Pełny tekst orzeczenia

Sygn.akt III AUa 1046/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marek Szymanowski

Sędziowie: Alicja Sołowińska

Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 stycznia 2020 r. w B.

sprawy z odwołania P. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. za nieopłacone składki na ubezpieczenia społeczne

na skutek apelacji wnioskodawcy P. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 maja 2017 r. sygn. akt IV U 257/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od P. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. tytułem zwrotu części kosztów zastępstwa prawnego za postępowanie apelacyjne i kasacyjne kwotę 2.000 (dwa tysiące) złotych.

D. Z. M. A. S.

Sygn. akt III AUa 1046/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją nr (...) z dnia 10 stycznia 2017 r., na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 116 § 1 i § 2 pkt 2 i 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa ( tj. Dz.U. z 2015r., poz.613 z późn. zm.) w związku z art. 31 i art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. z 2016 r., poz. 963 z późn. zm.) stwierdził, że P. S., jako prezes zarządu, ponosi solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki M4 sp. z ograniczoną odpowiedzialnością w O. z tytułu nieopłaconych składek w łącznej kwocie 112 804,57 zł, w tym:

1)  należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres 12/2011 – 05/2012 w kwocie 76 046,32 zł, w tym należność główna w kwocie 51 333,32 zł, należne odsetki za zwłokę naliczone na dzień 10.01.2017 r. w kwocie 24 713,00 zł,

2)  należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres 12/2011 r. – 05/2012 r. w łącznej kwocie 29 920,59 zł, w tym należność główna w kwocie 20 197,59 zł, należne odsetki za zwłokę naliczone na dzień 10.01.2017 r. w kwocie 9 723,00 zł,

3)  należności z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 12/2011 r. – 05/2012 r. w łącznej kwocie 6 837,66 zł, w tym należność główna w kwocie 4 645,66 zł, należne odsetki za zwłokę naliczone na dzień 10.01.2017 r. w kwocie 2 192,00 zł,

Odwołanie od powyższej decyzji złożył P. S. wnosząc o jej zmianę i stwierdzenie, że wnioskodawca nie ponosi solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o. M4 w O., zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 24 maja 2017 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie umorzył postępowanie w części dotyczącej odpowiedzialności wnioskodawcy P. S. za zobowiązania (...) z o. o. w O. z tytułu nieopłaconych składek na:

- ubezpieczenia społeczne w kwocie 51 333, 32 zł

- ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 20 197, 59 zł

- Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 4.645,66 zł,

w pozostałym zakresie oddalił odwołanie oraz zasądził od P. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 1 800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Z ustaleń Sądu I-ej instancji wynika, że M4 spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w O. zarejestrowana była w Sądzie Rejonowym w Olsztynie VIII Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS (...).

P. S. został powołany do pełnienia funkcji Prezesa zarządu trzeciej kadencji w dniu 12 czerwca 2010 r. na mocy Uchwały 7/2010 Zgromadzenia Wspólników Spółki M4 sp. z o.o.

Od 2010 r. spółka wykazywała stratę z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Z dniem 29 lutego 2012 r. spółka zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej.

Postanowieniem z dnia 24 września 2012 r. Sądu Rejonowego w Olsztynie V Wydział Gospodarczy z dnia 24.09.2012 r., sygn. akt VGU 55/12 została ogłoszona upadłość (...) z ograniczoną odpowiedzialnością w O., obejmująca likwidację majątku dłużnika.

W postępowaniu upadłościowym ZUS zgłosił swoje wierzytelności w łącznej kwocie 184.097,94 zł. W sporządzonym planie podziału w postępowaniu upadłościowym ZUS otrzymał kwotę 16.000,00 zł. Postanowieniem z dnia 16.04.2015 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie stwierdził zakończenie postępowania upadłościowego. W dniu 27.10.2015 r. nastąpiło wykreślenie spółki z KRS.

Spółka na dzień wydania zaskarżonej decyzji posiadała zadłużenie wobec ZUS z tytułu nieopłaconych składek w łącznej kwocie 112 804,57 zł, w tym:

1)  należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres

(...) w kwocie 76 046,32 zł, w tym należność główna w kwocie 51 333,32 zł, należne odsetki za zwłokę naliczone na dzień 10.01.2017 r. w kwocie 24 713,00 zł,

2)  należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres

12/2011 r. – 05/2012 r. w łącznej kwocie 29 920,59 zł, w tym należność główna w kwocie 20 197,59 zł, należne odsetki za zwłokę naliczone na dzień 10.01.2017 r. w kwocie 9 723,00 zł,

3)  należności z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Pracy i Fundusz

Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 12/2011 r. – 05/2012 r. w łącznej kwocie 6 837,66 zł, w tym należność główna w kwocie 4 645,66 zł, należne odsetki za zwłokę naliczone na dzień 10.01.2017 r. w kwocie 2 192,00 zł,

Zawiadomieniem z dnia 23 września 2016 r. Oddział ZUS w O. poinformował P. S. o wszczęciu postępowania wyjaśniającego w sprawie przeniesienia na prezesa zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością M4 w O. odpowiedzialności za zaległości z tytułu nieopłaconych składek, zaś w dniu 10 stycznia 2017 r. wydał zaskarżoną decyzję.

Sąd Okręgowy wskazał, że początkowo spór toczył się w przedmiocie stwierdzenia odpowiedzialności wnioskodawcy za zobowiązania spółki, w której pełnił funkcję prezesa zarządu, za jej zobowiązania z tytułu nieuiszczonych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz składek na FP i FGŚP.

