Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I ACa 587/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Bogusław Suter

Sędziowie

:

SSA Bogusław Dobrowolski (spr.)

SSA Jarosław Marek Kamiński

Protokolant

:

Monika Jaroszko

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2020 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa P. G.

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w G.

o odszkodowanie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Łomży

z dnia 24 maja 2019 r. sygn. akt I C 678/18

I.  oddala apelację;

II.  odstępuje od obciążania powoda kosztami w instancji odwoławczej;

(...)

Sygn. akt I ACa 587/19

UZASADNIENIE

Powód P. G. w pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w G. wniósł o zadośćuczynienie z tytułu złych warunków bytowych związanych z odbywaniem kary pozbawienia wolności w wysokości 100.000 zł.

Powód twierdził, że w pozwanym Zakładzie przebywał od maja 2015 r. do czerwca 2016 r., w którym nie zapewniono mu odpowiednich warunków bytowych. Warunki w jakich przebywał nie odpowiadały normom dotyczącym metrażu, brak było ciepłej wody przez 24 godziny na dobę, brak było szafek toaletowych w kąciku sanitarnym, były tylko dwie miski dla wszystkich osadzonych, miało miejsce wyłączanie prądu w godzinach 22.00, było słabe oświetlenie w celach oraz wielokrotnie był pogryziony przez pluskwy. W związku został poddany przez okres izolacji nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu z powodu niezapewnienia humanitarnych warunków izolacji, do czego pozwany był zobowiązany. W trakcie postępowania powód wskazał, że jego roszczenie związane jest z tym, że w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w G. był wielokrotnie pogryziony przez pluskwy oraz udostępniano osadzonym środki na bazie alkoholu.

Powód ostatecznie sprecyzował swoje stanowisko w ten sposób, że domagał się zadośćuczynienia w kwocie 30.000 zł z tytułu warunków jakie panowały w Zakładzie Karnym w G., w szczególności wobec występowania pluskiew.

Pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny w G. wniósł o oddalenie powództwa, zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej wg. norm przepisanych. Sąd Okręgowy w Łomży wyrokiem z dnia 24 maja 2019 r. umorzył postępowanie o zapłatę powyżej kwoty 30.000 zł, powództwo oddalił i zasądził od powoda na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Według ustaleń tego Sądu powód ma obecnie 38 lat. W jednostkach penitencjarnych przebywa od 25 czerwca 2014 r. W Zakładzie Karnym w G. przebywał dwukrotnie w następujących okresach czasu: od 15 lipca 2014 r. do 13 sierpnia 2014 r. oraz od 28 maja 2015 r. do 27 czerwca 2016 r. Był zatrudniony odpłatnie na stanowisku pomoc kucharza. Obecnie odbywa szereg kar skutkujących pozbawienie wolności orzeczonych z zastosowaniem kodeksu karnego oraz kodeksu wykroczeń, których koniec przypada na dzień 24 grudnia 2020 r.

Podczas odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w G. pozwany był wielokrotnie karany karami dyscyplinarnymi. W dniu 26 czerwca 2016 r. podczas kontroli osadzonych pracujących w kuchni Zakładu Karnego przez dowódcę zmiany stwierdzono nienaturalne zachowanie skazanego: chwiejne ruchy, bełkotliwą mowę. Powrócił na oddział mieszkalny, gdzie zaczął się agresywnie zachowywać, niszczył mienie. Wobec skazanego zastosowano środki przymusu bezpośredniego. Ze względu na dalsze nienaturalne zachowanie osadzonego wezwano karetkę pogotowia. W wyniku przeprowadzonych badań w szpitalu ustalono, że poziom alkoholu etylowego we krwi podczas pomiaru wyniósł 1,89 promila. Komisja Penitencjarna w dniu 27 czerwca 2016 r. ocenę postępów w procesie resocjalizacji określiła jako negatywną i zgodnie z art. 89 § 4 kkw przeklasyfikowano skazanego do innej podgrupy. W dniu 27 czerwca 2016 r. wychowawca P. G., P. W. (1) złożył wniosek o ukaranie go karą umieszczenia w celi izolacyjnej na okres 28 dni. Przyczyną wniosku było agresywne zachowanie, niszczenie mienia, zażycie substancji niewiadomego pochodzenia. W wyniku tych zachowań zostały użyte względem osadzonego środki przymusu bezpośredniego. Decyzją z tego samego dnia Dyrektor Zakładu Karnego w G. ukarał osadzonego P. G. karą dyscyplinarną w postaci osadzenia w celi izolacyjnej na okres 7 dni za stwierdzone przewinienie.

