Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt I Ca 239/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 listopada 2019r.

Sąd Okręgowy we Włocławku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariusz Nazdrowicz

Sędziowie:

SO Barbara Baranowska

SO Aneta Sudomir – Koc

Protokolant:

st. sekr. sądowy Małgorzata Dybowska-Pyrek

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2019 r. we Włocławku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Państwowych S.A. w W.

przeciwko E. R. (1), J. R. (1) i M. R. (1)

o opróżnienie lokalu mieszkalnego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Aleksandrowie Kujawskim

z dnia 26 marca 2019 roku, sygn. akt I C 129/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  nakazuje pozwanym E. R. (1), J. R. (1) i M. R. (1), aby opuścili i wydali powodowi (...) Państwowym S.A. w W. lokal oznaczony numerem 2a, położony w W., przy ul. (...);

2.  orzeka, że pozwanym przysługuje uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego;

3.  wstrzymuje wykonanie opróżnienia lokalu wskazanego w punkcie I.1 (pierwszym podpunkcie pierwszym) do czasu złożenia przez Gminę W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego;

4.  zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 440 (czterysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 556,60 zł (pięćset pięćdziesiąt sześć złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

SSO Barbara Baranowska SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Aneta Sudomir - Koc

Sygn. akt I Ca 239/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Aleksandrowie Kujawskim oddalił powództwo (...) Państwowych S.A. w W. przeciwko E. i J. małż. R. oraz M. R. (1) o opróżnienie bliżej określonego w pozwie lokalu mieszkalnego. U podstaw tego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i ich ocena prawna:

Powód (...) Państwowe S.A. w W. (dalej : (...)) był użytkownikiem wieczystym nieruchomości (oznaczonej numerem geodezyjnym (...)) położonej w W., ul. (...), na której posadowiony jest budynek wielomieszkaniowy. Od lat osiemdziesiątych XX wieku głównym najemcą lokalu nr (...) w powyższym budynku był pracownik (...). Wobec jego śmierci w stosunek najmu wstąpiła jego żona W. J.. Zgodnie zaś z jej oświadczeniem z dnia 27 października 1993 roku do zamieszkania z nią uprawnieni byli E. R. (1) (jej wnuczka) i J. R. (1). Od 1997 roku - wobec śmierci W. J. - stroną umowy najmu była E. R. (1). Wraz z nią w mieszkaniu zamieszkiwali jej mąż J. R. (1) oraz córka M. R. (1).

Wobec niewywiązywania się E. R. (1) z płaceniem czynszu i zaległościami za co najmniej 2 pełne okresy płatności pismem z dnia 13 września 2000 roku powód skierował do E. R. (1) wezwanie do zapłaty czynszu uprzedzając o zamiarze wypowiedzenia umowy najmu .Powód dnia 12 grudnia 2000 roku sporządził pismo w przedmiocie wypowiedzenia umowy najmu ze skutkiem na dzień 31 stycznia 2001 roku. Lokal określony w wypowiedzeniu jako lokal nr (...) jest tym samym lokalem, który obecnie stanowi lokal przy ul. (...) w W.. Wypowiedzenie nie zostało skutecznie doręczone najemcom.

Od czasu rzekomego wypowiedzenia umowy najmu do dnia wniesienia niniejszego powództwa, tj. do 4 lutego 2019 roku, a więc przez 19 lat (...) w żaden sposób nie żądało opuszczenia lokalu mieszkalnego przez rodzinę R., nie wniosło też do Sądu sprawy o opróżnienie lokalu mieszkalnego przeciwko nim. W wyniku utraty pracy przez małżonków R. powstało zadłużenie związane z zapłatę czynszu. Wszczęto postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Chodzieży – Komornik wyegzekwował całość egzekwowanego świadczenia. Od kilku lat rodzina R. reguluje należności, w szczególności uiszczała opłaty nazywane ,, czynszem”, a (...) częściowo księgując je również księgowała je tytułem ,, czynszu.” (...) wydało E. R. (1) „książeczkę mieszkaniową”. (...) nie zaksięgowało wszystkich wpłat dokonywanych przez E. R. (1). Jednocześnie rodzina R. spłaca dobrowolnie u Komornika przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie Marcina Pieńkosa w postępowaniu Km 6958/15 kwoty po 600 zł miesięcznie. Rodzina wywiązuje się z ustaleń z Komornikiem, tak iż jej zaległość wynosi około 5000 zł i jeżeli rodzina będzie w dalszym ciągu należycie wywiązywać się z ustaleń powinna spłacić zadłużenie do końca 2019 roku.

