Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2020r.

Sąd Rejonowy w Kętrzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 stycznia 2020 r. w K.

sprawy z powództwa J. B.

przeciwko P. B., Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej

I.  uzgadnia treść księgi wieczystej (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K. dla własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku nr (...) przy ul. (...) w K. z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, że nakazuje wykreślić w dziale II jako uprawnionego w udziale 1/1 J. B. i w to miejsce nakazuje wpisać jako uprawnionych J. B. w udziale w wysokości 3/4 części i P. B. w udziale w wysokości 1/4 części,

II.  koszty procesu pomiędzy stronami wzajemnie znosi,

III.  odstępuje od obciążenia pozwanych kosztami sądowymi , od których uiszczenia powódka została zwolniona

UZASADNIENIE

Powódka J. B. wniosła o usunięcie niezgodności księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wpisanie w dziale II księgi wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K. dla nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny, położony w K. przy ul. (...), prawa własności ¾ części udziału we własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu na rzecz J. B. oraz ¼ części udziału we własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu na rzecz P. B., w miejsce dotychczasowego wpisu prawa własności na rzecz J. B.. Powódka już w 2017 r. złożyła pozew o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, który to pozew został oddalony ze względu na błędnie sformułowane żądanie. W związku z tym powódka wniosła o zaliczenie na poczet dowodów dokumentów znajdujących się w sprawie sygn. akt (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K., zakończonej prawomocnym wyrokiem z dnia 06 września 2018 r. oraz postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku wydanego przez Sąd Rejonowy w Kętrzynie w sprawie (...). Powódka wniosła również o zwolnienie jej z kosztów sądowych, gdyż wysokość opłaty sądowej przekracza możliwości finansowe powódki. W uzasadnieniu podniosła, iż 28 listopada 1997 r. mąż powódki otrzymał od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. przydział lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...). W lokalu tym miała prawo zamieszkać powódka. W dniu 05.06.2001 r. mąż powódki M. B. (1) zmarł. W wyniku przeprowadzonego przed Sądem Rejonowym w K.postępowania spadkowego, postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 20 marca 2002 r. w sprawie (...) spadek po zmarłym M. B. (1) z mocy ustawy nabyli żona J. B. – powódka oraz syn P. B. w udziałach po ½ części. W związku z tym, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest dziedziczne, powódka wraz z synem odziedziczyli je w udziałach po ½ części. Niemniej jednak Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w K., po śmierci M. B. (1), w dniu 14.05.2002 r. zawarła z powódką umowę na lokal mieszkalny nr (...) i przyznała powódce dotychczas zajmowane mieszkanie położone przy ul. (...) na warunkach spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Na podstawie tej umowy wpisano spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego powódki do księgi wieczystej nr KW (...). W opinii powódki umowa z dnia 14.05.2002 r. jest nieważna z mocy prawa, ponieważ została zawarta pod reżimem ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z dnia 15.12.2000 r. (Dz. U. z 2001 r., nr 4, poz. 27). Zgodnie z art. 37 wymienionej ustawy, po wejściu w życie ustawy spółdzielnia mieszkaniowa nie może ustanawiać spółdzielczych własnościowych praw do lokali mieszkalnych, spółdzielczych praw do lokali użytkowych, w tym garaży, ani praw do miejsc postojowych w wielostanowiskowych lokalach garażowych. Ponowne ustanowienie spółdzielczych własnościowych praw do lokali mieszkalnych mogło nastąpić dopiero po 15.01.2003 r., kiedy to weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw z dnia 19.12.2002 r. (Dz.U. z 2002 r., nr 240, poz. 2058). Skutkiem tego ważność zachował przydział nr (...) z dnia 28.11.1997 r. Wobec tego, że obecnie podstawą wpisu w księdze wieczystej jest nieważna umowa, niezbędnie jest sądowe ustalenie jej treści z rzeczywistym stanem prawnym.

Pozwany P. B. poparł pozew złożony przez powódkę i wyraził zgodę na treść żądania.

Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w K. w odpowiedzi na pozew uznała powództwo co do zasady i wniosła o usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K. pod numerem (...) dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu położonego w K., przy ul. (...), z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie w dziale II w w/w księgi, z rubryki „uprawnieni” – J. B. oraz rubryki „udział” 1/1 i wpisanie w odpowiednio – J. B. w części ¾ udziału w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu oraz P. B. w części ¼ udziału w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu. Pozwana uznaje pozew co do zasady, podważa jedynie okoliczności faktyczne przytoczone w pozwie. Powódka wskazała, iż niezgodność treści księgi wieczystej z faktycznym stanem prawnym wynika z winy pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej, z czym pozwana nie może się zgodzić. Pozwana podniosła, że zgodnie z treścią art. 38 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, w brzmieniu obowiązującym od 06 lipca 2001 r. do 14 stycznia 2003 r., zatem w chwili śmierci M. B. (1), do istniejących w dniu wejścia w życie ustawy o spółdzielczych własnościowych praw do lokali mieszkalnych, spółdzielczych praw do lokali użytkowych, w tym garaży oraz praw do miejsc postojowych w wielostanowiskowych lokalach garażowych, stosowano przepisy niniejszej ustawy, a w zakresie w niej nieuregulowanym – przepisy art. 208 §3, art. 213 §1, art. 215-217, art.223-231 i art. 238 §3 ustawy Prawo Spółdzielcze. Biorąc pod uwagę treść art. 228 prawo spółdzielcze, w brzmieniu obowiązującym od 06 lipca 2001 r. do 14 stycznia 2003 r., odpowiednie zastosowanie miła treść art. 233 ustawy prawo spółdzielcze, w brzmieniu obowiązującym od 06 lipca 2001 r. do 14 stycznia 2003 r., zgodnie z którym jeżeli prawo do domu jednorodzinnego czy też mające odpowiednie zastosowanie – własnościowe prawo do lokalu, przeszło na kilku spadkobierców, powinni oni, w terminie jednego roku od dnia otwarcia spadku, wyznaczyć spośród siebie pełnomocnika w celu dokonywania czynności prawnych związanych z wykonywaniem tego prawa, włącznie z zawarciem w ich imieniu umowy o przeniesienie własności. W razie bezskutecznego upływu tego terminu, na wniosek spadkobierców lub spółdzielni, sąd w postępowaniu nieprocesowym wyznaczy przedstawiciela. Powódka wraz z synem spełniała wymagania przytoczonego przepisu, a składając wniosek aktualizacyjny w dniu 04 marca 2002 r., zawiadomiła o śmierci M. B. (1), lecz nie wskazała innych osób zgłoszonych do wspólnego zamieszkania. Jednocześnie dostarczyła oświadczenie P. B. o rezygnacji z członkostwa oraz przekazaniu pełnomocnictwa do wykonywania wszelkich przez powódkę jako pełnomocnika. Wobec czego podpisano z powódką dokument oznaczony jako umowa nr (...), który nie stanowił kolejnej umowy o ustanowienie nowego własnościowego prawa do lokalu, a jedynie potwierdzał wykonywanie praw w imieniu pozostałych spadkobierców zgodnie z treścią art. 233 ustawy prawo spółdzielcze. Ponadto pozwana wniosła o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych na podstawie art. 101 kpc.

Sąd ustalił, co następuje:

Księga wieczysta (...) prowadzona jest dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...). Przedmiotowy lokal należy do zasobów Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K.. Księga wieczysta lokalu została założona 14.08.2007 r. na wniosek J. B. na podstawie umowy na lokal mieszkalny nr (...) z dnia 14.05.2002 r., w której J. B. została wskazana jako główny lokator lokalu oraz zaświadczenia Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 13.08.2007 r., stwierdzającego posiadanie przez J. B. własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w K..

(dowód: odpis księgi wieczystej (...) – k. 35-36 akt (...) oraz wniosek o założenie księgi wieczystej – k. 1-2, umowa nr (...) z dnia 14.05.2002r. – k. 3, zaświadczenie spółdzielni z dnia 13.08.2007r. nr KF/360/49/KW/2007r. – k. 4 akt księgi wieczystej (...))

W dniu 02.05.1988 r. M. B. (1) otrzymał w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. (obecna nazwa Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w K.) przydział lokalu mieszkalnego przy ul. (...) o powierzchni 60,4 m ² na warunkach lokatorskiego prawa do lokalu. W chwili przydziału lokalu M. B. (1) pozostawał w związku małżeńskim z J. B., małżonkowie posiadali syna P. B.. Oboje zostali wskazani w przydziale jako lokatorzy. W dniu 05.09.1995 r. w poczet członków spółdzielni została przyjęta J. B.. Na wniosek M. i J. B. spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu zostało przekształcone na własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu dnia 29.11.1997r. Zostało to potwierdzone przydziałem nr (...) z dnia 29.11.1997r.

(dowód :przydział lokalu mieszkalnego nr (...) z dnia 02.05.198r., przydział lokalu mieszkalnego nr (...) z dnia 29.11.1997r. – teczka lokalu przy ul (...), bezsporne)

W dniu 05.06.2001r. M. B. (1) zmarł. Prawomocnym postanowieniem z dnia 20.03.2002 r. w sprawie I Ns 73/02 Sąd Rejonowy w Kętrzynie stwierdził nabycie spadku po M. B. (1) przez żonę J. B. i syna P. B. w ½ części przez każde z nich.

