Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

​  W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2019 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodnicząca: Sędzia S.R. Agata Kłosińska

Protokolant: staż. Paulina Janduła

po rozpoznaniu w dniu 23 grudnia 2019 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w W.

przeciwko D. G.

o zapłatę kwoty 941,84 zł

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 1120/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 10 maja 2019 roku, wniesionym w elektronicznym postępowaniu upominawczym, powód (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. domagał się zasądzenia od pozwanej D. G. kwoty 941,84 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 14 maja 2016 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów sądowych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż źródłem roszczenia powoda jest umowa pożyczki pieniężnej w kwocie 1655,50 zł z dnia 19 czerwca 2015 r., zawarta pomiędzy pozwaną a (...) sp. z o.o. S.K.A. Wierzytelność wynikająca ze wskazanej umowy pożyczki została przeniesiona w drodze umowy przelewu wierzytelności na rzecz (...) LTD sp. k. a następnie na powoda. Powód wskazał, że pozwana do dnia wniesienia pozwu dokonała spłaty rat pożyczki w łącznej w kwocie 1.950 zł.

/pozew, k. 2-5/

Postanowieniem z dnia 2 lipca 2019 roku Sąd Rejonowy Lublin – Zachód
w L. stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i przekazał sprawę do tut. Sądu.

/postanowienie, k. 5v/

Do zamknięcia rozprawy strony pozostały przy swoich stanowiskach procesowych. Pozwana nie stawiła się na rozprawie wyznaczonej na dzień 23 grudnia 2019 roku.
Nie złożyła odpowiedzi na pozew, ani pisemnych bądź ustnych wyjaśnień w sprawie.

/protokół rozprawy, k. 57/

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 19 czerwca 2015 r. pozwana D. G. zawarła ze (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w G. umowę pożyczki gotówkowej. Zgodnie
z umową, całkowita kwota pożyczki, udzielonej pozwanej wyniosła 1.655,50 zł, na którą składały się kwota, która miała zostać wypłacona pozwanej w wysokości 1.400 zł, koszt ubezpieczenia w wysokości 175 zł i opłata przygotowawcza w kwocie 80,50 zł. Roczna stopa oprocentowania pożyczki wyniosła 10 % - 77,32 zł. Według umowy pozwana była zobowiązana do uiszczenia również opłaty za obsługę pożyczki w domu w wysokości 1.160,50 zł. Kwota łącznego zobowiązania do spłaty przez pozwaną wyniosła
2.893,32 zł. Umowę zawarto na okres 47 tygodni. Pierwsza rata pożyczki miała zostać spłacona przez pozwaną w dniu 26 czerwca 2015 r., zaś ostatnia dnia 13 maja 2016 r.

Kwota pożyczki do wypłaty w wysokości 1.400 zł miała zostać wypłacona
w dwóch transzach. Odbiór pierwszej części w wysokości 1.013,23 zł został pokwitowany przez pozwaną przy zawarciu umowy. Druga część - 386,77 zł - miała zostać wypłacona 3 lipca 2015 roku.

Pożyczkodawca przy zawieraniu opisanej wyżej umowy posługiwał się wzorcem umowy.

/umowa, k. 12-13, harmonogram spłat, k. 37-38/

Do dnia wytoczenia powództwa pozwana dokonała spłaty pożyczki w łącznej wysokości 1.950 zł.

/historia spłat, k. 34-36, okoliczność wskazana przez powoda w pozwie,
k. 3/

W dniu 18 marca 2016 r. (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w G. (Zbywca) zawarła z (...) LTD sp. k. z siedzibą w W. (Nabywcą) umowę sprzedaży wierzytelności. Mocą umowy Zbywca przeniósł na rzecz Nabywcy, wskazane w załączniku, wierzytelności przysługujące mu z tytułu zawartych przez Zbywcę oraz Pożyczkodawcę z Dłużnikami umów pożyczek. Powód nie przedstawił wskazanego w umowie wykazu wierzytelności.

/umowa sprzedaży wierzytelności, k. 15-16/

Dnia 19 marca 2016 r. (...) LTD sp. k. z siedzibą w W. (Zbywca) i (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (Nabywca) zawarli umowę sprzedaży wierzytelności. Zbywca przeniósł na Nabywcę wierzytelności pieniężne z tytułu umów pożyczek, zawartych przez Zbywcę oraz Pożyczkodawcę z Dłużnikami, wskazane w załączniku do umowy. Do umowy nie załączono wykazu wierzytelności.

/umowa sprzedaży wierzytelności, k. 20-21/

W dniu 5 kwietnia 2017 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. skierował do pozwanej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki z dnia
19 czerwca 2015 r., zawartej między pozwaną a (...) sp. z o.o. S.K.A.
W dniu 18 kwietnia 2019 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. skierował do pozwanej wezwanie do zapłaty kwoty 941,84 zł, wynikającej
z przedmiotowej umowy pożyczki.

