Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Formularz UWO

Sygnatura akt

II Ko 356/19

1. WNIOSKODAWCA

A. O. (1)

2. ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

150 000 (sto pięćdziesiąt tysięcy) złotych

ustawowe od dnia uprawomocnienia się wyroku

Inne

Koszty procesu (zastępstwa procesowego) według norm prawem przepisanych

3. Ustalenie faktów

3.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.1.1.

- Wnioskodawca A. O. (1) w 1980 roku jako nauczyciel historii pracował w Liceum Ekonomicznym w (...)

- 1 września 1981 roku został etatowym pracownikiem (...) pełniąc funkcję Przewodniczącego Delegatywy w Łasku Regionu (...),

- w dniu 13 grudnia 1981 roku doszło do zatrzymania wnioskodawcy w siedzibie Komendy Milicji Obywatelskiej w Łasku, gdzie przybył z U. G. w celu uzyskania informacji o zatrzymanym w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku działaczu (...) R. G. (mężem U. G.),

- 13 grudnia 1981 roku A. O. został internowany decyzją nr (...) Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w (...) wskazującej, że „pozostawanie na wolności obywatela (wnioskodawcy M.P.) „zagrażałoby bezpieczeństwu Państwa i porządkowi publicznemu, przez to że Organizator prowokacyjnych akcji antypaństwowych, inspirator akcji protestacyjnych w środowisku oświaty”

- w arkuszu ewidencyjnym „osoby podlegającej internowaniu wskazano, że wnioskodawca:

⚫ M.P. (to) „ jeden z twórców i najaktywniejszych działaczy (...) w (...).07.91r. zorganizował prowokacyjny marsz tzw. „głodowy” na terenie (...). Inicjator wielu akcji protestacyjnych i propagandowych na terenie (...) i gminy (...) oraz w środowisku oświatowym. W związku z wprowadzeniem stanu wojennego wypowiada się, że będzie występował przeciw rządowi”

⚫ „posiada duży autorytet wśród członków (...) na terenie miasta i gminy (...). Zapowiada, że będzie występował przeciw rządowi. W sytuacji stanu wojennego może inspiratorsko, destruktywnie wpływać na otoczenie, pobudzać je do akcji protestacyjnych, do wrogich wystąpień”

- po zatrzymaniu A. O. (1) przewieziono i osadzono w Zakładzie Karnym w (...), gdzie przebywał z innymi internowanymi w 7- osobowej celi.

- za śpiewanie pieśni patriotycznych wnioskowano o wymierzenie wnioskodawcy kary dyscyplinarnej „twardego łoża”, co jednak z uwagi na jego stan zdrowia, nie zostało wykonane. A. O. ukarano pozbawieniem prawa zakupów artykułów żywnościowych i tytoniowych.

- w Zakładzie Karnym w (...) wnioskodawcę żona odwiedziła dopiero po świętach Bożego Narodzenia; wcześniej zezwolenia na widzenie jej nie wydano.

- w dniu 6 stycznia 1982 roku A. O. (1) wraz a innymi internowanymi przetransportowano pojazdem przeznaczonym do transportu skazanych do Zakładu Karnego w (...), gdzie osadzone go w 14- osobowej celi, w której były wybite szyby w oknach; internowania miejsca te zakrywali gazetami i elementami garderoby.

- w czasie internowania wnioskodawca pozostawał w związku małżeńskim z W. O. (1) - pracującą zawodowo oraz był ojcem trojga dzieci w wieku 6 lat, 4 lat oraz 2 lat, w opiece nad dziećmi pomagała im 89 letnia babcia żony.

- w trakcie pobytu w Zakładzie Karnym w (...) wnioskodawca odwiedzany był przez żonę i dzieci, która w kwietniu przyjechała tam z babcią (zmarłą w maju 1982 roku)

- żona A. O. (1) otrzymywała środki finansowe ze zbiórek organizowanych w Zakładach pracy; pieniądze te nie zostały przez nią wydane; w całości (już po zwolnieniu z internowania wnioskodawcy przeznaczona została na ufundowanie tablicy poświęconej Prymasowi Kardynałowi S. W.)

