Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa M. Z. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa -Staroście Powiatowemu w T. i Powiatowi (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 19 czerwca 2018 r. sygn. akt I C 38/15

1.  uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o roszczeniu powódki skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa - Staroście (...) i znosząc postępowanie przed Sądem I instancji w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Tarnowie do ponownego rozpoznania;

2.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

3.  zasądza od powódki na rzecz Powiatu (...) kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Marek Boniecki SSA Józef Wąsik SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt: I ACa 1020/18

UZASADNIENIE

Ostatecznie pozwem skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa - Staroście (...) oraz Powiatowi (...), powódka M. Z. (1) domagała się solidarnego zasądzenia od pozwanych na swoją rzecz kwoty 89.388 zł , tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z należącej do powódki nieruchomości położonej w Z. , za okres od września 2014r do grudnia 2014r.

Dopomagała się również obciążenia pozwanych kosztami procesu.

Podmioty pozwane domagały się oddalenia powództwa oraz obciążenia powódki kosztami postępowania.

Skarb Państwa - Starosta (...) podnosił , iż w okresie objętym pozwem nie był posiadaczem spornej nieruchomości . Był nim Powiat (...) albowiem zajmowała ją jednostka , która prowadził , (...)Ośrodek (...) w Z..

Pozwani zarzucili także przedwczesność żądania albowiem powódka jest tylko jedną ze spadkobierczyń byłego właściciela tej realności. I nie ujawniła swojego tytułu do nieruchomości w księdze wieczystej. Ponadto twierdzili , że żądanie jest niewykazane i ilościowo zawyżone , biorąc pod uwagę lokalny rynek i fakt ,iż nieruchomość nie była wykorzystywana komercyjnie.

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2018r Sąd Okręgowy w Tarnowie :

- zasądził od pozwanego Powiatu (...) na rzecz powódki M. Z. (1) kwotę 16.897,63 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie

od kwoty 4.224,40 zł od dnia 1.10.2014 r.,

od kwoty 4.224,40 zł od dnia 1.11.2014 r. ,

od kwoty 4.224,40 zł od dnia 1.12.2014 r. i

od kwoty 4.224,40 zł od dnia 1.01.2015 r do dni zapłaty[ pkt I ],

- w pozostałym zakresie powództwo oddalił [ pkt II ] ,

- zasądził od pozwanego Powiatu (...) na rzecz powódki kwotę 894 zł , tytułem zwrotu części opłaty od pozwu oraz sumę 440,50 zł tytułem zwrotu wydatków[ pkt III] oraz

- zasądził od powódki na rzecz Powiatu (...) kwotę 2.160 zł tytułem zwrotu części kosztów zastępstwa procesowego[ pkt IV sentencji wyroku ]

Sąd I instancji ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

Nieruchomość składająca się z działki ewidencyjnej nr (...) o pow. 3,42 ha, położona jest w Z. , gmina(...), dla której prowadzona jest przez księga wieczysta nr (...) Stanowi ona współwłasność powódki w 1/3 części.

Wchodziła ona w skład dawnego Zespołu(...) w Z., należącego do F. Ż. – poprzednika prawnego M. Z. (1)- jej ojca.

Włada nią(...) Ośrodek(...) prowadzony przez Powiat (...) , a podstawą dla tego władztwa była decyzja b. Kierownika Urzędu Rejonowego w T. z dnia 18 lutego 1998r o ustanowieniu na rzecz Ośrodka trwałego zarządu tą realnością.

Wojewoda (...) decyzją z dnia 30 grudnia 1999 roku znak (...) stwierdził nabycie przez Powiat (...) z mocy prawa z dniem 1 stycznia 1999 roku prawa własności mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu (...)Ośrodka (...) w Z.. Elementem tego mienia była działka o która toczy się spór stron wraz z jej częściami składowymi oraz wyposażeniem Ośrodka, opisanym przez protokół zdawczo - odbiorczy z 16 listopada 1999r. Decyzja ta uzyskała walor ostateczności i weszła do obrotu prawnego.

Kolejną decyzją z dnia 27 sierpnia 2002 roku Wojewoda (...), działając na podstawie art. 2. ust. 1. lit. e) Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej uznał, iż cały majątek, w postaci zespołu dworsko parkowego o łącznej powierzchni 13,7932 ha przeszedł na własność Skarbu Państwa na cele reformy rolnej.

Powódka , działając jako spadkobierczyni F. Ż. wystąpiła o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 27 sierpnia 2002 roku wydanej przez Wojewodę (...).

W konsekwencji jej wniosku Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją dnia 24 maja 2013 roku stwierdził nieważność tego aktu w odniesieniu do działki nr (...) o powierzchni 3,42 ha, w motywach podjętej decyzji podnosząc , że ta część majątku ojca M. Z. (1) nie była objęta działaniem art. 2 ust. 1 lit. E dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej. Wobec tego nigdy nie stała się własnością Skarbu Państwa.

M. Z. (1) wystąpiła również z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji Wojewody (...) z dnia 30 grudnia 1999 roku. W dniu 23 maja 2014 roku Minister Skarbu Państwa stwierdził nieważność tej decyzji, w odniesieniu do nabycia przez Powiat (...) prawa własności nieruchomości stanowiącej wskazana wyżej działkę ewidencyjną. Wniosek Powiatu (...) o ponowne rozpoznanie sprawy przez organ nadzorczy , nie przyniósł zmiany tej decyzji.