E. R. (1) zatrudniona jest na umowę o pracę nr ¾ etatu, jako pomoc gospodarcza przy złomie. Osiąga dochód ok. 1600 zł netto miesięcznie. J. R. (1) zatrudniony jest w (...) na umowę o pracę za wynagrodzeniem 2.500 zł netto miesięcznie. Nie są emerytami, nie są obłożnie chorzy, ani też nie sprawują nad taką osobą opieki. M. R. (1) zarejestrowana jest jako osoba bezrobotna. Pozwani nie mają nieruchomości ani innych mieszkań, w których mogliby zamieszkać.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd I instancji uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, nie doszło bowiem do skutecznego wypowiedzenia umowy, a wobec tego pozwanym przysługuje uprawnienie do zajmowania przedmiotowego lokalu. Gdyby nawet stanąć na odmiennym stanowisku to

w zaistniałej sytuacji poprzez czynności dorozumiane doszło do ponownego zawarcia umowy najmu , wobec czego rodzina R. dysponuje tytułem prawnym do zamieszkiwania w lokalu, którego opróżnienia domaga się powód. Podstawą tego rozstrzygnięcia był przepis art. 222§ 1 kc „ a contrario” .

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zarzucając naruszenie zarówno prawa procesowego jak i materialnego. W ramach pierwszej grupy zarzutów wskazał na nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 kpc (wskutek zaniechania wezwania go przez Sąd do przedłożenia kompletu dokumentów załączonych do pozwu – mimo świadomości Sądu, że od skuteczności doręczenia pozwanym wypowiedzenia umowy najmu zależy zasadność powództwa

o eksmisję) oraz obrazę szeregu szczegółowo wymienionych przepisów (w tym art. 233§ 1 kpc), co doprowadziło do wadliwego ustalenia, iż nie doszło do wypowiedzenia umowy oraz tego, że pozwani przez szereg lat płacili czynsz za mieszkanie, a nie odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu. Naruszenia prawa materialnego skarżący dopatrywał się w błędnym zastosowaniu art. 222 § 1 kc w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 2 lipca 1994 roku o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (wobec uznania, że pozwanym przysługuje skuteczne względem powoda prawo dysponowania lokalem mieszkalnym, którego opróżnienia dochodzi) oraz art. 60 kc wskutek niewłaściwego zastosowania (poprzez przyjęcie, że doszło do zawarcia ponownej umowy najmu), a także art. 34 ust. 2 w zw. z art. 18 ust. 3 przywołanej ustawy (z uwagi na błędne uznanie, że doszło do nawiązania stosunku najmu w sytuacji, gdy byli lokatorzy mieli obowiązek płacić odszkodowanie za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego). Powołując się na powyższe apelujący w pierwszej kolejności wniósł o zmianę kwestionowanego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości przy zasądzeniu kosztów postępowania odwoławczego względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacji nie sposób odmówić słuszności, choć znaczna część zarzutów apelacyjnych była bezzasadna.

Sąd I instancji dokonał jedynie częściowo prawidłowych ustaleń faktycznych, które tylko w określonym zakresie były przydatne do rozstrzygnięcia sprawy. Wymagały one uzupełnienia, dlatego też Sąd odwoławczy dodatkowo ustalił, co następuje:

Pozwani E. R. (1) i J. R. (1) otrzymali w roku 2000 wypowiedzenie umowy lokalu mieszkalnego oznaczonego – wg. aktualnej numeracji – numerem (...), usytuowanego w budynku przy ul. (...) w W..

(bezsporne).

Rodzina R. od 2007 roku spłaca zaległe opłaty związane z korzystaniem z lokalu i na bieżące reguluje stosowne należności. Nie spłacili jeszcze całego zadłużenia.

