Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 17/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. z 2 października 2019 r. w sprawie II K 844/18

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

M. K. (1)

Toczenie się przeciw oskarżonemu M. K. (1) postępowania w sprawie PR 1 Ds. 999.2019 prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Zawierciu

akta sprawy PR 1 Ds. 999.2019

załączono akta

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1

akta sprawy PR 1 Ds. 999.2019

Brak podstaw do kwestionowania procesowej okoliczności, iż przeciwko oskarżonemu M. K. (1) Prokuratura Rejonowa w Zawierciu wszczęła i zakończyła postępowanie karne o czyn z art. 209 § 1a kk.

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Błąd w ustalenia faktycznych mający wpływ na treść wyroku, polegający na niesłusznym uznaniu, wbrew wskazaniom wiedzy i doświadczenia życiowego, że zgromadzony materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, iż nie można przypisać oskarżonemu wyczerpania znamion art. 209 § 1a kk, podczas gdy okoliczności takie jak wiek, wykształcenie oskarżonego oraz brak przeciwwskazań medycznych, a także analiza sytuacji na rynku pracy powinny były prowadzić do odmiennych wniosków i wydania wyroku skazującego oskarżonego za czyn zarzucany w punkcie 2 aktu oskarżenia.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut sformułowany w skardze prokuratora jest zasadnym. Wprawdzie skarżący zakwalifikował go jako błąd w ustaleniach faktycznych, jednak z treści użytych sformułowań wynika, że prokurator kwestionuje ocenę materiału dowodowego co do zarzutu 2, wskazując na nieprawidłowe uznanie za wiarygodne wyjaśnień oskarżonego co do powodów nieregulowania alimentów, ponieważ dokonane w oderwaniu od istotnych okoliczności to jest: wieku oskarżonego, jego kwalifikacji ,doświadczenia zawodowego, niewystępowania chorobowych przeszkód do wykonywania pracy zarobkowej, jak i sytuacji na rynku pracy. W istocie chodzi więc o naruszenie przez sąd rejonowy art 7 kpk (nielogiczność i brak uwzględnienia doświadczenia życiowego i wskazań wiedzy przy ocenie wyjaśnień oskarżonego) jak również art. 410 kpk poprzez dokonanie oceny wyjaśnień M. K. bez uwzględnienia powszechnie znanych (z mediów, wskaźników Głównego Urzędu Statystycznego) okoliczności dotyczących sytuacji na ryku pracy.

U podstaw decyzji o uniewinnieniu oskarżonego M. K. (1) od czynu z punktu 2 aktu oskarżenia (punkt B 1 wyroku) legły następujące założenia:

- w okresie od 13 stycznia 2016 r. do 15 grudnia 2016 r. oskarżony nie łożył na utrzymanie małoletniej córki W. K.;

- w tymże okresie oskarżony nie był w stanie płacić alimentów na rzecz pokrzywdzonej, bo sam znajdował się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej, miał problemy z zaspokojeniem podstawowych potrzeb życiowych. Dowodem na to miało być to, że od 16 stycznia 2016 r. do 31 lipca 2016 r. M. K. (1) korzystał z Pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w C. w postaci umożliwienia pobytu w Schronisku (...); niemalże przez cały ten okres był zarejestrowany w Urzędzie Pracy w C., jednak nie z jego winy nie udało mu się uzyskać płatnej pracy;