Z dalszej części ustaleń wynika , że nieruchomość położona jest między prawym brzegiem D. a (...) dzielnicą (...) Odległość do centrum miasta T. wynosi około 8 km.

W 1948 roku obiekt przejęły władze oświatowe w T., organizując w nim (...)Dom Dziecka dla dzieci - sierot wojennych. Od 1 września 1973 roku działał tam (...)Zakład (...)który w 1984 r przemianowano na (...)Ośrodek (...)z przeznaczeniem dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych umysłowo.

Znajduje się ona w posiadaniu jednostki organizacyjnej Powiatu (...) - Specjalnego Ośrodka Szkolno – (...) w Z..

Powiat (...) w latach 1999 – 2013 dokonał szeregu nakładów na tę nieruchomość , których łączna wartość wyniosła 3.026.369,35 zł.

Obejmowały one m. in. remonty , modernizacji budynków, a w ich ramach instalacji cieplnej, elektrycznej, czy wodociągowej.

Budynek dworu obecnie wykorzystywany jest na internat chłopców, dawna oranżeria na internat dziewcząt i budynek administracyjny, dawna pralnia i kuchnia została przebudowana na „nową szkołę”.

Z uwagi na konieczność objęcia wychowanków Ośrodka hipoterapią Powiat podjął starania w celu uzyskania pozwolenia na budowę na nieruchomości ujeżdżalni koni.

Decyzją nr (...) z dnia 27 stycznia 2005 roku Starosta Powiatowy zatwierdził projekt budowalny przedłożony przez (...)Ośrodek(...)w Z. oraz udzielił pozwolenia na budowę budynku ujeżdżalni ze stajnią i zapleczem socjalno – sanitarnym.

Infrastruktura ta , przy wykorzystaniu także środków unijnych, została zrealizowana. Budynek ujeżdżalni koni wraz ze stajnią liczącą sześć boksów z zapleczem został oddany do użytku w 2008r.

Bieżące koszty utrzymania wzniesionych budynków oraz samych koni ponosi pozwany Powiat .

W okresie od wiosny od jesieni na terenie ośrodka były organizowane kolonie letnie dla dzieci z możliwością jazdy konnej, pikniki , a także inne imprezy plenerowe.

Ich organizatorami były Stowarzyszenia: Stowarzyszenie (...) w Z. oraz Z..pl, powiązane ze Starostwem Powiatowym w T., które decydowało o tym, że prowadziły one swoją działalność na terenie tej nieruchomości.(...) Ośrodek(...)w Z. zawarł m. in. z (...)umowę najmu pomieszczeń oraz koni niezbędnych do przeprowadzenia zajęcia w zakresie dogoterapii i hipoterapii oraz umowę najmu pomieszczeń dla koni, niezbędnych do przeprowadzenia nauki jazdy konnej w formie półkolonii.

Ujeżdżalnia koni przynosi dochody.

Jak ustala ponadto Sąd Okręgowy ,na podstawie przeprowadzonej w postepowaniu rozpoznawczym opinii biegłego A. L. (1) wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 3,42 ha, obręb(...) za okres od dnia 1 września 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku wynosi 50.693 zł. Wielkość ta nie obejmuje wynagrodzenia za korzystanie z budynku ujeżdżalni ze stajnią oraz zapleczem socjalno-sanitarnym.

Skarb Państwa – Starosta (...) złożył wniosek, w którym żądał stwierdzenia , że nabył w drodze zasiedzenia - z dniem 2 stycznia 1967 roku - prawo własności do nieruchomości objętej sporem stron.

Postanowieniem z dnia 23 lutego 2016 roku , wydanym w sprawie o sygnaturze(...)Sąd Rejonowy w T.żądanie to oddalił przyjmując , iż jej posiadanie przez wnioskodawcę miało charakter władztwa w złej wierze. Apelacja wniesiona od tego orzeczenia przez Skarb Państwa została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w T.

Wykazanymi współwłaścicielkami nieruchomości objętej sporem są , poza M. Z. (1), także jej siostry T. Ś. i A. B.. Ich udziały , podobnie jak udział powódki wynoszą po 1/3 części.

W ramach oceny prawnej roszczenia powódki Sąd , w pierwszej kolejności wskazując na jego podstawę normatywną , którą stanowi przepis art. 225 kc w zw z art. 224 §2 kc. uznał , że jest ono usprawiedliwione jedynie w odniesieniu do pozwanego Powiatu (...) , którego jednostka -(...) Ośrodek (...)dla dzieci niepełnosprawnych wykorzystywał sporną nieruchomość w , warunkach braku - w okresie objętym żądaniem M. Z. (1) tytułu prawnego do niej.

Ocenił przy tym , odwołując się do treści administracyjnych decyzji nadzorczych a w szczególności wydanej przez Ministra Skarbu Państwa z dnia 23 maja 2014r , stwierdzającej nieważność decyzji Wojewody (...), w części stwierdzającej nabycie prawa własności do tej nieruchomości przez Powiat , że od tej daty , wcześniejszej aniżeli okres za który powódka dochodzi swojego roszczenia , Powiat był posiadaczem tego gruntu w złej wierze.

