Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: sekr. sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 marca 2020r. w Warszawie

sprawy G. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o rekompensatę z tytułu pracy w warunkach szczególnych

na skutek odwołania G. M. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 11 stycznia 2019r., znak: (...)

oddala odwołanie.

Sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

G. M. (1) w dniu 25 marca 2019r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 11 stycznia 2019r., znak: (...), odmawiającej przyznania prawa do rekompensaty. Ubezpieczony zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

- art. 21 w związku z art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, poprzez przyjęcie, że nie wykazał 15 lat stażu pracy w szczególnym charakterze na stanowisku maszynisty żurawi wieżowych;

- art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie.

Mając na uwadze powyższe ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie prawa do rekompensaty oraz o zasądzenie od organu rentowego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że okres jego pracy w warunkach szczególnych można ustalić na podstawie akt osobowych, a w szczególności w oparciu o świadectwa pracy i inną zgromadzoną dotychczas dokumentację pracowniczą. Zaznaczył przy tym, że nie ma możliwości zgłoszenia się do pracodawców celem wystawienia świadectw pracy, ponieważ podmioty te nie istnieją lub zostały przejęte.

Ubezpieczony wskazał również, że wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, a jednocześnie mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej. Zdaniem ubezpieczonego, ustalenie przez właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego czy centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, że dane stanowisko należy do wykazu prac w warunkach szczególnych stwarza domniemanie faktyczne wykonywania takiej pracy. Wbrew powyższemu organ rentowy uznał, że przedstawiona przez ubezpieczonego dokumentacja, z której jednoznacznie wynika, iż pracował na stanowisku maszynisty żurawi wieżowych przez okres co najmniej 15 lat, jest niewystarczająca i wymaga przedstawienia stosownych świadectw pracy zgodnych z rozporządzeniem.

Jeśli chodzi zaś o brak dochowania terminu do złożenia odwołania od decyzji, to G. M. (1) podniósł, że stało się tak bez jego winy, gdyż z uzasadnienia decyzji nie wynika z jakich powodów organ rentowy odmówił przyznania prawa do rekompensaty. Pełnomocnik ubezpieczonego złożył więc wniosek do organu rentowego o wyjaśnienie wydanego rozstrzygnięcia i dopiero po uzyskaniu tych wyjaśnień w dniu 5 marca 2019r. można było ocenić, jakimi przesłankami kierował się ZUS przy wydawaniu zaskarżonej decyzji. W związku z tym w ocenie ubezpieczonego spełnione zostały przesłanki określone w art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. pozwalające na merytoryczne rozpoznanie sprawy przez Sąd (odwołanie z dnia 21 marca 2019r., k. 4-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 17 kwietnia 2019r. wniósł o oddalenie odwołania.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że na osobie zainteresowanej ciąży obowiązek przedłożenia dokumentacji zgodnie z art. 116 ust. 5 ustawy emerytalnej w związku z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. W przypadku G. M. (1) wszystkie polskie okresy ubezpieczenia zostały uwzględnione do ustalenia wysokości kapitału początkowego, natomiast do okresu pracy w warunkach szczególnych zaliczono jedynie 6 lat, 11 miesięcy i 22 dni, tj. okresy jego zatrudniania od 24 września 1979r. do 15 września 1985r. oraz od 1 listopada 1987r. do 31 października 1988r. To zaś oznacza, że ubezpieczony nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy wskazał również, że obowiązujące przepisy emerytalno-rentowe nie pozwalają we własnym zakresie ustalać okresów pracy w szczególnych warunkach w oparciu o m.in. zeznania zgłoszonych świadków, czy też przedłożoną niepełną dokumentację. Zdaniem ZUS, G. M. (1) nie spełnił przesłanki wynikającej z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, a więc jego odwołanie powinno podlegać oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. (odpowiedź na odwołanie z dnia 17 kwietnia 2019r., k. 19-22 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

G. M. (1), ur. (...), w latach 1969 - 1972 był uczniem Technikum Budowlanego im. W. (...) w Ł.. Do szkoły uczęszczał na zajęcia lekcyjne przez trzy dni w tygodniu. Czas nauczania w poszczególnych dniach był zróżnicowany. Jednocześnie w okresie od 1 września 1969r. do 24 czerwca 1972r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) z siedzibą w Ł. na stanowisku ucznia mechanika maszyn budowlanych, gdzie odbywał praktyki na różnego rodzaju sprzęcie budowalnym takim jak: koparki, spycharki, dźwigi samojezdne oraz dźwigi torowe i wieżowe. Najpierw obserwował pracę operatora danego sprzętu, a potem sam ćwiczył jego obsługę (zeznania G. M. (1), k. 60 a.s., świadectwo pracy z dnia 20 czerwca 1972r., k. 4 akt kapitałowych).

W późniejszym okresie ubezpieczony był zatrudniony:

- w (...) Kombinacie (...) z siedzibą w Ł. w okresie od 26 czerwca 1972r. do 30 września 1972r. na stanowisku mechanika maszyn budowlanych (świadectwo pracy z dnia 30 września 1972r., k. 4 akt kapitałowych);

- w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 1 października 1972r. do 31 lipca 1979r. na stanowisku maszynisty żurawia wieżowego, gdzie ukończył kurs dla maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych (żurawi wieżowych). W tym okresie ubezpieczony nie obsługiwał innych maszyn. Zdarzało się, że był na krótki czas kierowany do innych prac, co miało miejsce w okresie przestoju czy w trakcie przenoszenia maszyn na inne budowy. Wówczas pracował w pogotowiu technicznym (zeznania G. M. (1), k. 60-61 a.s., świadectwo pracy z dnia 8 sierpnia 1979r., k. 5 akt kapitałowych);

- w Przedsiębiorstwie (...)'' z siedzibą w W. w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 24 września 1979r. do 31 października 1988r., na stanowiskach: maszynisty żurawi wieżowych od 24 września 1979r. do 15 września 1985r. i od 1 listopada 1987r. do 31 października 1988r. oraz mistrza eksploatacji, montażu i napraw od 24 stycznia 1987r. do 31 października 1987r. Natomiast w okresie od 16 września 1985r. do 31 grudnia 1986r. ubezpieczony pracował na budowie eksportowej K. Elektrowni (...) w ZSRR na stanowisku operatora (pismo z dnia 27 sierpnia 1986r., k. 21 tom I a.e., świadectwo pracy z dnia 31 października 1988r., k. 14 a.s., zaświadczenie końcowe z zatrudnienia na budowie z dnia 8 grudnia 1986r. i pismo z dnia 29 grudnia 1986r., k. 16-17 a.s. i k. 15-18 tom I a.e.).

Pracodawca G. M. (1) - Przedsiębiorstwo (...)'' z siedzibą w W., wystawił ubezpieczonemu świadectwo pracy w warunkach szczególnych, w którym potwierdził, że w okresach od 24 września 1979r. do 15 września 1985r. oraz od 1 listopada 1987r. do 31 października 1988r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace maszynisty ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych na stanowisku maszynista żurawi wieżowych, wymienionym w wykazie A, dziale V pod pozycją 3, pkt 5, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i (...), na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do jej wzrostu (świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, k. 11 tom I a.e.).

G. M. (1) w dniu 20 grudnia 2018r. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniosek o przyznanie prawa do emerytury wraz z rekompensatą. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydał decyzję z dnia 11 stycznia 2019r., znak: (...) w której odmówił przyznania prawa do rekompensaty w związku z utratą możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (wniosek z dnia 20 grudnia 2018r., k. 1 tom II a.e., decyzja z dnia 11 stycznia 2019r., k. 6 tom II a.e.).

Ubezpieczony, za pośrednictwem swego pełnomocnika, w dniu 15 lutego 2019r. złożył w ZUS pismo z prośbą o wyjaśnienie decyzji odmawiającej przyznania rekompensaty (pismo z 15 lutego 2019r., k. 9 tom II a.e.). Pismem z dnia 5 marca 2019r. organ rentowy udzielił ubezpieczonemu odpowiedzi, a w dniu 25 marca 2019r. ubezpieczony wniósł odwołanie od decyzji z dnia 11 stycznia 2019r. (pismo ZUS z dnia 5 marca 2019r., k. 11 tom II a.e., odwołanie z dnia 21 marca 2019r., k. 4 – 6 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów oraz częściowo w oparciu o zeznania ubezpieczonego.

Dowody z dokumentów, zgromadzone w aktach organu rentowego oraz dołączone do odwołania, Sąd ocenił jako wiarygodne. Ich autentyczność i treść nie budziły wątpliwości stron i Sądu, dlatego stały się podstawą poczynionych ustaleń we wskazanym zakresie.

Zeznania ubezpieczonego nie w pełni zasługiwały na wiarę. Sąd ocenił je jako wiarygodne w części odnoszącej się do okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...) w Ł.. Ubezpieczony, charakteryzując ten okres pracy, opisał jakie czynności wykonywał i w jakim wymiarze czasu pracy i jego zeznania w tym zakresie korespondowały z tym co wynika ze świadectwa pracy z dnia 8 sierpnia 1979r. To samo dotyczy również okresów jego pracy w Przedsiębiorstwie (...) w W. (od 24 września 1979r. do 15 września 1985r. oraz od 1 listopada 1987r. do 31 października 1988r.), kiedy zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 31 października 1988r. oraz świadectwem pracy w warunkach szczególnych G. M. (1) pracował jako maszynista żurawi wieżowych w pełnym wymiarze czasu pracy. Jeśli chodzi zaś o okres od 24 stycznia 1987r. do 31 października 1987r., to Sąd – tak jak wynika z wymienionych dokumentów – przyjął, że G. M. (1) nie wykonywał pracy maszynisty żurawi wieżowych. Ubezpieczonemu w tej części jego zeznań, w której twierdził inaczej, Sąd więc nie dał wiary.

Jako niezasługujące na wiarę Sąd ocenił zeznania ubezpieczonego dotyczące rodzaju pracy i wymiaru czasu pracy wykonywanej podczas nauki w Technikum w latach 1969 – 1972. Ubezpieczony zeznał m.in. że pracę w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) z siedzibą w Ł. wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy. Podał, że pracował 6 dni w tygodniu. Tymczasem praca młodocianych, a taką osobą był wówczas ubezpieczony, nie mogła i nie odbywała się w takich ramach czasowych, o czym dalej będzie jeszcze mowa. Sąd ocenił jako niewiarygodne zeznania ubezpieczonego także i w tej części, w której wskazał, że w omawianym okresie był maszynistą żurawi wieżowych. Jego praca w owym czasie, będąca w istocie nauką zawodu polegała na obserwacji pracy wykonywanej przez operatora i na samodzielnym ćwiczeniu obsługi. Ubezpieczony wówczas nie mógł natomiast swobodnie i samodzielnie wykonywać obowiązków jako maszynista żurawia wieżowego, takiej pracy więc w tym czasie nie wykonywał.

Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom G. M. (1) także w tej części, w której wskazał, że w okresie zatrudnienia w (...) Kombinacie (...) z siedzibą w Ł. od 26 czerwca 1972r. do 30 września 1972r. pracował jako maszynista żurawia wieżowego. Przesłuchanie ubezpieczonego, obok świadectwa pracy z dnia 30 września 1972r., było jedynym dowodem dotyczącym ww. okresu pracy. Ubezpieczony odnośnie tego zatrudnienia nie przedstawił ani innych dokumentów, które potwierdziłyby to co zeznał, ani świadków. Sąd opierał się zatem na jedynym dostępnym dokumencie, którym jest świadectwo pracy, z którego wynika, że ubezpieczony w (...) Kombinacie (...) z siedzibą w Ł. był zatrudniony na stanowisku mechanika maszyn budowlanych. Tenże dokument nie daje podstaw do ustalenia, że ubezpieczony był maszynistą żurawi wieżowych. Jego zeznania wskazujące na taką okoliczność są niewystarczające. Nie zostały poparte innymi dowodami, a ten dokument, który się zachował, o którym była mowa, wskazuje na inne stanowisko pracy niż podał ubezpieczony. Sąd nie dał więc wiary ubezpieczonemu w tej części.

Z podobnych względów Sąd doszedł do wniosku, że nie zasługują na uwzględnienie w pełnym zakresie zeznania G. M. (1) dotyczące jego zatrudnienia od 16 września 1985r. do 31 grudnia 1986r., kiedy pracował na budowie eksportowej K. Elektrowni (...) w ZSRR. Wprawdzie ww. okres zatrudnienia został udokumentowany kilkoma dokumentami, z których wynika, że ubezpieczony był zatrudniony jako operator żurawia wieżowego czy operator, nie wynika z nich jednak w jakim wymiarze czasu pracy G. M. (2) tego rodzaju pracę wykonywał. Na wymiar czasu pracy nie wskazują zachowane dokumenty. Ubezpieczony nie wskazał również świadków – osób, które wówczas z nim pracowały i potwierdziłyby, czy praca operatora żurawia wieżowego była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy tym pokreślenia wymaga, że Sąd nie neguje faktu, że ubezpieczony pracując na budowie eksportowej wykonywał tego rodzaju pracę, jaka wynika z umów o pracę na budowie eksportowej, ale zgromadzony materiał dowodowy, w tym zeznania ubezpieczonego, są niewystarczające do ustalenia, że czynności te stanowiły znaczną część jego zadań pracowniczych czy też były jedyne.

Sąd pominął wniosek G. M. (1) o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu bhp. Zdaniem Sądu przeprowadzenie zawnioskowanego dowodu na okoliczność oceny charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w spornych okresach było bezcelowe, niepotrzebne i jedynie przedłużałoby postępowanie. Sąd, uwzględniając zgromadzony materiał i obowiązujące przepisy, był w stanie samodzielnie ocenić, czy ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jest to zresztą zgodne z poglądami prezentowanymi w orzecznictwie, z których wynika, że ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach co do zasady nie wymaga wiadomości specjalnych uzasadniających prowadzenie dowodu z opinii biegłego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30 marca 2000r., II UKN 446/99, OSNP 2001/18/562 i z dnia 8 stycznia 2009r., I UK 201/08, Lex nr 738338, wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 20 lipca 2016r., III AUa 240/16).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie G. M. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 11 stycznia 2019r., znak: (...) podlegało oddaleniu.

Regulacja dotycząca rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się ubezpieczony, została wprowadzona do ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz. U. z 2018r., poz. 1924). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia regulują art. 21-23 zamieszczone w Rozdziale III (...). Art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz, że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy emerytalnej. W art. 21 ust. 1 ww. ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy pomostowej wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, o której mowa w cytowanych przepisach, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy emerytalnej, wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy emerytalnej. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Skoro jednak, zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy pomostowej należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998r. Słuszność wskazanej interpretacji potwierdził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 17 grudnia 2015r. (III AUa 717/15, Lex nr 1964970).

Jeśli chodzi o wskazane wyżej przesłanki pozytywne nabycia prawa do rekompensaty, to analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948r., które przed 1 stycznia 2009r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty, będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43) – zwane rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego , do którego należy się odwołać na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazuje w § 2 ust. 1, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W rozważanym przypadku Sąd ocenił, że G. M. (2) nie legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji oraz w odpowiedzi na odwołanie wskazał, że uwzględnił taki okres przypadający jedynie na czas zatrudnienia ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...)'' z siedzibą w W. od 24 września 1979r. do 15 września 1985r. oraz od 1 listopada 1987r. do 31 października 1988r., a więc łącznie 6 lat, 11 miesięcy i 22 dni. Do okresu pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnił natomiast okresu przyuczania do zawodu w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) z siedzibą w Ł. w okresie od 1 września 1969r. do 24 czerwca 1972r. oraz zatrudnienia G. M. (1): w (...) Kombinacie (...) z siedzibą w Ł. w okresie od 26 czerwca 1972r. do 30 września 1972r., w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w Ł. od 1 października 1972r. do 31 lipca 1979r., a także w Przedsiębiorstwie (...)'' z siedzibą w W. od 24 stycznia 1987r. do 31 października 1987r. oraz okresu pracy od 16 września 1985r. do 31 grudnia 1986r. na budowie eksportowej K. Elektrowni (...) w ZSRR – we wszystkich przypadkach z uwagi na niewystarczające informacje wynikające z przedstawionych dokumentów.

Sąd oceniając, czy ww. okresy nieuwzględnione przez ZUS jako okresy wykonywania pracy w warunkach szczególnych powinny być zakwalifikowane zgodnie ze stanowiskiem ubezpieczonego, miał na względzie, że w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania prawa do rekompensaty, dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia. Wynika to z tego, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma takich ograniczeń dowodowych jak w postępowaniu przez Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być więc udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Z tego wynika, że brak świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, czy odpowiedniej adnotacji pracodawcy w świadectwie pracy, a więc dokumentów wystawianych przez pracodawcę zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, nie niweczy możliwości ustalenia, że zatrudnienie w danym okresie powinno było kwalifikowane jako wykonywane w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze. Jednak, by poczynić tego rodzaju ustalenie powinny być przestawione dowody, które nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że w danym okresie wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę, na jaką wskazuje wykaz A stanowiący załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Analizując okres pracy ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w Ł. od 1 października 1972r. do 31 lipca 1979r. (6 lat i 10 miesięcy), Sąd ustalił, że ubezpieczony pracował wówczas na stanowisku maszynisty żurawia wieżowego i stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę, o której mowa w wykazie A, dziale V, pod poz. 3 („Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych”) rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku. Wprawdzie w tym czasie bywało, że realizował czynności przy naprawach, co często zdarza się w przypadku obsługi ciężkich maszyn budowlanych, ale Sąd ocenił na podstawie tego, co ubezpieczony sam zeznał, że sytuacje takie były sporadyczne, gdyż przez znaczącą część czasu pracy przekraczającego 8 godzin, ubezpieczony obsługiwał żurawia wieżowego. Mając na względzie powyższe - mimo braku świadectwa pracy w warunkach szczególnych – Sąd przyjął, że wskazany okres należało uwzględnić do okresu pracy w warunkach szczególnych, tym bardziej że praca wykonywana u ww. pracodawcy na stanowisku maszynisty żurawi wieżowych, w pełnym wymiarze czasu pracy, została potwierdzona w świadectwie pracy z dnia 8 sierpnia 1979r.

Jeśli chodzi o okres pracy ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...)'' z siedzibą w W., to w przeważającym zakresie (od 24 września 1979r. do 15 września 1985r. oraz od 1 listopada 1987r. do 31 października 1988r.) okres ten został uwzględniony przez ZUS. Organ rentowy nie zaliczył zaś przypadających na zatrudnienie w tym Przedsiębiorstwie okresów: od 24 stycznia 1987r. do 31 października 1987r. oraz od 16 września 1985r. do 31 grudnia 1986r. W pierwszym z wymienionych okresów G. M. (1), zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 31 października 1988r., wykonywał pracę mistrza eksploatacji, montażu i napraw. Okres ten w świadectwie pracy w warunkach szczególnych, wystawionym przez pracodawcę, nie został uwzględniony, a zatem nie można było go uwzględnić jako okresu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony – mimo, że zeznawał inaczej – nie wykazał, że wykonywał w tym czasie pracę maszynisty żurawia wieżowego. Jego zeznania pozostające w ewidentnej sprzeczności ze złożonymi dokumentami – przy braku innych, dodatkowych dokumentów oraz świadków – są niewystarczające, by ocenić je jako wiarygodne i tylko na ich podstawie dokonać ustaleń sprzecznych z tym, co wskazują inne zgromadzone dowody.

W drugim z okresów (16 września 1985r. – 31 grudnia 1986r.) G. M. (1) u macierzystego pracodawcy w Przedsiębiorstwie (...)'' z siedzibą w W. korzystał z urlopu bezpłatnego. W tym czasie na podstawie umów o pracę na budowie pracował w ZSRR. Umowy dotyczące tego zatrudnienia, które znajdują się w materiale dowodowym wskazują, że powierzono G. M. (1) stanowiska: w jednej z umów – operatora, w drugiej – operatora żurawia wieżowego. Umowy nie wskazują jednak w jakim wymiarze czasu pracy na takich stanowiskach został zatrudniony ubezpieczony. Sąd więc, zgodnie z tym, co zostało wskazane w części obejmującej ocenę dowodów, przyjął że okresu tego nie można uwzględnić jako okresu pracy w warunkach szczególnych. Co prawda powierzone ubezpieczonemu na ten czas stanowiska wskazują, że wykonywał w ZSRR pracę zbieżną z tą, którą realizował w Polsce. Nie ma jednak – poza niewystarczającymi zeznaniami samego ubezpieczonego - dowodów, na podstawie których Sąd mógłby w sposób niebudzący wątpliwości ustalić, że praca ta była jedyną, realizowaną stale i pełnym wymiarze czasu pracy. Tego rodzaju ustalenie jest natomiast kluczowe, nie tylko bowiem stanowisko, które dana osoba zajmowała i czynności, które realizowała, decydują o możliwości uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku czy też prawa do rekompensaty. Niemniej istotne jest także to, czy tego rodzaju praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. O ile w przypadku zatrudnienia G. M. (1) w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku maszynisty żurawia wieżowego potwierdza świadectwo pracy, o tyle w przypadku pracy na budowie eksportowej dokument potwierdzający tego rodzaju okoliczność nie został przedstawiony. Okresu od 16 września 1985r. do 31 grudnia 1986r. Sąd nie uwzględnił więc jako okresu pracy w warunkach szczególnych.

W (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) z siedzibą w Ł. od 1 września 1969r. do 24 czerwca 1972r. ubezpieczony przyuczał się do wykonywania zawodu. Wynika to z tego, że w tym czasie, kiedy rozpoczynał ww. zatrudnienie, miał 15 lat i był uczniem szkoły. Nie miał więc żadnych uprawnień do tego, by obsługiwać jakiekolwiek maszyny budowalne. Nie mógł zatem wykonywać pracy polegającej na takiej obsłudze. Mógł jedynie do tego rodzaju pracy się przyuczać. Nie był więc maszynistą czy operatorem żurawia wieżowego w tym czasie. Tego rodzaju praca, którą rozporządzenie w sprawie wieku emerytalnego uwzględnia jako wykonywaną w warunkach szczególnych, polega na samodzielnej, stałej i wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy, obsłudze ciężkiego sprzętu budowlanego. Nie chodzi przy tym o przyuczanie się do takiej pracy, obserwację czynności operatora, trenowanie umiejętności na sprzęcie czy też o jego obsługę pod nadzorem osoby przyuczającej. Ubezpieczony, będąc zatrudnionym w ww. Przedsiębiorstwie, tego rodzaju czynności wykonywał, był więc uczniem - pomocnikiem maszynisty, a jako uczeń - pomocnik maszynisty nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych wymienionej w wykazie A. Zaliczeniu spornego okresu sprzeciwia się również regulacja § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. Analizując tę regulację w kontekście pracy młodocianych odbywających naukę zawodu w ramach umowy zawartej w zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy, w orzecznictwie podkreśla się, że młodociany, o którym mowa, miał status pracownika, również w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym, lecz ta kwalifikacja nie jest wystarczająca do uznania okresu nauki za okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach wykonywanej ze względu na obniżony czas pracy pracowników młodocianych. Uczeń przyuczany do wykonywania prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, określonych w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, nie mógł ich wykonywać i faktycznie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2009r., II UK 334/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 294, z dnia 20 stycznia 2011r., II UK 169/10, LEX nr 786387, z dnia 23 stycznia 2012r., II UK 96/11, LEX nr 1215433, z dnia 22 sierpnia 2012r., I UK 130/12, LEX nr 1265553, z dnia 25 kwietnia 2017r., II UK 176/16).

Zdaniem Sądu ubezpieczony nie pracował w warunkach szczególnych również w (...) Kombinacie (...) z siedzibą w Ł. w okresie od 26 czerwca 1972r. do 30 września 1972r. W tym okresie – wbrew temu co zeznał – nie mógł wykonywać pracy maszynisty żurawi wieżowych. Wskazują na to dwie okoliczności. Po pierwsze, jedyny dokument dotyczący tego zatrudnienia, przedstawiony przez ubezpieczonego, wskazuje że ubezpieczony zajmował w tym czasie stanowisko mechanika maszyn budowlanych. Tego rodzaju praca nie jest zaś tożsama z pracą, którą opisał w zeznaniach. Tej pracy rozporządzenie w sprawie wieku emerytalnego nie nadaje charakteru pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Po drugie, G. M. (1) w okresie czerwiec – wrzesień 1972r., kiedy pracował w (...) Kombinacie (...), nie miał uprawnień do obsługi żurawi wieżowych. Sam w zeznaniach wskazał, że takie uprawnienie zdobył po ukończeniu szkoły, przy czym nie oznaczył daty. Sąd – nie dysponując dokumentami tego dotyczącymi – oparł się na zapisie, jaki zamieszczono w świadectwie pracy z 8 sierpnia 1979r. Wynika z niego, że G. M. (1) dopiero w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w Ł., gdzie pracował od 1 października 1972r. do 31 lipca 1979r., ukończył kurs dla maszynistów ciężkich maszyn budowalnych i drogowych (żurawie wieżowe). Na tej podstawie można wnioskować, że pracując w (...) Kombinacie (...) ubezpieczony takich uprawnień jeszcze nie miał. Najpewniej więc, tak jak wskazuje świadectwo pracy, zajmował stanowisko mechanika maszyn budowlanych, a więc nie wykonywał w tym okresie pracy w warunkach szczególnych.

Podsumowując, okres pracy G. M. (1) w warunkach szczególnych, który Sąd uwzględnił, wynosi 13 lat, 9 miesięcy i 22 dni i nie jest wystarczający do przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty. To z kolei oznacza, że decyzja organu rentowego z dnia 11 stycznia 2019r. odpowiada prawu, a odwołanie, jako bezzasadne, należało oddalić na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)