/wypowiedzenie umowy, k. 26, kserokopia pocztowej książki nadawczej, k. 27 – 29, wezwanie do zapłaty k. 30, kserokopia pocztowej książki nadawczej, k. 31-33/

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo w niniejszej sprawie podlegało oddaleniu w całości.

Sąd w sprawie niniejszej wydał wyrok zaoczny, albowiem, pozwana nie złożyła odpowiedzi na pozew, nie stawiła się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę pomimo prawidłowego zawiadomienia, nie złożyła żadnych wyjaśnień w sprawie ani nie żądała przeprowadzenia rozprawy pod swoją nieobecność.

W myśl przepisu art. 339 § 2 k.p.c. wydając wyrok zaoczny sąd przyjmuje za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Wydanie wyroku zaocznego nie zwalania więc sądu od badania roszczenia pod kątem jego zgodności z prawem. Sąd Najwyższy w stanowisku wyrażonym w wyroku z dnia 31 marca 1999 roku (I CKU 176/97 , LEX nr 37430), podkreślił, że domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda przewidziane w art. 339 § 2 k.p.c. dotyczy wyłącznie strony faktycznej wyroku i nie obowiązuje w zakresie prawa materialnego. Obowiązkiem sądu rozpoznającego sprawę w warunkach zaoczności jest zawsze rozważenie, czy w świetle przepisów prawa materialnego twierdzenia strony powodowej uzasadniają uwzględnienie żądania.

Innymi słowy Sąd zawsze jest zobowiązany rozważyć, czy w świetle przepisów obowiązującego prawa materialnego, twierdzenia powoda uzasadniają uwzględnienie żądań pozwu, w zakresie tym bowiem nie obowiązuje domniemanie z art. 339 § 2 k.p.c., negatywny zaś wynik takich rozważań powoduje wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10 września 2013 r., I ACa 494/13, LEX nr 1378705).

Stan faktyczny w sprawie został ustalony w oparciu o dokumenty przedłożone przez stronę powodową. Przytoczone przez powoda okoliczności stanowiące uzasadnienie pozwu budzą – w ocenie Sądu - uzasadnione wątpliwości w świetle przedstawionych przez niego dowodów.

Powództwo podlegało oddaleniu z uwagi na niewykazanie zarówno legitymacji procesowej po stronie powodowej, jak i zasadności dochodzonego roszczenia.

Powód wskazał w pozwie, że domaga się zasądzenia dochodzonej kwoty z tytułu wierzytelności przysługującej pierwotnie (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w G. wobec pozwanej D. G., która to wierzytelność została nabyta przez (...) LTD sp. k. z siedzibą w W. a następnie przez stronę powodową w drodze umów cesji.

Wskazać należy, iż rzeczą Sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 17 grudnia 1996 r. sygn. akt I CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997 r., z.6 - 7, poz.76). W pierwszej kolejności obowiązkiem Sądu jest ustalenie, czy strona inicjująca proces wykazała okoliczności faktyczne, których zaistnienie determinuje możliwość jego skutecznego wpisania (subsumcji) w odpowiednią podstawę prawną. Jeśli ustalenia takiego dokonać nie można, to fakt ten samoistnie niweczy zasadność powództwa i to niezależnie od tego, czy pozwany z kolei udowodnił podstawy faktyczne przyjętej linii obrony czy też nie. Innymi słowy, jeżeli nie można stwierdzić, że powód udowodnił podstawy faktyczne swego żądania, powództwo zostanie oddalone i to niezależnie od postawy pozwanego.

W ocenie Sądu powód nie wykazał, że posiada legitymację procesową
w niniejszej sprawie. Z twierdzeń przedstawionych przez powoda w pozwie wynika, że pozwana zawarła umowę ze (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w G.. Wierzytelność z tej umowy została wedle twierdzeń powoda zbyta na rzecz (...) LTD sp. k. z siedzibą w W. a następnie na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.. Powód przedstawił umowę pożyczki i dwie umowy cesji, jednak z treści umów przelewu wierzytelności nie wynika, że objęły one wierzytelność dochodzoną w niniejszym postępowaniu. Przedstawione przez powoda wycinki dokumentu, na których znajduje się nazwisko pozwanej nie stanowią wykazu wierzytelności połączonego z umowami cesji

Zgodnie z treścią art. 6 k.c. stanowiącego, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne oraz art. 232 k.p.c. w myśl którego strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, obowiązkiem strony powodowej - powołującej się na nabycie wierzytelności w stosunku do pozwanej, dochodzonej w niniejszej sprawie - było wykazanie faktu istnienia dochodzonej pozwem wierzytelności oraz skutecznego jej nabycia, tj. że wierzytelność przysługiwała pierwotnemu wierzycielowi wobec pozwanej oraz że była przedmiotem cesji, a tym samym wykazanie legitymacji czynnej. W ocenie Sądu powód natomiast, nie załączając wykazów wierzytelności do wyżej wskazanych umów cesji, nie wykazał, że skutecznie nabył przedmiotową wierzytelność i jest legitymowany czynnie do występowania w niniejszej sprawie. Legitymacja procesowa to uprawnienie wypływające z prawa materialnego (konkretnego stosunku prawnego) do występowania z konkretnym roszczeniem przeciwko innemu konkretnemu podmiotowi, dlatego też fakty, z których wywodzone jest dochodzone roszczenie (tworzące prawo podmiotowe), powinien co do zasady dowieść powód. Podkreślić należy, że badanie legitymacji procesowej stron procesu, która stanowi przesłankę materialnoprawną jest obowiązkiem Sądu, który do kwestii tej odnosi się przed merytoryczną oceną sprawy. Istnienie legitymacji procesowej bada zatem z urzędu Sąd orzekając co do istoty sprawy.

Niezależnie od analizy legitymacji procesowej powoda, powództwo nie mogło podlegać uwzględnieniu z uwagi na niezasadność i bezpodstawność roszczenia.

W ocenie Sądu przewidziana w umowie opłata za obsługę pożyczki w domu
w kwocie 1.160,50 zł, stanowiącej niemalże równowartość kwoty udzielonej pożyczki (1.400 zł oraz przewyższająca kwotę pierwszej transzy pożyczki wypłaconej pozwanej - 1.013,23 zł, przy czym powód nie wykazał, iż druga transza – tj. kwota 386,77 zł została faktycznie pozwanej wypłacona), rażąco narusza dobre obyczaje i interesy konsumenta. Naliczone i dochodzone przez stronę powodową żądanie finansowe w postaci opłaty za obsługę pożyczki w domu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i kształtuje obowiązki drugiej strony umowy (pożyczkobiorcy - pozwanej) w sposób sprzeczny
z dobrymi obyczajami, albowiem określone przez stronę powodową koszty nie mają jakiegokolwiek uzasadnienia i powiązania ekonomicznego z poniesionymi rzeczywiście wydatkami. Podkreślenia wymaga, iż przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. chroni konsumenta jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. (por wyrok SN z dnia 30 maja 2014 r., III CSK 204/13, opubl. baza prawna LEX nr 146608). W kontekście tak pojmowanych przesłanek oceny analizowanych postanowień umowy, nie można było nie dostrzec braku równowagi kontraktowej stron, skoro podmiot występujący jako pożyczkodawca, a jednocześnie przedsiębiorca, narzucił podmiotowi oznaczonemu jako pożyczkobiorca, a jednocześnie konsumentowi wszystkie warunki umowy, w tym także i te dotyczące kosztów udzielenia pożyczki oraz własnego wynagrodzenia. Z tym wszystkim łączy się również stan nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron, wynikających z umowy, oczywiście na niekorzyść pozwanego, jeżeli wziąć pod uwagę to, do czego miał być zobowiązany w zamian za udzielenie mu pożyczki.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki
w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 358 ¹ § 2 k.c.).

Przesłanki uznania danego postanowienia za niedozwolone w rozumieniu tego przepisu są następujące: fakt, że postanowienie nie było uzgodnione indywidualnie
z konsumentem, postanowienie takie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Postanowienia umowy pożyczki zawartej przez strony dotyczące opłaty za obsługę pożyczki w domu nie stanowią postanowień określających główne świadczenia stron umowy pożyczki i nie były uzgadniane z pozwaną D. G. indywidualnie,
co pozwala na ich kontrolę pod względem abuzywności.