Postanowieniem Sądu Okręgowego w Łomży z dnia 22 sierpnia 2016 r. sygn. akt II 1 Kow 1053/16 sk utrzymano w mocy zaskarżoną decyzję Dyrektora Zakładu Karnego w G. w przedmiocie wymierzenia kary dyscyplinarnej osadzenia w celi izolacyjnej.

Powód odbywając karę pozbawienia wolności w pozwanym Zakładzie Karnym ze względu na zgłaszane dolegliwości dyspeptyczne miał zleconą dietę lekkostrawną.

W dniu 6 czerwca 2016 r. (...) przeprowadziła kontrolę tego Zakładu Karnego w związku ze znalezieniem pluskiew w celi nr 414 z dnia 2 czerwca 2016 r. W wyniku kontroli nie stwierdzono żywych pluskiew w pokoju zajmowanego przez powoda.

W dniu 11 lipca 2016 r. powód skierował skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich, która została przekazana do rozpoznania Okręgowemu Inspektoratowi Służby Więziennej w B.. Uznana została za bezzasadną.

W dniu 11 października 2016 r. powód skierował skargę do Centralnego Zarządu Służby Więziennej w W., która została przekazana do rozpoznania Okręgowemu Inspektoratowi Służby Więziennej w B.. Także została uznana za bezzasadną. Z treści odpowiedzi na skargę wynika, że powód świadomie spożył środek zawierający w swym składzie alkohol. Przy tym wskazano, że nie zgłosił on przełożonym nachodzących myśli o chęci wypicia alkoholu i zażywając środek dezynfekujący wprowadził się w stan upojenia.

Łączna powierzchnia cel mieszkalnych w Zakładzie Karnym w G. wynosi 780,93 m2. Według normy wynikającej z art. 110 § 2 k.k.w. w Zakładzie Karnym w G. znajduje się 6 cel trzyosobowych, w tym 1 izba chorych, 30 cel czteroosobowych, 9 cel siedmioosobowych, 3 cele ośmioosobowe, co stanowi 48 cel mieszkalnych.

Istniejące warunki bytowe w Zakładzie Karnym odpowiadają wymogom określonym przepisami k.k.w., przepisami rozdziału 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności z dnia 21 grudnia 2016 r. i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych z dnia 19 grudnia 2016 r.

Według stanu na dzień 19 kwietnia 2018 r. w jednostce przebywało 201 osadzonych w tym jeden na „niepowrocie”, co stanowiło 89,3%, wszyscy przebywali w warunkach zgodnych z ustawową normą powierzchni mieszkalnej (...) m 2. Sąd Okręgowy następnie powołał się na art. 23, 24 § 1 i 448 k.c. oraz art. 417 § 1 k.c. Wskazał, że ciężar dowodu co do zaistnienia przesłanek przyznania zadośćuczynienia z powołanych przepisów obciążał, stosownie do art. 6 k.c., powoda. Sąd Okręgowy uznał, że powód nie sprostał temu zadaniu i nie przedstawił dowodów na poparcie swoich twierdzeń przedstawionych w pozwie i w toku postępowania. Materiał dowodowy zebrany w sprawie nie pozwala na przyjęcie, że na skutek działań podejmowanych przez Zakład Karny w G. doszło do wyrządzenia powodowi jakiejkolwiek krzywdy związanej z tym, że w Zakładzie Karnym w G. były obecne pluskwy oraz były udostępniane więźniom środki na bazie alkoholu.

