Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II AKa 206/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Anna Zdziarska

Sędziowie: SA – Dorota Tyrała

SO (del.) – Katarzyna Capałowska ( spr.)

Protokolant: – st.sekr. sąd. Katarzyna Rucińska

przy udziale Prokuratora Hanny Gorajskiej - Majewskiej

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2020 r.

sprawy z wniosku M. N.

o zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie

na skutek apelacji, wniesionej przez pełnomocnika M. N.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 15 marca 2018 r. sygn. akt XVIII Ko 74/17

1.  zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

2.  kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 206/18

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 15 marca 2018 r., sygn.. akt. XVIII Ko 74/17

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny – pełnomocnik wnioskodawcy

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

Nie prowadzono postępowania dowodowego w postępowaniu odwoławczym.

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

Nie prowadzono postepowania dowodowego w postępowaniu odwoławczym.

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.Naruszenie art. 555 k.p.k. poprzez błędne przyjęcie, że w niniejszej sprawie wnioskodawca uchybił terminowi do złożenia wniosku o zadośćuczynienie, podczas gdy wyrok będący podstawą skierowania przedmiotowego wniosku, uprawomocnił się w dniu 24.12.2015 r.; a w w/w dacie przepis art. 555 k.p.k. przewidywał 3 letni okres przedawnienia, wobec czego

złożenie wniosku •w dniu 20 1O.2017 r. nastąpiło w terminie.

2. Naruszenie art. 5 k.c poprzez oddalenie wniosku wnioskodawcy wobec podniesienia przez oskarżyciela publicznego zarzutu przedawnienia, podczas gdy działanie takie było sprzeczne z zasadami współżycia

społecznego. .

3. Nieuzasadnione ograniczenie się przez Sąd I instancji jedynie do kwestii statusu więźnia niebezpiecznego, z całkowitym pominięciem szeregu innych

okoliczności podnoszonych przez wnioskodawcę tj.: . .

- tożsamości postawionych wnioskodawcy zarzutów, które stanowiły podstawę zastosowania wobec w/w tymczasowego aresztowania,

- uniemożliwienie wnioskodawcy obrony poprzez zabezpieczenie w celi wnioskodawcy istotnych dla postępowania materiałów i notatek

wnioskodawcy, . .

- wywiezienie wnioskodawcy do Aresztu Śledczego w Ł. i uniemożliwienie kontaktu z adwokatem (wywiezienie nastąpiło w związku z zastosowanym wobec w/w środkiem zapobiegawczym w postaci tymczasowego aresztowania) - wożenie wnioskodawcy na sprawy z Ł. do W. w okresie letnim,

kiedy panowały bardzo wysokie temperatury, .

- pogorszenie warunków życia i odbywania kary pozbawienia wolności (brak

konta sanitarnego, palące się całą noc światło),

- pozbawienie prawa korzystania z przepustek, wokand widzeń bez

dozorowych, oraz dodatkowych widzeń w. rodziną, . .

- pozbawienie kontaktu telefonicznego z rodziną

- pozbawienie widzeń, . „

4.Nieprawidłowe stwierdzenie przez Sąd I instancji:

a) „W takiej sytuacji sąd stwierdził że w rozpoznawane] sprawie bezskutecznie upłynął roczny termin do wystąpienia z roszczeniem o zadośćuczynienie, który wyznacza art. 555 k.p.k". w brzmieniu obowiązującym w czasie orzekania przez sąd pierwszej instancji" podczas gdy w dacie wydania prawomocnego wyroku będącego podstawą skierowania przedmiotowego wniosku art, 555 k.p.k. określał 3 letni termin przedawnienia roszczeń,

b) „Zdaniem sądu w wypadku M. N. nie ujawniły się żadne przeszkody natury psychicznej ani fizycznej; które uniemożliwiłyby złożenie mu wniosku w terminie, tym bardziej; że korzystał z pomocy prawnej" - podczas gdy wnioskodawca wskazał w sposób bardzo szczegółowy z jakich powodów nie złożył wniosku wcześniej i brak jest jakichkolwiek podstaw aby w tym zakresie nie dać wiary wnioskodawcy,

c) „Mając na względzie treść obecnie obowiązującego przepisu, istotnie wnioskodawca uchybił wskazanemu w nim terminowi do złożenia wnioski,." - podczas gdy w dacie wydania i uprawomocnienia się wyroku Sądu I instancji uprawniającego do wystąpienia z przedmiotowym wnioskiem, jak zostało wskazane wcześniej obowiązywał 3 letni termin przedawnienia roszczeń,

d) „ W związku z tym sąd stwierdzi, że niemożność dochodzenia przez wnioskodawcę w osobie M. N. roszczenia wobec Skarbu Państwa w niniejszej sprawie nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego w świetle art. 5 k.c." - podczas gdy Sąd w ogóle nie rozpatrywał przedmiotowej sprawy w kontekście art. 5 k.c. i ograniczył się jedynie do zacytowanego powyżej stwierdzenia,

5.sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób niezwykłe chaotyczny z nieuzasadnionych powodów z dużym naciskiem na analizę sytuacji wnioskodawcy w roku 2007 i 2008 czyli przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania oraz po uchyleniu tymczasowego aresztowania, bez rzeczowej i szczegółowej analizy sytuacji wnioskodawcy w trakcie stosowania tymczasowego aresztowania, jak również dokonanie oceny wniosku jedynie przez pryzmat zakwalifikowania wnioskodawcy jako więźnia niebezpiecznego, bez dokonania oceny innych przesłanek o których zeznawał wnioskodawca.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

I.  Przede wszystkim zasadne okazało się ustalenie Sądu pierwszej instancji, że wnioskodawca uchybił terminowi wskazanemu w art. 555 kpk na złożenie wniosku. ( Nota bene: prokurator podniósł w toku postępowania przed Sądem Okręgowym zarzut przedawnienia roszczenia).

Nie umknęło uwadze zarówno Sądu pierwszej - jak i drugiej instancji, że wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Żoliborza w Warszawie z dnia 13.11.2015 roku, sygn. akt III K 621/13 uprawomocnił się z dniem 24.12.2015 roku. Wnioskodawca o treści wyroku dowiedział się w dniu 08.12.2015 roku (k.: 1475 akt sprawy Sądu Rejonowego dla Warszawy Żoliborza w Warszawie o sygn. III K 621/13). Natomiast wniosek o zasądzenie zadośćuczynienia za niesłuszne tymczasowe aresztowanie wpłynął w dniu 20 października 2017 roku, a zatem po upływie rocznego terminu wskazanego w aktualnie obowiązującym art. 555 k.p.k. do dochodzenia zadośćuczynienia od Skarbu Państwa w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania. Niniejsza sprawa (o zadośćuczynienie) nie była wszczęta, kiedy obowiązywał przepis art. 555 k.p.k. przed nowelizacją, z 3-letnim okresem na złożenie wniosku o zadośćuczynienie, czyli przed dniem wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 11 marca 2016 roku. (Dz. U. z 2016r., poz. 437), która weszła w życie z dniem 15 kwietnia 2016 roku. (Przepisy ustawy nowelizującej z dnia 11 marca 2016 roku nie rozstrzygały kwestii intertemporalnej dotyczącej roszczeń przewidzianych w art. 555 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 15 kwietnia 2016 roku). Dodatkowo zaznaczyć należy, iż ( po zmianie przepisu art. 555 kpk) roczny termin na zgłoszenie wniosku o zadośćuczynienie upływał wobec wnioskodawcy w dniu 24.12.2016 r. ( biorąc pod uwagę datę uprawomocnienia się orzeczenia). Zatem ze swojego uprawnienia, wnioskodawca miał możliwość skorzystania ( już po zmianie przepisów) zanim jeszcze roczny termin przedawnienia zakończył swój bieg.

II.  Orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie nie stoi także w sprzeczności z zasadą wyrażoną w art. 5 kc . tj. nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego z następujących przyczyn:

a/ Wniosek M. N. dotyczył niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Warszawie, VIII Wydział Karny, sygn. akt VIII K 31/10 w okresie od dnia 05 lutego 2009 roku do dnia 07 września 2009 roku (w rzeczywistości zastosowano wobec wyżej wymienionego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania do sprawy Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie Wydział V do spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji o sygn. akt Ap V Ds. 53/09).

b / Niezależnie od tymczasowego aresztowania opisanego powyżej – równolegle

( na co zasadnie wskazał Sąd Okręgowy) jak wynika z danych z akt sprawy sądowej (informacje z systemu Noe-Sad k i z akt ewidencyjnych oraz danych zgromadzonych w teczce osobopoznawcznej – akta osobowe: część „B”) M. N. był pozbawiony wolności od dnia 07.02.2001 roku do 07.08.2010 roku.

Wskazać należy, że z dokumentów zgromadzonych w teczce osobopoznawcznej – akta osobowe: część „B”wpisano:

- w dniu 11.06.2007 roku m.in., że w stosunku do osadzonego toczą się nadal czynności procesowe. Prognoza kryminologiczno-społeczna jest negatywna. Biorąc powyższe pod uwagę proponuje utrzymać grupę i podgrupę klasyfikacyjną P-1/p, utrzymać zaliczenie do kategorii skazanych, o których mowa w art. 88 § 4 k.k.w.

- w dniu 02.09.2007 roku m.in., że skazany odbywa wyrok 9 lat i 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za przestępstwa określone w art. 258 § 3 k.k., art. 282 k.k., art. 163 § 1 k.k. i art. 191 § 2 k.k. Koniec kary przypada na dzień 12.12.2010 roku. Ponadto toczy się kolejne postępowanie karne z zastosowaniem aresztu. Biorąc powyższe pod uwagę proponuje utrzymać zaliczenie do kategorii osadzonych zgodnie z art. 88 § 4 k.k.w.

- w dniu 17.12.2007 roku m.in., że aktualnie toczy się sprawa śledcza z zastosowaniem środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Aktualna jest prognoza kryminologiczno-społeczna, która kształtuje się negatywnie. Proponuje utrzymać dotychczasową podgrupę klasyfikacyjną P-1/p.

- w dniu 10.03.2008 roku m.in., że skazany odbywa wyrok 9 lat i 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za przestępstwa określone w art. 258 § 3 k.k., art. 282 k.k., art. 163 § 1 k.k. i art. 191 § 2 k.k. Koniec kary przypada na dzień 12.12.2010 roku. Ponadto toczy się kolejne postępowanie karne z zastosowaniem aresztu. Biorąc powyższe pod uwagę proponuje utrzymać zaliczenie do kategorii osadzonych zgodnie z art. 88 § 4 k.k.w.

- w dniu 16.06.2008 roku m.in., że aktualnie toczy się sprawa śledcza z zastosowaniem środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Aktualna jest prognoza kryminologiczno-społeczna, która kształtuje się negatywnie. Proponuje utrzymać dotychczasową podgrupę klasyfikacyjną P-1/p oraz utrzymać zaliczenie skazanego do kategorii osadzonych, o których mowa w art. 212a § 3 k.k.w.

- w dniu 15.09.2008 roku, że osadzony nadal uczestniczy w czynnościach procesowych, gdzie oskarżony jest o czyn z art. 258 § 2 k.k. W związku z powyższym proponuje utrzymać zaliczenie do kategorii osadzonych, o których mowa w art. 212a § 3 k.k.w.

- w dniu 03.12.2008 roku m.in., że aktualna jest prognoza kryminologiczno-społeczna, która kształtuje się negatywnie z uwagi na niewyjaśnioną sytuację prawną i charakter popełnionych czynów. Proponuje utrzymać dotychczasową podgrupę klasyfikacyjną P-1/p. Zaliczyć do kategorii osadzonych, o których mowa w art. 88 § 4 k.k.w. w związku z faktem, że osadzony dopuścił się przestępstw z art. 258 § 3 k.k.

- w dniu 03.02.2009 roku, że skazany odbywa karę pozbawienia wolności za przestępstwo określone w art. 258 § 3 k.k. Nie ustały przesłanki przemawiające za zaliczeniem osadzonego do kategorii skazanych, o których mowa w art. 88 § 4 k.k.w. W związku z powyższym proponuje przedłużyć kwalifikację do w/w kategorii skazanych zgodnie z art. 88 § 4 k.k.w.

Takie zaszeregowanie osoby pozbawionej wolności – w myśl dyspozycji art. 88 §4 kkw oznaczało, że wnioskodawca jest osobą skazaną stwarzającą poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa i wobec tego kare musi odbywać w zakładzie karnym typu zamkniętego w warunkach zapewniających wzmożona ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo zakładu karnego. Ta konstatacja prowadzi do wniosku, iż wywody zawarte w pkt. II i III zarzutów apelacyjnych również okazały się niezasadne.

III.  Wreszcie nie sposób zgodzić się z polemiczną opinią pełnomocnika wnioskodawcy, iż uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego jest sporządzone w sposób chaotyczny. W ocenie Sądu Odwoławczego uzasadnienie do wyroku przedstawione przez Sad pierwszej instancji jest logiczne i wyczerpujące. A fakt, iż logika i argumentacja apelującego jest odmienna i subiektywna, nie czyni zasadnym przedstawionego wniosku apelacyjnego ani zarzutów zawartych w apelacji.

Wniosek

Ponieważ Sąd Apelacyjny uznał, że zarzuty apelacyjne nie są zasadne – w konsekwencji wniosek apelacji również nie zasługiwał na uwzględnienie.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Dla uniknięcia powtórzeń z uwagi na tożsamość problematyki zostanie ona omówiona w części 5.1. niniejszego uzasadnienia.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego o oddaleniu wniosku M. N. o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania do sprawy Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie w sprawie o sygn.. Ap V Ds. 53/09

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.  jak wskazano w części 3 uzasadnienia tabelarycznego – doszło do uchybienia terminowi wskazanemu w art. 555 kpk do złożenia wniosku o zasądzenie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania.

2.  orzeczenie Sadu pierwszej instancji nie stało w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego wskazanymi w art. 5 kc.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

Kosztami postepowania odwoławczego obciążono Skarb Państwa na zasadzie art. 554 §2 kpk.

7.  PODPIS

Katarzyna Capałowska Anna Zdziarska Dorota Tyrała

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego o oddaleniu wniosku M. N. o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania do sprawy Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie w sprawie o sygn.. Ap V Ds. 53/09

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana