Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 grudnia 2018 r. znak: NSK/10/021170170 Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) zobowiązał D. C. do zwrotu nienależnie pobranego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 1 grudnia 2018 r. do dnia 31 grudnia 2018 r. w kwocie 2113,10 zł z powodu podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela w czasie wypłaty tego świadczenia.

W odwołaniu od powyższej decyzji D. C. wniosła o przyznanie prawa do świadczenia kompensacyjnego, tj. odstąpienie od żądania zwrotu kwoty pobranej za okres od 1 grudnia 2018 r. do 9 grudnia 2018 r., stanowiącej różnicę między kwotą należną za cały miesiąc grudzień oraz kwotą za 9 dni grudnia gdy jeszcze nie podjęła zatrudnienia.

Odwołująca wskazała, że zatrudnienie na stanowisku nauczyciela podjęła w Szkole Podstawowej nr (...) w Ł. z dniem 10 grudnia 2018 roku. Dodała też, że starała się w ZUS jeszcze w okresie kwietnia czy maja 2018 r. starała się uzyskać informacje w zakresie prawa do świadczenia w sytuacji podjęcia czasowego zatrudnienia. Wskazała też, że skoro świadczenie rekompensacyjne .

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Wyjaśnił dodatkowo, że w tutejszym sądzie zakończyła się nieprawomocnie inna analogiczna sprawa wnioskodawczyni za sygn.. VIII U 1392/18 w której zostało oddalone odwołanie za która zakończyła się oddaleniem odwołania za okresy kwietnia i maja 2018 r. Z tego powodu ZUS wnosił o zawieszenie postępowania do czasu zakończenia sprawy wcześniejszej.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni D. C., urodzona w dniu (...), w dniu 29 czerwca 2017 r. wniosła o przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego w związku z ustaniem stosunku pracy z dniem 30 czerwca 2017 r. We wniosku zawarto pouczenie o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do tego świadczenia tj. podjęcie pracy w jednostkach wymienionych w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela /bezsporne, wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne k. 1-6, uzupełnienie wniosku k. 29 akt ZUS plik I/

Decyzją z dnia 17 sierpnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 4 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 97, poz. 800 ze zm.) przyznał wnioskodawczyni nauczycielskie świadczenie kompensacyjne od 1 lipca 2017 r., tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia przez nią wieku 62 lat i 10 miesięcy. W decyzji z dnia 17 sierpnia 2017 r. zawarto pouczenie o obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia oraz o obowiązku osoby uprawnionej do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego powiadomienia organu rentowego o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do tego świadczenia tj. podjęcie pracy w jednostkach wymienionych w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. Ponadto organ rentowy ustalił stały termin płatności świadczenia, tj. 10 dnia każdego miesiąca /decyzja k. 55-57 odw. akt ZUS plik I,

W trakcie rozmowy telefonicznej z pracownikiem ZUS w dniu 18 kwietnia 2018 r. wnioskodawczym uzyskała informację o konieczności złożenia wniosku o zawieszenie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ze wskazaniem daty początkowej zawieszenia bezpośrednio po podjęciu zatrudnienia. W trakcie tej rozmowy ubezpieczona nie zadała pytania odnośnie czasokresu pozbawienia jej prawa do tego świadczenia - czy będzie go pozbawiona za cały kwiecień czy tylko za okres świadczenia pracy.

W piśmie z dnia 25 kwietnia 2018 r. wnioskodawczym wniosła o zawieszenie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego w okresie od 23 kwietnia 2018 r. do 22 czerwca 2018 r. z powodu podjęcia przez nią pracy w charakterze nauczyciela

W dniu 28 maja 2018 r. wnioskodawczyni zgłosiła się do ZUS celem uzyskania informacji dotyczącej spornego świadczenia. W piśmie z dnia 4 czerwca 2018 r. poinformowano wnioskodawczynię o stosownym pouczeniu zawartym w decyzji z dnia 17 sierpnia 2017 r. Ubezpieczona nie dokonała zwrotu spornego świadczenia za miesiąc kwiecień 2018 r.

Decyzją z dnia 4 maja 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) zobowiązał D. C. do zwrotu nienależnie pobranego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 1 kwietnia 2018 r. do 31 maja 2018 r. w kwocie 4.226,20 zł z powodu podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela w czasie wypłaty tego świadczenia /decyzja k. 75-76 akt ZUS plikI/.