(dowód:prawomocne postanowienie SR Kętrzyn z dnia 20.03.2002r. w sprawie (...) – k. 12 akt(...) )

W dniu 04.03.2002 r. J. B. złożyła do spółdzielni wniosek aktualizacyjny w którym wskazała, iż M. B. (1) zmarł 05.06.2001 r. i wniosła o wydanie jej mieszkania przy ul (...).

Uchwałą z dnia 14.05.2002 r. zarząd spółdzielni stwierdził ustanie członkostwa M. B. (1), stwierdzając jednocześnie na podstawie postanowienia sądu, iż prawo do spadku uzyskała żona J. i syn P..

W dniu 14.05.2002 r. P. B. na druku spółdzielni złożył oświadczenie o ustanowieniu pełnomocnictwa do reprezentowania prawa do mieszkania własnościowego położonego w K. przy ul. (...) nabyte w spadku po zmarłym M. B. (2) na rzecz matki J. B..

(dowód:wniosek aktualizacyjny, uchwała zarządu spółdzielni i oświadczenia P. B. z dnia 14.05.2002 r. – teczka lokalu)

W dniu 14.05.2002 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa zawarła z J. B. umowę na lokal mieszkalny nr (...), zgodnie z którą zarząd spółdzielni zobowiązywał się do wydania J. B. mieszkania kategorii M-4 na warunkach własnościowego prawa do lokalu przy ul. (...) w K. .

(dowód :umowa nr (...) z dnia 14.05.2002r. – k. 3 akt księgi (...))

W księdze wieczystej (...) J. B. jest wskazana jako jedyna osoba, której przysługuje własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w K..

(dowód :odpis księgi wieczystej (...) – k. 35-36 akt(...) )

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt sprawy(...), odpisu ksiąg wieczystych nieruchomości, dokumentów urzędowych w postaci postanowienia Sądu Rejonowego w K. z dnia 20.03.2002 r. w sprawie (...) oraz dokumentów spółdzielni zawartych w aktach księgi wieczystej (...) oraz teczce lokalu.

Mając na uwadze ustalony powyżej stan faktyczny należało w ocenie Sądu dojść do wniosku, iż niewątpliwie treść księgi wieczystej (...) w zakresie wpisanego prawa do własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego dotknięta jest niezgodnością z rzeczywistym stanem prawnym, polegającą na nieuwzględnieniu właściwego udziału powódki oraz pozwanego P. B. w tym prawie, wynikających z dziedziczenia po M. B. (1).

Stosownie do ustaleń stanu faktycznego należy zauważyć, księga wieczysta dla własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu została założona m.in. na podstawie zaświadczenia wydanego 13.08.2007 r. przez spółdzielnię, które stwierdzało, iż J. B. posiada własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu przy ul. (...). Zaświadczenie wskazywało ją jako jedyną uprawnioną i łącznie z umową na lokal mieszkalny nr (...) z dnia 14.05.2002 r., stanowiło podstawę wpisu tego prawa wyłącznie na rzecz J. B. jako jedynej uprawnionej. Wskazana umowa również zawierała informację, iż powódka J. B. jest jedyną uprawnioną z tytułu tego prawa.

W aktualnym stanie prawnym, stosownie do ustawy z dnia 15 grudnia 2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych (j.t.: Dz. U. z 2018r., poz. 845) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest ograniczonym prawem rzeczowym. Jest prawem zbywalnym, przechodzi na spadkobierców i podlega egzekucji. (art. 17 ² ust. 1 ustawy). W ten sam sposób prawo to było ukształtowane w dacie jego nabycia przez M. B. (1) i J. B., tj. dnia 29.11.1997 r., co wynikało z obowiązującego wówczas art. 223 ust. 1 ustawy z 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze (j.t.: Dz.U. z 1995r. Nr 54, poz. 288 ze zm. Dz.U. z 1997r. Nr 111, poz.723 ).

W dacie śmierci M. B. (1), tj. 05.06.2001r. obowiązywały przepisy Ustawy z dnia 15.12.2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych , które weszły w życie 24.04.2001r. W myśl art. 37 tej ustawy, po jej wejściu w życie spółdzielnia mieszkaniowa nie mogła ustanawiać nowych spółdzielczych własnościowych praw do lokali mieszkalnych. Natomiast, na podstawie art. 38 ustawy, do istniejących w dniu wejścia w życie ustawy spółdzielczych własnościowych praw do lokali mieszkalnych, zastosowanie miały, w zakresie nieuregulowanym w ustawie — przepisy art. 208 § 3, art. 213 § 1, art. 215—217, art. 223—231 i art. 238 § 3 ustawy — Prawo spółdzielcze.

Według stanu prawnego obowiązującego w dacie śmierci M. B. (1), tj. zgodnie z art. 228 Prawa spółdzielczego (w brzmieniu obowiązującym od 06.07.2001r. do 14.01.2003 r.), jeżeli własnościowe prawo do lokalu przeszło na kilku spadkobierców, przepis art. 233 § 1 tej ustawy stosuje się odpowiednio. Z kolei art. 233 §1 w/w ustawy stanowił, iż spadkobiercy ci powinni w ciągu jednego roku od dnia otwarcia spadku wyznaczyć spośród siebie pełnomocnika w celu dokonywania czynności prawnych związanych z wykonywaniem tego prawa.

P. B. przekazał Spółdzielni pełnomocnictwo do wykonywania wszelkich czynności przez powódkę. Na tej podstawie Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) zawarła z powódką dokument nazwany Umową nr (...), który według pozwanej Spółdzielni nie stanowił kolejnej umowy o ustanowienie nowego własnościowego prawa do lokalu, a jedynie stanowił potwierdzenie wykonywania praw w imieniu pozostałych spadkobierców, zgodnie z treścią art. 233 ustawy Prawo spółdzielcze.

W ocenie Sądu, istotne jest, iż zarówno przydział lokalu na warunkach lokatorskiego prawa do lokalu, jak też jego przekształcenie na własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu miały miejsce w trakcie trwania związku małżeńskiego J. B. i M. B. (1). Oznacza to, że własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu w dacie śmierci M. B. (1) należało do majątku wspólnego małżonków, stosownie do zasady wynikającej z art. 31§1 kro. Konsekwencją tego jest, iż zgodnie z art. 43§1 kro, do spadku po M. B. (1) wszedł jedynie udział we wskazanym prawie w wysokości ½ części. Pozostała ½ część stanowiła własność J. B. – jako przypadająca na nią część majątku wspólnego. Zważywszy, iż zgodnie z postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku po M. B. (1), J. B. i P. B. nabyli udziały w wysokości po ½ części spadku każde z nich, oznacza to, iż każde z nich nabyło w istocie ¼ część udziału we własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu przy ul. (...). Skutkiem tego J. B. faktycznie przysługuje ¾ udziału w tym prawie, natomiast P. B. – ¼ udziału.

W konsekwencji należało uzgodnić stan prawny księgi wieczystej zgodnie z żądaniem pozwu, wobec czego Sąd orezkł jak w punkcie I wyroku.

Rozstrzygając o kosztach Sąd uwzględnił i podzielił stanowisko Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia1965 r. w sprawie II CZ 110/65 ( LEX nr 4515, OSP 1966/7/177), zgodnie z którym zapisy art. 101 k.p.c. nie mają zastosowania w tych sytuacjach, w których uzyskanie skutku prawnego nie jest możliwe w inny sposób, jak tylko przez wytoczenie powództwa. W takich okolicznościach uznanie żądania pozwu przez stronę pozwaną nie wywołuje skutków prawnych i nie może doprowadzić do zastosowania art. 101 k.p.c., a co za tym idzie do zasądzenia kosztów procesu od strony powodowej na rzecz strony pozwanej. Tak samo Sąd Najwyższy - Izba Cywilna z dnia 15 lipca 1974 r. w sprawie I CZ 99/74, który uznał, że „przepis art. 101 KPC nie ma zastosowania w sprawach dotyczących stosunku prawnego - który może być ukształtowany tylko wyrokiem, choćby zamiary stron były całkowicie zgodne. W takiej sytuacji, jak wyjaśniono, należy stosować przez analogię przepis art. 104 KPC, który przewiduje wzajemne zniesienie kosztów procesu”. W niniejszej sprawie powódka nie miała innych możliwości prawnych, które dawałyby podstawę do zmiany treści księgi wieczystej, poza wytoczeniem niniejszego powództwa. W tych okolicznościach o kosztach procesu Sąd orzekł jak w punkcie II wyroku na podstawie art. 104 k.p.c. mając na względzie zgodne stanowisko stron co do zasadności powództwa.

Jednocześnie na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd odstąpił od obciążenia pozwanych kosztami sądowymi, od których uiszczenia powódka została zwolniona , mając na względzie uznanie powództwa przez pozwanych.