Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Katarzyna Powalska

Protokolant : st. sekr. sąd. Iwona Bartel

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2020 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa H. Ł. i B. Ł.

przeciwko M. C. prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą C. M. Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) w K.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powodów H. Ł. i B. Ł. na rzecz pozwanego M. C. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą C. M. Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) w K. 3617 ( trzy tysiące sześćset siedemnaście ) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nie obciąża stron kosztami sądowymi, które przejmuje na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu.

Sygn. akt I C 217/15

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 23 czerwca 2015r. ( data wpływu ) powodowie H. Ł. i B. Ł. dochodzili solidarnego zasądzenia na ich rzecz od pozwanego M. C. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) kwoty 100.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa adwokackiego według norm prawem przepisanych. Wnosili o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym .

W uzasadnieniu swojego roszczenia powodowie podnosili, że strony zawarły w dniu 3 listopada 2011r. umowę sprzedaży kruszywa, znajdującego się na nieruchomości powodów, objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli. Na mocy tego porozumienia pozwany miał wydobywać kopalinę na wyznaczonej części nieruchomości i uiszczać za nią zapłatę właścicielom. Pozwany dokonywał wydobycia w sposób niezgodny z zatwierdzonym planem ruchu górniczego, został także zobowiązany przez Zakład (...) do podjęcia działań mających na celu dokonanie niwelacji, przywracającej stan pierwotny gruntu w obszarze pasa ochronnego linii, pod którą doszło do wydobycia. Powodowie po rozwiązaniu umowy, w czerwcu 2015 r. wezwali pozwanego do zapłaty kary umownej w wysokości 100.000 złotych i podali jako podstawę powyższe okoliczności, które ich zdaniem stanowiły „niedopełnienie warunków umowy”.

W dniu 29 czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, uwzględniając w całości żądanie pozwu.

Pozwany wniósł sprzeciw w przewidzianym terminie, w którym zakwestionował swoją odpowiedzialność względem powodów z tytułu kary umownej. Przyznał, że otrzymał od powodów dwa wezwania do zapłaty kary umownej, a w każdym z nich wskazywano inną jej podstawę. Podnosił, że w świetle porozumienia zawartego przez strony z dnia 3 listopada 2011 r., nie doszło do zaistnienia którejkolwiek podstawy rodzącej wymagalność przewidzianej w tej umowie kary. Wnosił o oddalenie powództwa na koszt powodów, przy uwzględnieniu kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

Pozwany M. C. prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...) w K. od 6 kwietnia 1988 r. ( dowód: zaświadczenie z CEIDG k. 13).

W dniu 3 listopada 2011 r. została zawarta pomiędzy H. Ł. i B. Ł. a Przedsiębiorstwem Handlowo-Usługowym (...).C. (...) w K. „umowa kupna-sprzedaży”. H. Ł. i B. Ł. oświadczyli, że są właścicielami nieruchomości położonej we wsi D., gminy S. o powierzchni łącznej 8,65 ha, składającej się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) przez Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli. Strony określiły jako przedmiot umowy „piach/żwir/pospółka/kamień” nazwany kruszywem znajdującym się na terenie wydzielonym z opisanej powyżej działki będącej własnością sprzedających”.

W ustępie 1 przedmiotowego porozumienia przewidziały, iż powodowie sprzedają pozwanemu „kruszywo znajdujące się na terenie wydzielonym z opisanej działki”. Następnie w ustępie 2 umowy kontrahenci określili, że celem realizacji przedmiotowej umowy sprzedający sporządzą z kupującym umowę dzierżawy w formie aktu notarialnego „opisanej powyżej działki” na czas 10 lat , w której to umowie „udzielą bezwzględnie kupującemu zgodę na eksploatację …kruszywa na warunkach opisanych w koncesji”. Jednocześnie powodowie już w tej umowie udzielili pozwanemu zgody na „wydobycie kruszywa spod poziomu wody gruntowej” i ustalili cenę 1 złotych netto za 1m ³ kruszywa. W ustępie 4 przedmiotowej umowy przewidziano, iż pozwanego obciążają wszelkie należności publicznoprawne związane z wydobyciem kruszywa oraz koszty wymagane do przygotowania terenu do eksploatacji tj. koszty udzielenia koncesji na poszukiwanie , rozpoznawanie złóż kopalin oraz rekultywacji terenu. W ustępie 5 umowy zapisano, że „w przypadku notorycznego nieprzestrzegania terminów płatności przekraczających 15 dni może dojść do rozwiązania umowy z winy kupującego i zapłaty kary umownej.