(bezsporne).

E. R. (1) pracuje ( w oparciu o umowę o pracę) w punkcie zbiórki złomu na ¼ etatu i zarabia miesięcznie 600 zł netto. Pozwany jest zatrudniony w P. (...) z wynagrodzeniem netto miesięcznie ok. 2500 zł. Ich córka M. R. (1) jest zarejestrowana od stycznia 2019 roku jako bezrobotna bez prawa do zasiłku.

(Dowód: zeznania pozwanych E. R., sekwencja czasowa rozprawy z dnia

5 września 2019 roku 00:13:14 – 00:18:33, J. R. 00:19:28 – 00:23:39 i M. R. 00:24:14 – 00:2819).

W 2007 roku w trakcie rozmów z pracownikami (...) w B. zajmującymi się gospodarką lokalową pozwani dowiedzieli się, że powód rozważa wystąpienie

z pozwem o eksmisję, ale gdy będą spłacać zaległości to będzie możliwe przyznanie im lokalu.

(bezsporne).

Dokonując powyższych uzupełniających ustaleń Sąd Okręgowy miał na względzie, że znaczna część okoliczności faktycznych okazała się w istocie niesporna. Pozwani przyznali, że otrzymali wypowiedzenie umowy oraz że nie spłacili jeszcze zadłużenia związanego z zajmowanym lokalem. Nie było też wątpliwości odnośnie tego, że płacą również na bieżąco należności za lokal. Ich sytuacja osobista i materialna została uszczegółowiona i zaktualizowana i zasadniczo nie odbiega od ustalonej przez Sąd a quo. Zeznania pozwanych w tych warunkach należało ocenić jako w pełni wiarygodne.

Przechodząc do omówienia zarzutów apelacyjnych to niewątpliwie na ich czoło wysuwa się – jako najdalej idący – zarzut nierozpoznania istoty sprawy (art. 386 § 4 kpc), choć nie w pełni koresponduje on z wnioskami apelacyjnymi (skarżący domagał się w pierwszej kolejności wydania orzeczenia reformatoryjnego). Zarzut ten jest nie tylko całkowicie chybiony, ale wręcz niezrozumiały.

Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi – najogólniej mówiąc – wówczas, gdy Sąd I instancji nie zbadał podstawy merytorycznej dochodzonego roszczenia błędnie uznając, że istnieje przesłanka materialnoprocesowa lub procesowa unicestwiająca roszczenie (np. brak legitymacji procesowej stron, przedwczesność powództwa, upływ terminu zawitego, przedawnienie) albo nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy lub pominął zarzuty pozwanego. Na taki sposób rozumienia tego pojęcia wskazywał też pełnomocnik powoda na rozprawie apelacyjnej w dniu 5 września 2019 roku. W tych warunkach uzasadnienie analizowanego zarzutu musi budzić ogromne zdziwienie, choć środek odwoławczy został sporządzony przez fachowego pełnomocnika .Utożsamianie nierozpoznania istoty sprawy z zaniechaniem wezwania przez Sąd powoda do przedłożenia brakującej strony dokumentu stanowiącego załącznik do pozwu w świetle powyższych uwag jest jakimś prawnym nieporozumieniem, czego nie potrzeba szerzej uzasadniać.

Podobnie duże zdziwienie muszą budzić zarzuty związane

z naruszeniem szeregu przepisów procedury cywilnej w kontekście złożonych przez pozwanych dokumentów na rozprawie w dniu 26 marca 2019 r. Odwoływanie się do naruszenia art. 207 § 6 kpc i 207 § 3 kpc świadczy jedynie o całkowitej nieznajomości akt sprawy, skoro pozwani nie złożyli odpowiedzi na pozew ani też nie byli do tego zobowiązani przez Przewodniczącego, który również nikogo nie zobowiązywał do złożenia dalszych pism przygotowawczych. Warto też w tym miejscu zauważyć – co wyjaśnił już Sąd Okręgowy we Włocławku w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2019 roku sygn. akt I Ca 312/18 nie publ., odwołując się do utrwalonego i przywołanego tam orzecznictwa – że żaden przepis nie przewiduje obowiązku doręczenia oponentowi środków dowodowych złożonych na rozprawie. W praktyce sądowej coraz częściej występują sytuacje – zwłaszcza w przypadku dochodzenia roszczeń przez podmioty świadczące usługi na masową skalę – że pomimo powiadomienia o rozprawie nie stawiają się na nią powodowie lub ich pełnomocnicy, a pozwani składają wówczas określone dokumenty. To jedynie przyjęta taktyka procesowa sprawia, że ich przeciwnicy nie mogą się z nimi zapoznać. Jednakże strona (występująca osobiście lub reprezentowana przez pełnomocnika) nie biorąca udziału w rozprawie musi liczyć się z taką możliwością ze wszystkimi płynącymi stąd konsekwencjami.

