Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2020 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca Sędzia SR A. S.

Protokolant st. sekr. sąd. M. O.

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2020 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

przeciwko G. G.

o zapłatę

oddala powództwo.

Sygnatura akt II C 1075/19

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 17 kwietnia 2019 roku złożonym w elektronicznym postępowaniu upominawczym, powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G., reprezentowana przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego wniosła o zasądzenie od G. G. kwoty 8933,93 zł wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 8427,20 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 506,73 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Nadto wnosiła o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Uzasadniając wytoczone powództwo powódka wskazała, iż wierzytelność dochodzona od pozwanej wynika z zawartej w dniu 30 marca 2017 roku z pozwaną umowy pożyczki. Na dochodzoną pozwem kwotę składają się: kwota 4854,33 zł tytułem niezapłaconej należności głównej pożyczki, kwota 3572,87 zł tytułem niezapłaconej sumy miesięcznych prowizji naliczonych w czasie trwania umowy, oraz kwota 506,73 zł tytułem skapitalizowanych odsetek: umownych (158,96 zł) naliczonych od kwoty pożyczki w czasie trwania umowy pożyczki w wysokości 10% oraz odsetek za opóźnienie (347,77 zł) naliczonych według stawki wynoszącej 14% naliczonych od dnia następnego po dniu wymagalności każdej raty do ostatniego dnia obowiązywania umowy, a następnie od całej niespłaconej należności do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu. Zgodnie z umową pozwana zobowiązana była zapłacić kwotę 29.415,84 zł. Pozwana do dnia wniesienia pozwu zapłaciła kwotę 20.847,58 zł.

(pozew k. 4-6v, k. 15-16v, pełnomocnictwo k. 25, odpis KRS k. 23-24v)

W dniu 20 maja 2019 roku w niniejszej sprawie pod sygn. akt VI Nc-e 709484/19 wydany został nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

(nakaz zapłaty k. 7)

W dniu 21 czerwca 2019 roku pozwana wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty. Zaskarżyła nakaz zapłaty w całości wnosząc o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Pozwana kwestionowała istnienie i wysokość roszczenia dochodzonego pozwem, legitymację czynną powódki. Wskazała na brak wyliczenia przez powódkę należności, brak udowodnienia istnienia podstawy do wypowiedzenia umowy oraz wymagalności roszczenia, brak skutecznego doręczenia wezwania do zapłaty, ewentualnie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. Podniosła zarzut przedawnienia roszczenia.

Pozwana podniosła także, że w zawartej z powódką umowie zawarto klauzule niedozwolone. Wskazała na niewspółmiernie wysoki koszty opłaty prowizyjnej wskazanej w umowie w kwocie 12.249,84 zł. Kwestionowała te postanowienia wzorca umowy, które dopuszczają możliwość obciążania jej opłatami z tytułu wezwań oraz innych czynności windykacyjnych, gdyż jest to substytut kary umownej nałożonej na konsumenta. Według pozwanej powódka niezasadnie dochodzi dwukrotnie naliczonych odsetek. Podniosła, że całkowity koszt pożyczki stanowił 96,1% wypłaconego kapitału. Wyjaśniła, że na poczet zobowiązania dokonała wpłat w łącznej wysokości przekraczającej kwotę uzyskanego kapitału. W przypadku uwzględnienia powództwa, pozwana wnosiła o rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia.

(sprzeciw k. 8-10v)

Postanowieniem z dnia 30 lipca 2019 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 709484/19 Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie przekazał sprawę do Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi.

(postanowienie k. 12)

W odpowiedzi na sprzeciw z dnia 27 września 2019 roku powódka wyjaśniła, że w przypadku przedmiotowej umowy pożyczki, pozaodsetkowy koszt kredytu w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim stanowiła opłata przygotowawcza oraz prowizja, których łączna wysokość mieści się w limicie określonym przepisami ustawy.

(pismo k. 27-32)

Na rozprawie w dniu 30 stycznia 2020 roku pozwana wyjaśniła, że z tytułu przedmiotowej umowy otrzymała kwotę 6000 zł. Z umowy nie wynika czy pozostała kwota z 15.000 zł została przekazana na jakieś inne zobowiązania, chociaż miała w powodowej firmie inną pożyczkę. Pozwana przyznała, że w związku z przedmiotową umową zapłaciła łącznie kwotę 20.847,58 zł.