Rozważając zakres należnego powódce świadczenia, Sąd I instancji wskazał , że wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy w przypadku nieruchomości obejmuje nie tylko grunt, ale również budynki, budowle i inne urządzenia, które znajdowały się na gruncie w chwili objęcia go w posiadanie przez osobę zobowiązaną do zapłaty wynagrodzenia, niezależnie od tego, czy z tych budynków, budowli i innych urządzeń korzystała, jeżeli tylko nadawały się one do tego celu.

Wobec tego, jego zdaniem , elementem kształtującym to wynagrodzenie nie może być fakt wzniesienia na tym gruncie , po wejściu w jego posiadanie przez Powiat ujeżdżalni wraz z infrastrukturą towarzyszącą , co miało miejsce w latach 2005- 2008 z inicjatywny , staraniem oraz przy wykorzystaniu środków pochodzących wyłącznie z budżetu posiadacza / i środków unijnych /

Uznając sposób zagospodarowania tej nieruchomości w chwili objęcia w posiadanie za decydujący dla określenia cech decydujących o wysokości tego wynagrodzenia, Sąd I instancji podkreślił ,iż nieruchomość tak wówczas . jak i w czasie za który M. Z. (1) dochodzi świadczenia, była wykorzystywana nie w celach komercyjnych ale przez Ośrodek , w którym prowadzono działalność edukacyjno – oświatową .

Dla ustalenia jego wysokości Sąd I instancji posłużył się opinią biegłego inż. A. L. (1) , którą uznał - z przyczyn szczegółowo podanych w motywach orzeczenia - pomimo zarzutów stawianych opracowaniu przez powódkę , za mającą pełny walor dowodowy . Na podstawie tego opracowania określił to wynagrodzenie , za okres dochodzony przez M. Z. (1) na kwotę 50.693 zł.

W tym kontekście jako niezasadny merytorycznie z uwagi na brak cechy wymagalności wierzytelności , a także nie udowodnienie jej wysokości , Sąd I instancji uznał zarzut potrącenia , którym Powiat (...) , bronił się przez roszczeniem zgłoszonym w pozwie, identyfikując tę wierzytelność z nakładami poczynionymi na nieruchomość , której powódka jest współwłaścicielką.

Taki właśnie stan własności działki nr (...) zdecydował o tym , iż została jej zasądzona jedynie 1/3 wskazanej wyżej sumy [ w raz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot cząstkowych , które się na nią złożyły ].

W ocenie Sądu nie ma bowiem racji powódka, kwalifikując zgłoszone roszczenie jako mające charakter zachowawczy, a wobec tego może skutecznie dochodzić go także w imieniu pozostałych spadkobierczyń F. Ż..

Zatem należne jest ono powódce tylko w wymiarze , który wynika z jej udziału w prawie własności nieruchomości.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu była norma art. 100 zd. pierwsze kpc , w ramach którego Sąd dokonał ich rozdzielania pomiedzy stronami.

Apelację od tego orzeczenia złożyła M. Z. (1), zaskarżając go w zakresie punktów II i IV jego sentencji i w jej wniosku postulowała taką jego zmianę w następstwie której zostanie na jej rzecz zasądzona od obu stron pozwanych solidarnie kwota 72 490, 37 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot cząstkowych i dat przez nią wskazanych oraz zostaną przyznane koszty postępowania za obydwie instancje.

Środek odwoławczym został oparty na następujących zarzutach :

- naruszenia prawa procesowego , w sposób mający dla treści orzeczenia istotne znaczenie , a to :

- art. 328 §2 kpc , wobec nie wskazania przez Sąd I instancji w pisemnych motywach orzeczenia podstawy prawnej, w oparciu o którą przyznał jej świadczenie w wymiarze przyjętym w wyroku [ 1/3 ustalonej przez siebie należności ] .

Podnoszona wada miała polegać także na nie podaniu podstaw oddalenia w całości żądania skierowanego wobec Skarbu Państwa , a także tych środków dowodowych , na podstawie których Sąd I instancji ocenił posiadanie Powiatu (...) jako realizowanego wobec działki powódki w dobrej wierze. ,

- art. 233 §1 kpc , w następstwie przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów wynikiem czego było niepoprawne ustalenie , że zarówno Skarb Państwa jak i Powiat (...) były w odniesieniu do posiadania nieruchomości w Z. w złej wierze , dopiero od dat wydania nadzorczych decyzji administracyjnych.

Zdaniem skarżącej obydwa podmioty były posiadaczami w złej wierze od daty objęcia tej realności z posiadanie , co wynika również orzeczeń Sądów obu instancji w sprawie o zasiedzenie.

Podnoszonej nieprawidłowości w zakresie oceny dowodów upatrywała apelująca także w przyjęciu przez Sąd Okręgowy , że działka nr (...) nie była wykorzystywana w celach komercyjnych , mimo , że co innego wynika z relacji świadka M. L., a także , iż M. Z. (1) dochodziła roszczenia zgłoszonego w pozwie wyłącznie we własnym imieniu a nie również w imieniu swoich sióstr - spadkobierczyń F. Ż..

Zdaniem skarżącej przepis ten został naruszony także przez to ,. że Sąd Okręgowy obdarzył wiarygodnością opinię przygotowaną przez biegłego inż. A. L. (1) i na jej podstawie mimo , że była jej zdaniem niefachowa , oparł określenie wysokości należnego apelującej wynagrodzenia.