Trafne okazały się natomiast zarzuty podważające ustalenia faktyczne mające podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy – że nie doszło do wypowiedzenia umowy najmu. Trzeba jednak wyraźnie zaakcentować, że to powód swoim postępowaniem sam sprokurował problem, gdyż sprzecznie z zasadą profesjonalizmu nie dołączył do pozwu dowodu doręczenia wypowiedzenia. Aczkolwiek dokument ten załączył do apelacji to jednak przeprowadzeniu z niego dowodu stał na przeszkodzie przepis art. 381 kpc, gdyż nie istniały żadne przeszkody, aby wspomniany dokument przedłożyć w trakcie postępowania przed Sądem Rejonowym. Tym niemniej – i tutaj skarżący ma rację – omówione zaniechanie nie zwalniało Sądu meriti od wyjaśnienia kwestii doręczenia wypowiedzenia choćby poprzez zapytanie o to pozwanych. Sąd odwoławczy sanował uchybienie Sądu meriti

i pozwani przyznali wspomnianą okoliczność, a zatem fakt otrzymania przez nich wypowiedzenia był bezsporny. Z kolei kwestia wysokości zadłużenia pozwanych po 2000 roku i w chwili obecnej ma drugorzędne znaczenie dla rozstrzygnięcia. Natomiast w dokumentach obrazujących zadłużenie pozwanych (k. 15, 16) są używane zarówno pojęcia „czynsz” jak i „odszkodowanie”

Przechodząc do zarzutów prawa materialnego to zasadnie apelujący zarzucił naruszenie art. 60 kc wskutek przyjęcia przez Sąd I instancji, że doszło poprzez czynności dorozumiane do zawarcia nowej umowy najmu. Zgodzić się można z powodem, że żaden przepis nie wyznacza terminu do żądania wydania rzeczy na podstawie art. 222 § 1 kc, a roszczenia windykacyjne dotyczące nieruchomości nie ulegają przedawnieniu. Z drugiej jednak strony nie sposób też odmówić racji Sądowi Rejonowemu, gdy wskazuje on, że wystąpienie z pozwem dopiero po 19 latach od wygaśnięcia umowy może sugerować, że właściciel akceptował dalsze zajmowanie lokalu przez pozwanych. Jednakże od tego daleka jest jeszcze droga do przyjęcia, że doszło do zawarcia per facta concludentia nowej umowy najmu. Samo bowiem tolerowanie przez powoda zamieszkiwania pozwanych przez tak długi czas nie wskazuje jeszcze na wolę nawiązania ponownego stosunku obligacyjnego. Tym bardziej, że przyczyną wypowiedzenia było zadłużenie związane z nieregulowaniem płatności, które do pewnego momentu rosło i istnieje do chwili obecnej. Powód dochodził przy tym zwrotu zaległości w drodze sądowej (przeciwko pozwanym wydano kilka nakazów zapłaty) i prowadził egzekucję zasądzonych świadczeń. Nawet też określenie czasami w jego dokumentach bieżących płatności jako „czynsz” nie świadczy o tym, by w istocie nie było to odszkodowanie za zajmowanie mieszkania bez tytułu prawnego. Należy mieć także na uwadze, że pozwani małżonkowie R. mieli cały czas świadomość – co wynika z ich twierdzeń na rozprawie apelacyjnej

w dniu 5 września 2019 roku – że może wchodzić w grę ich eksmisja, a spłata zaległości doprowadzi ewentualnie do przyznania im lokalu. Oznacza to, ze mogli dopiero spodziewać się zawarcia stosownej umowy, a nie, że dojdzie do tego tylko poprzez sam fakt płacenia zaległości i świadczeń bieżących.

Skoro umowa najmu została skutecznie wypowiedziana i nie doszło do zawarcia innej (nowej) umowy to automatycznie zasadny był również zarzut naruszenia przepisu art. 222 § 1 kc wskutek jego niezastosowania. Sprawiło to, że zaistniała konieczność zmiany zaskarżonego wyroku (art. 386 § 1 kpc)

i uwzględnienia powództwa.

Orzekając eksmisję pozwanych Sąd Okręgowy we Włocławku uznał, że spełnione zostały przesłanki warunkujące przyznanie im uprawnienia do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (art. 14 ust. 3 w zw. z art. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego – tekst jedn.: Dz. U. 2019.1182). W pierwszej kolejności przemawia za tym dotychczasowy sposób korzystania przez małżonków R. i ich córki z lokalu, który nie odznaczał się cechą naganności, a wręcz przeciwnie. Pozwani przy tym podejmują wszelkie wysiłki, by zredukować zaległe zadłużenie i na bieżąco płacą należności związane z korzystaniem z mieszkania. Ich materialna sytuacja nie jest łatwa – aczkolwiek małżonkowie R. pracują to jednak ich wynagrodzenia są niewielkie (E. R. (1) pracuje na ¼ etatu otrzymując netto miesięcznie 600 zł). M. R. (1) jest osobą bezrobotną. Nie bez znaczenia jest też to, że przedmiotowy lokal zajmują od bardzo dawna i nie dysponują innym, w którym mogliby zamieszkać. Suma wszystkich tych czynników sprawia, że Sąd odwoławczy przyznał pozwanym wspomniane uprawnienie. Konsekwencją tego jest wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez Gminę W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (art. 14 ust. 6 w/w ustawy).

O kosztach procesu za obie instancje rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 kpc. Powodowi jako wygrywającemu sprawę zarówno w pierwszej jak

i w drugiej instancji przysługiwał zwrot wszystkich poniesionych kosztów. Koszty te za postępowanie przed Sądem Rejonowym sprowadzają się do opłaty od pozwu (200 zł) i wynagrodzenia reprezentującego powoda radcy prawnego (240 zł - § 7 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych – tekst jedn.: Dz. U. 2018.265) – łącznie 440 zł. Z kolei koszty skarżącego w postępowaniu apelacyjnym to opłata od apelacji (200 zł ) oraz wynagrodzenie radcy prawnego (120 zł - § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 7 pkt 1 w/w rozporządzenia). Sporządzenie przy tym i wniesienie przez pełnomocnika reprezentującego stronę przed Sądem I instancji apelacji sprawia, że nie sposób uznać, by inny radca prawny prowadził sprawę w II instancji w rozumieniu § 10 ust.1 pkt 1 rozporządzenia, choćby na jednym terminie rozprawy apelacyjnej występował inny pełnomocnik niż dotychczas. Udzielenie kolejnemu radcy prawnemu pełnomocnictwa do reprezentowania przed Sądem odwoławczym bez wypowiedzenia pełnomocnictwa dotychczasowemu sprawia, że strona ma dwóch pełnomocników, a nie nowego. Jednocześnie trudno też przyjąć, by opłata skarbowa od drugiego pełnomocnictwa była kosztem celowym w rozumieniu art. 98 § 1 i 3 kpc. Strona może korzystać

z pomocy prawnej nieograniczonej liczby pełnomocników, ale do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie i wydatki tylko jednego adwokata lub radcy prawnego. Do kwoty 320 zł należy doliczyć koszty związane z przejazdem samochodem pełnomocnika na rozprawę w dniu 5 września 2019 roku (łącznie 236,60). W sumie koszty apelującego wyrażały się więc kwotą 556,60 zł (200 zł + 120 zł + 236,60 zł).

SSO Barbara Baranowska SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Aneta Sudomir - Koc