Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

24 września 2019 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Hanna Woźniak

Protokolant: st.sekr.sąd. Jagoda Mazur

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2019 roku w Wąbrzeźnie na rozprawie

sprawy z powództwa: G. C., A. Z. i A. G.

przeciwko: J. F.

- o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego J. F. na rzecz powodów G. C., A. Z. i A. G. solidarnie kwotę 2.757,83 zł (dwa tysiące siedemset pięćdziesiąt siedem złotych osiemdziesiąt trzy grosze) wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od tej kwoty od 26 lutego 2019 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 743,91 zł (siedemset czterdzieści trzy złote dziewięćdziesiąt jeden groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nadaje wyrokowi w pkt I i III rygor natychmiastowej wykonalności.

Sędzia

Hanna Woźniak

(...)

(...)

(...).

(...)

(...)

(...) (...) (...) (...)

(...)

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...) C;

2.  (...)

(...)

(...)

3.  (...)

W., 24 września 2019 r.

SSR Hanna Woźniak

Sygn. akt I C 333/19upr

UZASADNIENIE

G. C., A. Z. i A. G. zastępowani przez pełnomocnika będącego radcą prawnym wnieśli do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie pozew przeciwko J. F. domagając się zapłaty 7.847 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od 26.02.2019 do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu, z tytułu pożyczki udzielonej pozwanemu przez (...) Sp. z o.o. w dniu 25.09.2017 w kwocie 10.000 zł. Wierzytelność względem pozwanego została przeniesiona na rzecz (...). (...) s.c. G. C., A. Z. i A. G., a następnie na rzecz R. M.. Strona powodowa nabyła dochodzoną wierzytelność na podstawie umowy powierniczego przelewu wierzytelności z 28.12.2018. Po wypowiedzeniu pozwanemu umowy pożyczki, cała kwota pożyczki stała się wymagalna w dniu 26.01.2019. Do dnia wniesienia pozwu pozwany dokonał 10 wpłat na łączną kwotę 3.389,42 zł (k.3-6v).

Postanowieniem z 21.03.2019 Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie, wobec stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym, przekazał rozpoznanie sprawy do Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie (k.7).

Uzupełniając braki formalne pozwu powodowie podtrzymali w całości swoje żądanie (k.14-17v).

Pozwany nie stawił się na rozprawę, będąc prawidłowo zawiadomionym o jej terminie (k.45), nie żądał rozpoznania sprawy pod swoją nieobecność i nie zajął żadnego stanowiska procesowego.

Sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu (...) J. F. zawarł z (...) Sp. z o.o. w T. umowę pożyczki gotówkowej. Zgodnie z umową pozwanemu udzielono pożyczki w kwocie 10.000 zł na okres 25.09.2017-20.10.2020. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 11.679,47 zł i składały się na nią całkowita kwota pożyczki oraz całkowity koszt pożyczki. Całkowita kwota pożyczki wynosiła 5.000 zł i stanowiła kapitał udostępniony pożyczkobiorcy. Kapitał był oprocentowany wg zmiennej stopy procentowej stanowiącej w stosunku rocznym 2-krotnosć odsetek ustawowych uregulowanych w art. 359§2 k.c. Ponadto umowa przewidywała odsetki za opóźnienie na wypadek niespłacenia pożyczki w terminie wynoszące dwukrotność wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie uregulowanych w art.481§2 k.c. Od kapitału pożyczki pożyczkodawca pobrał prowizję w wysokości 5.000,00 zł. Całkowity koszt pożyczki wynosił 6.679,47 zł i stanowił sumę kwoty prowizji oraz odsetek za cały okres obowiązywania umowy wynoszących 1.679,47 zł.