Wreszcie w treści zapisu punktu 7 strony przewidziały, że „za zerwanie umowy, niedopełnienie warunków umowy, spowodowanie przez jedną ze stron okoliczności uniemożliwiających wykonanie zawartej umowy drugiej stronie, strony ustalają karę umowną w wysokości 100.000 złotych, płatną w ciągu 7 dni od dnia przedstawienia żądania przez stronę poszkodowaną” ( dowód: kopia umowy k. 14 i verte).

W tym samym dniu tj. 3 listopada 2011 r. przed notariuszem J. R. H. Ł., B. Ł. i M. C. podpisali umowę dzierżawy za Rep. (...). W treści tego porozumienia – w jego § 1- notariusz przywołał składany przez stających do umowy szkic wstępnego projektu podziału działki położonej w D. , oznaczonej numerem (...) jako sporządzony w dniu 29 września 2011 r. przez geodetę uprawnionego Z. G., który w treści § 11 uznano za integralną część umowy dzierżawy. Ten projekt podziału przewidywał podział działki (...) na działki oznaczone numerami : (...) o powierzchni 1,2326 ha, i (...) o powierzchni 3,2081 ha. W § 2 tego aktu zawarto oświadczenie wydzierżawiających właścicieli z przywołaniem księgi wieczystej (...), z której miało wynikać należne im prawo własności na zasadach wspólności małżeńskiej działek : (...) przy zastrzeżeniu, że działka (...) stanowi drogę. W zapisie § 3 zawarto oświadczenie powodów o tym, że oddają dzierżawcy do używania następujące grunty : działkę (...) w całości, część działki (...) o powierzchni 3,2081 ha, oznaczoną na szkicu jako (...), część działki (...) o powierzchni 2,9098 ha położoną na wysokości działki (...). Łączną powierzchnię przedmiotu dzierżawy oznaczono na 6,1294 ha. Strony umowy postanowiły także, że dzierżawca będzie uprawniony do uruchomienia na gruncie, objętym umową ( § 3) kopalni kruszywa i do wydobywania kruszywa z gruntu, za wyjątkiem części drogi oznaczonej jako działka (...) na odcinku od drogi publicznej ( działki (...)) do linii łączącej linie rozgraniczające grunty objęte niniejszą dzierżawą od gruntów nie objętych dzierżawą z obszaru działek (...) także co do kruszywa pod warstwą wodonośną poziomu wód gruntowych ( § 4). Strony zastrzegły również, że uruchomienie kopalni i wydobywanie kruszywa nastąpi po uzyskaniu przez dzierżawcę wymaganej koncesji. Część działki (...), poza obszarem przewidzianym na kopalnię ( opisany w § 4 ) dzierżawca miał wykorzystywać na drogę dojazdową przy umożliwieniu przejazdu i przechodu oraz przeprowadzeniu mediów właścicielom gruntu. Jednocześnie strony ustaliły czynsz dzierżawny ( § 7 ) i zastrzegły obowiązek po stronie dzierżawcy co do uiszczania wszelkich podatków i danin publicznych, związanych z nieruchomością ( § 8), a także przewidziały obowiązek po stronie dzierżawcy do wykonania po zakończeniu wydobycia na jego koszt wszelkich prac rekultywacyjnych, określonych w wydanej mu koncesji na wydobywanie kruszywa ( § 9 ) ( dowód: kopia umowy k.15 - 17 ).