- art. 227 kpc w zw z art. 286 kpc , jako następstwa oddalenia wniosku M. Z. (1) o przeprowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej tego biegłego , mimo ujawnienia nowych dowodów po złożeniu przezeń opracowania na piśmie , które miały wpływ na ostateczne wnioski dotyczące wysokości należnego skarżącej świadczenia. Co więcej , oddalenie to miało miejsce w sytuacji gdy opiniodawca deklarował gotowość takiego uzupełnienia.

- art. 227 kpc w zw z art. 217 §1 kpc i 278 kpc, jako następstwa nie uwzględnienia wniosku o przeprowadzenie dowodu z innego biegłego, mimo podstawowych , w ocenie powódki, błędów opiniodawczych A. L. (1).

Nieprawidłowość ta miała polegać także na odmowie przeprowadzenia dowodu z przesłuchania w charakterze strony Starosty (...) , które byłoby doniosłe dla ustalenia , w jaki sposób sporna nieruchomość była i jest wykorzystywana także przez inne aniżeli pozwane , podmioty.

- naruszenia prawa materialnego poprzez:

a/ błędne zastosowanie art. 224 §2 kc , wobec nie uwzględnienia , że pozwani byli posiadaczami nieruchomości powódki w złej wierze ,

b/ nietrafne niezastawanie przez Sąd I instancji art. 209 kc mimo , że czynności skarżącej skierowane na dochodzenie roszczenia ocenianego w niniejszym postępowaniu były konieczne i zmierzały do zachowania wspólnego prawa.

W ramach środka odwoławczego M. Z. (1) złożyła wnioski dowodowe.

Pierwszy dotyczył przeprowadzenia dowodu z pełnomocnictw , których udzieliły jej , przed wytoczeniem powództwa, siostry dla dochodzenia w także w ich imieniu roszczenia objętego sporem. Drugi dotyczył przeprowadzenia przez Sąd odwoławczy dowodu z opinii biegłego ds. szacowania wartości nieruchomości, specjalisty z zakresu wyceny zespołów parkowo - pałacowych , którym była nieruchomość współwłasności powódki.

W odpowiedzi na apelację, wniesionej imieniem obu pozwanych przez tego samego pełnomocnika procesowego, Skarb państwa - Starosta (...) , jak i Powiat (...) domagały się jej oddalenia jako pozbawionej uzasadnionych podstaw.

Wniosły również o oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych przez M. Z. (1) w postępowaniu odwoławczym.

Poza sporem pomiedzy stronami było , że Powiat (...) po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji zapłacił powódce kwotę zasadzoną w tym orzeczeniu wraz z odsetkami.

Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny rozważył :

Wskazana wyżej zapłata[ przez jednego z dłużników solidarnych ] , jak wynika z motywów środka odwoławczego powódki, wyznaczyła także granice ilościowe w jakich domaga się ona zamiany kwestionowanego wyroku .

W ten sposób oznaczony przez nią zakres zaskarżenia decyduje także o tym , iż w jego granicach wyrok został uchylony o ile rozstrzygał on roszczeniu powódki wobec Skarbu Państwa - Starosty (...).

Przypominając , że wobec Skarbu Państwa powództwo zostało oddalone, wskazać należy , iż postępowanie rozpoznawcze w odniesieniu do roszczenia skierowanego przeciwko temu pozwanemu jest dotknięte nieważnością.

Wynika ona stąd , że nie był on prawidłowo reprezentowany w tracie trwania całego postępowania przed Sądem Okręgowym

Był reprezentowany przez pełnomocnika procesowego - radcę prawnego - na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez Starostę (...) mimo , że na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy z 8 lipca 2005r o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa - obowiązującego w dacie wniesienia pozwu jak i na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej z 15 grudnia 2016r , [jedn. tekst DzU z 2019 poz. 1265 ] , która tę regulację zastąpiła w trakcie trwania sporu stron , jedynym reprezentantem Skarbu Państwa mogła być Prokuratoria Generalna RP.

Mogła ona, na podstawie art 8 obecnie obowiązującej ustawy, przekazać to zastępstwo określonemu podmiotowi ale nie uczyniła tego aż do czasu zamknięcia rozprawy przed Sądem I instancji.

Dopiero na etapie postepowania odwoławczego , po zawiadomieniu Prokuratorii o rozprawie apelacyjnej do takiego przekazania doszło na rzecz Starosty (...) / por. k. 478 akt/.

Jak wynikało z tego zawiadomienia Prokuratorii skierowanej do Sądu Apelacyjnego przekazanie , wywarło skutki od dnia 28 sierpnia 2019r.

W konsekwencji zważywszy , że w samym pozwie jako podmiot pozwany występował jedynie Skarb Państwa, całe postępowanie, w odniesieniu do oceny roszczenia skierowanego przez M. Z. (1) wobec niego jest nieważne , wobec realizacji podstawy tej nieważności , wskazanej przez art. 379 pkt 2 kpc.

Taka ocena skutkuje koniecznością uchylenia wyroku o ile rozstrzygał , w granicach zaskarżenia , o roszczeniu powódki wobec tego pozwanego , zniesienia postępowania i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Dlatego Sąd II instancji orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku , na podstawie art. 386 §2 kpc w zw z art. 378§1 kpc.