Kolejną decyzją z dnia 20 września 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) zmienił decyzję z dnia 4 maja 2018 r. w części dotyczącej okresu i kwoty i zobowiązał D. C. do zwrotu nienależnie pobranego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 1 kwietnia 2018 r. do 30 kwietnia 2018 r. w kwocie 2.113,10 zł z powodu podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela w czasie wypłaty tego świadczenia /decyzja k. 1-2 akt ZUS plik II/.

W wyniku odwołania się przez ubezpieczoną od obu decyzji Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 9 listopada 2018 roku w sprawie VIII U 1392/18 umorzył postępowanie z odwołania od decyzji z dnia 4 maja 2018 roku i oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

Na skutek apelacji wnioskodawczyni Sąd Apelacyjny w Łodzi zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję z 20.09.2018 r. stwierdzając obowiązek zwrotu świadczenia tylko za okres od dnia 23 kwietnia 2018 roku do dnia 30 kwietnia 2028 roku. (wyrok SA k. 25)

Pismem z dnia 6 grudnia 2018 roku wnioskodawczyni wnosiła o zawieszenie wypłaty „świadczenia nauczycielskiego” od dnia 10 grudnia 2018 roku wobec zamiaru podjęcia zatrudnienia w Szkole Podstawowej nr (...) w Ł.. (pismo k.5 akt ZUS)

Kolejnym pismem z dnia 10 grudnia 2018 roku wnioskodawczyni stwierdziła, że z uwagi na brak reakcji ZUS na pismo dotyczące świadczenia kompensacyjnego za miesiąc grudzień 2018 roku wnosi o przedstawienie na piśmie zasad rozliczania świadczenia w przypadku zawieszenia pobierania tego świadczenia do dnia 10.12.2018 roku. Dodała też, że za okres od 10 do 31 grudnia 2018 roku zwróciła wypłacone świadczenie. (pismo k. 6 akt ZUS).

Decyzją z dnia 20 grudnia 2018 roku wstrzymano wypłatę nauczycielskiego świadczenia od dnia 1 grudnia 2018 roku. (decyzja k. 7 akt ZUS).

Zaskarżoną decyzją z dnia 31 grudnia 2018 roku ZUS zobowiązał wnioskodawczynię do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za cały miesiąc grudzień 2018 roku (decyzja k. 10 akt ZUS).

Materiał dowodowy zebrany w sprawie był całkowicie niesporny między stronami i dotyczył jedynie wykładni prawa czyli zasad zwrotu świadczenia uznanego jako pobranego nienależnie.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w zakresie obowiązku zwrotu pobranych świadczeń za okres od 10 grudnia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r. zgodnie z wnioskiem złożonym przez ubezpieczoną na rozprawie w dniu 11 marca 2020 roku. Wprawdzie ubezpieczona wnosiła o odstąpienie od żądania zwrotu kwoty za okres od 1.12.2018 roku do 9.12.2018 roku to jednak z tego wniosku nie wynikało czy wnosi też o uznanie, że brak jest podstaw prawnych do wyliczenia tej części świadczenia w decyzji organu rentowego. Dlatego oświadczenie ubezpieczonej złożone na rozprawie wyjaśniło zakres zaskarżenia decyzji. Bowiem decyzja może zasadnie obciążać ubezpieczonego nienależnym pobraniem świadczenia co jednak nie jest jednoznaczne z obowiązkiem jego zwrotu.

Natomiast co do merytorycznej zasadności odwołania wskazać należy, że zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 128 t.j. ze zm.) prawo do świadczenia ulega zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103 ust. 3 i art. 104-106 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl zaś ust. 2 art. 9 prawo do świadczenia ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela.

Stosownie natomiast do art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967 t.j. ze zm.) ustawie podlegają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w:

1) publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59, 949 i 2203 oraz z 2018 r. poz. 650), z zastrzeżeniem ust. 2 pkt 1a, 1b oraz pkt 2 lit. a;

2) zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich działających na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2016 r. poz. 1654 oraz z 2017 r. poz. 773);

3) (uchylony);

4) publicznych kolegiach pracowników służb społecznych.

Przytoczyć należy jeszcze art. 134 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. (Dz. U. 2018.1270 tj.) o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z tym przepisem, wypłatę świadczeń wstrzymuje się m.in., jeżeli (pkt 1) powstaną okoliczności .uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa. Wynika to z faktu, że świadczenia emerytalno-rentowe co do zasady nie są przyznawane bezwarunkowo i bezterminowo. Dotyczy to w szczególności tych świadczeń, które mają charakter szczególny lub okresowy. W tym przypadku przysługiwanie prawa do świadczenia jest uzależnione od istnienia określonych warunków. W konsekwencji organ rentowy upoważniony jest do wydania - na wniosek zainteresowanego (który obowiązany jest do poinformowania o zaistnieniu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczenia) lub z urzędu - nowej decyzji w przedmiocie dalszego przysługiwania prawa do świadczeń w przypadku ujawnienia okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Nie są to więc okoliczności dowolne. Jeżeli po nabyciu prawa do świadczenia wskutek zaistnienia nowych okoliczności, okaże się, że osoba zainteresowana nie spełnia już wszystkich wymaganych ustawą warunków do nabycia prawa do tego świadczenia (np. jeden z tych warunków ustał), to wówczas organ rentowy uprawniony jest do wstrzymania wypłaty świadczenia zgodnie z prawem i rzeczywistym stanem sprawy.

Przepis art. 18 ust 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych stanowi, że zakresie postępowania w sprawach zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, egzekucji i potrąceń stosuje się odpowiednio przepisy art. 138-144 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisy art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wymieniony w treści art. 9 ust. 2 cytowanej ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych przypadek zawieszenia prawa do świadczenia kompensacyjnego występuje w sytuacji podjęcia przez nauczyciela pracy we wskazanych jednostkach w tym w publicznej szkole działającej na podstawie ustawy o systemie oświaty. Z brzmienia tego przepisu wynika, że sankcji w postaci zawieszenia prawa do świadczenia kompensacyjnego podlega samo zatrudnienie w wymienionych jednostkach bez względu na: formę zatrudnienia (umowa o pracę, mianowanie), rodzaj wykonywanej pracy, zajmowane stanowisko, wysokość uzyskiwanego z tego tytułu przychodu (odmiennie niż przewiduje to ust. 1). Jeżeli nauczyciel pomimo zakazu podejmie zatrudnienie, świadczenie nie zostanie mu wypłacone za miesiące, w których otrzymywałby jednocześnie wynagrodzenie i świadczenie kompensacyjne. Nauczyciel ma obowiązek zawiadomić Zakład Ubezpieczeń Społecznych (o czym zostaje pouczony) o samym fakcie zatrudnienia, niezależnie od warunków tego zatrudnienia. W przeciwnym razie już wypłacone świadczenie stanie się świadczeniem nienależnym, a nauczyciel, który pobrał świadczenie (albowiem nie zawiadomił organu rentowego o podjęciu zatrudnienia lub uczynił to z opóźnieniem) obowiązany będzie do jego zwrotu wraz z odsetkami zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 138-144) i ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 84) /Komentarz do ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. M. R., LexisNexis 2013).

Osoba uprawniona do świadczeń z ubezpieczenia albo z zaopatrzenia społecznego może łączyć pobieranie emerytury lub innego świadczenia z zarobkiem z tytułu jednoczesnego wykonywania pracy. Łączenie to jest możliwe w wyniku fikcji prawnej, że emeryt nie wrócił na rynek pracy (nie pracuje), a więc że nadal zachodzi sytuacja zaprzestania pracy. Kryterium przyjmowania tej fikcji prawnej jest kwota osiąganych zarobków. Jeżeli przychody przekraczają ustalone limity, fikcja zaprzestania pracy przestaje działać i świadczenie zostaje zawieszone z powodu powrotu na rynek pracy. Ta konstrukcja prawna została wprost zastosowana do świadczenia kompensacyjnego, jakkolwiek z teoretycznego punktu widzenia nie jest to konieczne. Prawo do świadczenia nie przysługuje bowiem z tytułu odejścia z rynku pracy ale z tytułu odejścia z zawodu. Fikcja prawna, że nie doszło do powrotu na rynek pracy, nie jest stosowana do osób pobierających świadczenie kompensacyjne, jeżeli podjęły zatrudnienie w jednostkach wymienionych w art. 1 Karty Nauczyciela. R. legis prawa do świadczenia kompensacyjnego to odejście z zawodu przed osiągnięciem wieku emerytalnego, a nie z rynku pracy. Inaczej mówiąc, nie powinno mieć znaczenia, gdzie osoba uprawniona do świadczenia kompensacyjnego podejmie pracę, np. sekretarki w szkole, w urzędzie czy w spółce. Chodzi bowiem o to, aby przeciwdziałać pozornemu odchodzeniu z zawodu nauczyciela przed osiągnięciem wieku emerytalnego, a następnie powrotowi do tego zawodu, ale już ze świadczeniem z budżetu państwa (patrz Komentarz do ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych [w:] Prawo do emerytury. Komentarz z orzecznictwem Jankowska Karina, Jędrasik-Jankowska Inetta, LexisNexis 2011, patrz także wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublini z dnia 12 lipca 2017 r., III AUa 1424/16, Lex nr 2331730).