Sąd Okręgowy na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego przyjął, że w Zakładzie tym miały miejsce przypadki występowania insektów, jednakże po uzyskaniu informacji od osadzonych wdrażane były bezzwłocznie stosowne procedury celem ich wyeliminowania. Świadkowie – funkcjonariusze Zakładu - (...), P. W. (1), K. R. potwierdzili, że istotnie w Zakładzie Karnym okresowo pojawiał się problem występowania pluskiew. Wskazywali, że w takich sytuacjach skazany zgłaszał to wychowawcy lub oddziałowemu albo bezpośrednio służbie zdrowia. Wówczas oddział kwatermistrzowski sprowadzał firmę zajmującą się zwalczaniem tych insektów. W przypadku zgłoszenia obecność insektów w piątek, firma wdrażała stosowną procedurę od poniedziałku, a skazani byli przenoszeni do innych cel.

Zeznania te korelowały z zeznaniami świadka J. K. – lekarza w Zakładzie Karnym w G., z których wynika, że w Zakładzie Karnym sporadycznie pojawiały się pluskwy. W takich sytuacjach wdrażane były procedury, tj. były zabiegi dezynsekcyjne, pojawiała się firma lub stosowano odpowiedni preparat. Były również kontrole Sanepidu. Procedury były wdrażane tego samego dnia lub następnego po otrzymaniu zgłoszenia o występowaniu pluskiew.

Powyższe potwierdził również świadek wnioskowany przez powoda - P. W. (2), który zeznał, że na skutek zgłoszenia tego problemu przez niego w zakładzie karnym podjęte zostały działania w celu pozbycia się inwazji owadów, które były powielane wielokrotnie. Świadek ten wskazywał, że powód zgłaszał problem pogryzienia przez pluskwy dla lekarza rodzinnego i otrzymał odpowiednie maści. W ocenie tego świadka dezynfekcje przeprowadzane przez wzywaną firmę nie były skuteczne.

Występowanie insektów w celach mieszkalnych było również przedmiotem kontroli (...) w Z. w dniu 6 czerwca 2016 r. Organ ten nie stwierdził obecności żywych pluskiew. W trakcie ponownej kontroli mającej miejsce w dniu 31 października 2016 r. przedstawiciele Sanepidu nie mieli zastrzeżeń do warunków bytowych panujących w pozwanym Zakładzie Karnym. Skazani tam przebywający, zgodnie z przyjętymi normami, otrzymywali środki higieny oraz środki czystości do utrzymania właściwego stanu higienicznego i sanitarnego wykorzystywanych pomieszczeń. Administracja jednostki podejmowała działania zapobiegawcze oraz inne, adekwatne do sytuacji. W przypadku wystąpienia insektów reakcja personelu jest natychmiastowa i skuteczna. Do niszczenia pluskiew wykorzystywane były środki dostępne na rynku, a zakres podejmowanych czynności pozwalał na oczyszczanie cel z insektów. Zabiegi dezynsekcyjne wykonywane były pod nadzorem funkcjonariusza, zgodnie z instrukcją stosowania używanych preparatów, przy jednoczesnym zabezpieczeniu w odzież i maseczki ochronne.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się również okoliczności aby osadzonym w pozwanym Zakładzie Karnym udostępniane były środki na bazie alkoholu. Powód pracując na kuchni tego Zakładu miał dostęp do środka o nazwie P. (...), który jest sporządzany na bazie alkoholu. Powód świadomie zażył ten środek, a będąc pod jego wpływem zachowywał się agresywnie, co ostatecznie skutkowało zastosowaniem wobec niego kary dyscyplinarnej. Preparat ten to specjalistyczny środek czystości stosowany w pomieszczeniach bloku żywnościowego, nie powodujący zagrożenia dla zdrowia i życia. Nie jest to środek przeznaczony do spożycia. Powód, będąc skierowanym do pracy w kuchni Zakładu Karnego, odbył stosowne szkolenie – instruktaż stanowiskowy dla osadzonego zatrudnionego w bloku żywnościowym na stanowisku pomoc kucharza oraz odbywał cykliczne, miesięczne szkolenia. Przedmiotem tych szkoleń było m.in. zapoznanie z rodzajem i właściwym używaniem stosowanych w bloku żywnościowym preparatów chemicznych, a także zapoznanie z zagrożeniem jakie niesie dla ludzkiego organizmu niewłaściwe stosowanie tych preparatów. Pomimo odbycia stosownych szkoleń, świadomie spożył środek do dezynfekcji zawierający w swym składzie alkohol, za co został decyzją Dyrektora Zakładu Karnego ukarany karą umieszczenia w celi izolacyjnej na okres 7 dni. Zastosowanie wówczas przez funkcjonariuszy służby więziennej środków przymusu bezpośredniego względem powoda było zasadne gdyż nie było innej możliwości odizolowania osadzonego i zabezpieczenia bezpieczeństwa zarówno dla niego samego jak i dla innych osadzonych. Z notatek służbowych dowódców zmiany wynikało, że użycie środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy Służby Więziennej odbyło się w sposób profesjonalny, zgodny z obowiązującymi przepisami i nie wyrządziło szkody odsadzonemu. Użycie środków przymusu bezpośredniego było następstwem agresywnego zachowania, niszczenia mienia znajdującego się w celi mieszkalnej, braku reakcji na wydawane polecenia przez dowódcę zmiany. O możliwości zaś użycia środków przymusu został powiadomiony przez dowódcę zmiany.