Przechodząc do oceny apelacji powódki w ramach której krytykuje ona rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego o jej roszczeniu skierowanym przeciwko Powiatowi (...), uznać należy , iż nie jest ona zasadną i jako taka podlega oddaleniu.

Na wstępie , dla uporządkowania dalszego wywodu, zauważyć trzeba , że zastępowana profesjonalnie M. Z. (1) tak w pozwie , jak i podczas postępowania rozpoznawczego przed Sądem Okręgowym formułowała swoje roszczenie w znaczeniu procesowym jako obejmujące żądanie przyznania od stron pozwanych solidarnie kwoty odpowiadającej wynagrodzeniu za korzystanie z przedmiotu jej własności przez okres od września do grudnia 2014r.

Twierdziła przy tym , że dochodzi tego roszczenia w imieniu własnym , na swoją rzecz, domagając się wskazywanej przez siebie sumy wraz z odsetkami , przy tym twierdziła, iż jest to czynność zachowawcza , zmierzająca do ochrony wspólnego prawa , służącego spadkobierczyniom F. Ż..

Takie konsekwentne stanowisko , wyklucza zasadność tych zarzutów apelacyjnych dotyczących wadliwości oceny dowodów i opartych na niej części ustaleń oraz naruszenia normy art. 209 kc w ramach , których skarżąca neguje stanowisko Sądu I instancji w ramach którego uznał , że należna jest jej jedynie 1/ 3 kwoty ustalonego jako przysługujące za wskazany okres , wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Stanowisko to wyklucza także znaczenie jakie przypisuje apelująca treści dokumentu pełnomocnictw udzielonych jej przez siostry , który został złożony dopiero w postępowaniu apelacyjnym.

Zważywszy na datę tego dokumentu w pierwszej kolejności stwierdzić należy , iż wniosek o przeprowadzenie dowodu z niego jest wnioskiem spóźnionym w rozumieniu art. 381 kpc . Nie było bowiem żadnych przeszkód , a w każdym razie na takie przeszkody apelująca nie powołuje się , które uniemożliwiały jego zgłoszenie przed Sądem I instancji.

Zaniechanie to każe uczynić usprawiedliwionym twierdzenie , że wniosek został sformułowany w reakcji na stanowisko prawne Sądu Okręgowego zgodnie z którym roszczenie zgłoszone przez M. Z. (1) nie jest formą czynności o charakterze zachowawczym, w relacjach pomiedzy współwłaścicielkami nieruchomości w Z.

Nota bene , nawet gdyby założyć , że wniosek ten nie byłby spóźniony to i tak M. Z. (1) nie mogłaby skutecznie dochodzić roszczenia także w imieniu pozostałych sióstr. Nie były one stronami sporu , skoro w toku postępowania nie doszło do rozszerzenia zakresu podmiotowego strony czynnej procesu, pozostała ona do jego zakończenia jednopodmiotowa

Powódka nie mogła także dochodzić tej części roszczenia , które służy dwóm pozostałym siostrom, skoro skarżąca nie dowodziła [ a nie potwierdza tego także dokument do którego odwołuje się w postępowaniu odwoławczym] aby pomiedzy następczyniami prawnymi F. Ż. doszło do zawarcia umów przelewu na powódkę wierzytelności służących T. Ś. i A. B. , wobec pozwanych z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości spadkowej po ojcu. Tego rodzaju umowy przelewów byłby w tym przypadku niezbędne, wobec powszechnie przyjmowanego obligacyjnego charakteru tego rodzaju wierzytelności.

Wbrew wskazanym zarzutom , ma rację Sąd Okręgowy uznając , że czynności M. Z. (1) jaką było wytoczenie powództwa , nie może być przypisana cecha czynności o charakterze zachowawczym, w rozumieniu art. 209 kc

Czynności zachowawcze w ramach współwłasności prawa to takie , które nie stanowiąc kategorii przynależnych do zarządu rzeczą wspólną, łącznie stanowią narzędzie jego ochrony. Aby w ten sposób zakwalifikować tę czynność musi ona być nakierowana na ochronę wspólnego prawa przed realnie istniejącym niebezpieczeństwem jego naruszenia lub podjęta w reakcji na już dokonane jego naruszenie. Musi się ona przy tym odnosić bezpośrednio do niego.

/ por także w tej materii , powołany jedynie dla przykładu, judykat Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2013, sygn. II CSK 673/12 , publ. OSP 2014 nr.7-8 poz. 72/

W rozpoznawanej sprawie takich cech roszczenie powódki jest pozbawione już chociażby z tej przyczyny , że uprawnieniu rozliczeniowemu nie groził w czasie wnoszenia roszczenia żaden uszczerbek i każda ze spadkobierczyń F. Ż. mogła dochodzić go w rozmiarze , który wynikał z jej udziału w nieruchomości spadkowej.

Nie ma racji skarżąca podnosząc zarzut naruszenia art. 328 §2 kpc.

Jak wynika z ukształtowanego i jednolitego , podzielanego przez Sąd Apelacyjny, w składzie rozstrzygającym sprawę, orzecznictwa Sądu Najwyższego może on być uzasadniony jedynie wyjątkowo , gdy konstrukcja pisemnych motywów orzeczenia Sądu niższej instancji jest tak wadliwa , iż nie zawierają one danych pozwalających na przeprowadzenie na ich podstawie kontroli instancyjnej orzeczenia.

