Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marcin Graczyk

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 lutego 2020 r. w Warszawie

sprawy K. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania K. Ś.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 17 maja 2019 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

Sygn. VII U 4267/19

UZASADNIENIE

W dniu 16 września 2019r. K. Ś. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 17 maja 2019r., znak: (...), odmawiającej przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, złożonej w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019 r. Odwołująca wniosła o przywrócenie terminu do złożenia skargi i przeliczenie emerytury zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Wskazała, że nie posiadała wiedzy o treści orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i o terminie do złożenia skargi, gdyż informacja ta nie była ogólnie dostępna i nagłośniona przez media, a ona nie posiada internetu z uwagi na brak możliwości finansowych. Gdy tylko dowiedziała się o ww. wyroku TK od znajomej, od razu złożyła w ZUS skargę o wznowienie postępowania (odwołanie z dnia 16 września 2019 r. k. 4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 30 grudnia 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że w dniu 21 marca 2019 r. został ogłoszony wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., stwierdzający, że art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 145 § 2 k.p.a. skargę o wznowienie postępowania można wnieść do organu rentowego w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W niniejszej sprawie skarga o wznowienie została wniesiona w dniu 14 maja 2019 r., a więc po upływie terminu. Odwołująca złożyła jednocześnie wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi, jednak nie uprawdopodobniła, że wniesienie skargi o wznowienie postępowania po terminie nastąpiło bez jej winy, wobec czego odmówiono jej wznowienia postępowania w sprawie emerytury zakończonego decyzją z dnia 11 grudnia 2013 r. (odpowiedź na odwołanie z dnia 30 grudnia 2019 r. k. 13 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. Ś., urodzona w dniu (...), ma przyznane prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 7 września 2008 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 28 listopada 2008 r., znak: E (...). Wysokość emerytury obliczono na podstawie art. 53 w zw. z art. 46 ust. 1 i art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W kolejnych latach świadczenie było waloryzowane i przeliczane. Na dzień 1 marca 2011 r. jego wysokość ustalono na kwotę 1.785,33 zł (wniosek o emeryturę z załącznikami, k. 1 – 56 tom I a.r., decyzja ZUS z dnia 28 listopada 2008 r., znak: E (...) k. 113, decyzje ZUS w sprawie waloryzacji i przeliczenia emerytury k. 117-121 tom I a.r.).

W dniu 7 listopada 2013 r. K. Ś. złożyła w ZUS(...)Oddział w W. wniosek o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy decyzją z dnia 11 grudnia 2013 r., znak: (...) przyznał odwołującej prawo do emerytury powszechnej od dnia 7 grudnia 2013 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury, obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 1.604,83 zł. Organ rentowy wskazał, że jest ona świadczeniem mniej korzystnym i nadal będzie wypłacana emerytura ustalona według dotychczasowych zasad (wniosek o emeryturę z 7 listopada 2013r. k. 1, decyzja ZUS z dnia 11 grudnia 2013 r., znak: (...)k. 21-23 i nast. k. 25-31 tom II a.r.).

W dniu 6 marca 2019 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygn.
P 20/16, w którym orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zostało opublikowane w dniu 21 marca 2019 r. (okoliczność bezsporna).

W dniu 13 maja 2019 r. K. Ś. dowiedziała się od znajomej o wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie P 20/16 . Następnego dnia, tj. 14 maja 2019 r., złożyła w ZUS (...)Oddział w W. skargę o wznowienie postępowania w sprawie emerytury zakończonego prawomocną decyzją z dnia 11 grudnia 2013 r. Równocześnie ubezpieczona złożyła wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia w/w skargi (skarga o wznowienie postępowania wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu z dnia 14 maja 2019 r. k. 51 tom II a.r.).