Sąd podziela także pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2016 r., II UK 101/15 (Lex nr 2118452), zgodnie z którym istotne jest także to, że prawo do świadczenia kompensacyjnego ulega z mocy prawa (art. 9 ust. 2 ustawy) zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu zawsze w razie podjęcia przez uprawnionego prac nauczycielskich, o których mowa w art. 1 Karty Nauczyciela, co wyklucza potencjalne nadużycie prawa do jego niedopuszczalnego pobierania w zbiegu z jakimkolwiek przychodem uzyskiwanym z pracy w jednostkach oświatowych, w których zatrudnianie regulują przepisy Karty Nauczyciela. (…) Ważne jest zatem to, że nabycie świadczenia kompensacyjnego wymaga od nauczyciela definitywnego zakończenia nauczycielskiego zatrudnienia w jeden ze sposobów normatywnie uznanych za rozwiązanie stosunku pracy. Każdy sposób definitywnego rozwiązania i zakończenia nauczycielskiego stosunku pracy z udziałem nauczyciela wymagany do nabycia świadczenia kompensacyjnego ma usprawiedliwione podłoże i uzasadnienie społeczne w przypadkach wykluczających lub utrudniających utrzymanie niezmienionego stanu zatrudnienia nauczycieli w warunkach niżu demograficznego uczniów i konieczności racjonalizacji stanu nauczycielskiego zatrudnienia. I takie w istocie rzeczy okoliczności i uwarunkowania społeczne skłoniły ustawodawcę do wprowadzenia nowego rodzaju "osłonowego" świadczenia kompensacyjnego dla nauczycieli, którzy wypracowali już ustawowo wymagany wymiar ogólnego, w tym staż szczególnego zatrudnienia nauczycielskiego, oraz w ustawowo określonym wieku decydują się na skorzystanie ze świadczenia kompensacyjnego z powodu rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy albo tracą takie zatrudnienie z przyczyn dotyczących pracodawcy, o których mowa w art. 20 ust. 1, 5c i 7 Karty Nauczyciela, oraz bez realnych perspektyw dalszego zatrudnienia w zawodzie nauczyciela. Dlatego warunek rozwiązania przez nauczyciela terminowego stosunku pracy, wymagany do nabycia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zostaje spełniony, jeżeli z tytułu i w związku z rozwiązaniem takiej umowy z upływem okresu, na który była zawarta (art. 30 § 1 pkt 4 w związku z art. 91c Karty Nauczyciela), nauczyciel decyduje się i korzysta ze świadczenia kompensacyjnego.

Ponadto w myśl art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 t.j. ze zm.) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Zgodnie zaś z ust. 2 pkt 1 w/w przepisu za nienależnie pobrane świadczenia
w rozumieniu ust. 1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona
o braku prawa do ich pobierania.

W ustępie 4 i 5 cytowanego przepisu ustawodawca określił, za jaki okres można skutecznie żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. I tak nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadał wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.

Bezsporną w tej sprawie jest okoliczność, że odwołująca się w okresie od 10 grudnia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r. była zatrudniona w Szkole Podstawowej nr (...) w Ł. na stanowisku nauczyciela.

Ponadto Sąd ustalił, że odwołująca się w momencie uzyskania prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego była pouczona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych o obowiązku ciążącym na osobach pobierających to świadczenie, tj. do poinformowania organu rentowego o podjęciu pracy w jednostkach wymienionych w art. 1 cytowanej ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela czyli w publicznej szkole działającej na podstawie cytowanej ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe.