Dowody:

- umowa pożyczki gotówkowej wraz z załącznikiem nr 1- harmonogramem (k.3-32v);

Umową przelewu wierzytelności z dnia 26.09.2017 (...) Sp. z o.o. w T. zbyła wierzytelność o wartości 10.005,48 zł, w tym kapitał – 10.000,00 zł i oprocentowanie – 5,48 zł, wynikającą z wyżej opisanej umowy na rzecz A. Z., A. G. i G. C. prowadzących działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod firmą (...), A. G., G. C. P.U. H (...) S.C. w T., a następnie 24.10.2017 wierzytelność ta została przeniesiona na rzecz R. M. w oparciu o umowę przeniesienia prawa majątkowego nr (...). W dniu 28.12.2018 R. M. (cedent) zawarł z A. Z., A. G., G. C. działającymi wspólnie pod firmą (...). H (...) S.C. A. Z., A. G., G. C. w T. (powiernik) umowę powierniczego przelewu wierzytelności dot. pożyczki gotówkowej z 25.09.2017 udzielonej J. F.. Powiernik zobowiązał się do prowadzenia czynności prawnych i faktycznych zmierzających do zaspokojenia wierzytelności w imieniu własnym, jednakże na rachunek cedenta.

Dowód:

- umowa przelewu wierzytelności (k.22);

- umowa przeniesienia prawa majątkowego (k.28-29);

- umowa powierniczego przelewu wierzytelności (k.34-35).

J. F. dokonał spłaty pożyczki w zakresie 3.389,42 zł.

Okoliczność bezsporna.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 339 § 1 k.p.c., jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę, albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wydaje wyrok zaoczny. Sąd nie może wydać wyroku zaocznego, jeżeli pomimo niestawiennictwa pozwanego na rozprawie, żądał on przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności albo składał już w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie (art. 340 k.p.c.), stwierdzono nieprawidłowość w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność pozwanego jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć (art. 214 § 1 k.p.c.).

W realiach niniejszej sprawy zachodziły podstawy do wydania wyroku zaocznego. W tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Sąd dał wiarę dokumentom dołączonym do pozwu przez powodów albowiem dowody te nie zostały zakwestionowane przez pozwanego, a Sąd z urzędu nie dopatrzył się okoliczności mogących zdyskwalifikować ich formalną i materialną autentyczność.

Powodowie swoją legitymację procesową wywodzili z przelewu powierniczego wierzytelności, który poprzedzały umowy: przeniesienia prawa majątkowego oraz przelewu wierzytelności.

Zgodnie z art. 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2). Wprawdzie w polskim ustawodawstwie brak jest uregulowań dotyczących cesji powierniczej, to jednak jej dopuszczalność nie budzi wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie. Konstrukcja przelewu powierniczego przeniesienia wierzytelności w celu jej ściągnięcia polega na tym, ze wierzyciel na podstawie stosunku wewnętrznego z inną osobą, zamiast udzielenia jej pełnomocnictwa przelewa wierzytelność na cesjonariusza, który zobowiązuje się ściągnąć wierzytelność od dłużnika i wydać wierzycielowi uzyskane świadczenie. W następstwie takiej umowy cesjonariusz staje się nabywcą wierzytelności, która z prawnego punku widzenia wchodzi do jej majątku. Cesjonariusz taki działa w imieniu własnym, a jedynie z gospodarczego punktu widzenia na rachunek cedenta. Ukształtowane przez cedenta i cesjonariusza prawa i obowiązki stron w ramach stosunku wewnętrznego oddziałują ma stosunek zewnętrzny, łączący dotychczas wierzyciela-cedenta z dłużnikiem. Przyjąć zatem należy, że na mocy umowy przelewu powierniczego wierzytelności powodowie nabyli prawo wystąpienia o zapłatę w postępowaniu sądowym, wobec czego posiadają legitymację do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie.

Podstawę prawną roszczenia powoda stanowił art. 720 k.c., zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki w świetle unormowań kodeksu cywilnego może mieć zarówno charakter odpłatny, jak i nieodpłatny, a do głównych świadczeń stron należy zaliczyć udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony czas (po stronie pożyczkodawcy) oraz zwrot tych środków (po stronie pożyczkobiorcy).