Szkic wstępnego projektu podziału działki (...) nie istniał w dniu zawierania powyższej umowy. W dniu 22 listopada 2011 r. strony umowy dzierżawy z 3 listopada 2011 r. ponownie stanęły przed notariuszem J. R. i złożyły oświadczenie, okazując szkic wstępnego projektu podziału działki (...), sporządzony przez geodetę Z. G. w tym samym dniu, wskazujący na podział działki (...) na (...) o powierzchni 1,2126 ha oraz (...) o powierzchni 2,9098 ha przyjmując, że w zakresie przedmiotu umowy dzierżawy z 3 listopada 2011 r. opisanego w § 3 pkt c tj. co do części działki (...) chodzi o działkę uwidocznioną na szkicu i oznaczoną jako (...), a szkic ten stanowi integralną część umowy dzierżawy (dowód: kopia oświadczenia notarialnego k.85-87, szkic w kopii k. 88 ).

W dniu 6 maja 2013 r. Marszałek Województwa (...) wydał decyzję ( (...) (...)) w sprawie udzielenia koncesji na wydobywanie kopaliny. Wynikało z niej, że M. C. otrzymał koncesję na wydobywanie kruszywa naturalnego ze złoża (...) położonego w miejscowości D. , gmina S., powiat (...), województwo (...), w dwóch polach, na działkach oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...), (...) i warunkowo dla działki nr (...) ( pole A) oraz (...)( pole B). Z koncesji wynikało, że M. C. miał tytuł do wymienionych w treści dokumentu gruntów, za wyjątkiem działki (...), która stanowiła własność Gminy i Miasta S. i była przeznaczona do sprzedaży, a powstała z podziału działki (...). Z koncesji wynikało także, że rozpoczęcie objętej nią działalności miało nastąpić nie wcześniej niż po zatwierdzeniu planu ruchu ( dowód: kopia decyzji k. 18-20).

Plan (...) Zakładu (...) miał obowiązywać na okres lipiec 2013 – czerwiec 2019 i został zatwierdzony decyzją dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w dniu 4 lipca 2013 r. Kierownikiem (...) Zakładu (...) został powołany R. B. ( bezsporne ).

Decyzją z dnia 28 maja 2013 r. Starosta (...) zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na przebudowę odcinka napowietrznej linii SN 15kV (...) na działkach o numerach (...) położonych w D. ( dowód: pismo i decyzja z mapą k.27 – 31).

W dniu 18 lipca 2014 r. Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w K. decyzją nr (...) nakazał przedsiębiorcy – M. C. usunąć nieprawidłowość polegającą na prowadzeniu ruchu zakładu górniczego niezgodnie z zatwierdzonym planem ruchu odkrywkowego zakładu (...) w zakresie robót prowadzonych poza północną granicą obszaru górniczego – P., poza zachodnią granicą obszaru górniczego – P. i w pasie ochronnym od napowietrznej linii energetycznej, przebiegającej w północno-wschodniej części wyrobiska P. ( dowód: kopia decyzji, mapa k. 22 – 25).

Jeszcze przed wydaniem tej decyzji w piśmie datowanym na 15 maja 2014r. skierowanym do M. C. oboje powodowie złożyli oświadczenie wskazując na podstawę z punktu 6 umowy sprzedaży z dnia 3 listopada 2011 r., o rozwiązaniu ze skutkiem natychmiastowym powyższej umowy „wobec notorycznego nieprzestrzegania terminów wpłat należności zastrzeżonych na rzecz sprzedających tj. do 30 – go dnia każdego miesiąca”. Jednocześnie wezwali w tym piśmie pozwanego do zapłaty w ciągu 7 dni od doręczenia pisma kary umownej w kwocie 100.000 złotych , wskazując jako jej podstawę rozwiązanie umowy z winy pozwanego. Nadto nadmienili jedynie, że przyczyną rozwiązania tej umowy jest także naruszenie przez M. C. „warunków udzielonej koncesji i wydobycie kruszywa z terenu działki (...), która nie była objęta przedmiotową umową” i która została nabyta przez powodów dopiero w dniu 3 października 2013 r. , a zatem wydobycie kruszywa z terenu nieruchomości, do którego pozwany nie posiadał tytułu prawnego ( dowód : kopia pisma k. 35, bezsporne).