Po rozpoznaniu powyższego wniosku ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 17 maja 2019 r. decyzję (znak: (...)), w której odmówił przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019 r. wszedł w życie 21 marca 2019r. Zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. odwołująca mogła wnieść skargę o wznowienie postępowania w terminie do 23 kwietnia 2019 r., uwzględniając dni wolne od pracy (Święta Wielkanocne). Skarga wpłynęła do Zakładu w dniu 14 maja 2019 r., a więc po ustawowym terminie. Jednocześnie organ rentowy podkreślił, że K. Ś. nie uprawdopodobniła we wniosku, że uchybienie powyższemu terminowi nastąpiło bez jej winy, wobec czego odmówiono jego przywrócenia (decyzja ZUS z dnia 17 maja 2019 r. k. 55-56 tom II a.r.).

Powyższy stan faktyczny, który nie był sporny pomiędzy stronami, Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, których wiarygodność nie budziła wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało oddaleniu.

Rozpoznanie sprawy w rozpatrywanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2019 r., poz. 1460), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Spór dotyczył jedynie prawa. Ponadto strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się wokół tego, czy w przypadku K. Ś. zachodzą podstawy do przywrócenia terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt P 20/16. We wskazanym orzeczeniu TK orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Jego publikacja w Dzienniku Ustaw nastąpiła w dniu 21 marca 2019 r.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018r. poz. 2096 – dalej jako „k.p.a.”) można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. To oznacza, że skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. został opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 21 marca 2019 r., to miesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego przed ZUS upłynął w dniu 21 kwietnia 2019 r. Dni 21 i 22 kwietnia 2019r. (kolejno niedziela i poniedziałek) przypadały jednak na pierwszy i drugi dzień Świąt Wielkiej Nocy, które są ustawowo wolne od pracy. Podzielić należy zatem stanowisko organu rentowego, że zgodnie z art. 57 § 3 i 4 k.p.a. termin do złożenia wniosku o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, a więc 23 kwietnia 2019 r. (wtorek). Odwołująca natomiast wniosła skargę o wznowienie postępowania dopiero w dniu 14 maja 2019 r., a więc z przekroczeniem terminu przewidzianego na jej złożenie.

Wymieniony termin jest terminem o charakterze procesowym, wobec czego ma do niego zastosowanie instytucja przywrócenia terminu (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 24 listopada 2010r., sygn. akt II SA/Go 710/10, LEX 753130). W przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jest ona uregulowana w art. 58 § 1 i 2, który stanowi, że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

Wraz ze skargą o wznowienie postępowania odwołująca w dniu 14 maja 2019 r. złożyła w ZUS wniosek o przywrócenie terminu do złożenia przedmiotowej skargi, wskazując, że nie miała wiedzy na temat orzeczenia TK, gdyż nie posiada internetu, a informacja ta nie była ogólnie dostępna i nagłośniona przez media. Okoliczności te nie były jednak dla organu rentowego przekonujące, zatem uznał, że odwołująca nie uprawdopodobniła braku winy w niezachowaniu terminu. Odwołując się od decyzji K. Ś. wskazywała na okoliczności, które w jej ocenie miały uprawdopodobnić brak winy w uchybieniu terminowi. Stanowisko odwołującej koncentrowało się przede wszystkim na stwierdzeniu, że nie mogła dowiedzieć się o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego i jego wejściu w życie z uwagi na to, że nie ma dostępu do portali internetowych, a o orzeczeniu TK z 6 marca 2019 r. dowiedziała się dopiero od znajomej w dniu 13 maja 2019 r.

W ocenie Sądu powołane przez odwołującą okoliczności nie mogły stanowić potwierdzenia czy uprawdopodobnienia, że do uchybienia terminowi doszło bez winy odwołującej. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że kryterium braku winy jako przesłanka zasadności wniosku o przywrócenie terminu w rozumieniu art. 58 § 1 k.p.a. wiąże się z obowiązkiem strony zachowania szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Przywrócenie terminu może mieć miejsce, gdy uchybienie terminowi nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. Oznacza to, że przywrócenie uchybionego terminu uzasadniają wyłącznie takie obiektywne, występujące bez woli strony, okoliczności i zdarzenia, które pomimo dołożenia odpowiedniej staranności w prowadzeniu własnych spraw udaremniły dokonanie czynności we właściwym czasie. Można więc termin przywrócić, gdy strona w sposób przekonujący zaprezentowaną argumentacją uprawdopodobni brak swojej winy, a przy tym wskaże, że niezależna od niej przyczyna istniała przez cały czas, aż do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. W orzecznictwie podkreśla się także, że jako kryterium przy ocenie winy w uchybieniu terminu procesowego należy przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy, a contrario zatem, przywrócenie terminu nie jest dopuszczalne, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 października 2019r., I OSK 401/18). W kontekście powyższego sama okoliczność braku wiedzy o wydaniu wyroku przez Trybunał Konstytucyjny co do zasady nie może zostać uznana za przesłankę uzasadniającą przywrócenie terminu, ponieważ orzeczenia Trybunału, jako akty powszechnie obowiązujące, podlegają niezwłocznemu i obowiązkowemu ogłoszeniu w dzienniku urzędowym. Publikacja w dzienniku urzędowym stanowi główną i nadrzędną formę ogłoszenia aktów normatywnych i orzeczeń, a przez to również ich upublicznienia, w celu stworzenia możliwości zapoznania się z treścią danego aktu lub orzeczenia przez ogół społeczeństwa. Tym samym publikacja orzeczenia w dzienniku urzędowym stwarza domniemanie powszechnej znajomości prawa. Nie wyklucza to potencjalnych sytuacji, kiedy strona z przyczyn obiektywnych nie miała możliwości uzyskania wiedzy, co do faktu wydania i wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2017r., (...); z dnia 31 maja 2017r., (...)).

W świetle zaprezentowanych poglądów judykatury, w przypadku powoływania się na brak wiedzy o wyroku Trybunału Konstytucyjnego, uprawdopodobnienie braku winy w uchybieniu terminu do złożenia skargi ulega pewnej modyfikacji, polegającej na konieczności podniesienia takich okoliczności, które obiektywnie uzasadniałyby brak możliwości dowiedzenia się przez stronę o wejściu w życie takiego orzeczenia. W ocenie Sądu, w przypadku odwołującej takie okoliczności nie zachodziły. Przytaczane przez odwołującą okoliczności, takie jak brak internetu i dostępu do mediów społecznościowych nie mogły jednoznacznie przesądzać o braku możliwości powzięcia informacji o ogłoszeniu powyższego orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył, że przedmiotowy wyrok Trybunału został nie tylko ogłoszony w dniu 6 marca 2019 r., lecz również opublikowany w Dzienniku Ustaw RP w dniu 21 marca 2019 r. Poza tym informacje o wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny ww. wyroku były rozpowszechniane za pomocą różnych środków medialnych, w tym również w telewizji i w prasie. Odwołująca mogła zatem, o ile dołożyłaby staranności, dowiedzieć się, że TK w dniu 6 marca 2019 r. wydał orzeczenie stwierdzające niezgodność z Konstytucją RP przepisu dotyczącego kobiet urodzonych w (...) r., tym bardziej, że nie wykracza poza zakres dbania o własny interes poszukiwanie informacji istotnych dla własnej sytuacji prawnej, w tym też dotyczących potencjalnej zmiany stanu prawnego na skutek zmiany przepisów lub związanych z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 31 sierpnia 2017r., III AUa 109/16). Także na organie rentowym nie ciąży obowiązek informowania ubezpieczonych o każdej o zmianie stanu prawnego, jak również o treści orzeczeń wydawanych przez Trybunał Konstytucyjny. Niemniej jednak, w przypadku wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. w siedzibie organu rentowego została upubliczniona informacja o przedmiotowym orzeczeniu, jego skutkach oraz kręgu zainteresowanych osób, których orzeczenie to dotyczy, jednocześnie wskazując na możliwość wniesienia skargi o wznowienie postępowania zarówno przed organem rentowym, jak i przed sądem, ze wskazaniem terminów, w jakich należy wnieść skargi.

W opisanych okolicznościach Sąd Okręgowy ocenił zatem, że zaskarżona decyzja organu rentowego odpowiada prawu. Odwołanie podlegało więc oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)

M.St.