- w trakcie internowania z A. O. (1) przeprowadzono rozmowy „w celu uzyskania podpisu na oświadczeniu o zaprzestaniu szkodliwej dla PRL działalności i przestrzeganiu porządku prawnego obowiązującego w czasie stanu wojennego w Polsce. Wnioskodawca deklarował kontynuowanie- jeśli będzie internowany – działalności polegającej na namawianiu do podejmowania akcji strajkowych. W sporządzonej dokumentacji (z 23 12.1982r.) stwierdzono, że istnieje uzasadniona obawa, że w przypadku uchylenia decyzji o internowaniu podejmie on działalność podziemną godzącą w porządek prawny obowiązujący w PRL

- w trakcie internowania A. O. u jego najstarszego dziecka (6- letniej córki A.) w sferze emocjonalnej stwierdzono bardzo wysoki poziom niepokoju wewnętrznego; brak ojca w domu wzburzył poczuje bezpieczeństwa dziecka, wprowadził poczucie zagrożenia i bezradności; wejście do mieszkania funkcjonariuszy MO (co miało miejsce 13.12.1981r. pod nieobecność wnioskodawcy) i rozmowa z dziewczynką (A. O. (3) –M.P.) utrwaliły w jej świadomości i wciąż wywoływały reakcję lękowe o ojca

- we wniosku o uchylenie decyzji o internowaniu ( z 31.05.1982r.) stwierdzono, że prowadzony z wnioskodawcą „dialog operacyjny nie doprowadził do zamierzonego celu, zrozumienie przez A. O. (1) szkodliwości jego działalności związkowej przed wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce, dodając że odmówił on „podpisania oświadczenia o zaniechaniu szkodliwej dla PRL działalności i przestrzegania obowiązującego porządku prawnego”. Równocześnie podano, ze internowany wykazuje objawy załamania psychicznego z uwagi na jego sytuację rodzinną, która się skomplikowała po śmierci babci żony; ciężar obowiązków rodzinnych spoczywał jedynie na „chorującej i pracującej zawodowo żonie”.

- w dniu 02 czerwca 1982 roku doszło do zwolnienia A. O. (1) z internowania.

- wnioskodawca podjął pracę nauczyciela historii w szkole zawodowej oraz w szkole podstawowej, gdyż uniemożliwiono jej kontunuowanie w dotychczasowym miejscu zatrudnienia a jego uposażenie było niższe o 20-30% od dotychczasowego.

- po opuszczeniu miejsca internowania A. O. (1) kontynuował działalność podziemną, jak też działalność związaną z prowadzonymi odczytami dotyczącymi historii, w tym zwłaszcza z okresu II wojny światowej.

- zarządzeniem prokuratora Instytutu Pamięci Narodowej z 14.08.2009r. wobec niestwierdzenia wątpliwości co do zgodności z prawdą złożonego przez A. O. (1) oświadczenia lustracyjnego pozostawił sprawę bez dalszego biegu.

- decyzją Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej A. O. (1) uhonorowany został Krzyżem Wolności i Solidarności

zeznania świadków: wnioskodawcy - A. O. (1)

- W. O. (1)

- U. G.

decyzja o internowaniu

arkusz ewidencyjny osoby podlegającej internowaniu

zeznania A. O.

karta ambulatoryjna

zeznania A. O., W. O.

ocena internowanego

zeznania świadków M. G.

W. U.

wyniki badania psychologicznego

zeznania A. O., W. O.

wniosek o uchylenie decyzji o internowaniu

zeznania A. O., W. O.

dokumentacja IPN

informacja prasowa

55-56 odwr.

56 odwr.- 57 odwr.

57 odwr.

15-16

17-18

55-57 odwr.

36-37

55-55 odwr.

56 odwr. – 57 odwr.

55-55 odwr.

56 odwr. – 57 odwr.

55-55 odwr.

56 odwr. – 57 odwr.

55-55 odwr.

56 odwr. – 57 odwr.

55-55 odwr.

56 odwr. – 57 odwr.

58-58 odwr.

23-24

55-55 odwr.

56 odwr. – 57 odwr.

26-27

55-55 odwr.

56 odwr. – 57 odwr.

55-55 odwr.

56 odwr. – 57 odwr.

42-43

40-41

3.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.2.1.

4. ocena DOWODów

4.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Działalność wnioskodawcy przed pozbawieniem go wolności; internowanie A. O. (1) i jego skutki również dla jego najbliższych; funkcjonowanie wnioskodawcy po uchyleniu internowania

- Zeznania świadków: A. O. (1) (wnioskodawcy w tym charakterze przesłuchanego), W. O. (1), U. G., M. G. i W. U.

- dokumentacja dotycząca internowania A. U. i podejmowanych wobec niego wtedy działań jak i określająca jego postępowanie po odzyskaniu wolności

W pełni uznano za wiarygodny zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i to zarówno ten o charakterze osobowym jak w postaci zebranych dokumentów. D. te w pełni obrazują okoliczności pozbawienia wolności A. O. (1), skutki internowania wnioskodawcy także dla jego najbliższych; odzwierciedlają też warunki jego funkcjonowania w warunkach izolacji oraz stanowią odpowiedni przekaz jego postępowania od dnia 02 czerwca 1982 roku.