Ponieważ pozwany jest konsumentem w rozumieniu art. 22 § 1 k.c., który zawarł umowę z pierwotnym wierzycielem (...) Sp. z o.o. w T. będącym przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych, dlatego zastosowanie w niniejszej sprawie winny znaleźć także przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (Dz.U.2016.1528 j.t.), w szczególności art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, zgodnie z którymi przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się między innymi umowę pożyczki.

Na gruncie niniejszej sprawy Sąd powziął wątpliwości, co do zgodności prowizji przewidzianej w umowie pożyczki gotówkowej, z przepisami o zobowiązaniach umownych i ochronie konsumenta przed niedozwolonymi klauzulami umownymi i przeprowadził w tym zakresie postępowanie dowodowe.

Art. 385 ¹ i nast. k.c. regulują materię niedozwolonych postanowień umownych, nazywanych także klauzulami abuzywnymi. Celem wprowadzenia tych przepisów do porządku prawnego był zamiar zapewnienia konsumentom skuteczniejszej ochrony w stosunkach umownych z profesjonalistami oraz potrzeba uwzględnienia postanowień dyrektywy nr 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich (Dz.Urz. WE z 1993 r. L 95). Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Należy wyjaśnić, że wynagrodzeniem za korzystanie przez pożyczkobiorcę z kwoty uzyskanej w ramach pożyczki są zasadniczo odsetki, których górny pułap w celu zapobieżenia lichwie został wyznaczony przepisem art. 359 § 2 ¹ k.c. - jako dwukrotność odsetek ustawowych. Strony pożyczki łączył dobrowolny stosunek zobowiązaniowy i to one autonomicznie mogły decydować o warunkach zawartej umowy. Pierwotny wierzyciel udzielając pożyczki, co do zasady był uprawniony do obciążenia kontrahenta kosztami/opłatami za różne czynności związane z zawarciem umowy, w szczególności prowizją. Za niedopuszczalną należy uznać jednak sytuację, w której jedna ze stron wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w ten sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną prowadzącą do pokrzywdzenia drugiej strony – konsumenta, poprzez jego obciążenia nadmiernymi, rażąco wygórowanymi kosztami znacznie odbiegającymi od faktycznie poniesionych wydatków. Umowa pożyczki sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym powinna jasno określać, które opłaty/prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Wspólną cechą ustalania wysokości wszelkich opłat/prowizji, jest to że muszą one stanowić ekwiwalent świadczonych usług i co do zasady odpowiadać rzeczywistym kosztom poniesionym z tego tytułu.

Za niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienia, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, faktycznie stanowią dla pożyczkodawcy wyłącznie źródło zysku. Przywołany przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. chroni konsumenta, jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. W sytuacji, gdy przedsiębiorca narzucił pożyczkobiorcy (konsumentowi) wszystkie warunki umowy, w tym także dotyczące dodatkowych kosztów i opłat, nie pozostawiając mu żadnego wyboru, zachodzi nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków stron umowy - na niekorzyść pozwanego.

W umowie przedmiotowej pożyczki określono, że J. F. w związku z udostępnieniem mu kapitału w kwocie 5.000 zł na okres 25.09.2017-20.10.2020, oprócz zwrotu jego zwrotu wraz z odsetkami kapitałowymi, zapłaci na rzecz pożyczkodawcy także 5.000 zł prowizji..

Postanowienie regulujące prowizję bez wątpienia nie zostało uzgodnione indywidulanie z pozwanym, z racji posłużenia się przez pożyczkodawcę standardowym formularzem (wzorcem) umowy. Zatem J. F. nie miał rzeczywistego wpływu na jego treść. Normalnym i uprawnionym wynagrodzeniem pożyczkodawcy są z reguły odsetki umowne zastrzeżone również w przedmiotowej umowie pożyczki, ewentualnie prowizja, istotne jest jednak, aby nie powodowała ona nadmiernego obciążenia konsumenta, nieznajdującego uzasadnienia w wydatkach poniesionych w związku z przygotowaniem i realizacją umowy. Powodowie nie wskazali żadnych kryteriów ustalenia wysokości prowizji. Jak słusznie zauważa się w doktrynie i orzecznictwie sądowym, zawierając umowę konsument powinien mieć gwarancję, że naliczone pozaodsetkowe koszty odpowiadają kosztom czynności, których dotyczą, oraz że ich wysokość nie jest zbyt wygórowana, a więc nie narusza dobrych obyczajów. Koszty te ze względów technicznych mogą mieć charakter zryczałtowany lub obliczony według czytelnych kryteriów, kredytodawca musi się jednak liczyć z koniecznością uzasadnienia wysokości pobieranych opłat. Tymczasem strona powodowa w niniejszej sprawie nie podołała powyższemu obowiązkowi.

W ocenie Sądu kwota prowizji jest nadmiernie wysoka, a tym samym nieadekwatna do wartości zaciągniętego przez pozwanego zobowiązania, generowała ona dla pożyczkodawcy dodatkowy zysk, a unormowanie umowne ją przewidujące stanowiło faktyczne obejście przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 ¹, § 2 ² i § 2 ³ k.c.). Postanowienie to nie zostało uzgodnione indywidualnie z pozwanym, rażąco naruszało jego interesy, kształtowało obowiązki w sposób niezgodny z dobrymi obyczajami i nie wynikało z kalkulacji rzeczywistych kosztów. Tym samym zapis umowy pożyczki dotyczący prowizji, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. nie wiązał pozwanego, jako niedozwolona klauzula umowna, a więc nie jest on zobowiązany do zapłaty tej należności.

Nawet gdyby przyjąć, że w odniesieniu do wspomnianej prowizji nie znajdują zastosowania przepisy dot. klauzul niedozwolonych, to postanowienie umowy w tym zakresie i tak trzeba uznać za nieważne (art. 58 § 1 i 2 k.c.), ponieważ pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) oraz przepisami regulującymi odsetki maksymalne (art. 359 § 2 ¹ - § 2 ³ k.c.).

Tym samym w oparciu o umowę pożyczki pozwany jest zobowiązany tylko do zapłaty kwoty 6.104,55 zł, na która składają się: 5.000 zł - jako zwrotu kapitału oraz 1.104,55 zł odsetek za korzystanie z tego kapitału przez cały okres trwania umowy.

Z treści pozwu wynika, iż pozwany dokonał spłaty pożyczki w zakresie 3.389,42 zł, co oznacza, iż ciąży na nim obowiązek zapłaty kwoty 2.715,13 zł. Ponadto uzasadnione jest także roszczenie powodów o odsetki za opóźnienie od niespłaconych rat oraz niespłaconego kapitału, których wartość należało jednak zredukować do kwot odpowiednio: 10,42 zł i 32,28 zł, skoro zadłużenie pozwanego jest mniejsze, niż to wynika z treści pozwu.

Zobowiązanie pozwanego względem powodów zamyka się więc kwotą 2.757,83 zł, wraz z dalszymi odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od 26.02.2019 do dnia zapłaty, o czym orzeczono w pkt I wyroku, a pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu (pkt II wyroku).

O kosztach procesu w pkt III wyroku Sąd orzekł zgodnie z zasadą ich stosunkowego rozdzielenia wyrażoną w treści art. 100 k.p.c., przyjmując, że powodowie wygrali proces na poziomie 35,14 %, a ich koszty wynosiły 2.117 zł (1.800 zł kosztów zastępstwa procesowego + 300 zł opłaty od pozwu + 17 zł opłaty skarbowej od czynności złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa). Tym samym pozwany winien pokryć koszty procesu powodów w zakresie 743,91 zł.

Sędzia

Hanna Woźniak

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

(...)

2.  (...)

W., 21/10/2019

SSR Hanna Woźniak