Nieco inaczej kwestię tę ujmując , zarzut naruszenia tego przepisu jest uzasadniony wtedy , gdy uzasadnienie wyroku nie pozwala na stwierdzenie czy Sąd prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego i [ lub ] procesowego.

Tego rodzaju zasadniczych wad pisemne motywy rozstrzygnięcia Sadu I instancji nie zawierają, a kontrola orzeczenia na ich podstawie przez Sąd odwoławczy jest możliwa.

Już z tej przyczyny omawiany zarzut skarżącej należy odeprzeć .

Zatem jedynie ma marginesie należy zauważyć , że wbrew stanowisku M. Z. (1) , Sąd Okręgowy wskazał powody dla których uznał , że skarżącej należy się 1/3 świadczenia , skoro jej prawo do nieruchomości , które jest podstawą rozliczeń z pozwanymi [ art. 225 kc w zw z art. 224 §2 kc ] , wywodzone od zmarłego ojca , jest ograniczone do 1/3 jego całości.

Sąd wskazał dlaczego oddalił powództwo w całości wobec Skarbu Państwa - Starosty (...). Uznał , jak wynika z motywów wyroku , że okresie istotnym dla rozstrzygnięcia , określonym w żądaniu powódki nie był posiadaczem nieruchomości w Z..

Nie jest zrealizowana także wada uzasadnienia wyroku , którą apelująca wymienia jako trzecią. Sąd Okręgowy uznał , że Powiat (...) stał się posiadaczem w złej wierze od daty wydania decyzji nadzorczej Ministra Skarbu Państwa z 23 maja 2014 na podstawie której upadł tytuł własności który miał do spornej nieruchomości.

Nietrafnie M. Z. (1) podnosi także pozostałe zarzuty procesowe.

W odniesieniu do tego , w ramach którego podważa sposób przeprowadzenia przez Sąd niższej instancji ocenę zgromadzonych w sprawie dowodów i w konsekwencji wskazanej przez siebie części ustaleń faktycznych , odpierając go , przypomnieć należy , odwołując się do utrwalonego i podzielanego przez skład Sądu Apelacyjnego rozstrzygającego sprawę , stanowiska Sądu Najwyższego , wypracowanego na tle wykładni art. 233 §1 kpc , iż jego skuteczne postawienie wymaga od strony wykazania na czym , w odniesieniu do zindywidualizowanych dowodów polegała nieprawidłowość postępowania Sądu, w zakresie ich oceny i poczynionych na jej podstawie ustaleń.

W szczególności strona ma wykazać dlaczego obdarzenie jednych dowodów wiarygodnością czy uznanie, w odróżnieniu od innych, szczególnego ich znaczenia dla dokonanych ustaleń , nie da się pogodzić z regułami doświadczenia życiowego i [lub] zasadami logicznego rozumowania , czy też przewidzianymi przez procedurę regułami dowodzenia.

Nie oparcie stawianego zarzutu na tych zasadach , wyklucza uznanie go za usprawiedliwiony, przy uznaniu , iż służy on jedynie dowolnej , nie doniosłej z tego punktu widzenia polemice z oceną i ustaleniami Sądu niższej instancji.

/ por. w tej materii , wyrażające podobne stanowisko , powołane tylko przykładowo, orzeczenia Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001, sygn. IV CKN 970/00 i z 6 lipca 2005 , sygn. III CK 3/05 , obydwa powołane za zbiorem Lex/

Ponadto nie można tracić z pola widzenia również , że swobodna ocena dowodów stanowi jeden z podstawowych elementów składających się na jurysdykcyjną kompetencję Sądu , który dowody bezpośrednio przeprowadza.

Ma to m. in. i takie następstwo , że nawet w sytuacji w której z treści dowodów można , w zakresie ustaleń , wyprowadzić równie logiczne , chociaż przeciwne do przyjętych przez Sąd I instancji wnioski , to zarzut naruszenia normy art. 233 §1 kpc , pomimo to , nie zostanie uznany za usprawiedliwiony.

Dopóty , dopóki ocena przeprowadzona przez Sąd ocena mieści się w granicach wyznaczonych przez tę normę procesową i nie doznały naruszenia wskazane tam jej kryteria , Sąd Odwoławczy obowiązany jest ocenę tę , a co za tym idzie także wnioski z niej wynikające dla ustalań faktycznych , aprobować .

To , w jaki sposób skarżąca motywuje ten zarzut pozwala stwierdzić , że krytyka ta sprowadza się do zwykłej , nierzeczowej polemiki z oceną i ustaleniami Sądu I instancji albo też jest konsekwencją odmiennej oceny prawnej tego , jakie elementy mieszczą się w granicach roszczenia dochodzonego pozwem.

W szczególności dotyczy to pożytków uzyskiwanych z nieruchomości przez pozwany Powiat o których mówił w swojej relacji świadek L.. Pożytków , które czerpał z wykorzystywania w sposób , jak twierdził świadek komercyjny, z tej części realności , która jest zajęta pod ujeżdżalnię koni wraz z infrastrukturą.

