Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 marca 2020 r. w Warszawie

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania A. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

z dnia 17 maja 2019r., znak: (...)

oddala odwołanie.

SSO Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

A. B. 14 czerwca 2019r. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z 17 maja 2019r., znak: (...) odmawiającej uchylenia decyzji z 2 kwietnia 2014r., znak: (...) Odwołująca zarzuciła naruszenie art. 25 ust. 1b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez nieprawidłowe zastosowanie polegające na uznaniu, że nie przysługuje jej prawo do uchylenia decyzji emerytalnej i ponownego przeliczenia emerytury. W związku z tym wniosła o zmianę rozstrzygnięcia wydanego przez organ rentowy poprzez uchylenie decyzji z 2 kwietnia 2014r. oraz ponowne przeliczenie emerytury.

W uzasadnieniu odwołania A. B. wskazała, że mechanizm obliczania świadczeń emerytalnych poprzez pomniejszenie o sumę pobranych kwot emerytur dotyczy również osób, które przeszły na emeryturę na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. W jej ocenie organ rentowy odmawiając prawa do uchylenia decyzji emerytalnej oraz ponownego przeliczenia emerytury złamał podstawowe zasady państwa prawa. Pozbawił takiego prawa kobiety, które przeszły na emeryturę na podstawie Karty Nauczyciela, co powoduje, że przepis uznany za niekonstytucyjny jest w dalszym ciągu stosowany i nie ma możliwości doprowadzenia do zmiany decyzji wydanej na jego podstawie. Ubezpieczona podkreśliła również, że wydane przez organ rentowy rozstrzygnięcie narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa określoną w art. 32 Konstytucji. W jej ocenie kobiety z rocznika 1953 przechodzące na wcześniejszą emeryturę nie posiadały wiedzy, że kwoty wcześniej pobranych świadczeń pomniejszą podstawę emerytur wyliczonych na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (odwołanie z dnia 11 czerwca 2019r., k. 3-4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z 2 lipca 2019r. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że w dniu 21 marca 2019r. został ogłoszony wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. Odwołującej należało jednak odmówić uchylenia decyzji z 2 kwietnia 2014r. i ponownego przeliczenia emerytury, ponieważ przed przyznaniem tego świadczenia z tytułu powszechnego wieku emerytalnego otrzymywała ona emeryturę na podstawie art. 88 ustawy Karta Nauczyciela (odpowiedź na odwołanie z dnia 2 lipca 2019r., k. 6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. B., urodzona (...), decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 10 października 2006r., znak: (...)/25, uzyskała prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 88 ustawy Karta Nauczyciela (wniosek o emeryturę z 28 września 2006r., decyzja ZUS z 10 października 2006r., k. 1 i 12 a.e.).

W dniu 3 lutego 2014r. odwołująca złożyła w ZUS (...)Oddział w W. wniosek o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Po rozpoznaniu ww. wniosku organ rentowy decyzją z 2 kwietnia 2014r., znak: (...), przyznał prawo do emerytury od osiągnięcia wieku emerytalnego przez ubezpieczoną, tj. od 28 lutego 2014r. Jednocześnie wskazał, że emerytura powszechna, obliczona zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jest niższa od emerytury wyliczonej zgodnie z art. 46 w związku z art. 29 tej ustawy i wobec tego nadal będzie wypłacane świadczenie dotychczasowe w kwocie 1.766,73 zł (wniosek o emeryturę z 3 lutego 2014r., decyzja ZUS z 2 kwietnia 2014r., k. 1 i 7 a.e.).

W 2015r. organ rentowy, na wniosek odwołującej, przeliczył przysługującą jej emeryturę, poprzez doliczenie dodatkowego stażu pracy (decyzja ZUS w sprawie przeliczenia emerytury z 12 czerwca 2015r., k. 12 a.e.).

W dniu 6 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie
o sygn. P 20/16, w którym orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego weszło w życie z dniem 21 marca 2019r. (okoliczność bezsporna).

