Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 3961/19

UZASADNIENIE

PUNKTU DRUGIEGO WYROKU Z DNIA 17.02.2020 ROKU

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. decyzjami z dnia 21.08.2019 r. w związku z wnioskiem z dnia 12.08.2019 r. o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania i o wznowienie postępowania, odmówił H. M. (1) przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, z uwagi na brak uprawdopodobnienia, że uchybienie terminu nastąpiło bez jej winy oraz z tych samych względów odmówił wznowienia postępowania dotyczącego decyzji z dnia 21.08.2013 r.

/decyzje w aktach ZUS/

Odwołania od obu decyzji w ustawowym terminie złożyła ubezpieczona podnosząc, iż nie złożyła w terminie skargi o wznowienie postępowania, ponieważ nie miała informacji ani wiedzy na temat takiej możliwości. Zdaniem skarżącej cała sprawa nie była dostateczne nagłośniona w mediach.

/odwołanie k. 3 w aktach VIII U 3962/19 oraz VIII U 3961/19/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte w uzasadnieniu decyzji i wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie – k. 4 w aktach VIII U 3962/19 oraz VIII U 3961/19/

Zarządzeniem z dnia 12.09.2019 r. sprawy zostały połączone na mocy art. 219 k.p.c. do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/zarządzenie – k. 6 w aktach VIII U 3962/19/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. M. (2) urodziła się w dniu (...)

/okoliczność bezsporna/

Ubezpieczona była uprawniona do emerytury w wieku obniżonym (art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS na mocy decyzji z dnia 18.06.2008 r.

/decyzja k.47- 48 w aktach ZUS/

Decyzją z 21.08.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał ubezpieczonej emeryturę, której wysokość obliczono z zastosowaniem art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) czyli podstawę emerytury pomniejszono o sumę kwot pobranych emerytur. Wypłata emerytury została zawieszona, gdyż korzystniejszym świadczeniem była dotychczasowa emerytura.

/decyzja – k. 8 w aktach ZUS/

Wyrokiem z dnia 6 marca 2019 roku (P 20/16) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2018 roku poz. 1270 oraz z 2019 roku poz. 39) w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 roku w zakresie w jakim dotyczy urodzonych w (...) roku kobiet, które przed 1 stycznia 2013 roku nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyrok ten został opublikowany w dniu 21 marca 2019 r. (Dz.U. z 2019 roku, poz.539).

/okoliczność bezsporna/

Termin na wniesienie skargi upływał w dniu 23 kwietnia 2019 r.

/okoliczność bezsporna/

W dniu 12.08.2019 r. ubezpieczona złożyła w ZUS-ie wnioski o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania oraz o wznowienie postępowania i przeliczenie emerytury z uwzględnieniem treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego, czyli bez zastosowania w/w przepisu tj. bez pomniejszania o kwotę pobranej wcześniej emerytury.

/wniosek i skarga k. 59 w aktach ZUS/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 145a § 1 KPA można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

Wyrokiem z 6.03.2019 r. w sprawie sygn. akt P 20/16 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1 b ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 r. poz. 39 ) w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r. w zakresie w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zdaniem Trybunału, wyprowadzenie do ustawy o FUS mechanizmu potrącania kwot pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury przy obliczaniu podstawy emerytury powszechnej dla kobiet urodzonych w (...) r. nastąpiło z naruszeniem wynikającej z art. 2 Konstytucji zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Ubezpieczone, które zdecydowały się przejść na wcześniejszą emeryturę, nie miały - w momencie podejmowania tej decyzji na podstawie obowiązującego wówczas stanu prawnego - świadomości co do skutków prawnych, jakie może ona wywoływać w sferze ich przyszłych uprawnień z tytułu emerytury powszechnej. Nie mogły przewidzieć, że przejście na emeryturę jeszcze przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, będzie wiązało się z pomniejszeniem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia. Nie spodziewały się, że fakt wypłacania świadczeń emerytalnych wypłynie na sposób ustalania wysokości świadczenia w ramach emerytury powszechnej.