Tok rozumowania przy ocenie wyjaśnień oskarżonego w tym fragmencie ma charakter uproszony i jednostronny i po prostu nie można go zaakceptować. Nie można też powiedzieć, że jest to ocen wszechstronna i uwzględnia wszelkie okoliczności mające przełożenie na możliwość uzyskania przez oskarżonego płatnego zatrudnienia. Sama okoliczność płynąca z informacji udzielonych przez instytucje samorządowe, iż oskarżony nie uzyskał propozycji pracy w okresie objętym zarzutem jak również, że udzielono mu mieszkania w schronisku, nie przesądza o tym, że nie miał obiektywnej możliwości wywiązania się z obowiązku alimentacyjnego. Jak trafnie wskazał organ prokuratorski możliwości oskarżonego wywiązywania się zobowiązanego do alimentów należy ocenić wszechstronnie uwzględniając wiek oskarżonego, jego wykształcenie, doświadczenie zawodowe, stan zdrowia zestawiając to sytuacją na rynku pracy w czasie zarzucanego czynu. Od razu zaznaczyć należy, że powszechnie wiadomym jest, iż nie każdy pracodawca, który "nie ma rąk do pracy" i chce kogoś zatrudnić używa, jako pośrednika Urzędu Pracy; sytuacje takie mają miejsce zazwyczaj jeśli chodzi o małe firmy, które ograniczając koszty pracy chcą mieć "tańszego" pracownika, zatrudnionego w ramach tzw. stażu, gdzie część kosztów pracy ponosi urząd pracy, a nie sam pracodawca. Są to więc przypadki sporadyczne, w znakomitej większości pracodawcy szukają pracowników we własnym zakresie czy też za pośrednictwem agencji pracy. Nie jest więc tak, że oferty pracy dla oskarżonego przedstawiane w urzędzie pracy są wszystkimi i jedynymi z rynku adekwatnymi do jego wiedzy, wieku i wykształcenia, a innych nie było. Stwierdzenie, że skoro oskarżony nie otrzymał ofert pracy z urzędu pracy, bądź też otrzymał, ale go nie zatrudniono, to obiektywnie nie mógł znaleźć zatrudnienia jest więc po prostu nieprawdziwe. Rejestracja jako osoby bezrobotnej w urzędzie pracy może pomóc w otrzymaniu zatrudnienia i każdy zobowiązany do alimentacji powinien jej dokonać, ale nie jest to wystarczająca aktywność w znalezieniu odpłatnego zatrudnienia uzasadniająca tezę, że sprawca uczynił wszystko, żeby pracować i zarabiać, ale z okoliczności od siebie niezależnych nie udało mu się tego zamiaru zrealizować. Z resztą, co pominął Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz., oskarżony w swoich wyjaśnieniach stwierdził, iż przez pewien okres objęty zarzutem, był zatrudniony na 1/8 etatu. Potwierdza to tezę, iż znalezienie odpłatnej pracy w jego przypadku było możliwe. Tłumaczenia oskarżonego, iż pracodawca nie chciał go zatrudnić w szerszym wymiarze, bo obciążały M. K. (1) alimenty nie zostały poparte zeznaniami tegoż pracodawcy. Nie są też ani logiczne, ani zgodne z doświadczeniem życiowym. Sąd okręgowy nie widzi bowiem żadnego związku pomiędzy zakresem zatrudnienia, a obowiązkiem alimentacyjnym. Dla pracodawcy nie ma żadnej różnicy, pomiędzy wypłacaniem pensji do "ręki" pracownika, a przekazywaniu jego części komornikowi; nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi obowiązkami dla zatrudniającego, wymagającymi szczególnego zaangażowania. Po prostu "jednym" kliknięciem może dokonać elektronicznego przelewu na rachunek bankowy komornika.

