Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2019 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 21 października 2019 r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania K. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 13 maja 2019 r., znak (...)

o wysokość emerytury

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni K. R. prawo do emerytury z jej obliczeniem bez uwzględnienia art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1988 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.) od dnia 1 kwietnia 2014 r.;

II.  oddala odwołanie w pozostałej części;

III.  stwierdza odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt IV U 950/19

UZASADNIENIE

Ubezpieczona K. R. wniosła odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 13 maja 2019r., znak (...), którą uchylono decyzję z dnia 30 kwietnia 2014r. o przyznaniu emerytury oraz ustalono wysokość emerytury od dnia 1 marca 2019r. na kwotę 2.567,91 zł miesięcznie, bez podjęcia jej wypłaty z uwagi na to, że nadal korzystniejsza pozostaje emerytura wcześniejsza. Ubezpieczona domagała się obliczenia świadczenia w taki sposób, jakby
o emeryturę z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego wystąpiła w 2019r.
Na rozprawach ubezpieczona dodatkowo wskazała, że kwestionuje datę początkową obliczenia wyższego świadczenia oraz że domaga się obliczenia świadczenia zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie wskazując, że świadczenie obliczono od podstawy obliczenia niepomniejszonej o kwoty pobranej emerytury wcześniejszej, do dało kwotę 2.567,91 zł miesięcznie, a następnie uwzględniono wszystkie późniejsze zmiany wysokości świadczenia, tj. waloryzacje. W piśmie procesowym z dnia
27 sierpnia 2019r. organ rentowy na poparcie swojego stanowiska przywołał art. 133 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018r., poz. 1270 ze zm.; dalej: ustawa emerytalna) wywodząc,
że w oparciu o ten przepis świadczenie w ponownie obliczonej wysokości zasadnie przyznano od miesiąca złożenia skargi o wznowienie postępowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona K. R. urodziła się dnia (...)

Od dnia 1 marca 2009r. ubezpieczona pobiera emeryturę wcześniejszą, przyznaną decyzją z dnia 20 marca 2009r.

Decyzją z dnia 30 kwietnia 2014r., znak (...), na skutek wniosku z dnia
1 kwietnia 2014r., pozwany przyznał ubezpieczonej od dnia wniosku emeryturę z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Jednocześnie wypłatę emerytury zawieszono
z uwagi na to, że świadczeniem korzystniejszym pozostała emerytura wcześniejsza.

W dniu 26 marca 2019r. ubezpieczona złożyła wniosek o przeliczenie świadczenia
w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. w sprawie P 20/16. W wyniku tego postanowieniem z dnia 13 maja 2019r. organ rentowy wznowił postępowanie, a zaskarżoną decyzją uchylił decyzję z dnia 30 kwietnia 2014r. oraz ustalił wysokość emerytury z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej i z uwzględnieniem waloryzacji
na dzień 1 marca 2019r.

(bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

Okoliczności faktyczne sprawy pozostawały poza sporem, który sprowadzał się do oceny prawnej. W ocenie Sądu odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Bezsprzecznie w decyzji z dnia 30 kwietnia 2014r. o przyznaniu ubezpieczonej emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, organ rentowy zastosował art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, a więc przepis który wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. w sprawie P 20/16 został uznany za niezgodny z Konstytucją RP w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo
do emerytury na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej (emerytury przed osiągnieciem
powszechnego wieku emerytalnego). Tym samym organ rentowy w decyzji z dnia 17 marca 2014r. zaniżył wysokość świadczenia.

Można żądać wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną m.in.
w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (art. 145a § 1 kpa), przy czym skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art. 145a § 2 kpa).
W przypadku wznowienia postępowania, na podstawie art. 151 § 1 pkt 2 kpa dotychczasowa decyzja podlega uchyleniu i wydaje się nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.

Zaskarżona decyzja odpowiada przywołanym wymogom, tyle tylko, że błędnie pominięto w niej okoliczność, iż wobec uchylenia decyzji z dnia 30 kwietnia 2014r. obowiązkiem organu rentowego było ponowne pełne rozpoznanie wniosku ubezpieczonej z dnia 1 kwietnia 2014r. o przyznanie emerytury. Tym samym zaskarżona decyzja, skoro skarżąca ostatecznie wnioskowała o doprowadzenie jej sprawy do stanu zgodnego z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., podlegała w punkcie I. wyroku zmianie na podstawie przywołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc przez przyznanie skarżącej prawa do emerytury
z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego od miesiąca wniosku. Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił art. 24 ust. 1 i 1a pkt 5 ustawy emerytalnej w brzmieniu z daty wniosku, tj. w brzmieniu sprzed dnia 1 października 2017r. (ubezpieczonym urodzonym
po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego; wiek emerytalny dla kobiet urodzonych w okresie od dnia 1 października 1953r. do dnia 31 grudnia 1953r. wynosi co najmniej 60 lat i 4 miesiące; Dz.U. z 2017r., poz. 1383). Wnioskowaną emeryturę przyznano z prawem obliczenia jej wysokości bez zastosowania niezgodnego
z Konstytucją RP art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, a więc bez pomniejszania podstawy obliczenia emerytury ustalonej zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej o kwotę stanowiącą sumę pobranej emerytury wcześniejszej. W tym miejscu dla porządku warto przypomnieć, że stosownie do art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia
na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Oznacza to, że na dzień 1 kwietnia 2014r. prawidłowo obliczona emerytura ubezpieczonej wynosiła: 188.299,45 zł (suma zwaloryzowanych składek) + 462.666,62 zł (zwaloryzowany kapitał początkowy) = 650.966,07 zł; 650.966,07 zł / 253,50 miesiąca (średnie dalsze trwanie życia) = 2.567,91 zł miesięcznie. Należy dodać, skarżąca nie kwestionowała poprawności waloryzacji tak obliczonego świadczenia, które na dzień 1 marca 2019r. wynosiło zatem 2.776,97 zł,
a więc nadal mniej od emerytury wcześniejszej.

Data, od której przyznano prawo do emerytury, jest uzasadniona brzmieniem art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem świadczenia co do zasady wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Nie znajdował zastosowania w sprawie art. 133 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej („W razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub
do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek
o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu”). Wynika to ze szczególnej podstawy wydania zaskarżonej decyzji, tj. wznowienia postępowania z przyczyny określonej w art. 145a § 1 kpa, oraz wynikającego z tego skutku w postaci uchylenia w całości decyzji
z dnia 30 kwietnia 2014r., wywołującego konieczność kompleksowego rozpoznania pierwotnie złożonego wniosku o prawo do świadczenia. W ocenie Sądu art. 133 ust. 1 ustawy
emerytalnej miałby zastosowanie tylko wówczas, gdyby podstawą ponownego obliczenia wysokości świadczenia był art. 114 tej ustawy, co w rozpatrywanej sprawie nie miało
miejsca.

Nie było podstaw do wnioskowanego przez skarżącą obliczenia emerytury z zastosowaniem obecnej średniej dalszej długości życia (212,9 miesiąca). Wynika to stąd, że prawo do emerytury z art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz – albo na dzień nabycia prawa do świadczenia lub pierwszy dzień miesiąca wniosku o świadczeni, albo na dzień realizacji ryzyka, którym obecnie jest rozwiązanie stosunku pracy. Tak ustalona raz emerytura może być powiększona w drodze waloryzacji świadczenia, względnie w przypadku ponownego obliczenia kapitału początkowego albo dalszego opłacania składek w sposób podany w art. 108 ustawy emerytalnej. Zgodnie
z tym przepisem mechanizm przeliczenia emerytury polega na zwiększeniu świadczenia obliczonego według reguł określonych w art. 26 ustawy o iloraz zwaloryzowanych składek zaewidencjonowanych na koncie pracującego emeryta po dniu ustalenia prawa do emerytury
i wyrażonego w miesiącach średniego trwania życia ustalonego dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia. W dniu wejścia w życie art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej jedynym tylko ryzykiem emerytalnym było osiągnięcie wieku emerytalnego, a zatem wypłata emerytury przysługiwała bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Stąd tylko zostało użyte w tym przepisie określenie „miesiąc,
od którego przysługuje wypłata emerytury” i nie wynikało ono z rozróżnienia pojęcia „przyznania emerytury” i „daty wypłaty emerytury”, gdyż przejście na emeryturę nie było zależne od ustania stosunku pracy. Sama decyzja wydawana była tylko jeden raz i w ustawie nie przewidziano przepisu ustalającego tryb przeliczenia podstawy wymiaru emerytury w systemie zdefiniowanej składki. Wobec tego odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc w omawianej części żądania ubezpieczonej.

Ponadto w punkcie III. wyroku Sąd, na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Rozstrzygnięcie takie jest uzasadnione dokonaniem przez pozwanego błędnej wykładni przepisów, co jest okolicznością obciążającą organ rentowy.

Można nadmienić, że wobec dalszego wypłacania ubezpieczonej emerytury wcześniejszej jak oświadczenia wyższego, rozstrzygnięcie z punktów I. i III. wyroku nie będzie miało praktycznego znaczenia dla sytuacji stron.