A. B. w dniu 25 marca 2019r. złożyła w ZUS (...) Oddział w W. wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego. Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy w dniu 17 maja 2019r. wydał decyzję znak:(...), w której, powołując się na art. 151 § 1 pkt 1 w zw. z art. 145a k.p.a., odmówił uchylenia decyzji z 2 kwietnia 2014r., znak: (...) W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. dotyczy kobiet urodzonych w (...)r., które do obliczenia emerytury miały zastosowany art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS. Natomiast odwołująca przed przyznaniem emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego pobierała emeryturę wcześniejszą, przyznaną na podstawie art. 88 ustawy Karta Nauczyciela. Nie jest to więc emerytura wcześniejsza, o której mowa w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, a zatem na podstawie art. 151 § 1 pkt 1 w zw. z art. 145a k.p.a. brak jest podstaw do uchylenia decyzji z dnia 2 kwietnia 2014r. (wniosek z 25 marca 2019r., decyzja ZUS z 17 maja 2019r., karta nienumerowana a.e.).

Powyższy stan faktyczny, który nie był sporny między stronami, Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, których wiarygodność nie budziła wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w rozpatrywanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2020r., poz. 288 ze zm.), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Spór dotyczył jedynie prawa. Ponadto strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Przechodząc do oceny zaskarżonej decyzji, na wstępie należy przypomnieć, że spór w przedmiotowej sprawie powstał w związku z tym, że Trybunał Konstytucyjny w dniu 6 marca 2019r. wydał wyrok w sprawie o sygn. P 20/16, w którym orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy kobiet urodzonych w (...)r., które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy.

Odwołująca, składając do organu rentowego wniosek z 25 marca 2019r., a potem odwołanie od decyzji z 17 maja 2019r., niewątpliwie domagała się przeliczenia przysługującego jej świadczenia emerytalnego w związku ze wspomnianym wyżej orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego. Organ rentowy zasadnie więc rozpatrzył złożony przez nią wniosek jako skargę o wznowienie postępowania. Instytucja wznowienia postępowania stanowi nadzwyczajny tryb procedury administracyjnej, gdyż umożliwia uchylanie decyzji ostatecznych, co stanowi wyjątek od zasady trwałości tych decyzji, zawartej w art. 16 k.p.a. Tryb ten znajduje zastosowanie w przypadku wystąpienia w postępowaniu wad określonych w art. 145 § 1 k.p.a. oraz w sytuacji, gdy zaistnieje przesłanka wskazana w art. 145a § 1 k.p.a. Ostatni z wymienionych przepisów przewiduje, że można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