Oskarżony w okresie zarzutu nie był w podeszłym wieku, liczył sobie 45 lat, miał wykształcenie w zawodzie stolarza, dające mu dobre perspektywy na rynku pracy. Posiadał niemałe doświadczenie zawodowe, był zatrudniony w firmie budowlanej (lata 2005 - 2006, str. 3 uzasadnienia), pracował w czasie pobytu w Zakładzie Karnym w G. (str. 3 uzasadnienia), pracował również w Wielkiej Brytanii w 2011 r. (str. 4 uzasadnienia). Miasto C. w którym zamieszkiwał w latach 2016 - 2018 r. leży w województwie (...), które jest (i było w 2016 r.) jednym z najbardziej ludnych i uprzemysłowionych regionów kraju. Z ogólnie dostępnych danych statystycznych wynika, że województwo (...) w 2016 r. charakteryzowało się jedną z najniższych w kraju wartości stopy bezrobocia, najwyższą ilością ofert pracy, najniższą liczbą zarejestrowanych bezrobotnych na 1 ofertę pracy. W porównaniu z końcem grudnia 2015 r. odnotowano spadek liczby osób bezrobotnych we wszystkich powiatach województwa (por. dostępną w Internecie publikację Urząd Statystyczny w K. "Bezrobocie w Województwie (...) w 2016 r."). Doświadczenie życiowe pokazuje, że przy takich cechach i zaletach oskarżonego i sytuacji na lokalnym rynku pracy, nieznalezienie płatnej pracy, pozwalającej na spłatę a obciążających go alimentów mogło być tylko następstwem świadomej postawy polegającej na unikaniu pracy. Ewentualnie w grę wchodzi składanie przez oskarżonego niezgodnych z prawdą wyjaśnień, jakoby nie pracował, wytworzonych przez jego wyobraźnie tylko po to, aby usprawiedliwić zaniechanie w uiszczaniu rat alimentacyjnych. No chyba, że oskarżony w tym czasie był aresztowany lub osadzony do odbycia kary (wyklucza to treść dokumentu NOE SAD - k. 69v) lub też niezdolny do pracy ze względu na chorobę czy inwalidztwo. To ostatnie nie wchodziło w grę, ponieważ w aktach brak stosownej decyzji stwierdzającej niepełnosprawność oskarżonego. Co do niezdolności oskarżonego do pracy z powodu choroby od stycznia 2016 r. do grudnia 2016 r. również brak na to dowodów. Nic takiego nie wynika z wyjaśnień M. K. (1). Informacja z Urzędu Pracy w C. z 12 kwietnia 2018 r. świadczy, że oskarżony w 2016 r. nie był niezdolny do pracy, sytuacje takie miały miejsce dopiero w 2017 r. (k. 40).

Zauważyć należy pełną wewnętrzną sprzeczność w rozumowaniu sądu rejonowego, choć przy takich samych lub zbliżonych ustaleniach faktycznych należy spodziewać się konsekwentnie takich samych ocen. Otóż oceniając postawę oskarżonego w okresie 2011 - 2015 (fragment czynu z punktu 1 aktu oskarżenia), kiedy też nie regulował alimentów, sąd rejonowy uznał go za winnego czynu z art. 209 § 1a kk. Swoje stanowisko słusznie uzasadnił tym, iż "oskarżony nie czynił żadnych starań w celu poprawy swojej sytuacji majątkowej i zapewnienia spłaty alimentów". Oskarżony został zatem "ukarany" za swoją bierność, wynikającą z wyboru takiego, a nie innego stylu życia. Bierność z wyboru nie może być żadnym usprawiedliwieniem w niewywiązywaniu się z obowiązku alimentacyjnego. Nie może być przecież tak, że oskarżony nie chce pracować i nie pracuje, a potem twierdzi, że nie ponosi winy w niepłaceniu alimentów, bo przecież nie miał zatrudnienia. O ile taka postawa oskarżonego w 2011 r. nie znajduje akceptacji sądu rejonowego, o tyle w 2016 r. jest oceniana zupełnie inaczej skutkując uniewinnieniem oskarżonego od analogicznego czynu. Przy czym sąd rejonowy nie wyjaśnia, co takiego stało się pomiędzy 2011r. a końcem 2016 r co nakazywałoby tak diametralną zmianę zdania. Oskarżony w tym czasie nie podupadł na zdrowiu, żeby nie móc wykonywać pracy. Nie utracił kwalifikacji zawodowych, jego zakład pracy nie został zlikwidowany. Wręcz przeciwnie w tym czasie, co jest wiedzą powszechną i podstawową sytuacja na rynku pracy polepszyła się, bezrobocie spadało, a liczba ofert pracy rosła, dając nieporównywalnie większe możliwości uzyskania zatrudnienia. Oskarżonemu było w 2016 r. łatwiej znaleźć pracę niż 5 lat wcześniej. Jak napisano wyżej sam fakt zarejestrowania się lub też nie w urzędzie pracy nie może być tutaj decydujący dla ustalenia, że oskarżony zrobił wszystko, co możliwe aby znaleźć pracę i zdobyć środki na alimenty.