Nie uwzględnienie tych pożytków stało się też podstawą do krytyki opinii złożonej w sprawie przez inż. A. L. (1). Zagadnienie wpływu uzyskiwania pożytków z nieruchomości przez posiadacza na określenie wysokości należnego powódce wynagrodzenia , przynależą nie do sfery oceny dowodów czy ustaleń ale oceny prawnej zgłoszonego żądania rozliczeniowego. Mogłyby mieć wpływ na ocenę zarzutów procesowych postawionych przez M. Z. (1) tylko wówczas o ile pogląd prawny prezentowany w tym zakresie przez Sąd I instancji ostatecznie mógłby być uznany za błędny.

Tak jednak nie jest, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia, poświęconej weryfikacji zarzutu prawno materialnego naruszenia art. 224 §2 kc.

Nietrafnymi są także dalsze zarzuty proceduralne.

Sąd I instancji nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów, uznając za mającą pełny walor dowodowy opinię biegłego A. L. (1). Przyczyny dla których w ten sposób ocenił to opracowanie zostały w sposób szczegółowy wyłożone w tej części uzasadnienia , która została poświęcona ocenie dowodów i Sąd II instancji nie ma wystarczających podstaw aby motywację tę zakwestionować.

W jej świetle postulat dowodowy powódki o prowadzenie dowodu z opinii innego biegłego tej samej specjalności , szczególnie w warunkach gdy biegły , w sposób przekonujący dla Sądu I instancji odniósł się do zarzutów M. Z. (1)podniesionych wobec opracowania przygotowanego na piśmie, w zakresie metody wyliczenia świadczenia i danych w oparciu o które wyliczenie to została dokonane , zasadnie nie został przez Sąd Okręgowy uwzględniony , przez co nie naruszył on wskazanych w tych zarzutach norm procesowych.

Wniosek ten jest tym bardziej usprawiedliwiony gdy zważyć , że znaczna część krytyki opracowania A. L. (1)była wywodzona z konfrontacji jego obliczeń z wnioskami prywatnego opracowania złożonego do akt przez powódkę , opartego na różniących się z opracowaniem przygotowanym na potrzeby postępowania sądowego , założeniach.

Uznanie tych zarzutów za nietrafne powoduje , że wniosek o prowadzenie tego dowodu przed Sądem II instancji jest żądaniem niezasadnym w rozumieniu art. 381 kpc.

Już tylko uzupełniająco należy zauważyć , że dopiero na etapie postępowania apelacyjnego skarżąca wnosi aby opinię złożył biegły ds. szacowania nieruchomości - specjalizujący się w ocenie wartości zespołów parkowo - pałacowych.

Ocena zarzutów procesowych jako nietrafnych ma to następstwo iż ustalenia dokonane przez Sąd I instancji zostają przyjęte przez Sąd Apelacyjny za własne

W ramach oceny postawionego przez skarżącą zarzutu naruszenia art. 224 §2 kc, na wstępie , w formie uwagi porządkującej dalszą część motywów wskazać należy , że w warunkach nieważności postępowania , w odniesieniu do roszczenia skierowanego przez powódkę wobec Skarbu Państwa , które skutkować będzie musiało ponowną , pełną oceną tegoż przez Sąd I instancji , Sąd Apelacyjny odnosić się będzie do tego zarzutu wyłącznie w relacji do żądania skierowanego przez M. Z. (1) wobec Powiatu (...).

Przy tym zastrzeżeniu , odnosząc ten zarzut do motywacji , która została powołana przez apelującą dla jego uzasadnienia , należy uznać go za nietrafny.

Z ustaleń dokolnych w sprawie , których w tym zakresie skarżąca nie negowała , wynika , że Powiat objął sporną nieruchomość w posiadanie na podstawie decyzji Kierownika Urzędu Rejonowego w T. z dnia 18 lutego 1998r. , który jednostce oświatowej podległej Powiatowi - korzystającemu z niej (...) Ośrodkowi (...)w Z., ustanawiała trwały zarząd spornej realności. W dacie objęcia jej w posiadanie , nieruchomość była zagospodarowana w sposób odpowiadający jej ówczesnemu przeznaczeniu , na potrzeby oświatowe Ośrodka jak również zaspokajanie potrzeb codziennych korzystających z niego dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną oraz personelu. . Stan ten nie zmieniał się aż do czasu , kiedy Powiat zdecydował aby część nieruchomości przeznaczyć na budowę ujeżdżalni koni wraz z niezbędnym zapleczem , przy czym nie było w postępowaniu przedmiotem sporu , że obiekt miał posłużyć do rehabilitacji korzystających z Ośrodka dla których hipoterapia była wskazana podczai jej przebiegów[u. Poza sporem było też to , że Powiat zaangażował na ten cel własne środki finansowe , wspomagane pieniędzmi z dotacji unijnej oraz , iż żaden inny podmiot nie miał udziału w tej inwestycji. Kompleks ten został oddany do użytku w 2008r .

Z ustaleń wynika także , że nie zmienił on przeznaczenia ani charakteru nieruchomości , Ośrodek funkcjonował na niej w niezmienionej postaci a jedynie ujeżdżalnia i miejsca dla koni , jak i same zwierzęta były wynajmowane także podmiotom wobec Ośrodka zewnętrznym. Przynosiło to Powiatowi określony dochód z czynszu najmu tak koni jak i pomieszczeń ujeżdżalni.

