Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Michalska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

w dniu 20 lutego 2020 r. w Warszawie

sprawy U. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania U. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 15 lipca 2019 r. znak:(...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

U. B. w dniu 16 sierpnia 2019 r. złożyła odwołanie za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie. Odwołująca zaskarżyła decyzję z dnia 15 lipca 2019 r., znak: (...) wnosząc o przywrócenie terminu do wniesienia skargi
o wznowienie postępowania w sprawie. W związku z tym ubezpieczona zarzuciła naruszenie art. 145a w związku z art. 58 k.p.a. Odwołująca wskazała, że o wyroku Trybunału Konstytucyjnego dowiedziała się kilka dni przed złożeniem skargi o wznowienie postępowania. Stwierdziła również, że uchybienie terminowi nie nastąpiło z jej winy, ponieważ nie była prowadzona akcja informacyjna przez podmioty państwowe ani Zakład Ubezpieczeń Społecznych dotycząca wydanego wyroku przez Trybunał Konstytucyjny ( odwołanie z dnia 16 sierpnia 2019 r., k. 3-5 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 26 sierpnia 2019 r. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Organ rentowy wskazał, że termin na zgłoszenie skargi o wznowienie postępowania upłynął w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, tj. 23 kwietnia 2019 r. z uwagi na wejście w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego w dniu 21 marca 2019 r. W jego ocenie odwołująca nie uprawdopodobniła, że uchybienie terminowi nastąpiło bez jej winy oraz nie wskazała kiedy ustała przyczyna ( odpowiedź na odwołanie z dnia 26 sierpnia 2019 r., k. 6
a. s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

U. B., urodzona w dniu (...), złożyła w dniu 27 stycznia 2014 r. wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. o przyznanie prawa do emerytury ( wniosek z dnia 27 stycznia 2014 r., k. 1 a. e.).

Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy wydał decyzję z dnia 28 lutego 2014 r., znak: (...), zgodnie z którą przyznał odwołującej prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2014 r. ( decyzja z dnia 28 lutego 2014 r., k. 19 a. e.).

W dniu 6 marca 2019 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygn. akt
P 20/16, na podstawie którego orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2019 r. poz. 39 ze zm.) zwanej dalej ,,ustawą’’,
w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2017 r. w zakresie, w jakim dotyczy kobiet urodzonych w (...) r., które przed dniem 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 ustawy. W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał, że wprowadzony ustawą nowy system świadczeń emerytalnych przewiduje jedynie przejściowe utrzymanie preferencyjnych rozwiązań dotyczących możliwości nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Zasadniczo regulacja ta dotyczy tylko tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie tej ustawy, tj. 1 stycznia 1999 r. osiągnęli, bez względu na płeć, wiek co najmniej 50 lat, a więc urodzili się nie później niż w dniu 31 grudnia 1948 r. Odstępstwo od tej zasady dotyczy osób, które urodziły się w latach 1949-1968. Jest ono obwarowane kolejnymi warunkami, w tym w szczególności uzależnione jest od spełnienia przesłanki nabycia prawa do emerytury do dnia 31 grudnia 2008 r. Możliwość nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 46 w związku z art. 29 ustawy przez kobiety także nie dotyczy wszystkich kobiet urodzonych w latach 1949-1968, lecz tylko tych, które urodziły się nie później niż do dnia 31 grudnia 1953 r. ze względu na wymóg nabycia prawa do emerytury do dnia 31 grudnia 2008 r. Zakwestionowane regulacje prawne dotyczą zatem jednolitej grupy kobiet, które zachowały prawo do uzyskania emerytury powszechnej po uprzednim pobieraniu emerytury wcześniejszej przysługującej po ukończeniu 55 lat. Do grupy tej należą kobiety urodzone w latach 1949-1953. Jednak po wejściu w życie
z dniem 1 maja 2013 r. dodanego art. 25 ust. 1b ustawy tylko część z nich, a mianowicie kobiety urodzone w (...) r., zostały pozbawione możliwości zrealizowania prawa do powszechnej emerytury na dotychczasowych zasadach, bez pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych. W konsekwencji
z jednolitej kategorii podmiotów podobnych wyodrębniona została grupa kobiet z rocznika 1953, która podobnie jak pozostałe kobiety należące do tej kategorii nabyła co prawda prawo zarówno do emerytury wcześniejszej, jak i powszechnej. Przy obliczaniu tego ostatniego świadczenia znajdą zastosowanie wobec nich odmienne, mniej korzystne zasady od tych, które obowiązywały przy obliczaniu emerytury powszechnej kobietom urodzonym w latach 1949-1952. Tymczasem świadczenia te mają cechę wspólną, relewantną ze względu na treść zaskarżonej regulacji, a mianowicie miały one umożliwić osobom w wieku starszym, ze stosunkowo długim stażem ubezpieczenia, zachowanie przywileju przejścia na wcześniejszą emeryturę i możliwość uzyskania kolejnej emerytury po osiągnięciu powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego. Ich celem było więc łagodzenie skutków likwidacji uprawnień emerytalnych obniżających wiek emerytalny, co było jednym z głównych założeń reformy emerytalnej. Z tego też względu rozwiązania te miały charakter przejściowy i były adresowane do określonej kategorii podmiotów. W związku z powyższym, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zastosowanie art. 25 ust. 1b ustawy wobec kobiet urodzonych
w 1953 r., pobierających emeryturę na podstawie przepisów art. 46 ustawy, które nie mogły nabyć prawa do emerytury przysługującej z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego przed dniem 1 stycznia 2013 r., kiedy wprowadzono nowe, mniej korzystne zasady w zakresie obliczania jej wysokości nieobowiązujące pozostałe roczniki kobiet należące do kategorii ubezpieczonych uprawnionych do ustalenia emerytury po emeryturze, narusza zasady równości w prawie do zabezpieczenia społecznego i jest przez to niezgodny
z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego weszło w życie z dniem 21 marca 2019 r.

W związku z wydanym orzeczeniem przez Trybunał Konstytucyjny, odwołująca
w dniu 5 lipca 2019 r. złożyła do organu rentowego wniosek o ponowne wyliczenie emerytury oraz o przywrócenie terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania
w sprawie przeliczenia emerytury, ponieważ o wspomnianym wyroku dowiedziała się kilka dni wcześniej ( wniosek i skarga z dnia 5 lipca 2019 r., k. nienumerowane a. e.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. po rozpoznaniu wniosków wydał decyzję z dnia 15 lipca 2019 r., znak: (...) zgodnie z którą przeliczył odwołującej emeryturę od dnia 1 lipca 2019 r. Następnie kolejną decyzją z dnia 15 lipca
2019 r., znak: (...)organ rentowy na podstawie art. 59 § 1 k.p.a. w związku z art. 83b ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych odmówił odwołującej przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. ZUS wskazał, że ubezpieczona na podstawie art. 145a § 2 w związku z art. 57 § 3 i § 4 k.p.a. była zobowiązana do złożenia skargi o wznowienie postępowania do dnia 23 kwietnia 2019 r. Tymczasem w jego ocenie skarga odwołującej wpłynęła z naruszeniem jednomiesięcznego ustawowego terminu w dniu 5 lipca 2019 r. Organ rentowy uznał też, że przywrócenie terminu do złożenia skargi na wznowienie postępowania jest niemożliwe, bowiem ubezpieczona nie uprawdopodobniła, aby uchybienie terminowi nastąpiło bez jej winy oraz nie udowodniła, kiedy ustała przyczyna niezłożenia w odpowiednim terminie wniosku o przeliczenie emerytury po wyroku Trybunału Konstytucyjnego ( decyzje organu rentowego z dnia 15 lipca 2019 r., k. nienumerowana a. e.).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych. Przytoczone dokumenty zostały uznane za wiarygodne, bowiem strony postępowania sądowego nie kwestionowały wynikających z nich danych. W ocenie Sądu dokonane ustalenia są wystarczające do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie U. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 15 lipca 2019 r., znak: (...) jako niezasadne, podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 148 ¹ § 1 k.p.c. sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych
i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Na mocy w/w przepisu Sąd wydał wyrok na posiedzeniu niejawnym. Zgromadzony materiał dowodowy nie był kwestionowany przez strony postępowania, które nie wnosiły również o przeprowadzenie jakichkolwiek dowodów na rozprawie. W związku
z tym Sąd nie znalazł podstaw do rozpoznania sprawy na posiedzeniu jawnym.

Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt P 20/16 orzekł
o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2017 r., w zakresie,
w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Jego publikacja w Dzienniku Ustaw nastąpiła w dniu 21 marca 2019 r.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. k.p.a. można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. To oznacza, że skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. został opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 21 marca 2019 r., to miesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego przed ZUS upłynął w dniu 21 kwietnia 2019 r. Dni 21 i 22 kwietnia
2019 r. (kolejno niedziela i poniedziałek) przypadały jednak na pierwszy i drugi dzień Świąt Wielkiej Nocy, które są ustawowo wolne od pracy. Podzielić należy zatem stanowisko organu rentowego, że zgodnie z art. 57 § 3 i 4 k.p.a. termin do złożenia wniosku o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, a więc 23 kwietnia 2019 r.

Sąd doszedł do przekonania, że odwołująca złożyła wniosek o wznowienie postępowania w dniu 5 lipca 2019 r., a więc po upływie miesiąca od wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego z powodu orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, określony w art. 145a § 2 k.p.a., jest terminem o charakterze procesowym, wobec czego ma do niego zastosowanie instytucja przywrócenia terminu. Jednak merytoryczne rozpoznanie spóźnionej skargi o wznowienie postępowania przez organ rentowy jest traktowane jako równoznaczne z przywróceniem terminu ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 maja 2014r., III AUa 1486/13) . W przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jest ona uregulowana w art. 58 § 1 i 2, który stanowi,
że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, iż uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

W treści wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi odwołująca wskazała, że nie miała wiedzy na temat orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w chwili jego ogłoszenia. Okoliczności te nie były dla organu rentowego przekonujące, zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, iż odwołująca nie uprawdopodobniła braku winy w niezachowaniu terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. Stanowisko odwołującej zaprezentowane w toku postępowania koncentrowało się przede wszystkim na stwierdzeniu, że nie mogła ona dowiedzieć się o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego i jego wejściu
w życie z uwagi na to, że informacja ta nie była ogólnie dostępna i nagłośniona przez media,
a nadto o fakcie tym nie została poinformowana przez pracownika organu rentowego.
Ubezpieczona stwierdziła, że o orzeczeniu dowiedziała się kilka dni przed złożeniem skargi do ZUS.

W ocenie Sądu powołane przez odwołującą okoliczności nie mogły stanowić potwierdzenia, czy też uprawdopodobnienia, że do uchybienia terminowi doszło bez jej winy. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że kryterium braku winy jako przesłanka zasadności wniosku o przywrócenie terminu w rozumieniu art. 58 § 1 k.p.a. wiąże się z obowiązkiem strony zachowania szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Przywrócenie terminu może mieć miejsce, gdy uchybienie terminowi nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. Oznacza to, że przywrócenie uchybionego terminu uzasadniają wyłącznie takie obiektywne, występujące bez woli strony, okoliczności i zdarzenia, które mimo dołożenia odpowiedniej staranności w prowadzeniu własnych spraw udaremniły dokonanie czynności we właściwym czasie. Można więc termin przywrócić, gdy strona
w sposób przekonujący zaprezentowaną argumentacją uprawdopodobni brak swojej winy,
a przy tym wskaże, że niezależna od niej przyczyna istniała przez cały czas, aż do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. W orzecznictwie podkreśla się także, że jako kryterium przy ocenie winy w uchybieniu terminu procesowego należy przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy, a contrario zatem, przywrócenie terminu nie jest dopuszczalne, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa ( wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 października 2019 r., sygn. akt I OSK 401/18). W kontekście powyższego sama okoliczność braku wiedzy o wydaniu wyroku przez Trybunał Konstytucyjny co do zasady nie może zostać uznana za przesłankę uzasadniającą przywrócenie terminu, ponieważ orzeczenia Trybunału, jako akty powszechnie obowiązujące, podlegają niezwłocznemu i obowiązkowemu ogłoszeniu w dzienniku urzędowym. Publikacja w dzienniku urzędowym stanowi główną i nadrzędną formę ogłoszenia aktów normatywnych i orzeczeń, a przez to również ich upublicznienia, w celu stworzenia możliwości zapoznania się z treścią danego aktu lub orzeczenia przez ogół społeczeństwa. Tym samym publikacja orzeczenia w dzienniku urzędowym stwarza domniemanie powszechnej znajomości prawa. Nie wyklucza to potencjalnych sytuacji, kiedy strona z przyczyn obiektywnych nie miała możliwości uzyskania wiedzy co do faktu wydania i wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego ( wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2017 r., sygn. akt II FSK 4057/14 i z dnia 31 maja
2017 r., sygn. akt II FSK 1144/15).

W świetle zaprezentowanych poglądów judykatury, w przypadku powoływania się na brak wiedzy o wyroku Trybunału Konstytucyjnego, uprawdopodobnienie braku winy
w uchybieniu terminu do złożenia skargi ulega pewnej modyfikacji, polegającej na konieczności podniesienia takich okoliczności, które obiektywnie uzasadniałyby brak możliwości dowiedzenia się przez stronę o wejściu w życie takiego orzeczenia. W ocenie Sądu, w przypadku odwołującej takie okoliczności nie zachodziły. Przytaczane przez ubezpieczoną okoliczności braku nagłośnienia przez media informacji o wydaniu w/w orzeczenia nie może jednoznacznie przesądzać o braku możliwości powzięcia informacji
o ogłoszeniu powyższego orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył, że przedmiotowy wyrok Trybunału został nie tylko ogłoszony
w dniu 6 marca 2019 r., lecz również opublikowany w Dzienniku Ustaw RP w dniu 21 marca 2019 r. Poza tym informacje o wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny w/w wyroku były rozpowszechniane za pomocą różnych środków medialnych, w tym w telewizji, w prasie oraz na portalach internetowych. Odwołująca mogła zatem, o ile dołożyłaby staranności, dowiedzieć się, że Trybunał Konstytucyjny w dniu 6 marca 2019 r. wydał orzeczenie stwierdzające niezgodność z Konstytucją RP przepisu dotyczącego kobiet urodzonych
w 1953 r., tym bardziej, że nie wykracza poza zakres dbania o własny interes poszukiwanie informacji istotnych dla własnej sytuacji prawnej, w tym też dotyczących potencjalnej zmiany stanu prawnego na skutek zmiany przepisów lub związanych z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 31 sierpnia 2017 r., sygn. akt III AUa 109/16). Także na organie rentowym nie ciąży obowiązek informowania ubezpieczonych o każdej o zmianie stanu prawnego, jak również o treści orzeczeń wydawanych przez Trybunał Konstytucyjny. Niemniej jednak, w przypadku wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w dniu 28 marca 2019 r. opublikowano informację
o przedmiotowym orzeczeniu, jego skutkach oraz kręgu zainteresowanych osób, których orzeczenie to dotyczy. Jednocześnie wskazano na możliwość wniesienia skargi o wznowienie postępowania zarówno przed organem rentowym, jak i przed sądem, ze wskazaniem terminów, w jakich należy wnieść skargi.

Na marginesie powyższych rozważań, Sąd wskazuje, że problematyka stanowiąca przedmiot rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 6 marca 2019 r. skutkowała podjęciem przez ustawodawcę inicjatywy w zakresie uregulowania sposobu przeliczania emerytury z uwzględnieniem braku w aktualnym stanie prawnym art. 25 ust. 1b ustawy. W dniu 15 maja 2019 r. wniesiono senacki projekt ustawy mający na celu przywrócenie większej podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonym, którzy pobrali wcześniejszą emeryturę bez obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną. Projekt ten z dniem 15 lipca 2019 r. przekazano
do Sejmu w celu kontynuowania prac legislacyjnych, które ostatecznie nie zostały zakończone przed końcem VIII kadencji Sejmu. Na dzień 13 listopada 2019 r. Marszałkowi Senatu RP przedłożono jednak tożsamy do wspomnianego powyżej senacki projekt ustawy
o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( (...) nr 12), co pozwala zakładać, że kwestia ustalania emerytur powszechnych dla osób urodzonych w (...) r., omówiona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., będzie przedmiotem działań legislacyjnych ustawodawcy w ramach kolejnej kadencji Parlamentu RP.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)

MK