Niczego przy ocenie wyjaśnień oskarżonego w kwestii możliwości wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego nie zmienia to, że od 16 kwietnia 2015 r. do 31 lipca 2016 r. mieszkał w Schronisku (...). Płynie stąd tylko wniosek, iż M. K. (1) nie posiadał wówczas własnego lokum i jego potrzeby w tym zakresie zaspokajał samorząd. Nie pozbawiało to oskarżonego możliwości uzyskania zatrudnienia, gdyż w tym zakresie decydujący był jego wiek, kondycja fizyczna i zdrowotna, sytuacja na rynku pracy. Bezdomny nie oznacza niezdolny do pracy. Można wręcz powiedzieć, iż bezpłatne zapewnienie oskarżonemu dachu nad głową i wyżywienia usuwało konieczność czynienia przez niego wydatków na te potrzeby życia codziennego. Uniknięcie wydatków na te cele zwiększało wydolność płatniczą oskarżonego, dając możliwość wygospodarowania z uzyskanych zarobków kwoty na zasądzone alimenty. Skoro oskarżony opuścił schronisko 31 lipca 2016 r., to widać jego sytuacja finansowa i mieszkaniowa uległa na tyle polepszeniu, że był w stanie, albo wynająć, albo nabyć prawo do nieodpłatnego mieszkania.

Podsumowując: ocena wyjaśnień oskarżonego nieprzyznającego się winy (choć nie kwestionującego okoliczności niepłacenia alimentów) dokonana przez sąd rejonowy, jako spłycona i nie uwzględniająca wszystkich okoliczności rzutujących na możliwość zarobkowania nie mogła zostać zaakceptowana, tym bardziej, że jej następstwem było ustalenie braku realizacji strony podmiotowej czynu z art. 209 § 1a kk i w efekcie niesłuszne uniewinnienie M. K. (1) od zarzucanego mu czynu.

Wniosek

O uchylenie wyroku w zakresie rozstrzygnięcia uniewinniającego zawartego w punkcie B 1 wyroku i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowego w Tomaszowie Maz.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wyrok podlega uchyleniu z uwagi na zasadność zarzutu błędnej oceny dowodów, która doprowadziła do ustalenia braku zamiaru realizacji znamion zarzucanego oskarżonemu w punkcie 2 aktu oskarżenia czynu i uniewinnienia oskarżonego od tego zarzutu. Z uwagi na ustawową blokadę z art. 454 § 1 kpk sąd odwoławczy nie mógł zmienić wyroku uniewinniającego poprzez skazanie oskarżonego. W tej sytuacji jedynym możliwym rozstrzygnięciem było uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie czynu zarzucanego w punkcie 2 i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie Maz.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Punkt A wyroku.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Apelacja prokuratora nie skarżyła części A wyroku, z urzędu nie znaleziono podstaw do wzruszania wyroku w tym zakresie.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.15.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Wadliwa ocena dowodów i jej następstwa w postaci błędnych ustaleń faktycznych w zakresie czynu zarzucanego w punkcie 2 aktu oskarżenia i uniewinnienia oskarżonego od tegoż czynu.

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Rozpoznając ponownie sprawę sąd rejonowy dokona oceny wyjaśnień oskarżonego w zakresie czynu z punktu 2 aktu oskarżenia uwzględniając okoliczności powołane w rubryce 3 niniejszego uzasadnienia, bacząc aby była ona niesprzeczna z art 7 i 410 kpk, w oparciu o nią, nie pomijając pozostałych okoliczności w tym także wywiedzionych z powszechnej i podstawowej wiedzy, poczyni ustalenia faktyczne i wyda odpowiadające im rozstrzygnięcie odnoszące się do wszystkich elementów wskazanych do przeanalizowania przez sąd odwoławczy. Rzecz sprowadza się do ponownej analizy zgromadzonego i zabezpieczonego materiału dowodowego, co usuwa konieczność prowadzenia postępowania dowodowego od początku. Zasadnym wydaje się skorzystanie przez Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz. z art. 442 § 2 kpk.

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

1

Uchylono z urzędu rozstrzygniecie sądu rejonowego o kosztach postępowania za I instancję w zakresie dotyczącym uniewinnienia. Było to rozstrzygnięcie akcesoryjne wobec uniewinnienia, które musiało upaść razem z nim.

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6

Na podstawie § 17 ust. 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2016 poz. 1714) zasądzono na rzecz adwokata J. K. wynagrodzenie w wysokości 420 złotych, powiększone o VAT z tytułu pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

7.  PODPIS

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokuratura Rejonowa w Tomaszowie Maz.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

punkt B 1 wyroku

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana