej szkole, co odwołująca. Sąd podkreśla, że jego zeznania są spójne z treścią zaświadczenia wydanego przez Zespół Szkół im. (...) w Z., ponieważ wynika z nich, iż we wcześniejszych godzinach w tym samym budynku odbywały się zajęcia dla uczniów w Szkoły Podstawowej. W konsekwencji Sąd uznał za niewiarygodne pismo sporządzone przez Dyrektora Zespołu Szkół w W. z dnia 23 lipca 2019 r. Poświadczono w nim, że Technikum (...) Szklarskiego w W. nie prowadziło filii w Z. w okresie od września 1974 r. do października 1978 r. ani w innym okresie. Nadto ze świadectw szkolnych zgromadzonych w toku procesu wynika, że Technikum prowadziło filię w Z.. W ocenie Sądu, większość dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy świadczy o tym, że szkoła, do której uczęszczała odwołująca, posiadała swój oddział w Z., pomimo że jej siedziba znajdowała się w W..

Sąd również oparł się na zeznaniach świadków A. M. (1) i A. M. (2), jednak jedynie w zakresie, w jakim ustalono opisany powyżej stan faktyczny. Zeznania ich były wiarygodne w części dotyczącej mieszkania przez odwołującą we wsi J. wraz z rodzicami, którzy uprawiali rolę, jej pomocy w gospodarstwie rolnym czy też uczęszczania przez nią do Technikum w Z. w spornym okresie. Z zeznań wszystkich świadków wynikało, że odwołująca faktycznie pracowała na roli
w okresie nauki. W zimie wykonywała swoje czynności przez około 2 -3 godziny dziennie, natomiast latem pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy z uwagi na zwiększoną ilość obowiązków. Świadkowie zbieżnie też opisali zakres prac, jakie wykonywała odwołująca stosownie do pory roku. Jednak A. M. (1)
i A. M. (2), w przeciwieństwie do J. M., nie mieszkały w jednym domu z odwołującą. Świadkowie byli pytani o to, w jakich godzinach ubezpieczona miała zajęcia szkolne. Zdaniem świadka A. M. (2) odwołująca rozpoczynała zajęcia chyba o godzinie 8, zaś świadek A. M. (1) twierdziła, że te zajęcia odbywały się raczej rano. Sąd uznał ich zeznania za nieprzekonywujące. Miejsce zamieszkania A. M. (2) było oddalone od domu odwołującej o około 500-1000 metrów, zaś A. M. (1) mieszkała na innej ulicy. Sąd dokonując oceny materiału dowodowego uznał, że zeznania świadków J. M. i Z. M. były zbieżne z dokumentacją zgromadzoną w aktach sprawy, a ponadto konkretne i wyraziste. Zeznań A. M. (1) i A. M. (2) nie uznano za wiarygodne również w kwestii pracy odwołującej w gospodarstwie rolnym rodziców po powrocie ze szkoły. Świadkowie ci, co prawda, posiadali wiedzę, że ubezpieczona faktycznie wykonywała obowiązki w gospodarstwie rolnym, jednakże w kontekście błędnego przeświadczenia dotyczącego uczęszczania przez nią do szkoły w godzinach porannych, również nieadekwatnie stwierdzili, że pracowała na roli do zmierzchu po powrocie z Technikum. Należy zaznaczyć, że z uwagi na rozpoczynanie nauki w szkole po godzinie 12, odwołująca wykonywała czynności na roli w godzinach od 5 do 8 rano.

Sąd oddalił wnioski dowodowe odwołującej zawarte w punkcie 2 pisma procesowego z dnia 21 sierpnia 2019 r., ponieważ kwestie sporne zostały rozwiązane
w toku dotychczasowego postępowania sądowego. Ubezpieczona wnosiła o ustalenie, że Technikum, do którego uczęszczała w latach 1973-1978, posiadało filię w W. oraz, że zajęcia odbywały się w trybie popołudniowym. W ocenie Sądu, te dwie okoliczności udało ustalić się za pomocą dowodów już zgromadzonych w toku procesu sądowego. Dlatego też kontynuowanie postępowania dowodowego w tym zakresie byłoby nieuzasadnione i dążyłoby jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia rozpoznania niniejszej sprawy.

W związku z tym, Sąd uznał materiał dowodowy za wystarczający do wydania rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie E. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 29 czerwca 2018 r., znak: (...), jako zasadne, podlega uwzględnieniu.

Na wstępie należało rozważyć zasadność stanowiska organu rentowego, który wskazywał, że sprawa o przyznanie odwołującej prawa do emerytury nauczycielskiej była już rozpoznawana przez Sąd. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z dnia 4 grudnia 2008 r. odmówił ubezpieczonej przyznania świadczenia. Tutejszy Sąd oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie utrzymały w mocy rozstrzygnięcie dokonane przez organ rentowy. W uzasadnieniach wyroków podkreślono, że podstawą rozstrzygnięcia był brak rozwiązania stosunku pracy przez odwołującą. Wówczas nie zajmowano się zagadnieniem zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym do stażu pracy, dlatego w ocenie Sądu nie zaistniała w niniejszej sprawie powaga rzeczy osądzonej.

Zgodnie z art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
(Dz. U. z 2018 r., poz. 967) nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia,
w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Stosownie do art. 88 ust. 1a Karty Nauczyciela, nauczyciele spełniający warunki określone w ust. 1 mogą przejść na emeryturę również w wypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5c i 7. Natomiast w myśl art. 88 ust. 2a tej ustawy, nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia
1969 r. zachowują prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek, jeżeli:

1)  spełnili warunki do uzyskania emerytury, określone w ust. 1, w ciągu 10 lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem warunku rozwiązania stosunku pracy oraz

2)  nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.

W niniejszej sprawie organ rentowy uwzględnił odwołującej staż pracy
w wymiarze 28 lat, 9 miesięcy i 25 dni, w tym w charakterze nauczyciela w wymiarze 22 lat, 6 miesięcy i 17 dni, który nie był kwestionowany. Ubezpieczona wnosiła
o zaliczenie jako okresu uzupełniającego – okresu wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 26 czerwca 1974 r. do dnia 2 października 1978 r., aby spełnić przesłankę posiadania co najmniej 30-letniego stażu pracy. Należy wskazać, że spełnienie przez odwołującą pozostałych przesłanek warunkujących uzyskanie prawa do emerytury nauczycielskiej nie było kwestionowane przez organ rentowy.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1270), przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1.  okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2.  przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16-tego roku życia,

3.  przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16-tego roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Artykuł 10 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dotyczy także emerytury nauczycielskiej, gdyż przez okres zatrudnienia wymagany do przyznania emerytury na podstawie art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela rozumie się okresy składkowe i nieskładkowe oraz okresy pracy w gospodarstwie rolnym wymienione w art. 6, 7 i 10 ust. 1 tej ustawy, które uwzględnia się na warunkach określonych w tych przepisach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2002 r., sygn. akt II UKN 337/01).

Odwołująca ukończyła 16-ty rok życia w dniu 26 czerwca 1974 r. Sąd ustalił, że wykonywała ona wówczas pracę w gospodarstwie rolnym rodziców codziennie
w sposób systematyczny. Sąd doszedł do przekonania, że zgromadzony materiał dowodowy pozwala na ustalenie, iż pomimo nauki w szkole, odwołująca się każdego dnia pracowała na roli. Przedstawione dowody świadczą o tym, że nie wykonywała ona tych czynności sporadycznie. Wszyscy świadkowie zeznający w sprawie potwierdzili, że ubezpieczona notorycznie pracowała w gospodarstwie rolnym położonym w miejscu jej zamieszkania. Jedynie ich zeznania rozmijały się w kwestii dotyczącej ustalenia, w jakich porach dnia wykonywała obowiązki. Jednocześnie co do zasady świadkowie potwierdzili, że odwołująca świadczyła różne czynności na roli w zależności od pory roku. Do nich należały w szczególności: uprawa żyta, owsa oraz warzyw. Latem i jesienią odwołująca zajmowała się czynnościami związanymi ze żniwami oraz zbiorem owoców. Ubezpieczona również w okresie zimowym miała przypisane do siebie obowiązki, a przez cały rok zajmowała się przygotowaniem karmy i dostarczeniem jej zwierzętom. Swoje czynności wykonywała od wczesnych godzin porannych, w porze letniej w pełnym wymiarze czasu pracy, zaś w pozostałym okresie, w którym uczęszczała do szkoły, przez 2-3 godziny dziennie pomiędzy 5 a 8.

Z orzecznictwa wypracowanego przez Sąd Najwyższy wynika, że praca
w gospodarstwie rolnym nie może być traktowana inaczej, niż przebyte w poprzednim stanie prawnym okresy ubezpieczenia, a przynajmniej powinna być ekwiwalentna tytułowi ubezpieczenia. Dyspozycja art. 5 pkt 3 ustawy rewaloryzacyjnej stanowiąca
o dopuszczalności uzupełniającego uwzględnienia do stażu emerytalnego, przypadających przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16-tego roku życia, wyraźnie nie wyznaczały rozmiaru świadczonej pracy i nie wymagały, aby praca ta stanowiła jedyne lub główne źródło utrzymania zainteresowanej. Do stażu emerytalnego uwzględnia się nie okresy jakiejkolwiek pracy, a jedynie stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej
w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 kwietnia 1998 r., sygn. akt II UKN 3/98, z dnia 10 maja 2000 r., sygn. akt II UKN 535/99, z dnia 19 grudnia 2000 r., sygn. akt II UKN 155/00, z dnia 4 października 2006 r., sygn. akt II UK 42/06, z dnia 17 października 2008r., sygn. akt II UK 61/08, z dnia 8 marca 2011 r., sygn. akt II UK 305/10 z dnia 25 marca 2014 r., sygn. akt I UK 340/13).

Organ rentowy w zaskarżonej decyzji wskazywał, że odwołująca nie była
w stanie systematycznie pracować w gospodarstwie rolnym swoich rodziców, ponieważ musiała codziennie pokonywać znaczną odległość do Technikum. Jednakże
z poglądów orzecznictwa wynika, że co do zasady odbywanie nauki w szkole średniej w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania może uniemożliwiać pracę w gospodarstwie rolnym w rozmiarze pozwalającym na zaliczenie tej pracy do okresu stażu emerytalnego. Jednakże, gdy odległość pomiędzy miejscem zamieszkania ubezpieczonego a szkołą wynosiła do 10 km, zaś czas dojazdu do szkoły zajmował 20-30 minut, uzasadnione jest założenie, zgodnie z którym bez szkody dla efektów nauki
w szkole średniej można wykonywać na tyle znaczącą część obowiązków związanych
z prowadzeniem gospodarstwa rolnego (również w sensie czasowego zaangażowania
w realizację tych obowiązków), że nie można mówić o pracy dorywczej lub doraźnej pomocy świadczonej zwyczajowo przez dzieci zamieszkujące na terenach wiejskich (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2019 r., sygn. akt I UK 483/17).

W ocenie Sądu, nawet większa odległość pomiędzy miejscem zamieszkania a siedzibą szkoły nie musi stanowić negatywnej przesłanki dopuszczalności zaliczenia do stażu ubezpieczeniowego pracy ucznia szkoły średniej w gospodarstwie rolnym. Ubezpieczona E. K. wykazała w toku postępowania, że w okresie od 26 czerwca 1974r. do 2 października 1978r. mieszkała we wsi J. i dojeżdżała do szkoły zlokalizowanej w Z.. Jej rodzinna miejscowość była dobrze skomunikowana z Z. i podróż z domu do szkoły zajmowała ubezpieczonej do 60 minut, bo dom jej rodziców znajdował się w odległości 100-200 metrów od stacji kolejowej. W spornym okresie ubezpieczona uczyła się w systemie popołudniowym, miała zatem realną możliwość codziennego wykonywania obowiązków w gospodarstwie rolnym bez szkody dla efektów nauki w szkole średniej. Była to na tyle znacząca część obowiązków związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, że nie można mówić o pracy dorywczej lub doraźnej pomocy świadczonej zwyczajowo przez dzieci zamieszkujące na terenach wiejskich.

W związku z powyższym Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.

Zarządzenie: (...)