(protokół rozprawy k. 37)

Do zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 marca 2017 roku G. G. zawarła z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w G. umowę pożyczki numer (...). Zgodnie z umową powódka udzieliła pozwanej pożyczki w kwocie 15.500 zł na okres do dnia 30 marca 2019 roku. Poza kapitałem (15.000 zł) i odsetkami umownymi przez czas trwania umowy w łącznej wysokości 1666 zł, pozwana zobowiązała się do zapłaty opłaty przygotowawczej w wysokości 500 zł, sumy miesięcznych prowizji w kwocie 12.249,84 zł. Pozwana zobowiązała się zwrócić powódce pożyczkę wraz z powyższymi kosztami w 24 miesięcznych równych ratach w wysokości 1225,66 zł każda w terminach wskazanych w harmonogramie spłaty począwszy od 30 kwietnia 2017 roku na wskazany w umowie rachunek bankowy pożyczkodawcy. Całkowity koszt pożyczki wynosił 14.415,84 zł, a całkowita suma do zapłaty wynosiła 29.415,84 zł. Opłata przygotowawcza stanowiła zgodnie z umową jednorazową opłatę należną pożyczkodawcy z tytułu czynności związanych z udzieleniem pożyczki i zawarciem umowy. Opłata ta była wymagalna i płatna w chwili zawarcia umowy poprzez jej potrącenie z pożyczki. Według umowy prowizja była miesięczną opłatą w kwocie 510,41 zł należną pożyczkodawcy z tytułu kosztów związanych z udzieloną pożyczką, pobieraną przez cały czas obowiązywania umowy. Prowizja za dany miesiąc stawała się wymagalna w pierwszym dniu każdego rozpoczętego okresu rozliczeniowego i pobierana po jego zakończeniu, w terminach płatności rat pożyczki, wskazanych w harmonogramie spłaty

Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 107,56% w stosunku rocznym.

Zgodnie z umową w razie opóźnienia pożyczkobiorcy ze spłatą pożyczki lub prowizji w terminach określonych umową, pożyczkodawca naliczał odsetki za opóźnienie w zapłacie. Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, tj. stopa odsetek za opóźnienie, jest stopą zmienną i równa się dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie (w dacie zawarcia umowy 14%).

(umowa pożyczki k. 17-20)

Na poczet zobowiązania wynikającego z umowy pozwana zapłaciła powódce kwotę w łącznej wysokości 20.847,58 zł w ten sposób, że:

⚫

w dniu 28 kwietnia 2017 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 30 maja 2017 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 28 czerwca 2017 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 31 lipca 2017 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 28 sierpnia 2017 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 28 września 2017 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 30 października 2017 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 30 listopada 2017 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 29 grudnia 2017 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 30 stycznia 2018 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 26 lutego 2018 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 27 marca 2018 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 30 kwietnia 2018 roku – kwotę 1225,66 zł,

⚫

w dniu 6 czerwca 2018 roku – kwotę 1227 zł,

⚫

w dniu 10 lipca 2018 roku – kwotę 1227 zł,

⚫

w dniu 8 sierpnia 2018 roku – kwotę 1230 zł,

⚫

w dniu 18 września 2018 roku – kwotę 1230 zł.

(bezsporne)

Powyższe wpłaty powódka zaliczyła w następujący sposób: kwotę 10.645,67 zł na poczet należności głównej pożyczki, kwotę 8676,97 zł na poczet prowizji, kwotę 1504,20 zł na poczet odsetek, kwotę 20,74 zł na poczet odsetek za opóźnienie w zapłacie.

(bezsporne, wyjaśnienia powódki k. 28)

Poczynione ustalenia faktyczne Sąd oparł na dokumentach załączonych do akt sprawy, których prawdziwość nie została zakwestionowana przez strony.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu w całości.

W rozpoznawanej sprawie ostatecznie okolicznością bezsporną było zawarcie przez strony w dniu 30 marca 2017 roku umowy pożyczki gotówkowej numer (...). Umowa została zawarta na okres 24 miesięcy.

Ogólne uregulowanie umowy pożyczki zawiera art. 720 § 1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Natomiast za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, którą kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi (art. 3 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim – tj. Dz.U. z 2018r poz. 993).

Pozwana zawarła umowę pożyczki w ramach swobody kontraktowej. Znała treść swojego zobowiązania, w szczególności jego wysokość, wysokość poszczególnych rat pożyczki i terminy ich spłaty, otrzymała egzemplarz umowy z harmonogramem spłat.

Sąd uznał jednak żądanie pozwu jako niezasadne, podzielając słuszność zarzutów pozwanej w zakresie zawarcia w umowie postanowienia zobowiązującego pożyczkobiorcę do zapłaty prowizji. Powódka dochodziła oprócz spłaty kapitału pożyczki wraz z odsetkami również dodatkowych kosztów w postaci opłaty przygotowawczej w wysokości 500 zł, oraz prowizji w wysokości 12.249,84 zł.

Zgodnie z treścią przepisu art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Cytowany przepis jednoznacznie zakreśla granicę swobody umów wskazując, iż ta jest ograniczona w szczególności przepisami ustawy.