4.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

5. PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

Kwota główna

Odsetki

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zadośćuczynienie

Kwota główna

Odsetki

150 000 złotych

ustawowe od uprawomocnienia się wyroku

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Wedle art. 8 ust. 1 ustawy z 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. 2018 poz. 2099- t jedn.): osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 roku w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdą wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia lub decyzji.

Inne

1. koszty procesu

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Art. 13 ustawy z 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. 2018 poz. 2099- t jedn.)

6. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

Kwota główna

Odsetki

Zadośćuczynienie

Kwota główna

Odsetki

Za krzywdę wynikłą z wykonania decyzji o internowaniu ( w żądaniu wniosku nie domagano się odszkodowania należy się wnioskodawcy „słuszne” zadośćuczynienie, czyli świadczenie pieniężne w wymierzę współmiernym do intensywności dolegliwości fizycznych i psychicznych, jakich w efekcie pozbawienia wolności doświadczył jak też do rozmiaru rzeczywistego poczucia płynącej stąd krzywda. Definiując krzywdę szeroko rozumianą i jej konkretyzację w procesie miarkowania zadośćuczynienia w pierwszej kolejności podkreślić należy, że poczucie krzywdy per se jest doświadczeniem na wskroś subiektywnym. Ze swej istoty, z psychologicznego punktu widzenia, nie podlega relatywizacji i nie może być mierzona obiektywnymi wskaźnikami. Wewnętrzna miara krzywdy wprost zależy od predyspozycji psychicznych i osobowościowych danej jednostki, nie musi być odzwierciedleniem obiektywnych wydarzeń, gdyż w dużej mierze zależ od podatności na skrzywdzenia i w skrajnych przypadkach może być poczuciem wyolbrzymionym, czy wręcz urojonym (za: M Korpkiewicz: „Krzywda urojona [w:] Krzywda. Zagadnienia teoretyczne i problemy praktyki. Podręcznik Akademicki, red. W. Tulibacki, Olsztyńska Szkoła Wyższa im J. Rusieckiego, Olsztyn 2003). Z tego też względu definicja krzywdy w psychologii behawioralnej została skonstruowana nieostro. Krzywdą jest bowiem : „zło wyrządzone człowiekowi” (tak: Robert Piłat: „Umysł jako osobisty model świata”, Warszawa 1999, jak też ten sam autor: „Krzywda i zadośćuczynienie”, Etyka 29/1996).

Zadaniem sądu w procesie o zadośćuczynienie za wykonanie decyzji o internowaniu nie jest jedynie miarkowanie wysokości zadośćuczynienia przez pryzmat przeżywanej w sposób subiektywny krzywdy, jej psychologicznej definicji, ale również przeprowadzenie zrelatywizowanej miary krzywdy poprzez zasądzenie słusznej kwoty zadośćuczynienia, jako formy wyrównania szkody niemajątkowej. Nie może przez to pozostawać w zupełnym oderwaniu kryteriów natury obiektywnej. Rozpatrywane zadośćuczynienie z punktu widzenia procesowego ma dwa zadania. Z jednej strony posiada ono funkcję indywidualno- kompensacyjną czyniącą zadość wewnętrznemu poczuciu krzywdy wnioskodawcy, a z drugiej spełnia rolę sprawiedliwości społecznej, która wymaga aby w miarkowaniu wysokości zadośćuczynienia mieć na uwadze również mierniki obiektywne. I wreszcie- co należy odnosić do przedmiotowej sprawy- podkreślenia wymaga, że zawarta w ustawie z 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego regulacja dotycząca zadośćuczynienia i odszkodowania winna być ujmowana również w kategoriach swoistej dziejowej sprawiedliwości, do jakiej stosowania jest powołane państwo opierające się na demokratycznych podstawach. Wiąże się ona z osobami, które od początku 1944 roku do 31 grudnia 1989 roku były represjonowane za działalność mającą na celu dążenie do uzyskania przez Państwo Polskie suwerenności opartej o reguły realnej demokracji. Te represje sprowadzały się niejednokrotnie do dolegliwości o najdalej idącym charakterze związanym z pozbawieniem życia, pozbawieniem wolności, czy też znacznym pogorszeniem stanu zdrowia. Wymienione skutki dotyczyły też osób bliskich, które doświadczały sankcji praktycznie w każdej dziedzinie życia społecznego. W tym też wyrażała się również odwaga osób, których dotyczy omawiany akt normatywny.

Równocześnie podkreślić należy, że instytucja zadośćuczynienia jest instytucją prawa cywilnego, ale w procesie karnym ma zastosowanie wtedy gdy istnieje potrzeba zadośćuczynienie. Takie odniesienie się do instytucji zadośćuczynienia nakazuje w procesie karnym skorzystanie z dorobku piśmiennictwa i orzecznictwa, jakie wypracowano na gruncie prawa cywilnego tak, aby było ono realizowane w sposób odpowiedni.

Według art. 445 § 1 k.c. zadośćuczynienie ma być odpowiednie, co oznacza że ma być adekwatne do wielkości ustalonej krzywdy. Podzielić należy zapatrywanie wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 grudnia 2010 roku wydanym w sprawie II APa 21/0, wedle którego zadośćuczynienie z art. 445 § 1 k.c. pełni funkcję kompensacyjną i przyznana suma pieniężna ma stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej. Powinno wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć, aby w ten sposób przynajmniej częściowo przywrócona została równowaga zachwiana na skutego popełnienia czynu zabronionego. Funkcja kompensacyjna zadośćuczynienia za doznaną krzywdę musi być rozumiana szeroko, albowiem obejmuje zarówno cierpienia fizyczne jak i sferę psychiczną poszkodowanego. Ze względu na kompensacyjny charakter zadośćuczynienia jego wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną adekwatną do warunków gospodarki rynkowej.

Żądanie wnioskodawcy w sferze zadośćuczynienia pozostaje słusznym. Kwestią natomiast otwartą jest wymiar krzywdy, jakiej A. O. (1) doświadczył w kontekście sformułowanego żądania finansowego. Powołane w podstawie ustaleń faktycznych dokumenty jak te zeznania przesłuchanych świadków dały miarodajne źródło wykazania zgodnie z prawdą zaistnienia zdarzeń faktycznych i prawnych mających zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie były one przy tym kwestionowane przez strony procesu.

W świetle poczynionych ustaleń w dniu 13 grudnia 1981 roku doszło do pozbawienia wolności A. O. które trwało do 02.06.1982 roku. Wnioskodawca był wtedy ojcem trojga dzieci w wieku 6,4 i 2 lat. Brak możliwości realizowania zadań rodzicielskich- w sytuacji pracującej żony, która jedynie do maja 1982 roku korzystała z pomocy babci znalazł odzwierciedlenie w stanie psychicznym. Również jego małoletnie dzieci w sposób wpływający na ich psychikę zareagowały na nieobecność ojca. Rodzina A. O. poprzez jego internowanie znalazła się w określonej sytuacji ekonomicznej. W trakcie izolowania wnioskodawcę- wbrew jego poglądom ora prezentowanemu stanowisku odnośnie wprowadzonego stanu wojennego- nakłaniano do złożenia zobowiązania do niepodejmowania działań naruszających ówcześnie obowiązujący porządek prawny. Również po zwolnieniu z internowania wnioskodawca pozostawał pod dalszym nadzorem określonych służb. Nie mógł przy tym wykonywać dotychczasowej pracy. Uznać przy tym należy, że miarą słusznego zadośćuczynienia jest dostosowanie tego świadczenia do funkcji, jaką powinno spełnić. Chodzi tu o uczynienie zadość krzywdzie, a nie przysporzenie korzyści materialnej, dla której powodem staje się wyrządzona krzywda. Przez to powinna to być wysokość współmierna do postaci, rozmiaru, czasu trwania dolegliwości i pozostawionych w psychice skutków.

Zasądzone zadośćuczynienie jest współmierne do doznanej krzywdy. Wysokość przyznanego zadośćuczynienia jest adekwatne do krzywdy wnioskodawcy i jest ono na tyle wysokie, aby doznaną krzywdę rekompensowało.

Odsetki od zasądzonego świadczenia zasądzono od daty uprawomocnienia się wyroku, gdyż od tego czasu Skarb Państwa zobligowany jest do wypłaty tej należności.

Inne

7. Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

8. KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Na podstawie art. 13 ustawy z 23 lutego 1991 roku poniesionymi w sprawie wydatkami obciążono Skarb Państwa. Równocześnie uznano, że brak jest podstaw do przyznania wnioskodawcy – poza zasądzonym zadośćuczynieniem – poniesionych przez niego kosztów procesu, gdyż należności te zawarto w zasądzonej na jego rzecz kwocie zadośćuczynienia.

9. PODPIS

Marek Podwójniak

II Ko 356/19

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE