Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i (...)

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan - Karasińska

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2019 r. w W.

sprawy W. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o wypłatę emerytury

na skutek odwołania W. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 18 lutego 2019 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W. T. w dniu 19 marca 2019 r. złożył odwołanie za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie. Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji organu rentowego
z dnia 18 lutego 2019 r., znak: (...) w całości poprzez przyznanie prawa do wypłaty emerytury za okres od dnia 21 lipca 2013 r. do dnia 8 kwietnia 2016 r. oraz
o zasądzenie od ZUS na jego rzecz kosztów postępowania. Ubezpieczony w uzasadnieniu odwołania wskazał, że prawo do emerytury uzyskał od dnia 21 lipca 2013 r. zgodnie
z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2016 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 44/15. W jego ocenie uzyskał prawo do świadczenia dopiero po przeprowadzonym postępowaniu odwoławczym, co skutkowało upływem znacznego okresu od złożenia przedmiotowego wniosku do organu rentowego. Odwołujący wskazał, że nie mógł rozwiązać stosunku pracy w dniu składania wniosku o ustalenie prawa do emerytury, gdyż utraciłby wówczas źródło dochodu. Ubezpieczony uznał, że w razie ustalenia prawa do emerytury orzeczeniem organu odwoławczego nie można zawiesić jej wypłaty, w przypadku kontynuowania zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy, przed dniem ustalenia nabycia prawa do świadczenia określonego w decyzji organu rentowego. W jego ocenie organ rentowy mógłby rozliczyć przychody za okres wsteczny poprzez ich porównanie z limitami wynikającymi z przepisów w celu ustalenia, czy ich wysokość uzasadniałaby zawieszenie wypłaty emerytury lub jej zmniejszenie zgodnie z art. 104-106 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( odwołanie z dnia
19 marca 2019 r., k. 3-5 a. s.)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 15 kwietnia 2019 r. wniósł o jego oddalenie na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Organ rentowy wskazał, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2016 r. został wykonany. W tym celu wydał decyzję z dnia 4 lipca 2016 r., zgodnie z którą przyznał ubezpieczonemu emeryturę od dnia 21 lipca 2013 r. i podjął jej wypłatę od dnia 1 maja
2016 r., w miesiącu w którym ustało zatrudnienie. Organ rentowy powołując się na art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał obowiązki bezpośrednio przed dniem nabycia świadczenia ustalonego w decyzji ( odpowiedź na odwołanie z dnia 15 kwietnia 2019 r., k. 6 a. s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. T. w dniu 17 lipca 2013 r. złożył wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury ( wniosek z dnia 17 lipca 2013 r., k. 1 tom II a. e.).

Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy wydał decyzję z dnia 14 sierpnia 2013 r., znak:(...), zgodnie z którą odmówił odwołującemu prawa do roszczonego świadczenia. ZUS uznał, że ubezpieczony nie wykazał 15-letniego stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych ( decyzja z dnia 14 sierpnia 2013 r., k. 11 tom II a. e.).

Odwołujący zaskarżył powyższą decyzję, czym zainicjował postępowanie sądowe
w sprawie o sygn. akt VII U 2275/13 ( odwołanie z dnia 4 września 2013 r., k. 2-4 a. s. VII U 2275/13).

Sąd I instancji na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego oddalił odwołanie W. T. ( wyrok z dnia 2 września 2014 r., k. 108 a. s. VII U 2275/13).

Odwołujący w dniu 20 października 2014 r. zaskarżył wyrok Sądu I instancji i wniósł o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury ( apelacja z dnia 20 października 2014 r.,
k. 128-132 a. s. VII U 2275/13).

Po rozpoznaniu środka zaskarżenia Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy
i (...) wydał wyrok z dnia 8 kwietnia 2016 r. Na jego podstawie zmienił wyrok Sądu I instancji oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego z dnia 14 sierpnia 2013 r., znak: (...)w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do emerytury od dnia 21 lipca 2013 r. ( wyrok z dnia 8 kwietnia 2016 r., k. 193-194 a. s. III AUa 44/15).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. na mocy decyzji z dnia
4 lipca 2016 r., znak: (...) wykonał wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia
8 kwietnia 2016 r. i przyznał emeryturę od dnia 21 lipca 2013 r. Odwołujący w trakcie toczącego się wówczas postępowania sądowego był zatrudniony w (...) Sp. z o.o.
z siedzibą w W. w okresie od dnia 1 maja 2012 r. do dnia 2 maja 2016 r. W związku
z tym organ rentowy podjął i przeliczył ubezpieczonemu wypłatę świadczenia od dnia 1 maja 2016 r., tj. od miesiąca, w którym ustało zatrudnienie ( świadectwo pracy z dnia 2 maja
2016 r., k. 195 tom II a. e. i decyzja z dnia 4 lipca 2016 r., k. 195 i 203 tom II a. e.).

Odwołujący w dniu 23 stycznia 2019 r. złożył wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. o wypłatę emerytury za okres od dnia 21 lipca 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2016 r. Po jego rozpoznaniu organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję
z dnia 18 lutego 2019 r., znak: (...), zgodnie z którą odmówił ubezpieczonemu prawa do wypłaty zawieszonej emerytury. Organ rentowy wskazał, że przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprowadzony w dniu 1 stycznia 2013 r. umożliwił przyznanie wcześniejszej emerytury bez obowiązku rozwiązywania stosunku pracy. Jednakże w tej materii zdaniem ZUS należy stosować wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. dotyczący wypłaty emerytury, której prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. Organ rentowy uznał, że wznowienie świadczenia w związku z wydanym wyrokiem przez Trybunał Konstytucyjny nie jest zasadne, ponieważ wyrok Sądu Apelacyjnego, na podstawie którego przyznano odwołującemu emeryturę, zapadł w dniu
8 kwietnia 2016 r., po wejściu w życie ustawy ( wniosek z dnia 23 stycznia 2019 r., k. 281 tom II a. e.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych. Treść wynikająca
z dokumentów zebranych w toku postępowania sądowego nie była kwestionowana przez strony postępowania sądowego. Spór w niniejszej sprawie dotyczył wyłącznie prawa, a nie ustalonych faktów. Wobec powyższego Sąd doszedł do wniosku, że przeprowadzone postępowanie dowodowe jest wystarczające do wydania rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie W. T. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 18 lutego 2019 r., znak: (...) jako niezasadne, podlegało oddaleniu.

W pierwszej kolejności zdaniem Sądu należało ocenić zakres sporu, który prowadził do zainicjowania postępowania w niniejszej sprawie. Początkowo organ rentowy
w zaskarżonej decyzji powoływał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., który jego zdaniem uniemożliwiał przyznanie odwołującemu prawa do wypłaty emerytury za okres od dnia 21 lipca 2013 r. do dnia 8 kwietnia 2016 r. Natomiast ubezpieczony uznał, że dokonano niewłaściwej wykładni art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2018 r., poz. 1270) zwanej dalej ,,ustawą’’. ZUS zaś mając na uwadze powyższe przyjął, że zaskarżona decyzja została wydana w oparciu o świadectwo pracy, z którego wynika, iż zatrudnienie odwołującego ustało w dniu 2 maja 2016 r. Zatem w ocenie Sądu przedmiotem rozważań prawnych było zastosowanie art. 103a ustawy względem dokonanych ustaleń faktycznych.

Zgodnie z art. 100 ustawy prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje
z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Jednak stosownie do treści art. 103a ustawy prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Przepis art. 103a ustawy posiada identyczną treść, jak w przypadku obowiązującego
w okresie od dnia 1 lipca 2000 r. do dnia 7 stycznia 2009 r. art. 103 ust. 2a ustawy. Artykuł 103a został wprowadzony od dnia 1 stycznia 2011 r. na podstawie art. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. Nr 257, poz. 1726 ze zm.). W konsekwencji po okresie od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. powrócono do konstrukcji ryzyka emerytalnego uzależniającego pełną realizację uprawnień emerytalnych od uprzedniego rozwiązania stosunku pracy.

Instytucja zawieszenia prawa do emerytury ze skutkiem wstrzymania jej wypłaty została przewidziana przez art. 103a ustawy dla każdej sytuacji kontynuowania zatrudnienia wykonywanego bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury ustalonym w decyzji organu rentowego. Wstrzymanie wypłaty świadczenia należy stosować w przypadku ustalenia prawa do emerytury na mocy decyzji wydanej bezpośrednio w załatwieniu wniosku, a także podczas wykonania orzeczenia danego sądu. Doniosłości prawnej nie przypisano okoliczności kontynuowania zatrudnienia po wydaniu decyzji ustalającej prawo do emerytury. Konsekwencje w postaci zawieszenia prawa przepis łączy z kontynuowaniem zatrudnienia po ustalonym w decyzji organu rentowego dniu nabycia prawa do emerytury, a nie po ustaleniu tego prawa. Nabycie prawa do emerytury jest niezależne od kontynuowania zatrudnienia
u dotychczasowego pracodawcy, jednakże realizacja tego prawa ulega zawieszeniu do czasu rozwiązania stosunku pracy z tym pracodawcą. Rozważany przepis wyraża zasadę, że pracownikowi, który nabył prawo do emerytury i nie rozwiązał stosunku pracy
z dotychczasowym pracodawcą przysługuje jedno świadczenie w postaci emerytury wypłacanej z ubezpieczenia społecznego albo wynagrodzenia osiąganego z tytułu zatrudnienia ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 stycznia 2019 r., sygn. akt III AUa 313/18)

Trybunał Konstytucyjny analizując art. 103 ust. 2a ustawy w wyroku z dnia 7 lutego 2006 r. w sprawie o sygn. akt SK 45/04 uznał ten przepis za zgodny z ustawą zasadniczą.
W uzasadnieniu wskazano, że emerytura jest w założeniu świadczeniem zastępującym,
a nie uzupełniającym wynagrodzenie ze stosunku pracy. Istotą przyznania prawa do emerytury jest zapewnienie środków utrzymania w razie zaprzestania pracy w związku
z osiągnięciem określonego wieku. Emerytura jest w założeniu świadczeniem, które zastępuje wynagrodzenie ze stosunku pracy. W rezultacie Trybunał Konstytucyjny potwierdził dopuszczalność wyeliminowania przez ustawodawcę równoczesnego pobierania świadczenia emerytalnego i wynagrodzenia ze stosunku pracy.

Sąd zważył, że na potwierdzenie prawidłowości zastosowania przepisu art. 103 ust. 2a ustawy wskazują również poglądy zawarte w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W przypadku osoby nabywającej prawo do emerytury i kontynuującej jednocześnie zatrudnienie na rzecz pracodawcy, u którego pracowała przed nabyciem prawa do tego świadczenia, realizacja
i wypłata świadczenia następowała dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy. Bez znaczenia przy tym jest, czy potwierdzenie spełnienia ustawowych przesłanek nabycia prawa do emerytury nastąpiło już w toku postępowania przed organem rentowym, czy tez dopiero
w następstwie ustaleń dokonanych w postępowaniu sądowym ( wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 3 marca 2011 r., sygn. akt II UK 299/10). Zawarte w przepisach art. 134 ust. 1 pkt 1 ustawy określenia „wstrzymanie wypłaty” oraz „powstanie okoliczności” wskazuje, że regulują one sytuacje, w których powstanie przesłanek wstrzymania wypłaty świadczeń następuje w trakcie ich realizacji, powodując zaniechanie dalszej wypłaty. Przesłanka określona w art. 134 ust. 1 pkt 1 ustawy nie obejmuje istnienia w dacie nabycia prawa do świadczenia okoliczności stanowiących podstawę jego zawieszenia i uzasadniającej niepodejmowanie jego wypłaty, ale o powstanie takiej okoliczności w trakcie realizacji świadczeń, powodujące następcze zaprzestanie ich wypłacania. Wykładnia rozważanego przepisu nie jest tożsama z sytuacją, w której samoistną podstawę zawieszenia prawa do realizacji świadczenia emerytalnego stanowił art. 103a ustawy ( wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 8 listopada 2017 r., sygn. akt III UK 227/16). Sąd Najwyższy potwierdził zatem prawidłowość zastosowania art. 103 ust. 2a ustawy zgodnie z jego gramatyczną wykładnią. Sąd Najwyższy stwierdził jednocześnie, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem i jednolitym stanowiskiem doktryny przepisy prawa ubezpieczeń społecznych powinny być wykładane ściśle ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., sygn. akt I UZP 6/08
oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1999 r., sygn. akt II UKN 187/99 i z dnia
25 czerwca 2008 r., sygn. akt II UK 315/07).

Wykładnia językowa art. 103a ustawy, jaką należy stosować na kanwie niniejszej sprawy, znajduje także odzwierciedlenie w wykładni historycznej, zaprezentowanej
w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2004 r. w sprawie o sygn. akt II UZP 9/04. Uznano wówczas, że zawieszenie prawa do emerytury w przypadku pozostawania
w dotychczasowym stosunku pracy jest funkcjonalnie uzasadnione i ma podstawę konstytucyjną w art. 67 ust. 1 ustawy zasadniczej, który wiąże z osiągnięciem wieku emerytalnego powstanie prawa do zabezpieczenia społecznego określonego przez ustawę. Zgodność z ustawą zasadniczą potwierdzono w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
7 lutego 2006 r. w sprawie o sygn. akt SK 45/04. Rozważany przepis dotyczy zarówno okresu po wydaniu pozytywnej decyzji emerytalnej, jak i czas, za który następuje przyznanie prawa do świadczenia emerytalnego. Realizacja ustalonego prawa nie może nastąpić wcześniej niż od rozwiązania kontynuowanego stosunku pracy.

W niniejszej sprawie zaś nie było kwestionowane, że odwołujący był zatrudniony
w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. w okresie od dnia 1 maja 2012 r. do dnia
2 maja 2016 r. Zatem organ rentowy prawidłowo przyjął, że prawo do wypłaty emerytury odwołujący uzyskał dopiero od miesiąca, w którym zakończył stosunek pracy. Skutek prawny nie jest związany z kontynuowaniem zatrudnienia po wydaniu decyzji.

Ubezpieczony jednocześnie wskazywał, że organ rentowy ewentualnie mógłby zastosować przesłanki określone w przepisach art. 104-106 ustawy w celu ustalenia, czy uzyskane przez niego przychody uzasadniały zawieszenie lub zmniejszenie wypłaty emerytury. Jednakże w ocenie Sądu Okręgowego nie ma podstaw do różnego traktowania ubezpieczonych w świetle art. 103a ustawy i przyjmowania innej wykładni wobec tych, którzy rozwiązali stosunek pracy w stosunku do pozostających w zatrudnieniu. Wówczas odmienna byłaby sytuacja ubezpieczonych ze względu na ustalony stan faktyczny. Dochodziłoby do nierównego traktowania, ponieważ jeden odwołujący miałby prawo do emerytury, zaś drugi oprócz tego świadczenia otrzymywałby również wynagrodzenie za pracę. Nadto w kontekście zarzutów ubezpieczonego zawartych w odwołaniu Sąd doszedł do wniosku, że regulacja zawarta w art. 103a ustawy obowiązuje niezależnie od wysokości wynagrodzenia otrzymanego w kontynuowanym zatrudnieniu. Oznacza to, że wyłączone jest stosowanie kolejnego przepisu art. 104 ustawy dotyczącego zawieszenia prawa do emerytury w razie osiągnięcia określonego przychodu podlegającego obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Nieuprawniona jest zatem wykładnia, zgodnie z którą czasowe odstąpienie od stosowania art. 103a może być zastąpione instytucją zawieszenia albo zmniejszenia prawa do emerytury ze względu na określone przychody otrzymywane z tytułu zatrudnienia. W tym znaczeniu treść art. 103a ustawy jest odrębną regulacją, w której wysokość osiąganego przychodu z zatrudnienia nie ma żadnego znaczenia ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2018 r., sygn. akt I UK 246/17).

Sąd Okręgowy zważył, że w sytuacji prawnej ubezpieczonego nie można zastosować wykładni przepisów wynikających z art. 103a-106 ustawy zgodnie z jego stanowiskiem procesowym. Okoliczności niniejszej sprawy nie dają podstaw do wypłaty odwołującemu emerytury w okresie od dnia 21 lipca 2013 r. do dnia 8 kwietnia 2016 r., ponieważ wówczas był zatrudniony i osiągał z tego tytułu przychód. Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., jak w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)

MK