Sąd Okręgowy, jako sąd ubezpieczeń społecznych, przy rozpoznaniu przedmiotowej sprawy były związany treścią zaskarżonej decyzji, zgodnie z którą powołany przez odwołującą wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r., w którym upatrywała podstaw do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, w istocie nie odnosił się do jej sytuacji prawnej. Zagadnienie to wymaga jednak bliższej analizy motywów wyroku z 6 marca 2019r., sygn. P 20/19. W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał Konstytucyjny wskazał, że wprowadzony ustawą emerytalną nowy system świadczeń emerytalnych przewiduje jedynie przejściowe utrzymanie preferencyjnych rozwiązań, dotyczących możliwości nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Zasadniczo regulacja ta dotyczy tylko tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie tej ustawy (1 stycznia 1999r.) osiągnęli, bez względu na płeć, wiek co najmniej 50 lat, a więc urodzili się nie później niż w dniu 31 grudnia 1948r. Odstępstwo od tej zasady dotyczy osób, które urodziły się (...). Jest ono obwarowane kolejnymi warunkami, w tym w szczególności uzależnione jest od spełnienia przesłanki nabycia prawa do emerytury do dnia 31 grudnia 2008r. Możliwość nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 46 w związku z art. 29 ustawy emerytalnej przez kobiety także nie dotyczy wszystkich kobiet urodzonych w latach 1949 -1968, lecz tylko tych, które urodziły się nie później niż do dnia 31 grudnia 1953r. ze względu na wymóg nabycia prawa do emerytury do dnia 31 grudnia 2008r. Zakwestionowane regulacje prawne dotyczą zatem jednolitej grupy kobiet, które zachowały prawo do uzyskania emerytury powszechnej po uprzednim pobieraniu emerytury wcześniejszej przysługującej po ukończeniu 55 lat. Do grupy tej należą kobiety urodzone w latach 1949-1953. Jednak po wejściu w życie z dniem 1 stycznia 2013r. dodanego art. 25 ust. 1b tylko część z nich, a mianowicie kobiety urodzone w (...)r., zostały pozbawione możliwości zrealizowania prawa do powszechnej emerytury na dotychczasowych zasadach, bez pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych. W konsekwencji z jednolitej kategorii podmiotów podobnych wyodrębniona została grupa kobiet z rocznika 1953, która podobnie jak pozostałe kobiety należące do tej kategorii nabyła co prawda prawo zarówno do emerytury wcześniejszej, jak i powszechnej, lecz przy obliczaniu tego ostatniego świadczenia znajdą zastosowanie wobec nich odmienne, mniej korzystne zasady od tych, które obowiązywały przy obliczaniu emerytury powszechnej kobietom urodzonym w latach 1949-1952. Tymczasem świadczenia te mają cechę wspólną, relewantną ze względu na treść zaskarżonej regulacji, a mianowicie miały one umożliwić osobom w wieku starszym, ze stosunkowo długim stażem ubezpieczenia, zachowanie przywileju przejścia na wcześniejszą emeryturę i możliwość uzyskania kolejnej emerytury po osiągnięciu powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego. Ich celem było więc łagodzenie skutków likwidacji uprawnień emerytalnych obniżających wiek emerytalny, co było jednym z głównych założeń reformy emerytalnej. Z tego też względu rozwiązania te miały charakter przejściowy i były adresowane do określonej kategorii podmiotów. W związku z powyższym, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zastosowanie art. 25 ust. 1b wobec kobiet urodzonych w (...)r., pobierających emeryturę na podstawie przepisów art. 46 ustawy emerytalnej, które nie mogły nabyć prawa do emerytury przysługującej z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013r., kiedy wprowadzono nowe, mniej korzystne zasady w zakresie obliczania jej wysokości nieobowiązujące pozostałe roczniki kobiet należące do kategorii ubezpieczonych uprawnionych do ustalenia emerytury po emeryturze, narusza zasady równości w prawie do zabezpieczenia społecznego i jest przez to niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z przepisem art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

Trybunał Konstytucyjny zauważył przy tym, że pytanie prawne inicjujące postępowanie dotyczyło przepisu ustanawiającego sposób obliczania podstawy emerytury powszechnej w odniesieniu do wszystkich osób, które pobrały już emeryturę na podstawie wymienionych w tym przepisie, szczegółowych unormowań ustawy emerytalnej. Chodzi tu o unormowania wprowadzające wyjątek od zasady ogólnej, w myśl której uzyskanie prawa do emerytury następuje z chwilą osiągnięcia wieku określonego w art. 24 ustawy emerytalnej. Wyjątki wspomniane w art. 25 ustawy emerytalnej dotyczą: emerytury częściowej (art. 26b), wcześniejszej emerytury (art. 46), emerytury kolejowej (art. 50), emerytury górniczej (art. 50a i art. 50e), emerytury dla osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (art. 184 ustawy o FUS), jak również emerytury nauczycielskiej (art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. - Karta Nauczyciela, Dz. U. z 2016 poz. 1379, ze zm.) oraz emerytury górniczej (art. 34 lub w art. 48 i art. 49 ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym 31 grudnia 2006r.). Pytający sąd kwestionował art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej wyłącznie w odniesieniu do kobiet urodzonych w (...)r., które nabyły prawo do emerytury przewidzianej w art. 46 ustawy emerytalnej. Trybunał stwierdził, że w petitum pytania prawnego powołano również art. 50 ustawy emerytalnej, ale stan faktyczny sprawy zawisłej przed pytającym sądem wskazuje, że nie dotyczy ona uprawnień z tytułu emerytury kolejowej. Z tego względu kwestionowany art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej został poddany kontroli konstytucyjności wyłącznie w odniesieniu do ubezpieczonej urodzonej w (...)r., która nabyła i zrealizowała prawo do emerytury na podstawie
art. 46 ustawy emerytalnej. Konsekwencją powyższego było stwierdzenie niezgodności
art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej z Konstytucją RP, jedynie w zakresie, w jakim dotyczył
on kobiet urodzonych w (...)r., które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy; jednocześnie Trybunał nie zawarł tożsamego stwierdzenia
w stosunku do pozostałych wyjątków wskazanych w art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej,
w tym również emerytury nauczycielskiej.