Wymaga podkreślenia, iż pożyczkodawcy należą się od pożyczkobiorcy jedynie
te opłaty, które były uzasadnione obowiązkami wynikającymi z łączącej strony umowy,
a więc rekompensujące koszty związane z zawarciem umowy, czy nienależytą jej realizacją przez pożyczkobiorcę. Za niedozwolone uznać należy postanowienia umowne, które zmierzają do zachwiania równorzędności stron stosunku prawnego, nakładając na pożyczkobiorcę nieuzasadnione i krzywdzące obciążenia, bez adekwatnej odpłaty po stronie pożyczkodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2006 r., I CSK 173/06). W ocenie Sądu porównanie wysokości opłaty za obsługę pożyczki w domu (1.160,50 zł) z kwotą udzielonej pożyczki (1.400 zł) oraz kwotą której przekazanie pozwanej powód wykazał (1013,23 zł), czasu na jaki została ona udzielona, jak i rzeczywiście poniesionymi przez pożyczkodawcę kosztami (które nie zostały wskazane ani w treści umowy pożyczki, ani wykazane w niniejszym postępowaniu) prowadzi do wniosku, iż w przedmiotowym stanie faktycznym zachodzi nieusprawiedliwiona dysproporcja na niekorzyść pozwanej, pozwalająca uznać przedmiotową opłatę za wygórowaną i tym samym zawierającą w sobie nadmierny element obciążenia pożyczkobiorcy, prowadzący do zachwiania równowagi stron stosunku zobowiązaniowego. Wysokość opłaty za obsługę pożyczki w domu została określona w sposób dowolny, odbiegający od rzeczywistych kosztów, skutkiem czego postanowienia te sprzeczne były z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały interes konsumenta, nie wiązały zatem pozwanej jako konsumenta. Strony jednakże były związane umową w pozostałym zakresie.

Sąd miał także na uwadze, iż zastrzeganie tego rodzaju zawyżonej opłaty wynoszącej ponad 80% kwoty pożyczki zmierza do obejścia przepisów regulujących wysokość odsetek maksymalnych, tj. art. 359 § 2 ¹ k.c., stanowiącego, iż maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Postanowienia umowne wprowadzające obok odsetek maksymalnych wygórowaną prowizję, nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych. Pobierane opłaty za czynności związane z pożyczką nie mogą bowiem stanowić dodatkowego źródła wzbogacenia pożyczkodawcy celem obejścia przepisów prawa. Postanowienie umowne zmierzające do obejścia prawa jest nieważne (art. 58 § 1 i 3 k.c.). Pozwana, w ocenie Sądu, płacąc prowizję za obsługę pożyczki w domu miała ponieść ukryte, wysokie koszty pożyczki.

W niniejszej sprawie, biorąc pod uwagę, że mamy do czynienia z obrotem konsumenckim, Sąd uznał, że zastosowany przez powoda w umowie zabieg prowadzi do naruszenia interesów konsumenta. Zastrzeżenie takich prowizji - opłat, zmierzające w istocie do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych jest niedopuszczalne (art. 359 § 2 1k.c.), a zatem jako sprzeczne z ustawą – nieważne (art. 58 § 1 k.c.).

Zgodnie z tym przepisem czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca
na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Wobec braku przepisu przewidującego inny skutek zastrzeżenia zawyżonych opłat dodatkowych – jest ono nieważne, a zatem Sąd nie mógł uwzględnić żądania w tym zakresie.

Pogląd o możliwości potraktowania prowizji jako sposobu obejścia przepisów
o odsetkach maksymalnych był wielokrotnie wyrażony w orzecznictwie sądów powszechnych. Sąd w niniejszej sprawie całkowicie podziela stanowisko, że postanowienia umowne, wprowadzające wygórowaną prowizję (ewentualnie inne dodatkowe opłaty), nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych (por. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 2016-01-21, sygn. akt III Ca 1712/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 lutego 2015 r., V ACa 622/14;).

W związku z powyższym pozwanej nie wiążą postanowienia umowne, dotyczące obowiązku zwrotu pożyczkodawcy opłaty za obsługę pożyczki w domu, obowiązana jest ona jednak do zwrotu kwoty udzielonej jej pożyczki wraz z kosztami (opłatą przygotowawczą) i odsetkami, na warunkach określonych w umowie pożyczki. Po odjęciu od wskazanej w umowie kwoty łącznego zobowiązania do spłaty w wysokości 2.893,32 zł opłaty za obsługę pożyczki w domu w wysokości 1.160,50 zł, do zapłaty przez pozwaną pozostaje kwota 1.732,82 zł. Powód wskazał, że pozwana spłaciła zobowiązanie wynikające z przedmiotowej umowy w kwocie 1.950 zł, wobec czego w ocenie Sądu zaspokoiła roszczenie względem pożyczkodawcy. Warto podkreślić ponadto, iż powód nie wykazał aby pożyczkodawca wypłacił pozwanej całą należność z umowy pożyczki.
Z treści zawartej umowy wynika, iż przy jej podpisaniu pozwanej została wypłacona pierwsza transza w wysokości 1.013,23 zł. Strona powodowa nie wykazała natomiast, iż pożyczkodawca przekazał D. G. drugą część należności – tj. kwotę 386,77 zł.

Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił powództwo w całości

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku zaocznego z dnia 23 grudnia 2019 roku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.

(...), dnia 12 lutego 2020 roku

S.S.R. Agata Kłosińska