Rozważając wskazany zarzut przez pryzmat tych faktów , zwrócić należy także uwagę na to , w jaki sposób powódka formułuje swoje żądanie skierowane przeciwko Powiatowi (...) / por k 42 akt / . W świetle jego treści zarzut jawi się jako, tym bardziej , nieusprawiedliwiony.

Jednoznacznie z tego żądania wynika , że domaga się ona wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiącej jej współwłasność.

W tym kontekście przypomnieć trzeba , że właściciel, po myśli art. 224 §2 oraz 225 kc , jest uprawniony do dochodzenia od posiadacza przedmiotu jego własności , pozostającego złej wierze , a takim Powiat (...) niewątpliwie był w okresie za jaki M. Z. (1)dochodzi od niego swojego roszczenia [ wrzesień - grudzień 2014r] , poza roszczeniem o to wynagrodzenie, jest uprawniony ubiegać się o odszkodowanie za zużycie lub pogorszenie rzeczy lub jej utratę zależną od posiadacza oraz zwrotu pożytków lub ich równowartości w sytuacji ich zużycia . Może ubiegać się także o kwoty odpowiadające wartości tych spośród nich , których nie osiągnął przez złą gospodarkę przedmiotem posiadania.

Powódka jednak w sposób jednoznaczny swoje roszczenie identyfikowała jedynie z należnym jej wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez pozwany Powiat w okresie przez siebie wskazywanym .

Nie domagała się innych , wskazanych wyżej należności możliwych do dochodzenia wobec posiadacza w złej wierze.

W szczególności nie formułowała żądania zwrotu równowartości pożytków [cywilnych] osiągniętych przez stronę pozwaną z umów za wynajem koni , pomieszczeń ujeżdżalni , na organizację wydarzeń plenerowych czy zajęć w ramach letniego wypoczynku dzieci , tak bardzo eksponowanych w środku odwoławczym , jako podstawa dla krytyki stanowiska Sądu I instancji , w tym w odniesieniu do oceny opinii biegłego A. L. (1) oraz relacji świadka M. L. (1) , podkreślającego skalę tych dochodów po stronie Powiatu.

Nie dochodzenie w rozstrzyganej sprawie przez M. Z. (1)roszczenia z tego tytułu powoduje , że fakt wzniesienia na części nieruchomości, w okresie posiadania jej przez Powiat na potrzeby Ośrodka, ujeżdżalni koni z niezbędnym zapleczem miałby znaczenie dla oceny rozstrzygnięcia tylko wówczas, o ile powódka wykazałaby , iż jej wniesienie zmieniło w sposób zasadniczy charakter nieruchomości decydując o innym niż dotychczas jej przeznaczeniu , w porównaniu z tym jaki realność ta miała w dacie kiedy obejmował ją w posiadanie ten pozwany.

Ta zmiana bowiem o ile miałaby tak zasadnicze następstwa , mogła decydować także o wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia, w tym wpływając na jego wzrost.

M. Z. (1) nie zdołała takiej zmiany wykazać [ co jest wnioskiem zupełnie niezależnym od tego , iż może ona rozważyć dochodzenie roszczenia o zwrot uzyskanych przez Powiat pożytków z ujeżdżalni ].

/ por. w tej materii także , wyrażające podobne stanowisko rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego , zawarte w wyroku z dnia 14 listopada 2012 , sygn.. II CSK 188/12, powołanym za zbiorem Lex ]

W konsekwencji , wbrew zapatrywaniu skarżącej , poprawnym było określenie tego wynagrodzenia na poziomie stawek czynszowych za grunt i budynki przeznaczone na cele niekomercyjne , dla realizacji zadań oświatowych i pedagogicznych Ośrodka prowadzonemu przez Powiat.

Pokreślić przy tym ponownie trzeba , że sama inwestycja budowy ujeżdżalni była związana z potrzebami dzieci i młodzieży - pensjonariuszy Ośrodka w procesie rehabilitacji ich deficytów intelektualnych. Tak też ta infrastruktura była przede wszystkim wykorzystywana , głównie na zajęcia hipoterapii.

Oparte na takich podstawach faktycznych oraz w zakresie oceny prawnej rozstrzygniecie Sądu II instancji , w odniesieniu do roszczenia skierowanego przeciwko Powiatowi (...) , odpowiada prawu .

Zatem kwestionująca je apelacja powódki podlegała oddaleniu o którym Sąd Apelacyjny orzekł w punkcie 2 sentencji orzeczenia , na podstawie art. 385 kpc w zw z art. 224 §2 i 225 kc.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego w relacji pomiedzy pozwanym Powiatem a M. Z. (1), była norma art. 98 §1 i 3 kpc w zw z art. 108 §1 i 391 §1 kpc i wynikająca z niej zasada odpowiedzialności za wynik sprawy.

Kwota należna z tego tytułu temu pozwanemu od przegrywającej powódki , wyczerpała się w kosztach zastępstwa procesowego udzielonego przez radcę prawnego, a zważywszy na wartość przedmiotu zaskarżenia, została ustalona na podstawie §2 pkt 6 w zw. z §10 ust 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 [ jedn. tekst DzU z 2018 poz. 265]

SSA Marek Boniecki SSA Józef Wąsik SSA Grzegorz Krężołek