W doręczonej wnioskodawczyni decyzji o przyznaniu tego świadczenia była informacja, że osoba, która nienależnie pobrała świadczenia zobowiązana jest do ich zwrotu oraz definicja nienależnie pobranego świadczenia. Pouczenie o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do tego świadczenia tj. podjęcie pracy w jednostkach wymienionych w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela było zawarte także we wniosku wnioskodawczyni o przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego warunkiem uznania świadczenia za nienależnie pobrane jest pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje jego utratę. Pouczenie o takich okolicznościach nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z różnorodnych okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W tym sensie wystarczające jest przytoczenie przepisów określających te okoliczności. Jednakże pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 roku, sygn. akt I UK 394/07, LEX nr 494135, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2006 roku, sygn. akt I UK 161/05, publ. OSNP 2007/5-6/78)

Należy w tym miejscu podkreślić, że wnioskodawczyni nie kwestionowała okoliczności kierowania do niej pouczeń związanych z prawem do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zwłaszcza, że zasady wynikające z prawa do świadczenia nauczycielskiego w okresie świadczenia pracy na stanowisku nauczycielskim wystąpiły już wcześniej zakończone wyrokiem w sprawie VIII U 1392/18 z dnia 9 listopada 2018 roku a więc jeszcze przed decyzją o zatrudnieniu się w Szkole Podstawowej nr (...) w Ł..

W tym stanie sprawy należy uznać, że wnioskodawczyni była należycie pouczona o zasadach wypłaty świadczenia w okresie wykonywania pracy nauczycielskiej. Zresztą wnioskodawczyni nie kwestionowała już decyzji dotyczącej zwrotu świadczenia za grudzień 2018 roku, wnosząc jedynie o ustalenie braku obowiązku zwrotu świadczenia za okres jego pobierania gdy jeszcze nie była zatrudniona na stanowisku nauczyciela czyli za okres od dnia 1 grudnia 2018 roku do dnia 9 grudnia 2018 roku.

Sąd Apelacyjny w Łodzi wyraził pogląd zawarty w uzasadnieniu do wyroku z dnia 29 października 2019 rok w sprawie III AUa 108/19, zgodnie z którym brak właściwego pouczenia w decyzji w zakresie zasad zawieszania prawa do wypłaty świadczenia a zwłaszcza pouczenia wynikającego z punktu IV ust. 5 powoduje, że wnioskodawczyni nie powinna zwracać świadczenia za okres gdy nie pozostawała w zatrudnieniu. Jednak w dalszej części uzasadnienia Sąd ten uznaje także, że w dacie wypłaty świadczenia (tam: 10 kwietnia 2018 r.) było ono należne. Trudno więc ustalić czy Sąd Apelacyjny w omawianej (analogicznej) sprawie uznaje jako zasadę, że pobieranie świadczenia w chwili braku zatrudnienia nie stanowi nienależnego świadczenia a omawiana kwestia odpowiedniego pouczenia ma jedynie cel warunkowy lub uzupełniający rozumowanie, czy też świadczenie pobrane w chwili braku zatrudnienia w czasie części miesiąca jest zawsze nienależne a jedynie ubezpieczony może zwolnić się z odpowiedzialności gdy wykaże przesłanki z art. 138 ustawy emerytalnej lub z art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W tym drugim przypadku poprawnie skonstruowane pouczenie nie zwalniałoby ubezpieczonych z obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia. W konsekwencji należy przyjąć, że jeżeli uznaje się świadczenie za należne to rozważania o okolicznościach zwalniających z obowiązku zwrotu świadczenia (np. rozważania o wadliwym pouczeniu) stają się bezprzedmiotowe.

Sąd Okręgowy , sygnalizując wskazane wątpliwości uznaje, że w niniejszej sprawie nie występuje problem pouczenia bowiem wnioskodawczyni odpowiednią wiedzę nabyła już z wcześniejszych decyzji nakazujących zwrot nienależnego świadczenia oraz ze sprawy sądowej prowadzonej w wyniku odwołania się od tych decyzji. W ocenie Sądu Okręgowego również kwestionowane przez Sąd Apelacyjny pouczenia były wystarczające skoro miały za zadanie zobowiązywać o informowaniu ZUS w przypadku podjęcia nauczycielskiego zatrudnienia. (punkt V ust. 1 pouczenia). Szczególnie punkt III jest jasny i zrozumiały powtarzając zasadę zwrotu „wstrzymanego prawa do wypłaty w całości albo w części” świadczenia. Natomiast punkt IV ust. 5 pouczenia o sposobie liczenia części świadczenia kompensacyjnego jest przepisem uzupełniającym punkt III pouczenia i w zakresie celu dla którego został ustanowiony powinien być przepisem zrozumiałym. W konsekwencji zmiana decyzji dokonana przez Sąd Okręgowy nie wiąże się z wadliwymi pouczeniami wnioskodawczyni uznając je za poprawne.

Natomiast Sąd Okręgowy skłania się do sugestii Sądu Apelacyjnego, że pobieranie świadczenia w okresie przed zatrudnieniem nauczycielskim nie jest świadczeniem nienależnym za tą część okresu gdy brak było zatrudnienia. W niniejszej sprawie wnioskodawczyni zadość uczyniła wymogom ustawy o świadczeniach kompensacyjnych (art.9) bowiem na cztery dni przed podjęciem zatrudnienia powiadomiła ZUS o zamiarze podjęcia nauczycielskiego zatrudnienia. Dokonała tego również na cztery dni przed wypłatą kolejnego świadczenia, zgodnie z pouczeniem pozyskanym z decyzji. Okoliczność, że organ emerytalny posiada bardzo mało mobilne struktury instytucjonalne, nie oznacza, że ubezpieczony ma jakikolwiek termin ustawowy do informowania ZUS o zamiarze zawieszenia świadczenia kompensacyjnego. Przecież oferta zatrudnienia na zastępstwo może pojawić się nieoczekiwanie i z potrzebą podjęcia pracy natychmiast. Dlatego poinformowanie nawet na dzień przed podjęciem zatrudnienia będzie wypełnieniem obowiązku ustawowego. Szczególnie gdy ubezpieczony, jak było w niniejszym wypadku, niezwłocznie zwróci część świadczenia nienależnego a więc takiego które okresem obejmowało okres rzeczywistego świadczenia pracy nauczycielskiej.

Ustawodawca nie sprecyzował jasno czy zwrot świadczenia następuje za cały miesiąc w sytuacji zatrudnienia w czasie miesiąca za który nastąpiła wypłata świadczenia.

Nie można wykluczyć, że ustawodawca miał zamiar pozbawienia świadczenia kompensacyjnego za cały miesiąc. Bowiem świadczenie kompensacyjne jest świadczeniem wypłacanym z pieniędzy publicznych i ma stanowić swoistą „karę” dla nauczycieli którzy zatrudniają się nadal w tym zawodzie blokując w ten sposób rynek pracy dla młodszych pokoleń nauczycieli. Nawet więc zatrudnienie się na kilka ostatnich dni miesiąca powodowałoby obowiązek zwrotu świadczenia w całości.

Sąd Okręgowy obecnie nie podziela tego rozumowania uznając, że taka wykładnia przepisu byłaby sprzeczna z celem prawa do świadczenia kompensacyjnego.

Art. 16 w ust. 1 ustawy o świadczeniach kompensacyjnych stanowi, że świadczenie wypłaca się za miesiąc kalendarzowy w terminach i na zasadach przewidzianych dla wypłaty emerytur określonych w art. 129, art. 130, art. 132-135 i art. 136b ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W ust. 2 tego przepisu ustawodawca wskazał, że kwotę świadczenia za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę świadczenia przez liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje. Oznacza to, że za część miesiąca ZUS ma obowiązek wyliczyć świadczenie tylko w odpowiedniej części. Wskazany przepis nie różnicuje sposobu wyliczenia części świadczenia w zależności od określonych okoliczności faktycznych (przepis nie jest kazuistyczny). To oznacza, że zasada częściowego wyliczenia świadczenia kompensacyjnego ma zastosowanie nie tylko wtedy gdy nauczyciel staje się bezrobotny w czasie określonego miesiąca w okresie którego uzyskuje prawo do tego świadczenia ale także do sytuacji gdy traci prawo do wypłaty takiego świadczenia w trakcie miesiąca z uwagi na podjęcie zatrudnienia nauczycielskiego powodującego zawieszenia wypłaty do świadczenia. Inne rozumienie przepisu naruszałoby zasadę równego traktowania ubezpieczonych zawartej w art. 2a ust. 1 i 2 pkt 3 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z tych względów , na podstawie art. . (...) § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w części orzeczonej w sentencji wyroku.

Z: odpis doręczyć ZUS z aktami emerytalnymi.