Sąd Okręgowy w dalszej kolejności stwierdził, że powód w pozwanym Zakładzie Karnym przebywał w celach, które spełniały normatyw powierzchniowy przewidziany w art. 110 § 2 k.k.w., a więc nie mniej niż 3 m2. Podczas pobytu powoda w tym Zakładzie Karnym zjawisko przeludnienia nie występowało. Pozwana jednostka podlegała regularnym kontrolom sędziego penitencjarnego – a powód miał możliwość kierowania do niego skarg, jeżeli uznał, że działania pozwanego są sprzeczne z przepisami kodeksu karnego wykonawczego i rozporządzeń wydanych na jego podstawie. Wyniki przeprowadzonej wizytacji pozwalały sędziemu penitencjarnemu na bardzo wysoką i pozytywną ocenę działań administracji pozwanego Zakładu Karnego. Sędzia w sprawozdaniu z wizytacji podkreślił, że odpowiednie warunki bytowe oraz rozwiązania organizacyjne sprawiają, że przestrzegane są prawa osadzonych oraz należycie egzekwowane ich obowiązki.

Według Sądu Okręgowego, nie dochodzi do naruszenia dóbr osobistych osoby w czasie pobytu jej pobytu w jednostce penitencjarnej, jeżeli miały wobec niego miejsce jedynie uciążliwości dotyczące sposobu wykonywania kary pozbawienia wolności, które dotyczą wszystkich osadzonych, a nie zachowania specjalnie poniżające powoda i wymierzone tylko przeciwko niemu. O naruszeniu godności skazanego skutkującej prawem do ochrony prawnej można mówić dopiero wtedy, gdy cierpienia i upokorzenie przekraczają konieczny element cierpienia wpisanego w odbywanie kary pozbawienia wolności, zwłaszcza przy bierności zakładu karnego, który nie dba o poprawę warunków odbywania kary i godzi się na przepełnienie cel, nie dba o zwiększenie ich ilości, o remonty, o polepszenie warunków socjalnych, żywieniowych, czy wreszcie kulturalnych. Dyskomfort spowodowany pobytem w warunkach izolacji nie może stanowić podstawy do sformułowania tezy, że doszło do naruszenia dóbr osobistych. Do naruszenia dóbr osobistych dochodzi jedynie wówczas, gdy cierpienie i upokorzenie, jakiego doznaje pozbawiony wolności przekraczają nieunikniony element cierpienia wpisanego w karę pozbawienia wolności. O naruszeniu dobra osobistego w postaci uchybienia godności osadzonego w zakładzie karnym nie można mówić w przypadku pewnych uciążliwości lub niedogodności związanych z pobytem w takim zakładzie, polegających na niższym od oczekiwanego standardzie celi czy urządzeń sanitarnych, bowiem dla wielu ludzi nie odbywających kary pozbawienia wolności warunki mieszkaniowe bywają często równie trudne. Odbywanie kary pozbawienia wolności wiąże się z naturalnymi dolegliwościami w postaci pogorszenia standardu życia. Stanowi ono zwykłe następstwo przymusowej izolacji, i nie może przesądzać o potrzebie zasądzenia zadośćuczynienia.