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe (składkowe) normuje ustawa z 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. tekst jedn. 2017, poz. 201) zaś do tej ustawy odsyła przepis art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2016 poz. 963 ze zm.; w brzmieniu na dzień wydania decyzji). Stanowi on, że do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio: art. 12, art. 26, art. 29 § 1 i 2, art. 33, art. 33a, art. 33b, art. 38a, art. 51 § 1, art. 55, art. 59 § 1 pkt 1, 3, 4, 8 i 9, art. 60 § 1, art. 61 § 1, art. 62 § 1, 3 i 5, art. 62b § 1 pkt 2 i § 3, art. 72 § 1 pkt 1 i 4 i § 2, art. 73 § 1 pkt 1 i 5, art. 77b § 1 i 2, art. 91, art. 93, art. 93a-93c, art. 93e, art. 94, art. 97 § 1, art. 98 § 1 i 2 pkt 1, 2, 5 i 7, art. 100, art. 101, art. 105 § 1 i 2, art. 106 § 1 i 2, art. 107 § 1, 1a, § 2 pkt 2 i 4 i § 3, art. 108 § 1, 3 i 4, art. 109 § 1 w zakresie art. 29, art. 109 § 2 pkt 1, art. 110 § 1, § 2 pkt 2, § 3, art. 111 § 1-4 i § 5 pkt 1, art. 112 § 1-5, art. 112b, art. 112c, art. 113, art. 114, art. 115-117, art. 118 oraz art. 119 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Natomiast w myśl art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z art. 107 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa w przypadkach i w zakresie przewidzianych w rozdziale 15 cytowanej ustawy za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Ponadto, jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej, osoby trzecie odpowiadają również za:

1) podatki niepobrane oraz pobrane, a niewpłacone przez płatników lub inkasentów;

2) odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych;

3) niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek;

4) koszty postępowania egzekucyjnego.

W § 3 cytowanego przepisu mowa także jest, iż ogłoszenie upadłości podatnika lub jego następcy prawnego nie ma wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę w odniesieniu do osoby trzeciej.

Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 oraz art. 52a powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu. (art. 116 § 2 Ordynacji podatkowej).

Na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2017 roku skarżący cofnął odwołanie w zakresie jego odpowiedzialności za zobowiązania M4 sp. z o.o. w O. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 51 333,32 zł, ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 20 197,59 zł oraz FP i FGŚP w kwocie 4 645,66 zł. Pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyraził zgodę na dokonanie tej czynności na rozprawie w dniu 24 maja 2017 r.

W ocenie Sądu Okręgowego cofnięcie odwołania nie było sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego, nie zmierzało do obejścia prawa, nie naruszało również słusznego interesu ubezpieczonego (art. 203 § 4 k.p.c. w zw. z art. 469 k.p.c.). Z tych też względów postępowanie w tym zakresie podlegało umorzeniu na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. o czym Sąd orzekł w punkcie I wyroku.

W dalszej kolejności Sąd rozpoznał odwołanie P. S. w części niecofniętej, tj. odsetek ustawowych naliczonych przez organ w zaskarżonej decyzji od zobowiązań składkowych spółki M4 sp. z o.o. w O. na dzień 10.01.2017 r., tj. wydania decyzji.

Zdaniem Sądu odwołanie w tej części nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd wskazał, że znane mu było powoływane przez P. S. orzecznictwo Sądu Najwyższego, w tym przywołana teza wyroku z dnia 17 maja 2016 r. (II UK 248/15, nr Legalis 1515099): „ Przepis art. 107 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.), formułujący odpowiedzialność osób trzecich za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych, nie może być interpretowany w oderwaniu od reguły art. 92 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tj. Dz.U. z 2015 r. poz. 233 ze zm.), bowiem nie jest przepisem szczególnym do tego ostatniego. Jest wręcz odwrotnie. Zgodnie z art. 107 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej w związku z art. 92 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego, osoba trzecia nie może ponosić odpowiedzialności za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych za okres od daty ogłoszenia upadłości. Wynika to z zasady subsydiarności tej odpowiedzialności. Owszem, z mocy art. 109 w związku z art. 47 Ordynacji podatkowej, osoba ta może ponieść odpowiedzialność za odsetki za zwłokę dopiero wówczas, gdy sama nie uiści w terminie zobowiązania wynikającego z decyzji o tejże odpowiedzialności”.

Jednakże Sąd nie podzielił zapatrywań Sądu Najwyższego zaprezentowanego w ww. orzeczeniu.

Naprzeciw rozstrzygnięciu Sądu I-ej instancji wyszło inne (późniejsze) rozstrzygniecie Sądu Najwyższego, które zapadło w podobnym do niniejszego stanie faktycznym sprawy. M. w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 stycznia 2017 r. w sprawie o sygn. akt II UK 605/15 (nr Legalis 1569077) Sąd Najwyższy wskazał, że: „ W kontekście zasady gwarancyjnej subsydiarnej odpowiedzialności osób trzecich w stosunku do odpowiedzialności podatnika (płatnika składek), ich zobowiązanie jest równe zobowiązaniu płatnika. Niezgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości sprawia, że odsetki od długu nie przestają biec tyle, że reżim, jakiemu podlega dług w toku postępowania upadłościowego ze względu na regułę art. 92 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (tj. Dz.U. z 2015 r. poz. 233 ze zm.), dotyczącą upadłego, a stricte masy upadłościowej, nie przenosi się na osoby trzecie odpowiedzialne za dług i nie wpływa na naliczanie w stosunku do nich odsetek od wymagalnych kwot, a tym samym nie zwalnia członków zarządu z odpowiedzialności za zobowiązania spółki i w tym zakresie”. Sąd Najwyższy argumentował, iż: „Odsetki mają charakter ustawowy i obowiązek ich zapłaty ma charakter bezwzględny. Zniesienie lub ograniczenie odsetek (ich biegu) oraz obowiązku ich zapłaty, a tym samym udaremnienie ich dochodzenia w całości lub w części, może nastąpić wyłącznie w drodze ustawy. Przypadki ograniczenia lub zniesienia ustawowego obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie występowały i występują w prawie upadłościowym (układowym, naprawczym). Zgodnie z art. 33 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe (tj. Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.), odsetki od wierzytelności przypadających od upadłego nie biegną w stosunku do masy od dnia ogłoszenia upadłości. Podobne ograniczenie wynikało z art. 41 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo o postępowaniu układowym (Dz.U. Nr 93, poz. 836 ze zm.), który przewidywał, że do kapitału, od którego należą się odsetki, dopisuje się je do dnia otwarcia postępowania układowego. Oczywiście, unormowana te dotyczyły zarówno odsetek umownych, jak i odsetek ustawowych za opóźnienie, mających swe źródło najpierw w art. 248 KZ, a od chwili wejścia w życie Kodeksu cywilnego - w art. 481 tego kodeksu. Ograniczenie dotyczące dochodzenia roszczeń z tytułu odsetek oraz ich biegu zostało przewidziane także w Prawie upadłościowym i naprawczym. Zgodnie, bowiem z art. 92, dotyczącym upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, z masy upadłości mogą być zaspokojone - ze względów praktycznych - odsetki od wierzytelności, należne od upadłego za okres do dnia ogłoszenia upadłości. Żaden jednak przepis prawa pozytywnego nie wyłącza jednoznacznie przyznanego wierzycielowi mocą ustawy uprawnienia domagania się od upadłego odsetek za opóźnienie za okres po ogłoszeniu upadłości. Wyłączenia nie można wywodzić z art. 92 Prawa upadłościowego i naprawczego, dotyczącego upadłości obejmującej likwidację majątku, która nie wstrzymuje biegu odsetek w ogólności, a jedynie wyłącza ich zaspokojenie z masy; odsetki nie należą się wierzycielowi od dnia ogłoszenia upadłości tylko wtedy, gdy żąda zaspokojenia z funduszu masy upadłości. Upadły natomiast nie jest uwolniony od obowiązku zapłaty odsete k (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 1992 r., III CZP 23/92, OSN 1992 nr 9, poz. 164, z dnia 7 kwietnia 2016 r., III CZP 113/15, Biuletyn Sądu Najwyższego 2016 nr 4, s. 7 oraz z dnia 20 lutego 2013 r., III CZ 96/12, OSNC 2013 nr 7-8, poz. 87). Przeciwne stanowisko, które nadawałoby art. 92 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego to znaczenie, że od dnia ogłoszenia upadłości nie jest możliwe naliczanie odsetek za zwłokę, nie byłoby równoznaczne z zakazem naliczenia odsetek za zobowiązania podatkowe i składkowe od dnia upadłości, ponieważ prowadziłoby do konieczności rozstrzygnięcia czy norma wynikająca z tego przepisu powoduje rozszerzenie zamkniętego katalogu sytuacji, w których względem zobowiązania podatkowego nie nalicza się odsetek za zwłokę (zob. art. 54 § 1 ordynacji podatkowej). Wobec przyjęcia, że art. 92 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego odnosi się do mienia, nie zaś samego dłużnika, należy stwierdzić, że kolizja między wskazanymi przepisami nie istnieje”. Reasumując Sąd Najwyższy dodał, iż: „Przytoczone wnioski potwierdza obowiązujący współcześnie art. 107 § 3 Ordynacji podatkowej (od dnia 1 stycznia 2016 r. z mocy art. 1 pkt 86 ustawy z dnia 10 września 2015 r., Dz.U. z 2015 r. poz. 1649), w którym ustawodawca, stwierdzając, że ogłoszenie upadłości podatnika lub jego następcy prawnego nie ma wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę w odniesieniu do osoby trzeciej, doprecyzował regulację w celu usunięcia wątpliwości istniejących w orzecznictwie (zob. Sejm VII Kadencji, druk nr (...))”.

Zdaniem Sądu orzeczenie to wyjaśnia wszelkie wątpliwości w tym zakresie i przesądza o tym, że decyzja organu odpowiada prawu. Dlatego mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy odwołanie w pozostałym zakresie, jako nieuzasadnione, oddalił (art. 477 14 § 1 k.p.c.).

W punkcie III Sąd orzekł o kosztach zastępstwa procesowego zaznaczając, że przepisy dotyczące postępowania z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie zawierają, oprócz przepisu art. 469 k.p.c., szczególnej regulacji dotyczącej cofnięcia odwołania. Zastosowanie więc będą miały w tej kwestii zasady ogólne kodeksu postępowania cywilnego. Według art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli sąd już przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez pozwanego (art. 203 § 2 k.p.c.).

Z regulacji art. 203 § 2 k.p.c. wynika, że zasadą jest, iż przy cofnięciu pozwu obowiązek zwrotu kosztów postępowania obciąża powoda (w niniejszej sprawie odwołującego), a wyjątkowo tylko obowiązek zwrotu kosztów może nie obciążać strony cofającej pozew, lecz ciążyć na stronie przeciwnej, gdy cofnięcie pozwu wynikało z zaspokojenia powoda przez przeciwnika w toku postępowania w pierwszej instancji (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z 11 grudnia 2009 r., V CZ 58/09, LEX nr 551159).

W rozpoznawanej sprawie skarżący cofnął odwołanie w zasadniczej kwestii, tj. swojej odpowiedzialności za zobowiązania składkowe spółki (główne), uznając tym samym zasadność zaskarżonej decyzji, na co pełnomocnik strony przeciwnej wyraził zgodę. Umorzenie postępowania nastąpiło zatem z przyczyny związanej z przegraniem sprawy przez odwołującego w tym zakresie. Odwołujący uległ również w pozostałej części.

W postępowaniu cywilnym koszty zastępstwa procesowego strony przeciwnej objęte są ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Zasada ta w pełni znajduje swe zastosowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Art. 98 § 1 k.p.c. stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Zgodnie z § 3 omawianego przepisu do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata lub radcy prawnego, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Zasada obciążenia kosztami według wyniku sprawy, czyli strony przegrywającej, ma charakter obiektywny, niezależny od sposobu prowadzenia procesu i zachowania się w nim.

Jedyna możliwość odstąpienia od wskazanej zasady przewidziana jest w art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Cytowany przepis urzeczywistnia zasadę słuszności i stanowi wyłom w zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu. Przepis ten nie konkretyzuje pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, dlatego też ich kwalifikacja należy do sądu, który winien uwzględnić całokształt okoliczności konkretnej sprawy. Do okoliczności branych przez sąd przy ocenie przesłanek z art. 102 k.p.c. należą zarówno te związane z samym przebiegiem procesu, sposobem prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą sprawę, jak też i inne, dotyczące samej strony, między innymi jej stanu majątkowego i sytuacji życiowej, zdrowotnej.

W sprawie wartością przedmiotu sporu była suma dochodzonych przez organ rentowy składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz FP i FGŚP, tak też kształtowała się wartość przedmiotu zaskarżenia w sprawie. Wartość przedmiotu sporu (112 805 zł) uzasadniałaby zasądzenie stawki minimalnej dla pełnomocnika dla organu rentowego w wysokościach 5 400 zł (zgodnie z przepisem § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

Sąd Okręgowy uznał jednak, iż uzasadnionym będzie zmniejszenie wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego (do 1/3 stawki minimalnej), co znalazło ostatecznie wyraz w orzeczeniu o kosztach postępowania w III punkcie wyroku. Sąd Okręgowy uznał, że kwota 1 800 zł będzie kwotą adekwatną zarówno w zakresie pracy, jaką pełnomocnik organu rentowego włożył w rozstrzygnięcie sprawy, a jednocześnie kwotą, którą wnioskodawca może ponieść bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny. Faktem jest, że to odwołujący swoim działaniem doprowadził do zainicjowania procesu i powstania kosztów związanych z jego prowadzeniem po stronie organu, jednakże nie można skarżącemu odmówić w tym zakresie prawa, a ponadto, co do ostatecznie podtrzymanej części odwołania, Sąd dostrzega, że odwołujący mógł mieć wątpliwości, odnośnie zasadności obciążenia go odsetkami po dniu ogłoszenia upadłości spółki M4 sp. z o.o. w O.. Sprawy takie od dawna są przedmiotem rozstrzygnięć sądów powszechnych oraz administracyjnych i nawet orzecznictwo Sądu Najwyższego nie było w tej kwestii jednolite. Wskazać jeszcze należy, że ostatecznie nie było prowadzone postępowanie w zakresie odpowiedzialności wnioskodawcy za należności główne zaległości składkowych spółki, co wymagałoby niewątpliwie większego nakładu pracy pełnomocnika ZUS. Z drugiej strony - zdaniem Sądu Okręgowego - strona przegrywająca proces powinna ponieść, chociaż część kosztów procesu. Z tego powodu żądanie odstąpienia w całości od obciążania wnioskodawcy kosztami procesu Sąd uznał za niewłaściwe. Sąd zasądzając na rzecz organu kwotę 1800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego miał także na uwadze trudną sytuację skarżącego, w szczególności wysokie zobowiązania wobec Urzędu Skarbowego, a w przypadku uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia, także wobec ZUS. Skarżący powołał się również na inne okoliczności uzasadniające nieobciążanie go kosztami zastępstwa procesowego strony wygrywającej, takie jak zobowiązania prywatne wobec banków, koszty utrzymania oraz dojazdu do pracy, które zdaniem Sądu pozwalają na uwzględnienie jego wniosku jedynie w części.

P. S. zaskarżył powyżej przedstawiony wyrok w całości zaskarżył zarzucając mu naruszenie przepisu prawa materialnego, tj.:

a) art. 92 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że przepis ten nie dotyczy zasad odpowiedzialności członka zarządu za zaległości tytułem odsetek za zwłokę, podczas gdy prawidłowa wykładnia wskazanego przepisu przesądza, iż dług odsetkowy nie może być przeniesiony na osobę trzecią, skoro nie obciąża nawet upadłego, wobec jego wykreślenia z rejestru;

b) art. 116 § 1 ordynacji podatkowej poprzez jego błędną wykładnię i brak uznania, że odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania podatkowe (składkowe) jest w stosunku do spółki akcesoryjna, zatem nie może on ponosić odpowiedzialności za odsetki od tego rodzaju wierzytelności w stopniu większym, niż taką odpowiedzialność ponosi sama spółka.

II. rażące naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a) art. 102 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia całokształtu okoliczności fatycznych sprawy dotyczących stanu majątkowego odwołującego, co skutkowało niezasadnym zmniejszeniem wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego jedynie do 1/3 stawki minimalnej, zamiast całkowitego zwolnienia odwołującego z ponoszenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wobec braku możliwości ich poniesienia bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny;

W oparciu o powyższe zarzuty, na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 368 § 1 pkt 5 kpc skarżący domagał się w apelacji zmiany zaskarżonego wyroku w pkt II i ustalenie, iż odwołujący nie ponosi odpowiedzialności w zakresie odsetek naliczanych za okres od dnia ogłoszenia upadłości (...) z o.o. w O..

W zakresie rozstrzygnięcia o kosztach domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w pkt III i nieobciążanie odwołującego kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

Nadto domagał się zasądzenia od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku wnosił o jego uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2017 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku uwzględnił apelację i zmienił zaskarżony wyrok w pkt. II oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z 10 stycznia 2017 r. w ten sposób, iż przyjął, że odsetki za zwłokę od należności obciążających P. S. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych należne są do 23 września 2012 r.. W konsekwencji uwzględniania apelacji zniósł wzajemnie koszty procesu pomiędzy stronami za I instancje. Orzekając o kosztach za drugą instancję odstąpił od obciążania organu rentowego kosztami procesu P. S. za II instancję.

Sąd Apelacyjny zdefiniował, iż istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia zasad odpowiedzialności P. S. jako byłego członka zarządu za zaległości tytułem odsetek od zobowiązań publicznoprawnych niewypłacalnej spółki M4 w O.. W orzecznictwie zdaniem Sądu Apelacyjnego istnieją zasadnicze rozbieżności co do tego, czy członek zarządu ponosi odpowiedzialność za odsetki od zaległości składkowych po dniu ogłoszenia upadłości płatnika. Dotyczyło to w szczególności okresu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 10.09.2015 r., która weszła w życie 1 stycznia 2016 r. zmieniony został art. 107 ustawy – Ordynacja podatkowa – mocą której dodano §3 w brzmieniu – Ogłoszenie upadłości podatnika lub jego następcy prawnego nie ma wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę w odniesieniu do osoby trzeciej. Odnosząc się do spornej kwestii Sąd Apelacyjny odmiennie niż Sąd Okręgowy ocenił należności zakres odpowiedzialności skarżącej za odsetki należne od dnia ogłoszenie upadłości. Odwołał się

w tym zakresie do wyroku z dnia 17.05. 2016 r. w sprawie II UK 248/15 Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że przepis art. 107 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa ( tj. Dz. U. z 2015 p. 613 ze zm.) formułujący odpowiedzialność osób trzecich za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych nie może być interpretowany w oderwaniu od reguły art. 92 ust. 1 ustawy z 28.02. 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tj. Dz.U. z 2015 p. 233 ze zm.), bowiem nie jest przepisem szczególnym do tego ostatniego. Jest wręcz odwrotnie. Zgodnie z art. 107 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej w związku z art. 92 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego osoba trzecia nie może ponosić odpowiedzialności za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych za okres od daty ogłoszenia upadłości. Taki sam pogląd wyraził również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 III 2017 r. sygn. akt II UK 267/16, w którym stwierdził – Zgodnie z art. 92 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego z masy upadłości mogą być zaspokojone odsetki od wierzytelności należne od upadłego za okres do dnia ogłoszenia upadłości, zaś art. 107 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy systemowej należy odczytać w ten sposób, że osoby trzecie odpowiadają za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych, ale w takim zakresie w jaki odpowiedzialność obciąża podmiot zobowiązany. Jest to bowiem odpowiedzialność subsydiarna i dopiero z chwilą przeniesienia odpowiedzialności na osobę trzecią, na mocy decyzji organu rentowego staje się odpowiedzialnością samoistną osoby trzeciej.

W wyroku tym Sąd Najwyższy zawarł też przekonujący pogląd, iż zmianę art. 107 ustawy Ordynacja podatkowa od 1.01.2016 r. można odczytać jako poparcie prezentowanego stanowiska prawnego, że w dotychczasowym stanie prawnym nie było podstaw do obciążania osoby trzeciej obowiązkiem zapłaty odsetek od zaległych należności w większym rozmiarze niż podmiot zobowiązany. Odwołał się również do orzeczeń zajął SA w G. w sprawie III AUa 1233/15 oraz WSA w Kielcach w wyroku z dnia 5 VI 2014 r. w sprawie I SA/Ke/38/14. Sądy te wyraziły podgląd, iż członek zarządu spółki ponosi odpowiedzialność tylko za odsetki z zwłokę za okres do daty ogłoszenia upadłości. Obciążanie osoby trzeciej odsetkami za zwłokę liczonymi od dnia ogłoszenia upadłości spowodowałoby, że zakres jego odpowiedzialności byłby szerszy niż zakres odpowiedzialności członka zarządu względem spółki, jak też konstytutywnego charakteru decyzji przenoszącej odpowiedzialność.

Przyjęty przez Sąd Apelacyjny pogląd przesądził o zasadności apelacji i zmianie również orzeczenia o kasztach za I instancję .

Na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 16 października 2019r. wydanym w sprawie II UK 128/19 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że rozstrzygnięcie o zasadności skargi kasacyjnej wymaga wypowiedzi zgodnej z zasadą, że w odniesieniu do osoby trzeciej ogłoszenie upadłości podatnika nie ma wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę. Formalnie zasada ta, przewidziana w art. 107 § 3 Ordynacji podatkowej, została wprowadzona przepisem art. 1 pkt 86 ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. z 2015 r., poz. 1649) od dnia 1 stycznia 2016 r., z zastrzeżeniem, że do odpowiedzialności podatkowej osób trzecich z tytułu zaległości podatkowych powstałych przed tym dniem stosuje się przepisy w brzmieniu dotychczasowym (art. 22 ustawy zmieniającej). Skarga kasacyjna oparta była się na stwierdzeniu, że art. 107 § 3 Ordynacji podatkowej ma charakter deklaratywny i jego wejście w życie nie zmieniło wcześniej istniejącego stanu prawnego, a ustawodawcy chodziło jedynie o usunięcie wątpliwości istniejących w orzecznictwie co do wpływu regulacji art. 92 ustawy - Prawo upadłościowe na odsetki naliczane w każdym przypadku istnienia zaległości podatkowej ( poza wyjątkami wymienionymi w art. 54 Ordynacji podatkowej). Skarżący powołał się w związku z tym na uzasadnienie projektu ustawy nowelizującej (Sejm VII Kadencji, druk nr (...)), co jest argumentem trafnym, jakkolwiek sięganie do intencji lub zamiarów ustawodawcy może okazać się uzasadnione i pożyteczne tylko w sytuacjach skrajnych, gdy zawodzą inne sposoby wykładni ( por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2001 r., zasadę prawną, III CZP 49/00, OSNC 2001 nr 4, poz. 53). Tym niemniej nieuwzględnienie wypowiedzi autentycznej mogłoby nastąpić tylko w razie odnalezienia w stanie prawnym sprzed dnia 1 stycznia 2016 r. reguły odwrotnej, zawierającej stwierdzenie, że ogłoszenie upadłości podatnika wpływa na naliczanie odsetek za zwłokę w odniesieniu do osoby trzeciej i uregulowanie sposobu, w jakim wpływ ten miałby się przejawiać.

Zdaniem Sądu Najwyższego taka reguła odpowiedzialności nie była jednak przewidziana wprost, jak też nie można jej wywieść z przepisów regulujących odpowiedzialność członków zarządu spółki ustalanej na podstawie art. 116 § 1 w związku z art. 107 § 2 Ordynacji podatkowej przed wejściem w życie art.107 § 3 tej ustawy. W jej przepisach, zasadniczo ustanowionych w celu ochrony wierzycieli należności publicznoprawnych, nie przewidziano ograniczenia lub zniesienia ustawowego obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w uiszczeniu zaległości składkowej. W art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie zostały wymienione w art. 54 § 1 i 95 § 1 ust. 1 Ordynacji podatkowej, wobec czego nie mają one zastosowania do odsetek od zaległości składkowych ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2009 r., II UK 154/08, OSNP 2010 nr 15-16, poz. 201). Także w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych nie wprowadzono normy, zgodnie z którą od nieopłaconych w terminie składek odsetki za zwłokę nie byłyby należne z jakiejkolwiek przyczyny. Art. 23 ust. 1 ustawy systemowej niezmiennie stanowi, że odsetki za zwłokę należne są zawsze, jeżeli tylko składki na ubezpieczenia społeczne nie zostaną opłacone w terminie. Sąd Najwyższy potwierdził to w wyrokach z dnia 9 maja 2007 r., I UK 362/06 (OSNP 2008 nr 11-12, poz. 175) oraz z dnia 20 listopada 2018 r„ III UK 187/17 (niepubl.).

W ocenie Sądu Najwyższego ogłoszenie upadłości spółki nie ma i nie miało wpływu na zakres odpowiedzialności za zaległość składkową ani dłużnika głównego, ani osoby trzeciej, gdyż nie jest wyłączone domaganie się od głównego dłużnika odsetek za opóźnienie za okres po ogłoszeniu upadłości (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2013 r., III CZP 96/12, OSNC 2013 nr 7-8, poz. 87 i wyrok z dnia 16 października 1998 r., III CKN 650/97, OSNC 1999 nr 3, poz. 64 z glosą R. Szarka, OSP 1999 nr 10, poz. 174). Tylko na czas trwania postępowania upadłościowego egzekucja taka przeciwko upadłemu nie byłaby możliwa (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 1992 r., III CZP 23/92, OSN 1992 nr 9, poz. 164; z dnia 7 kwietnia 2016 r., III CZP 113/15, OSNC 2017 nr 3 poz. 27 oraz z dnia 20 lutego 2013 r., III CZ 96/12, OSNC 2013 nr 7-8, poz. 87). Postanowienie w art. 92 ustawy - Prawo upadłościowe, że odsetki od wierzytelności należne od upadłego mogą być zaspokojone z masy upadłości za okres do dnia ogłoszenia upadłości, które uwzględnił w swym orzeczeniu Sąd Apelacyjny, nie odnosi się do podmiotów odpowiadających na podstawie art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej. Egzekucja długu od członków zarządu niewypłacalnej spółki z o.o. prowadzona jest wobec ich majątku, którym odpowiadają za zaległość w należnościach publicznoprawnych zarządzanej przez nich spółki ze względu na zawinione opóźnienie w doprowadzeniu do stanu jej upadłości. Reguła art. 92 § 1 Prawa upadłościowego dotyczy masy upadłościowej, więc nie przenosi się na te osoby i nie wpływa na naliczanie w stosunku do nich odsetek od wymagalnych kwot, a tym samym nie zwalnia za zobowiązania spółki i w tym zakresie.

W świetle art. 108 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odpowiedzialność członków zarządu nie powstaje z mocy prawa, lecz wymaga wydania przez organ ubezpieczeń społecznych konstytutywnej decyzji wyznaczającej podmiot zobowiązany i termin powstania zobowiązania. Termin ten przypada zawsze po tym, jak egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna w całości lub w części, jest zatem późniejszy od powstania zaległości podatkowej, a więc - stosownie do art. 51 § 1 Ordynacji w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - zobowiązania, których termin płatności upłynął, o czas konieczny do stwierdzenia bezskuteczności egzekucji wobec płatnika składek. Może przypadać także po utracie bytu prawnego przez spółkę wskutek ukończenia postępowania upadłościowego i wykreślenia tego podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 z dnia 15 października 2009 r., I UZP 3/09, OSNP 2011 nr 1-2, poz. 13 oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2008 r., II UZP 6/08, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 102 i wyroki z dnia 12 lutego 2010 r., I UK 250/08, niepubl., z dnia 25 kwietnia 2012 r., (...) 218/11, OSNP 2013 nr 7-8, poz. 90). W tym czasie, na skutek niezaspokojenia roszczenia przez spółkę, ulega zwiększeniu zakres szkody, za którą członkowie zarządu spółki z o.o. ponoszą odpowiedzialność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2016 r., V CSK 579/15, OSNC-ZD 2017 nr D, poz. 61 i cytowane tam wyroki z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/00, niepubl., z dnia 21 maja 2004 r., III CK 55/03, niepubl., z dnia 22 czerwca 2005 r., III CK 678/04, niepubl., z dnia 18 maja 2011 r., III CSK 228/10, niepubl.). Nic więc nie stoi na przeszkodzie, by wierzyciel niezaspokojony co do wierzytelności, która obejmuje zobowiązania publicznoprawne niewypłacalnej spółki, będące zaległością składkową, mógł żądać także - na podstawie art. 107 § 2 Ordynacji - odsetek za zwłokę od zaległości do dnia wydania decyzji o ustaleniu odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległość podatkową powstałą wobec upadłej spółki z o.o.

Jednolicie przyjmuje się, że odpowiedzialność członków zarządu na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. obejmuje nie tylko niewyegzekwowaną wierzytelność w jej nominalnej wysokości, ale także należne od spółki z o.o. odsetki za opóźnienie lub zwłokę w spłacie tej należności ( por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 118/06, OSNC 2007 nr 9, poz. 136), a odsetki od zobowiązania pieniężnego spółki mogą być liczone do chwili powstania roszczenia odszkodowawczego przewidzianego w art. 299 k.s.h. , tj. do chwili, kiedy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., III CSK 228/10, niepubl.). Dopuszczalna jest tu analogia, gdyż do czasu wejścia w życie art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa i art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z tytułu niezapłaconych i niemożliwych do wyegzekwowania składek na ubezpieczenie społeczne wynikała z art. 298 k.h. ( por. uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 15 września 1993 r., II UZP 15/93, OSNCP 1994 nr 3, poz. 48). Konstrukcja odpowiedzialności przewidzianej w art. 116 ustawy - Ordynacja podatkowa jest identyczna, a brzmienie obu tych przepisów różni się nieznacznie. Istotna jest jednolita podstawa odpowiedzialności, a więc że członkowie zarządu spółki poprzednio ani obecnie nie odpowiadają tak jak spółka za to, że nie wywiązali się z obowiązku płacenia składek lecz ponoszą odpowiedzialność za szkodę wynikłą z braku wpływów na rzecz ZUS z tytułu składek, jako następstwo zawinionej przez nich utraty „zdolności majątkowej" spółki, powodującej bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2003 r., IV CK 219/02, niepublikowany). Najważniejsze jednak z punktu tego rodzaju wykładni jest umieszczenie zarówno w art. 298 k.h., jak w art. 299 k.s.h. § 3, postanowienia, że „ przepisy § 1 i § 2 nie naruszają przepisów ustanawiających dalej idącą odpowiedzialność członków zarządu". Skoro tak, to art. 116 ustawy - Ordynacja podatkowa nie może być interpretowany w sposób ograniczający tę odpowiedzialność. Tak też przyjmował Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 13 października 2004 r., II UK 489/03 (OSNP 2005 nr 7, poz. 100), z dnia 5 czerwca 2014 r., I UK 437/13, (niepubl.), z dnia 19 stycznia 2016 r„ I UK 23/15 (niepubl.) oraz z dnia 28 listopada 2018 r., II UK 365/17 (OSNP 2019 nr 5, poz. 68).

Członkowie zarządu odpowiadają solidarnie z płatnikiem całym swoim majątkiem za należność główną oraz za odsetki za zwłokę od tej zaległości ustalone na dzień wydania decyzji kreującej ich odpowiedzialność. Ich odpowiedzialność - co się w judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje jednoznacznie - ma charakter odszkodowawczy ( por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r., III CZP 72/08, OSNC 2009 nr 2, poz. 20 i np. wyrok z dnia 7 października 2011 r., II CSK 51/11 OSNC-ZD 2012 nr D, poz. 82). Uwzględniając zatem także ten aspekt, należy stwierdzić, że nieobciążenie ich zapłatą odsetek do dnia ustalenia ich odpowiedzialności prowadziłoby do pominięcia najważniejszego argumentu, mającego uwypuklany w solidaryzmie ubezpieczeń społecznych aspekt sprawiedliwościowy. Członek zarządu, który doprowadził do faktycznej niewypłacalności spółki i postawił ją w stan likwidacji, a zwlekał z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, uniknąłby nie tylko sankcji odszkodowawczej za nieprawidłowe kierowanie spółką, lecz przede wszystkim doprowadził do przerzucenia obciążenia kosztami długu spółki na fundusze ubezpieczenia społecznego (por. wyrok z dnia 8 lipca 2008 r., II UK 314/07, OSNP 2009 nr 23-24, poz. 322).

Członek zarządu spółki z o.o. zlikwidowanej przed dniem 1 stycznia 2016 r. ponosił na podstawie art. 107 § 2 Ordynacji podatkowej (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 613) odpowiedzialność za zaległość składkową w zakresie odsetek należnych po dniu ogłoszenia upadłości do dnia wydania decyzji na podstawie art. 116 § 1 tej ustawy. Zasada ta została tylko potwierdzona w art. 107 § 3 Ordynacji podatkowej, gdyż ogłoszenie upadłości płatnika-spółki z o.o. nie miało przed dniem 1 stycznia 2016 r., tak jak obecnie, wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę w odniesieniu do osoby trzeciej. Ten pogląd wyraził już Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 stycznia 2017 r., II UK 605/15 ( niepubl.). W konsekwencji powyższego wywodu Sąd Najwyższy na podstawie art. 398 15§ 1 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego .

Sąd Apelacyjny po ponownym rozpoznaniu sprawy zważył co następuje:

Mając na uwadze powyższy wyrok Sądu Najwyższego zapadły w niniejszej sprawie w dniu 16 października 2019r. ( II UK 128/19) godzi się przypomnieć, że Sąd Apelacyjny ponownie rozpoznając sprawę związany jest wykładnią prawa dokonaną w niniejszej sprawie przez Sąd Najwyższy (art. 398 20 zdanie pierwsze k.p.c.). Wiążący zatem w sprawie jest w szczególności wyraźnie wyartykułowany pogląd prawny Sądu Najwyższego, że członek zarządu spółki z o.o. zlikwidowanej przed dniem 1 stycznia 2016 r. ponosił na podstawie art. 107 § 2 Ordynacji podatkowej ( jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 613) odpowiedzialność za zaległość składkową w zakresie odsetek należnych po dniu ogłoszenia upadłości do dnia wydania decyzji na podstawie art. 116 § 1 tej ustawy. Zasada ta została tylko potwierdzona w art. 107 § 3 Ordynacji podatkowej, gdyż ogłoszenie upadłości płatnika-spółki z o.o. nie miało przed dniem 1 stycznia 2016 r., tak jak obecnie, wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę w odniesieniu do osoby trzeciej. Zmiana legislacyjna polegająca wprowadzeniu zatem do art. 107 Ordynacji podatkowej z dniem 1 stycznia 2016 r. § 3 nie ma wpływu na zakresu odpowiedzialności odwołującego w niniejsze sprawie. W świetle wiążącego w niniejszej sprawie poglądu prawnego Sądu Najwyższego wprowadzony §3 Ordynacji - w myśl którego ogłoszenie upadłości podatnika lub jego następcy prawnego nie ma wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę w odniesieniu do osoby trzeciej – nie wprowadza ( nie poszerza) odpowiedzialności podmiotów odpowiadających subsydiarnie za zobowiązanie. Osoby wchodzące w skład zarządu spółki z o.o. zlikwidowanej przed dniem 1 stycznia 2016 r. ponosiły bowiem na podstawie art. 107 § 2 Ordynacji podatkowej (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 613) odpowiedzialność za zaległość składkową w zakresie odsetek należnych po dniu ogłoszenia upadłości do dnia wydania decyzji na podstawie art. 116 § 1 tej ustawy. Wprowadzony art. 107 § 3 Ordynacji podatkowej nie wprowadził w tym względzie nowych regulacji, gdyż ogłoszenie upadłości płatnika-spółki z o.o. nie miało przed dniem 1 stycznia 2016 r., tak jak obecnie, wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę w odniesieniu do osoby trzeciej.

Przesądzenie powyższej kwestii przesądza równocześnie o niezasadności apelacji, bowiem same przesłanki odpowiedzialności odwołującego za zobowiązania spółki M4 zostały w istocie przesądzone zaskarżoną decyzją, która stała się prawomocną w związku z cofnięciem odwołania przez odwołującego co do zobowiązana głównego z tytułu składek ( k. 25v) oraz prawomocnym umorzeniem postępowania w tym zakresie postanowieniem zawartym w wyroku z dnia 24 maja 2017r., które nie zostało zaskarżone.

Z tych przyczyn wniesiona apelacja na zasadzie art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

Orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego zdaniem Sądu Apelacyjnego zastosować należało podobnie jak uczynił to Sąd Okręgowy art. 102 k.p.c. Wskazana w apelacji wartość przedmiotu sporu 36.628 zł ( k. 55), od której należałoby by obliczyć stawki wynagrodzenia pełnomocnika wedle przepisów Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018., poz. 265 j.t.) – prowadziłaby obciążenia odwołującego znaczną kwotą tych kosztów. § 2 rozporządzenia przewiduje od takiej wartości przedmiotu zaskarżenia stawkę w kwocie 3.600 zł co prowadzałoby do następujących kosztów zastępstwa :

w postępowaniu apelacyjnym byłoby to kwota 2.700 czyli 75% zgodnie §10

ust.1 pkt 2 rozporządzenia ;

w postępowaniu kasacyjnym byłoby to kwota 1.800 czyli 50 % stawki

minimalnej zgodnie z §10 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia.

Zasadą w procesie cywilnym jest, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.). Tylko w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej część kosztów procesu albo nie obciążać jej w ogóle kosztami (art. 102 k.p.c.). Przepis art. 102 k.p.c. jako szczególny nie podlega wykładni rozszerzającej ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2010 r. II CZ 76/10). W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się stosowanie art. 102 k.p.c., gdy strona przegrywająca znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, natomiast strona wygrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu ( wyrok SN z dnia 17 listopada 1972 r., I PR 423/72, OSNCP 1973, nr 7-8, poz. 138), albo gdy dochodzone roszczenie wynika z niejasno sformułowanych przepisów ( wyrok SN z dnia 6 grudnia 1973 r., I PR 456/73, OSNCP 1974, nr 9, poz. 154), gdy sprawa ma wątpliwy i dyskusyjny charakter (postanowienie SN z dnia z 27 kwietnia 1971 r., I PZ 17/71, OSNCP 1971, nr 12, poz. 222). Odnosząc to do sprawy niniejszej trzeba zauważyć, iż w sprawie wystąpiło zagadnienie prawne na tle rozbieżnego orzecznictwa wymagające wykładni Sądu Najwyższego. Nie można też abstrahować od faktu, iż odwołujący obciążony jest obowiązkiem spłaty zobowiązań z tytułu składek na rzecz nie tylko organu rentowego ale zobowiązań podatkowych na rzecz urzędu skarbowego oraz spłaca kredyt konsumpcyjny ( łącznie 4.300 zł k. 26). Z tych przyczyn tytułem zwrotu kosztów zastępstwa za postępowanie apelacyjne i kasacyjne zasądzono od odwołującego łącznie 2.000 zł. na rzecz organ rentowego.