Wyrokiem nakazowym z dnia 28 października 2014 r. Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli uznał obwinionego R. B. winnego tego, że w okresie od 1 lutego 2014 r. do 4 czerwca 2014 r. jako kierownik ruchu zakładu (...) prowadził ruch tego zakładu niezgodnie z planem w zakresie prowadzenia robót górniczych związanych ze zdejmowaniem nadkładu i wydobywaniem kopaliny poza wyznaczonym zakresem eksploatacji poza północną granicą obszaru górniczego – P., poza zachodnią granicą obszaru górniczego – P. i w pasie ochronnym od napowietrznej linii energetycznej, przebiegającej w północno-wschodniej części wyrobiska P. ( dowód: wyrok k. 22 i verte akt II W 815/14 ).

Pismem z dnia 8 czerwca 2015 r. skierowanym do M. C. powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kary umownej w wysokości 100.000 złotych z uwagi na „wydobycie kopaliny niezgodnie z planem ruchu zakładu górniczego oraz naruszeniem pasa ochronnego od napowietrznej linii energetycznej, przebiegającej w północno-wschodniej części wyrobiska (...), co stanowi naruszenie ust. 2 umowy, a w konsekwencji niedopełnienie warunków umowy” ( dowód: kopia pisma k. 36).

Pozwany żądanej kary umownej nigdy nie zapłacił (bezsporne).

Decyzją z dnia 24 lipca 2015 r. Starosta (...) ustalił kierunek rekultywacji gruntów zdegradowanych w wyniku wydobycia kopalin ze złoża (...) – P. na działkach nr (...) o powierzchni 5,25 ha wraz z terenem przyległym, ustalając też M. C. osobą odpowiedzialną za wykonanie rekultywacji w okresie nie dłuższym niż 5 lat od wygaśnięcia decyzji koncesyjnej ( dowód: kopia decyzji – załącznik do opinii biegłego P. P. k. 916 i następne.)

Przy prowadzeniu ruchu zakładu (...) doszło do wydobycia kopaliny w sposób niezgodny z zatwierdzonym planem ruchu odkrywkowego zakładu górniczego i udzieloną koncesją. Te przekroczenia polegały na wydobyciu kruszywa poniżej udokumentowanego spągu złoża i izolinii wód gruntowych, brak zachowania pasa ochronnego od słupa energetycznego, brak zakończonej rekultywacji terenu przekształconego robotami górniczymi oraz nieuprawnione wyeksploatowanie zasobów kruszywa z granic przestrzennych części działki (...) wraz z jej filarami ochronnymi. Przekroczenia te mogą mieć wpływ na nieruchomość powodów w zakresie bezumownego wyeksploatowania złoża z granic działki (...) i utraty 4659 m ² powierzchni gruntu, który mógłby zostać zalesiony oraz w sensie utraty potencjalnego dochodu z tej części złoża, jaka została samowolnie wyeksploatowana. Pozostałe przekroczenia nie mają wpływu na przedmiotową nieruchomość ( dowód: opinia biegłego P. P. k. 905 – 932, opinia uzupełniająca k. 1066- 1083, zeznania świadków : K. S. 00:11:24 k. 158-159, Ł. C. 00:39:47 k. 159-159 verte, E. (...):10:39 k. 159 verte - 160 ).

Pozwany nie ma dostępu do przedmiotowej nieruchomości i nie może na nią wejść od 15 maja 2014 r. z uwagi na taką decyzję powodów i złożone z tą datą oświadczenie o rozwiązaniu umowy sprzedaży kruszywa ( dowód: zeznania powódki 00:29:38 protokół rozprawy k. 112 verte ).

Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2019 r. w sprawie I C 1105/17 Sąd Okręgowy w Łodzi zasądził od M. C. solidarnie na rzecz H. Ł. i B. Ł. 322.942 złote tytułem odszkodowania za kruszywo wydobyte z przestrzeni działki (...) i przyległych do niej pasów ochronnych ( bezsporne ).