Sąd Okręgowy wskazał, że powód nie podważył oceny, iż działania podejmowane przez funkcjonariuszy Służby Więziennej wobec niego mieściły się w granicach obowiązującego porządku prawnego i w rezultacie nie mogły być uznane za bezprawne w rozumieniu art. 417 § 1 k.c. Dlatego na podstawie art. 355 k.p.c. umorzył postepowanie co do cofniętego żądania, a w oparciu o art. 448 k.c. w zw. z art. 417 § 1 k.c. oraz art. 23 i 24 k.c. oddalił powództwo.

O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i art. 99 k.p.c. Apelację od tego wyroku wniósł powód. Z treści tej apelacji oraz pisma procesowego z dnia 8 lipca 2019 r. wynika, iż zaskarżył ten wyrok w części oddalającej powództwo.

Powód zarzucił Sądowi Okręgowemu nieuzasadnioną odmowę ustanowienia mu zawodowego pełnomocnika z urzędu, niedoprowadzenie na rozprawę, na której byli przesłuchani świadkowie oraz nieuwzględnienie jego stanowiska co do dyskryminowania go w pozwanym Zakładzie Karnym oraz podejmowania przez ten Zakład wszystkich czynności w celu zwalczania pluskiew. Na podstawie tych zarzutów powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie jego powództwa w całości.

Pozwany żądał oddalenia tej apelacji i zasądzenia kosztów procesu w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje: Apelacja powoda jest niezasadna. Powód w wywiedzionej apelacji podniósł pod adresem Sądu Okręgowego w Łomży zarzuty dotyczące w istocie dwóch kwestii, a mianowicie nieustanowienia dla niego zawodowego pełnomocnika z urzędu, które w procesie skutkuje nieważnością postępowania, oraz bezpodstawne, niezgodne z prawem materialnym oddalenie jego żądania zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w G. zadośćuczynienia w wysokości 30.0000 zł za naruszenie dóbr osobistych w postaci godności, intymności oraz prywatności, do którego doszło na skutek niezapewnienia mu odpowiednich warunków odbywania kary pozbawienia wolności. Według Sądu Apelacyjnego oba zarzuty są nieuzasadnione.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu nieważności postępowania związanym z pozbawieniem powoda obrony jego praw przez nieustanowienie mu fachowego w trakcie procesu w niniejszej sprawie fachowego pełnomocnika, o której mowa w art. 379 pkt. 5 k.p.c. W związku z tym należy stwierdzić, iż powód wcześniej wystąpił już z takim żądaniem. Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 30 października 2018 r. je oddalił na podstawie art. 117 § 5 k.p.c., a Sąd Apelacyjny w Białymstoku, po rozpoznaniu zażalenia powoda, orzeczeniem z dnia 14 grudnia 2018 r. uznał to zażalenie za niezasadne. Sąd II instancji przyjął wówczas, że powód w sposób prawidłowy działa w sprawie, nie ma problemów w redagowaniu swoich żądań i przedstawiania stanowiska w sprawie. Potrafi zaskarżyć niekorzystne dla siebie decyzje.

Sąd Apelacyjny stanowisko to podtrzymał w postępowaniu apelacyjnym. Przebieg postępowania w sprawie wskazuje, że powód formułuje czytelne żądania i wnioski, które następnie w sposób w pełni zrozumiały uzasadnia. Wszystkie jego wnioski dowodowe zostały przez Sąd Okręgowy uwzględnione. Ponadto powód dwukrotnie był osobiście na rozprawie przed Sądem I instancji, któremu bezpośrednio przedstawił swoje stanowisko w sprawie. Ponadto powód miał niczym nieskrępowane prawo wglądu do akt sprawy i zapoznania się z treścią zgromadzonych w niej dokumentów. Miał tez możliwość skierowania do przesłuchanych w sprawie świadków pisemne pytania. Zatem nieobecność powoda na jednym z trzech terminów rozpraw nie może w ocenie Sądu Apelacyjnego świadczyć o naruszeniu praw procesowych powoda. W praktyce sądowej przyjmuje się, że odmowa ustanowienia pełnomocnika z urzędu może w niektórych tylko przypadkach prowadzić do pozbawienia strony dostępu do sądu, jak i możności obrony jej praw, zwłaszcza gdy strona swoim zachowaniem wykazuje nieznajomość reguł postępowania lub nieporadność, prowadzącą do tego, że przy faktycznym lub prawnym skomplikowaniu sprawy nie jest w stanie wykorzystać prawnych możliwości prawidłowego jej prowadzenia. Co do zasady odmowa ustanowienia dla strony adwokata lub radcy prawnego nie usprawiedliwia zarzutu nieważności postępowania wskutek pozbawienia możności obrony swych praw, ale może ona podlegać weryfikacji przez wzgląd na okoliczności konkretnej sprawy, np. z uwagi na skomplikowany charakter sprawy Dotyczy to jednak tylko sytuacji, gdy strona swoim zachowaniem wykazuje nieznajomość reguł postępowania lub nieporadność, prowadzącą do tego, że przy faktycznym lub prawnym skomplikowaniu sprawy nie jest w stanie wykorzystać prawnych możliwości prawidłowego jej prowadzenia ( A. Łazarska: Komentarz do art. 379 k.p.c., sip Legalis oraz cytowane tam orzecznictwo).