Stosownie do treści art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nie uzgodnione indywidualnie, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Pozwana nie miała rzeczywistego wpływu na treść postanowień umownych, w tym postanowienia o wynagrodzeniu prowizyjnym. Postanowienie to zostało pozwanej narzucone przez powódkę i kształtuje prawa i obowiązki pozwanej jako konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy, a tym samym nie wiąże pozwanej.

Powódka poprzez zawarcie w umowie obowiązku uiszczenia wynagrodzenia prowizyjnego, nie uwzględnia uregulowania art. 359 § 2 ¹ kc , w odniesieniu do odsetek za maksymalnych.

Powołany przepis reguluje ustawowy zakaz zastrzegania w czynnościach prawnych (umowach, w tym zawieranych z zastosowaniem wzorców umownych, a także w czynnościach jednostronnych i uchwałach) odsetek przekraczających wartość stanowiącą odsetki maksymalne, zdefiniowaną jako dwukrotność wysokości odsetek ustawowych.

Jego naruszenie oznacza sprzeczność czynności prawnej (postanowienia o odsetkach) z ustawą; nie powoduje jednak nieważności czynności prawnej, ale takie ograniczenie jej skutków, że dłużnik zobowiązany jest do zapłaty odsetek maksymalnych (art. 359 § 2 ² KC; zob. art. 58 § 1 in fine KC). Ustawodawca w § 2 ³ artykułu 359 kc podkreśla jego imperatywny charakter oraz, co ważniejsze, zamieszcza klauzulę wymuszającą zastosowanie ustawowego zakazu zastrzegania nadmiernych odsetek niezależnie od dokonanego przez strony wyboru prawa właściwego.

Ustaleniu wynagrodzenia dla powódki za korzystanie przez konsumenta z kapitału służy instytucja odsetek umownych, których wysokość nie może przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych w stosunku rocznym.

Działalność powodowej spółki nastawiona jest na zysk i obciążona ryzkiem niewypłacalności pożyczkobiorców, jednak analogicznie jak w przypadku innych instytucji finansowych, jej działalność musi mieścić się w granicach przewidzianych przez obowiązujące przepisy.

Przykładowo – o czym stanowi art. 110 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe - bank może pobierać przewidziane w umowie prowizje i opłaty z tytułu wykonywanych czynności bankowych oraz opłaty za wykonywanie innych czynności, to jednak należy zaznaczyć, iż przyznanie bankom znaczących uprawnień co do możliwości określania i egzekwowania stosownych opłat i prowizji nie oznacza, że jest to sfera pozostawiona uznaniowości banku. Opłaty i prowizje muszą mieć uzasadnienie ekonomiczne i nie mogą być określane w sposób dowolny. Uprawnienie banku do wynagrodzenia za określone czynności nie może bowiem zmierzać do przerzucenia na klientów kosztów funkcjonowania banku. /tak L.Mazur w: Prawo bankowe. Komentarz do art. 110 ustawy Prawo bankowe, opublikowany w programie komputerowym Legalis/

Prowizja przy umowach kredytu oznacza zwykle kwotę pieniężną za udzielenie kredytu stanowiącą koszt udzielenia kredytu, który kredytobiorca jest zobowiązany ponieść w wysokości podanej w umowie. Prowizja pełnić ma przede wszystkim funkcję kompensacyjną celem wyrównania poniesionych przez kredytobiorcę kosztów udzielenia kredytu.

Powódka nie wskazała jakie względy ekonomiczne przemawiałyby za obciążaniem pozwanej dodatkowo kwotą 12.249,84 zł. W odniesieniu do prowizji w umowie brak jakichkolwiek odniesień w zakresie przyczyn jej ustalenia.

W ocenie Sądu nie ulega żadnej wątpliwości, iż sporne postanowienie nie podlegało indywidualnym uzgodnieniom z pozwaną, która nie miała żadnego wpływu na jego treść, zostało one bowiem narzucone w ramach stosowanego przez powódkę wzorca umowy. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika bowiem, aby pozwana zawierając z powódką umowę w oparciu o przedmiotowy wzorzec umowy miała rzeczywisty wpływ na kształtowanie treści tej umowy i aby treść ta w zakresie wysokości i sposobu ustalania powyższych kwot podlegała indywidualnym negocjacjom między stronami. Zdaniem Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, o indywidualnym uzgodnieniu postanowień umowy nie może w żadnym wypadku świadczyć to, że na kwestionowane postanowienia dotyczące wysokości i sposobu ustalania tych kwot, pozwana wyraziła zgodę składając stosowne oświadczenie, tj. podpisując umowę pożyczki. Również możliwość zapoznania się przez pozwaną z treścią tych dokumentów przed ich podpisaniem oraz idąca za tym możliwość rozważenia przez nią wszystkich konsekwencji wynikających z zawarcia umowy, także nie świadczy jeszcze o tym, że postanowienia te zostały uzgodnione z pozwaną indywidualnie. Wskazać przy tym należy, iż ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje (art. 385 1 § 4 k.c.), a zatem w niniejszej sprawie ciężar ten spoczywał na powódce, która jednakże, w ocenie Sądu, obowiązkowi temu nie sprostała.