W kontekście powyższego, w ocenie Sądu Okręgowego, należało podzielić argumentację organu rentowego wyrażoną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji w zakresie,
w jakim organ ten wskazał, że w przypadku odwołującej brak podstaw do uchylenia decyzji z 2 kwietnia 2014r. Odwołująca niewątpliwie od 10 października 2006r. pobierała emeryturę wcześniejszą przyznaną jej na podstawie art. 88 ustawy Karta Nauczyciela, a zatem w oparciu o inny przepis niż wskazany w przytoczonym wyżej wyroku art. 46 ustawy emerytalnej. Wskazać przy tym należy, że choć przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS są uwzględniane przy obliczeniu wysokości emerytury nauczyciela, to zasady przechodzenia na emeryturę nauczycieli urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r., bez względu na wiek, zostały określone odrębnymi przepisami, zgodnie z art. 47 ustawy emerytalnej. Poprzez „odrębne przepisy” należy rozumieć w tym przypadku właśnie art. 88 ustawy Karta Nauczyciela. W konsekwencji, zdaniem Sądu, należało stwierdzić, że w przypadku odwołującej nie zachodziła podstawa do wznowienia postępowania w oparciu o art. 145a § 1 k.p.a., bowiem wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. nie prowadził do uznania art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej za niezgodny z Konstytucją RP w zakresie, w jakim przepis ten dotyczy kobiet urodzonych w (...)r., które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela.

Istotą instytucji wznowienia postępowania, określonej w art. 145a § 1 k.p.a., jest orzeczenie o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego została wydana decyzja; innymi słowy, przepis uznany za niezgodny z aktem wyższego rzędu musi stanowić podstawę decyzji, której wznowienia ubezpieczony się domaga. O ile w przypadku odwołującej organ rentowy w decyzji z 2 kwietnia 2014r. ustalił wysokość jej emerytury powszechnej z zastosowaniem art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, o tyle, jak wskazano wyżej, przepis ten w zakresie ,w jakim dotyczy osób pobierających emeryturę nauczycielską, nie został uznany za niezgodny z Konstytucją. Tym samym brak było podstaw do zastosowania instytucji wznowienia postępowania.

Zaznaczenia wymaga także, że choć w wyroku z dnia 6 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny wskazał na możliwość dochodzenia wyrównania świadczeń przez wszystkie kobiety objęte zakresem przedmiotowego orzeczenia, to jednocześnie orzeczenie to nie doprowadziło do wyrugowania z systemu prawa omówionych przepisów art. 146 i art. 151 k.p.a., które nadal wiążą przy rozpatrywaniu skarg o wznowienie postępowania. Z kolei wskazanie w uzasadnieniu powyższego orzeczenia na powinność ustawodawcy wprowadzenia odpowiednich regulacji w celu zagwarantowania jednolitych zasad zwrotu świadczeń należnych uprawnionym, świadczy o świadomości TK co do przedstawionego wyżej problemu. Do chwili obecnej regulacje, o których mowa, nie zostały jednak wprowadzone, a uwzględniając te, które obowiązują, Sąd nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji. Z uwagi na okoliczność, że odpowiada ona prawu, to na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie podlegało oddaleniu.

ZARZĄDZENIE

(...)