Sąd Okręgowy zważył, że w/w wyrok TK rzeczywiście wprost nie dotyczył kobiet urodzonych w (...) r., które nabyły uprawnienia do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela ponieważ przepis ten nie został uznany za niekonstytucyjny przez Trybunał Konstytucyjny. W ocenie Sądu Okręgowego, nie sposób podzielić argumentacji ZUS, że sposób rozumowania Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczy sytuacji nauczycieli znajdujących się w podobnej sytuacji prawnej do wnioskodawczyni czyli że nie dotyczy on również tych ubezpieczonych skoro rzeczonym orzeczeniem TK stwierdził niekonstytucyjność przepisu art. 25 ust. 1b ustawy o FUS, którego zastosowanie w decyzji z 23.09.2015 r. wobec skarżącej doprowadziło właśnie do niezgodnego z art. 2 Konstytucji i wynikającej z niego zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, nieprzewidzianego i niekorzystnego skutku prawnego, tj. skonsumowania kapitału początkowego. W tej sytuacji należy wskazać, że skoro podstawą ustalenia wysokości emerytury z wieku powszechnego dla wnioskodawczyni urodzonej w (...) r. uprawnionej do wcześniejszej emerytury z art. 88 Karty Nauczyciela był ten sam niekonstytucyjny art. 25 ust. 1b ustawy o FUS co u wcześniejszych emerytek na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej i wywołał tożsamy niekorzystny i nieprzewidziany skutek prawny to ich sytuacja prawna jest tożsama, co oznacza, że argumentacja Zakładu w skarżonej decyzji jest chybiona. W takim wypadku sąd powszechny , na zasadzie swoistej analogi prawnej, może orzec na korzyść ubezpieczonych uznając, że skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego rozciąga się także na wszystkich uprawnionych wobec których zastosowano art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, w tym na emerytów nauczycielskich.

Art. 190 ust. 4 Konstytucji RP stanowi, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. Przepis ten wprost odnosi się do możliwości wzruszania w trybach nadzwyczajnych prawomocnych orzeczeń sądowych, ostatecznych decyzji administracyjnych lub rozstrzygnięć w innych sprawach. Wprawdzie art. 190 ust. 4 Konstytucji RP odnosi się wprost do postępowań prawomocnie zakończonych, ale skoro nawet prawomocne rozstrzygnięcia sądowe powinny podlegać weryfikacji z tego powodu, to tym bardziej sąd powinien uwzględnić istniejący stan niekonstytucyjności w postępowaniu niezakończonym prawomocnym rozstrzygnięciem (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28.03.2018 r., (...) 855/16).

Sąd Okręgowy rozpoznając odwołanie wnioskodawczyni od zaskarżonych decyzji z 21.08.2019 r. zważył, że w sprawie istotnym było to, że odwołująca w skardze o wznowienie postępowania, jednocześnie zawarła wniosek o przeliczenie jej emerytury z uwzględnieniem wyroku TK z 06.03.2019 r., którego to wniosku ZUS w ogóle nie rozpoznał, bowiem ograniczył się wyłącznie do kwestii uchybienia terminowi. Nadto wniosek ten skarżąca ponowiła w odwołaniu od decyzji oraz na rozprawie w dniu 17.02.2020 r.

Odnosząc się do powyższego należy podkreślić, że charakterystyczną cechą spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych jest to, że w pierwszej kolejności rozpoznawane są przez właściwy organ rentowy, co wynika z treści art. 476 § 2 k.p.c. (zgodnie z którym przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, dotyczących m.in. emerytur). W orzecznictwie przyjmuje się, że dochodzenie przed sądem prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego, jest niedopuszczalne (z wyjątkiem przewidzianym w art. 477 § 4 k.p.c.), a treść decyzji, od której wniesiono odwołanie, wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu.

Zgodnie z art. 477 14 § 3 k.p.c. jeżeli odwołanie wniesiono w związku z niewydaniem decyzji przez organ rentowy, sąd w razie uwzględnienia odwołania zobowiązuje organ lub zespół do wydania decyzji lub orzeczenia w określonym terminie, zawiadamiając o tym organ nadrzędny albo orzeka co do istoty sprawy.

W przedmiotowej sprawie niewątpliwym jest, że ubezpieczona wniosła o przeliczenie emerytury zgodnie z wyrokiem TK, wniosła bowiem o wydanie nowej decyzji, w której emerytura zostanie obliczona bez zastosowania zakwestionowanego przez TK przepisu. Wniosek ten podtrzymała w odwołaniu. Organ rentowy w drodze decyzji dotychczas tego wniosku nie rozpoznał merytorycznie, ograniczył się bowiem jedynie do oceny podstawy do wznowienia postępowania.

Mając na uwadze powyższe Sąd przekazał wniosek ubezpieczonej do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych celem rozpoznania na podstawie art. 477 10 § 2 k.p.c. Bowiem odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu i wszczyna postępowanie sądowe. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji a spornych między stronami; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem ubezpieczony może jedynie żądać korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swą rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego decyzją, nie może natomiast żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Dlatego też odwołanie wniesione od decyzji organu rentowego nie ma charakteru samodzielnego żądania, a jeżeli takie zostanie zgłoszone, sąd nie może go rozpoznać, lecz zobowiązany jest - zgodnie z treścią art. 477 10 § 2 k.p.c. - przekazać go do rozpoznania organowi rentowemu. Tym samym kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji organu rentowego, gdyż - stosownie do treści art. 477 14 § 2 i art. 477 14a k.p.c.- w postępowaniu wywołanym wniesieniem odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu. Należy wskazać, że roszczenie o przeliczenie nie było przedmiotem zaskarżonej decyzji.

ZARZĄDZENIE

odpis orzeczenia z uzasadnieniem doręczyć organowi rentowemu wraz z aktami rentowymi .