Z przedłożonej umowy wynika, że na całkowity koszt pożyczki składał się kapitał w kwocie 15.000 zł, 500 zł opłaty przygotowawczej, odsetki umowne 1666 zł i 12.249,84 zł prowizji. Wskazać należy, że tak określona opłata prowizyjna była niewiele mniejsza od kwoty udzielonej pożyczki. Tym samym uznać należy, że kwestionowane warunki umowy pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami i naruszają interes pozwanej, stanowiąc próbę obejścia przepisu o odsetkach maksymalnych. Odsetki, obok prowizji za udzielenie pożyczki, stanowią wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez kredytobiorcę z jego środków finansowych. Trzeba też podkreślić, że umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Te ostatnie powinny zostać przy tym określone w wysokości rzeczywiście ponoszonej przez pożyczkodawcę tak, aby nie stanowiły ukrytego źródła zysku.

W ocenie Sądu, prowizja pobierana przez powódkę przy udzieleniu pożyczki stanowi w rzeczywistości dodatkowe, nadmiernie wygórowane w stosunku do wysokości kapitału, wynagrodzenie powódki, które ponosi konsument. Powódka, jako podmiot profesjonalny, trudniący się na szeroką skalę udzielaniem pożyczek, wykorzystała zaufanie pozwanej i ustaliła tak wysokie wynagrodzenie za sam fakt udzielenia pożyczki, pomimo, iż dostatecznym przysporzeniem dla powódki winny być środki pochodzące z oprocentowania udzielonych pozwanej środków. Nie sposób więc przyjąć, że pozwana wyraziła zgodę na dodatkowe wynagrodzenie powódki. Przedłożona do akt umowa zawarta z wierzycielem została wprawdzie przez pozwaną podpisana, jednakże koszty te, których poniesienie przez pozwaną stanowiło warunek niezbędny do zawarcia umowy pożyczki, doprowadziło do obciążenia jej, jako konsumenta, dodatkowymi sankcjami, które, chcąc otrzymać pożyczkę, musiała zaakceptować. Z tego względu brak jest podstaw do przyjęcia, że pozwana godziła się z takimi, niekorzystnymi dla niej, warunkami umowy. Ich ocena w świetle warunków umowy pożyczki prowadzi do wniosku, iż naruszają klauzulę dobrych obyczajów. Zaznaczyć należy, że Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stale zwraca uwagę na generowanie dodatkowych kosztów stosowanych przez podmioty udzielające pożyczek, gdyż koszty te nie odzwierciedlają faktycznie poniesionych kosztów obsługi pożyczki.

Wedle orzecznictwa Sądu Najwyższego, "rażące naruszenie interesów konsumenta" w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast "działanie wbrew dobrym obyczajom" w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Obie wskazane w tym przepisie formuły prawne służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, (...) 2005, nr 11, s. 13).

Postanowienie obejmujące prowizję, stanowi zatem w ocenie Sądu niedozwolone postanowienie umowne, o jakim mowa w treści art. 385 1 § 1 k.c. Zostało one bowiem określone na zawyżonym, nieznajdującym żadnego uzasadnienia, poziomie. Opłata ta została ustalona niezależnie od faktycznie poniesionych wydatków, przez co dochodzi do braku ekwiwalentności świadczeń stron umowy pożyczki i skutkuje bezpodstawnym wzbogaceniem się strony powodowej. Wprowadzenie przez powódkę opłat w wysokości wskazanej w umowie godziło w dobre i uczciwe praktyki kupieckie oraz w sposób rażący naruszało interes pozwanej jako konsumenta.

Sąd nie zakwestionował prawa powódki do pobrania opłaty przygotowawczej, albowiem takie opłaty są standardowo pobierane za wykonanie czynności związanych z udzieleniem pożyczki, a opłata ta nie była wygórowana.

Uwzględniając powyższe rozważania, należne powódce z umowy roszczenie wobec pozwanej wynosiło 17.166 zł (kapitał pożyczki 15.000 zł, opłata przygotowawcza 500 zł i odsetki umowne przez czas trwania umowy 1666 zł). ). Sąd nie uwzględnił wyliczenia odsetek za opóźnienie dokonanego przez powódkę, bowiem odsetki naliczane były od kwot obejmujących także nienależne wynagrodzenie prowizyjne.

Wobec zapłacenia przez pozwaną kwoty w łącznej wysokości 20.847,58 zł, powództwo podlegało oddaleniu.