Sąd dał wiarę zaoferowanym w toku postępowania dokumentom, których autentyczność nie budziła wątpliwości i nie była skutecznie zakwestionowana przez którąkolwiek ze stron . Zasługują na walor wiarygodności zeznania świadków K. S., Ł. C. i E. K. jako logiczne, spójne i nie zawierające sprzeczności. Sąd uznał za w pełni wiarygodne opinie biegłego P. P., które jako rzeczowe, obszerne i odnoszące się do zastrzeżeń stron nie wymagały dalszego uzupełnienia. Pozostałe okoliczności istotne z punktu widzenia zakresu żądań będących przedmiotem rozpoznania przez sąd w tej sprawie pozostawały co do faktów nie kwestionowane.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Powództwo jest bezzasadne.

Zgodnie z treścią art.483 § 1 k.c. strony umowy mogą w niej zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej. Przewidziane w tym unormowaniu świadczenie jest sankcją cywilnoprawną na wypadek niewywiązania się lub nienależytego wywiązania się z umowy przez którąkolwiek z jej stron. Kara umowna ma charakter represyjny wobec uniezależnienia prawa domagania się jej zapłaty od wielkości szkody poniesionej przez wierzyciela ale przede wszystkim pełni funkcję kompensacyjną. Jest ona w swoim wymiarze surogatem odszkodowania w sytuacji niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Ma zatem na celu naprawienie szkody poniesionej przez wierzyciela wobec niezgodnego z umową zachowania dłużnika ( por. wyrok S.N. z dnia 17 czerwca 2003 r., III CKN 122/01, LEX nr 141400 ). Źródłem kary umownej może być jedynie porozumienie stron. Natomiast zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika uregulowanej w treści art. 471 k.c., ale jednocześnie różni się od przewidzianego tam odszkodowania tym, że przysługuje bez względu na wysokość szkody ( por. wyrok S.N. z dnia 14 maja 2002r., V CKN 357/00, LEX nr 55513 ). Konsekwencją takiego stanowiska jest przyjęcie, iż wierzyciel dla którego zastrzeżono w umowie karę umowną nie musi wykazywać faktu poniesienia szkody oraz tego, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Dla realizacji bowiem przysługującego mu roszczenia o zapłatę takiej kary musi wykazać jedynie istnienie i treść zobowiązania łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania ( por. wyrok S.N. z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 869/04, LEX nr 150649 ).

Zastrzegając w umowie system kar , jej strony muszą określić, w związku z jakimi zdarzeniami szkodzącymi mającymi związek z ich zachowaniem, stanami i sytuacjami powstającymi przy wykonaniu umowy pozostaje obowiązek zapłacenia konkretnej kary. W ten sposób mogą być sankcjonowane między stronami wszystkie ich zachowania podejmowane w związku z wykonywaniem umowy, mogące prowadzić do jej niewykonania lub nienależytego wykonania, za wyjątkiem tylko obowiązku spełnienia świadczeń pieniężnych na rzecz kontrahenta. Skoro kara umowna stanowi swego rodzaju surogat odszkodowania , co należy rozumieć w ten sposób, iż przez jej zastrzeżenie strony przy zawarciu umowy określają z góry wysokość należnego wierzycielowi odszkodowania na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika, to odszkodowanie w postaci kary umownej kompensuje wszystkie negatywne dla wierzyciela konsekwencje wynikające ze stanu naruszenia zobowiązania. Podstawą przyjęcia w umowie określonych co do wysokości kar umownych jest zawsze pewna kalkulacja przyszłej , hipotetycznej szkody, jaką poniesie strona w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania ( por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 r., III CZP 61/03 – zasada prawna OSNC 2004, Nr 5, poz. 69, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2019 r., III CSK 9/17, Lex nr 2607936).

W tym kontekście trzeba także podnieść, że Sąd Okręgowy podziela pogląd, zgodnie z którym do przedmiotowo istotnych elementów zastrzeżenia kary umownej zalicza się określenie zobowiązania ( albo pojedynczego obowiązku), którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie rodzi obowiązek zapłaty kary. Karę umowną strony mogą bowiem zastrzec na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania w ogólności ( zobowiązania obligującego dłużnika do świadczenia polegającego na daniu, czynieniu, zaniechaniu lub znoszeniu); mogą też powiązać karę z poszczególnymi przejawami niewykonania lub nienależytego wykonania ( np. zwłoką dłużnika, spełnieniem świadczenia niewłaściwej jakości )- ( por. wyrok S.A. w Warszawie z dnia 7 lutego 2018 r., VII Aga 101/18, Lex nr 2488168).

W przedmiotowej sprawie poza wszelkim sporem był fakt zastrzeżenia przez strony w umowie sprzedaży kruszywa z dnia 3 listopada 2011r. kary umownej w treści jej punktu 7. Podstawę dochodzenia takiej należności w tej regulacji strony określiły jako zerwanie umowy, niedopełnienie warunków umowy , spowodowanie przez jedną ze stron okoliczności uniemożliwiających wykonanie zawartej umowy drugiej stronie. Z pewnością okoliczności faktyczne ustalone w sprawie wykluczają „zerwanie umowy”. Nawet gdyby tak nieostre pojęcie traktować jako jej rozwiązanie to dokonali tego powodowie, a to oni przecież żądają od pozwanego kary umownej. Nie należy także rozważać spowodowania przez jedną ze stron okoliczności uniemożliwiających wykonanie zawartej umowy drugiej stronie, bo powodowie twierdzili od początku, że ze swojego zobowiązania wywiązali się. Zatem ocena czy zaistniały okoliczności , które można przyjmować jako podstawę dochodzenia kary umownej sprowadza się do kryterium „niedopełnienia warunków umowy”. Jest to zaś pojęcie na tyle ogólne i nie precyzujące konkretnych zachowań kontrahenta , że wymaga analizy zarówno przedmiotu i celu zawartego porozumienia, jak i obowiązków nałożonych na każdą z jego stron. Jest to uzasadnione bowiem z punktu widzenia poglądu przytoczonego wyżej, że kara umowna jest sui generis odszkodowaniem kompensującym wszystkie negatywne dla wierzyciela konsekwencje wynikające ze stanu naruszenia zobowiązania.

Przedmiot umowy sprzedaży z dnia 3 listopada 2011 r. strony określiły w pasusie bezpośrednio poprzedzającym punkt 1, wskazując: „Przedmiotem umowy jest piach/żwir/pospółka/ kamień zwane dalej – Kruszywem znajdujące się na terenie wydzielonym z opisanej powyżej działki będącej własnością sprzedających”. Owo kruszywo powodowie sprzedali pozwanemu ( pkt 1), a w dalszej treści niniejszej umowy określono cenę, zaś ilość sprzedanego kruszywa określono w treści punktu 4 a, na zasadzie wstępnego szacunku. Nie ma w treści tej umowy ograniczenia tej ilości ani sposobu wydobycia kruszywa w odniesieniu do eksploatacji, zgodnej z warunkami koncesji udzielanej pozwanemu. Odniesienie do koncesji w treści całej umowy ma miejsce jedynie w punkcie 2, gdzie strony określiły obowiązek po stronie sprzedających w przedmiocie ich zobowiązania w przyszłości do zawarcia z kupującym w formie aktu notarialnego umowy dzierżawy na grunt, z którego miało następować wydobycie, na 10 lat, a w treści której to umowy dzierżawy powodowie mieli zawrzeć oświadczenie o udzieleniu zgody na wydobycie przez M. C. na „eksploatację na warunkach opisanych w Koncesji”. Strony zawarły w tym samym dniu przywoływaną notarialną umowę dzierżawy, w której znalazł się jedynie zapis o tym, że „uruchomienie kopalni i wydobywanie kruszywa nastąpi po uzyskaniu przez dzierżawcę wymaganej koncesji” ( in fine § 4). Zatem prowadzenie prac wydobywczych przez M. C. w sposób zgodny z zakresem uzyskanej przez niego koncesji, nie wchodziło do zakresu warunków umowy łączącej strony postępowania z dnia 3 listopada 2011 r., , których „niedopełnienie” warunkowało żądanie kary umownej. Nie oznacza to, że M. C. mógł prowadzić kopalnię kruszywa na gruntach powodów w sposób całkowicie dowolny. Oczywistymi ograniczeniami były przepisy prawa górniczego i zasady prowadzenia zakładu ruchu górniczego, którym podlegał. Wszelkie jednak naruszenia w tym względzie wiązały się z konsekwencjami prawnymi i odpowiedzialnością wobec właściwych organów nadzoru górniczego, a nie właściciela gruntu. Tak więc wdrożono postępowanie w kierunku cofnięcia koncesji , Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w K. wydał 18 lipca 2014 r. decyzję nr (...) i nakazał przedsiębiorcy – M. C. usunąć nieprawidłowość polegającą na prowadzeniu ruchu zakładu górniczego niezgodnie z zatwierdzonym planem ruchu odkrywkowego zakładu (...) w zakresie robót prowadzonych poza północną granicą obszaru górniczego – P., poza zachodnią granicą obszaru górniczego – P. i w pasie ochronnym od napowietrznej linii energetycznej, przebiegającej w północno-wschodniej części wyrobiska P., pod rygorem skierowania sprawy na drogę administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Ponadto wyrokiem nakazowym z dnia 28 października 2014 r. Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli uznał R. B. - kierownika zakładu ruchu górniczego winnego tego, że w okresie od 1 lutego 2014 r. do 4 czerwca 2014 r. jako kierownik ruchu zakładu (...) prowadził ruch tego zakładu niezgodnie z planem w zakresie prowadzenia robót górniczych związanych ze zdejmowaniem nadkładu i wydobywaniem kopaliny poza wyznaczonym zakresem eksploatacji poza północną granicą obszaru górniczego – P., poza zachodnią granicą obszaru górniczego – P. i w pasie ochronnym od napowietrznej linii energetycznej, przebiegającej w północno-wschodniej części wyrobiska P..

Te działania właściwych organów nie wpływają jednak na zakres i charakter realizacji wzajemnych obowiązków stron wynikających z łączącej ich umowy sprzedaży kruszywa, z której pozwany uiszczając zapłatę za wydobytą kopalinę, wywiązywał się.

Istotne jest także i to, że pierwsze wezwanie do zapłaty kary umownej, przewidzianej w umowie sprzedaży z dnia 3 listopada 2011 r. powodowie skierowali do M. C. jednocześnie z oświadczeniem pisemnym o rozwiązaniu umowy w dniu 15 maja 2014 r. i tam wskazali jako podstawę żądania kary fakt rozwiązania przez nich umowy z powodu notorycznego nieprzestrzegania terminów zapłaty za wydobyte kruszywo oraz naruszenie warunków udzielonej koncesji i wydobycie kruszywa z działki (...). Tyle tylko, że wtedy nie było jeszcze decyzji stwierdzającej fakt naruszeń i nakazującej ich usunięcie, bo została wydana dopiero 18 lipca 2014 r., a działka (...), z której doszło do nieuprawnionego wydobycia nie była objęta umową sprzedaży z 3 listopada 2011 r., co przyznali powodowie w treści pisma zawierającego oświadczenie o rozwiązaniu umowy. Skoro , jak wywiedziono wyżej zastrzeżenie kary umownej jest dopuszczalne i musi wynikać wyłącznie z porozumienia stron, to okoliczność podjęcia określonych zachowań względem przedmiotu nie objętego taką umową, nie może być rozpatrywane w kategoriach podstawy dochodzenia kary umownej. Potwierdza to zresztą rozumowanie przedstawione w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 24 kwietnia 2019 r. w sprawie I C 1105/17, dotyczącego żądania zapłaty odszkodowania za bezprawnie wydobyte kruszywo z działki (...), które sąd rozpoznał na gruncie przepisów o czynach niedozwolonych ( art. 415 k.c. ) , a nie w płaszczyźnie wykonania zobowiązania z umowy sprzedaży.

Ostatecznie H. Ł. i B. Ł. w piśmie z dnia 8 czerwca 2015 r. wystosowali do M. C. wezwanie do zapłaty kary umownej, wskazując w nim jako podstawę swojego roszczenia „wydobycie kopaliny niezgodnie z planem ruchu zakładu górniczego oraz naruszeniem pasa ochronnego od napowietrznej linii energetycznej, przebiegającej w północno-wschodniej części wyrobiska (...), co stanowi naruszenie ust. 2 umowy, a w konsekwencji niedopełnienie warunków umowy”. Zdaniem sądu, zgodnie z tym, co wskazano wyżej taka okoliczność nie może być oceniana w płaszczyźnie naruszenia warunków umowy sprzedaży, bo to z niej powodowie wywodzą podstawę swojego roszczenia w tym względzie. Kwestia prowadzenia zakładu ruchu górniczego zgodnie z zatwierdzonym przez właściwe organy planem ruchu takiego zakładu, nie wchodzi w zakres obowiązków umownych którejkolwiek ze stron umowy sprzedaży. Przekroczenie zatem dopuszczalnych granic wydobycia mogłoby mieć znaczenie dla oceny jakości wykonania zobowiązania z takiej umowy, przy bardzo ogólnym sformułowaniu podstawy kary umownej jako „niedopełnienie warunków umowy”, tylko wówczas gdyby bezpośrednio lub pośrednio oddziaływało na zakres świadczeń stron objęty przedmiotem umowy. Takiego zaś stanu, za opinią biegłego stwierdzić nie można. Biegły słusznie bowiem podnosi, z czym należy się zgodzić, że powodowie jako właściciele gruntów objętych umową sprzedaży kruszywa ( poza działką (...)), od początku eksploatacji mieli świadomość , że po jej zakończeniu grunt zostanie przekształcony robotami górniczymi i jego funkcja nie będzie taka jak pierwotnie. Zresztą trzeba istotnie zauważyć, że zarówno w umowie sprzedaży, jak i notarialnej umowie dzierżawy gruntu strony zawarły unormowania kwestii rekultywacji gruntu i obowiązki w tej mierze pozwanego. Ponadto zostały już w realizacji tych obowiązków, na wniosek pozwanego, wydane decyzje o kierunkach tej rekultywacji. Jej wykonanie zaś zostało wstrzymane, bo jak zeznała sama powódka jeszcze 17 listopada 2015r., w ramach informacyjnych wyjaśnień, potwierdzonych zeznaniami przed zamknięciem rozprawy, M. C. od momentu rozwiązania umowy tj. 15 maja 2014 r. nie ma wstępu na przedmiotowe grunty. Tymczasem pozwany konsekwentnie deklaruje gotowość realizacji założeń rekultywacyjnych, wynikających zarówno z przyjętych na siebie obowiązków w umowach wobec właścicieli gruntu, jak i wydanych decyzji administracyjnych w tym względzie.

Z tych wszystkich względów zarzucane pozwanemu „niedopełnienie warunków umowy”, które powodowie przywoływali jako ostateczną podstawę żądania zapłaty przez niego kary umownej, nie znajduje uzasadnienia. Dochodzona bowiem w tej sprawie kara umowna, która ma charakter kompensacyjny po stronie poszkodowanej strony umowy, nie wypełnia takiej funkcji. Powodowie zrealizowali bowiem swój cel, który był ratio zawieranej przez nich umowy sprzedaży kruszywa, bo uzyskali za ten materiał zapłatę z zakresu jego wydobycia spod gruntu objętego umową sprzedaży. Pozwany wypełniał swoje obowiązki związane z ponoszeniem wszelkich danin publicznych towarzyszących przedsięwzięciu prowadzenia kopalni kruszywa i te obowiązki nie spoczywają na powodach. Właściciele gruntu nie ponieśli dotąd także zwiększonego ciężaru podatkowego w kontekście prowadzonej na ich gruntach działalności gospodarczej, a jeśli takie obciążenie dotknęłoby ich będą mieli prawo dochodzić naprawienia szkody w tym zakresie w oddzielnym postępowaniu. Wreszcie nie obciąża powodów w jakimkolwiek zakresie ani faktycznym, ani finansowym obowiązek realizacji założeń rekultywacji gruntu, do czego jest zobowiązany pozwany i czego on sam nie neguje.

Z tych względów powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., przy zastosowaniu zasady odpowiedzialności za wynik sprawy. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego pozwanej określono na podstawie § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r., w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm. ).