Jak już o tym była wyżej mowa postawa powoda w trakcie postępowania wskazywała na to, że był on w pełni świadom swych praw podmiotowych oraz procesowych, które realizował w celu dochodzenia roszczenia o zadośćuczynienie od pozwanego Skarbu Państwa. Dlatego Sąd Apelacyjny uznał, że zawarty w apelacji zarzut nieważności postępowania był nieskuteczny do podważenia zaskarżonego wyroku. Zdaniem Sądu Apelacyjnego podobnie należało ocenić zarzut odnoszący się do naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa, które doprowadziło do oddalenia jego powództwa.

Z przepisów kodeksu karnego wykonawczego dotyczących zasad obywania kary pozbawienia wolności wynika, w szczególności art. 102 wynika, ze skazany ma prawo do odpowiednich warunków bytowych, pomieszczeń i warunków higieny. Według art. 110a tego kodeksu przysługuje mu też prawo do powierzchni w celi mieszkalnej nie mniejszej niż 3 m 2. Z drugiej strony nie wolno spożywać alkoholu oraz używać środków odurzających lub substancji psychotropowych (art. 116 k.k.w). Nie sposób w niniejszej sprawie pominąć tego, że naruszenie zasad odbywania kary pozbawienia wolności może stanowić podstawę żądań opartych na art. 24 i 448 k.c. jeżeli wykazane zostanie naruszenie zasad wynikających z art. 3 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993r., nr 63, poz. 284 ze zm.), według którego nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu. Powód w niniejszej sprawie zarzucał pozwanemu Zakładowi Karnemu nieodpowiednie warunki odbywania kary pozbawienia wolności związane przede wszystkim z obecnością insektów (pluskiew) w celi oraz udostępnienia mu alkoholu zawartego w środkach czystości.

Z niewadliwych ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego wynika jednak, że o ile rzeczywiście pluskwy występowały w celach to jednak miała miejsce niezwłoczna reakcja administracji Zakładu Karnego, która sprowadzała firmę zwalczającą te insekty. Sam powód przyznał, ze w spornym okresie 2015 i 2016 r. było aż 32 takich działań. Zatem były podejmowane liczne działania mające na zapobieżenie temu problemowi. Ze zrozumiałych względów pozwanego nie można obarczać pełną odpowiedzialnością za ich efekt. Nie można też pominąć tego, że powód wskazywał jedynie na niedogodności związane z insektami, które nie skutkowały poważniejszymi dla jego zdrowia konsekwencjami. Wreszcie z protokołu (...) w Z. z czerwca 2016 r. wynika, że problem ten w ogóle nie wystąpił. Powód ponadto eksponował w sprawie problem możliwości alkoholu w pozwanym Zakładzie Karnym. Podkreślić należy, iż powód miał ustawowy zakaz spożywania go w ZK. To jego działanie było sprzeczne z prawem, z kodeksem karnym wykonawczym. Pozwany Zakład nie udostępnił powodowi alkoholu, tylko powód samowolnie spożył środek czystości, sprzecznie z jego przeznaczeniem oraz wcześniejszym przeszkoleniem. Nie sposób czynić skutecznego pod adresem Zakładu Karnego zarzutu stosowania środków czystości zawierających alkohol ponieważ są one często występujące w obrocie. Z okoliczności sprawy wynika, że w późniejszym okresie powód nie miał już z nimi do czynienia. Należy też wskazać, iż z okoliczności sprawy nie wynika aby nie został zachowany w Zakładzie Karnym metraż 3 metrów 2 na jednego skazanego oraz wystąpiły inne nieprawidłowości powoływane przez skarżącego – smród, słabe oświetlenie czy brak ciepłej wody. Te ostatnie okoliczności te w ogóle nie były przedmiotem dowodzenia i w związku nie mogły skutecznie stanowić materii poddanej pod rozstrzygnięcie. Istotne jest, że z niekwestionowanych w apelacji ustaleń Sądu I instancji wynika, iż ogólna powierzchnia cel mieszkalnych (780,93 m 2) oraz ilość osób przebywających w nich osób (225) wskazują, iż na jednego osadzonego przypadło 3,47 m 2 powierzchni mieszkalnej.

W orzecznictwie wyrażono trafny pogląd, zgodnie z którym o naruszeniu godności skazanego skutkującej prawem do ochrony prawnej można mówić dopiero wtedy, gdy cierpienia i upokorzenie przekraczają konieczny element cierpienia wpisanego w odbywanie kary pozbawienia wolności, zwłaszcza przy bierności zakładu karnego, który nie dba o poprawę warunków odbywania kary i godzi się na przepełnienie cel, nie dba o zwiększenie ich ilości, o remonty, o polepszenie warunków socjalnych, żywieniowych, czy wreszcie kulturalnych. Dyskomfort spowodowany pobytem w warunkach izolacji nie może stanowić podstawy do sformułowania tezy, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda. Do naruszenia dóbr osobistych dochodzi jedynie wówczas, gdy cierpienie i upokorzenie, jakiego doznaje pozbawiony wolności przekraczają nieunikniony element cierpienia wpisanego w karę pozbawienia wolności (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 sierpnia 2016 r., I ACa 195/16, Lex nr 2116505). Istotny jest także pogląd, według którego nieznaczny rozmiar krzywdy, czy też niewielki stopień złej woli, bądź jej brak uzasadnia odmowę przyznania zadośćuczynienia, nawet przy naruszeniu dóbr osobistych. Pozbawienie wolności z reguły pociąga za sobą element cierpienia i poniżenia. Kara pozbawienia wolności jest dolegliwym środkiem o wobec tego, aby mogła spełniać swe funkcje resocjalizacyjne, warunki jej odbywania muszą zasadniczo odbiegać na niekorzyść od poziomu życia przeważającej części społeczeństwa (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2019 r., i ACa 443/18, lex nr 2835151).

Zgodzić się należy z Sądem I instancji, że pozwany Zakład Karny nie był bierny w zakresie zapewnienia powodowi odpowiednich warunków odbywania kary pobawienia wolności. Okoliczności sprawy wskazują, że pozwany podejmował działania mające na celu poprawę tych warunków i złagocenia cierpień z tym związanych. Okoliczność ta ma w sprawie istotne znaczenie. Podane przez powoda skutki występowania insektów nie zagrażały jego zdrowiu. Wreszcie to sam powód, naruszając porządek prawny spożył alkohol, zawarty w środkach czystości. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalając powództwo nie naruszył art. 448 w zw. a art. 24 k.c.. Powód nie wykazał aby poniósł szkodę uzasadniającą żądanie odszkodowania na podstawie art. 417 k.c.. Dlatego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił, jako niezasadną, apelacje powoda. Sąd Apelacyjny na mocy art. 102 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu w instancji odwoławczej. Trudna sytuacja materialna powoda związana z odbywaniem przez niego kary pozbawienia wolności legła u podstaw zwolnienia go przez Sąd I instancji od opłaty od pozwu oraz apelacji. Ponadto za odstąpieniem od obciążania powoda od uiszczenia kosztów przeciwnikowi procesowemu przemawiało jego subiektywne przekonanie o słuszności dochodzonego roszczenia.

(...)