Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2020 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank S.A. w W.

przeciwko J. Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 31 stycznia 2019 r. sygn. akt IX GC 480/17

oddala apelację.

SSA Paweł Rygiel SSA Teresa Rak SSA Józef Wąsik

sygn. akt I AGa 98/19

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 lutego 2020 r.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego J. Z. na rzecz strony powodowej (...) Bank S.A. w W. kwotę 102.678,86 zł, w tym kwotę 102.205,93zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności obowiązującej stopy procentowej kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem, że wysokość tych odsetek nie może przekraczać wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 ¹ k.c., w danym okresie odsetkowym, liczonymi od dnia 9 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty. Sąd zasądził także od pozwanego na rzecz strony powodowej koszty procesu.

Sąd I instancji ustalił, że strony łączyła umowa z dnia 10 lipca 2014 r - umowa pożyczki, (...) nr (...). Na jej podstawie Bank udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 108.196,84 zł na cele związane z działalnością gospodarczą, w tym na pokrycie kosztów, tj. prowizji w wysokości 5.409,84 zł. Pożyczki udzielono na okres do dnia 15 lipca 2024 r. Strony umówiły się, że odsetki od kwoty pożyczki będą naliczane według zmiennej stopy bazowej, wynoszącej na dzień zawarcia umowy 9,75% w skali roku, powiększonej o marżę banku. W trakcie trwania umowy oprocentowanie pożyczki nie będzie wyższe niż określone prawem odsetki maksymalne. Bank zastrzegł prawo do zmiany stopy bazowej w przypadku wystąpienia wskazanych w umowie okoliczności. Dalej, pozwany zobowiązał się do spłaty pożyczki wraz z odsetkami umownymi w 120 ratach kapitałowo - odsetkowych, zawierających dodatkowo kwotę prowizji administracyjnej. W umowie określono kwoty poszczególnych rat spłaty. Zastrzeżono, że bank może pobierać opłaty i prowizje według stawek określonych w umowie i Tabeli opłat i prowizji. Wreszcie strony wskazały, że niespłaconą w terminie ratę pożyczki bank od dnia następnego traktuje jako zadłużenie przeterminowane. Od kwoty niespłaconego kapitału pożyczki bank nalicza odsetki i pobiera odsetki karne według zmiennej stopy procentowej, określonej jako czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, która w dniu zawarcia umowy wynosi 16% w skali roku i będzie zmienna w przypadku zmiany stopy kredytu lombardowego NBP. Bank miał prawo wypowiedzenia umowy w przypadku niedotrzymania przez pożyczkobiorcę warunków umowy. Okres wypowiedzenia wynosił 30 dni.

Sąd ustalił także, że pismem z dnia 24 sierpnia 2016 r., doręczonym pozwanemu w dniu 12 września 2016 r., powodowy Bank wypowiedział pozwanemu umowę z zachowaniem 30- dniowego terminu wypowiedzenia. W piśmie zastrzeżono, że wypowiedzenie jest warunkowe tj. będzie ono nieskuteczne jeżeli pozwany w terminie wypowiedzenia spłaci zadłużenie przeterminowane, które wówczas wynosiło 4.680,87 zł. Natomiast w wypadku dojścia do skutku wypowiedzenia pozwany zobowiązany jest do spłaty całości zadłużenia, które wyniosło 99.245,01 zł, oraz do zapłaty 40 zł opłaty związanej z wysyłką niniejszego pisma. W piśmie podano, że niedotrzymanie terminu spłaty skutkuje naliczaniem odsetek od zobowiązania przeterminowanego. W piśmie poinformowano o możliwości złożenia reklamacji.

Pismem z dnia 20 października 2016 r. Bank wezwał pozwanego do spłaty zadłużenia w kwocie 100.825,77 zł.

W dniu 29 grudnia 2016 r. powodowy Bank wystawił wyciąg z ksiąg banku o nr (...), w którym podał zadłużenie pozwanego łącznie na kwotę 102.678,86 zł, w tym ujął należność główną (kapitał) w kwocie 96.306,11 zł, odsetki umowne od kapitału w kwocie 3.839,52zł liczone za okres od 16maja 2016 r. do 12 października 2016 r. wg stopy procentowej 9,9%, należność w postaci odsetek od zobowiązania przeterminowanego w kwocie 2.060,30 zł za okres od 19 sierpnia 2016 r. do 28 grudnia 2016 r. wg stopy procentowej 10% oraz należność z tytułu opłat w kwocie 472,93 zł. W wyciągu wskazano, że od w/w zadłużenia przeterminowanego, obejmującego kapitał i odsetki, naliczane są odsetki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, wynoszące wówczas 10%.

W tym stanie rzeczy, odwołując się do treści art. 78 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, art. 69 ust.2 pkt 5 i 6 i art. 76 tej ustawy oraz art. 720-724 k.c., Sąd uznał zgłoszone roszczenie za uzasadnione. Pozwany zobowiązany jest bowiem do zwrotu pożyczki wraz z umówionym oprocentowaniem, a wysokość należności z tego tytułu wykazana została wyciągiem z ksiąg banku. Zasadne jest także roszczenie o zasądzenie odsetek umownych, skoro wysokość tych odsetek została ustalona w § 6 ust.1 umowy. W związku z tym powództwo zasługiwało na uwzględnienie, z tym jednak zastrzeżeniem, że wysokość żądanych odsetek za opóźnienie nie może przekraczać wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie (art. 481 § 2 ¹ k.c.).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 § 1 i 3 k.p.c.

Od powyższego orzeczenia apelację wniósł pozwany, zarzucając naruszenie:

- art. 6 k.c. w zw. z art. 471 k.c. w zw. z art. 78 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 720 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że powód udowodnił swoje roszczenie i wykazał fakty, z których wywodził skutki prawne, w szczególności wykazał skuteczność wypowiedzenia umowy kredytu oraz wysokość dochodzonej kwoty;

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. w zw. z art. 78 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 720 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, mające istotny wpływ na wynik sprawy, w tym poprzez dokonanie dowodnej i arbitralnej oceny dowodów w postaci dokumentów (umowy pożyczki, regulaminu kredytowania oraz wypowiedzenia umowy) i przesłuchania stron – z naruszeniem zasady logiki i doświadczenia życiowego, co było podstawą przyjęcia błędnych ustaleń faktycznych – jakoby strona powodowa skutecznie wypowiedziała umowę pożyczki pozwanemu oraz by pozwany był zobowiązany do zapłaty kwoty wskazanej w żądaniu pozwu;

- art. 278 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, w której ustalenie zasadności wysokości kwoty dochodzonej pozwem, w kontekście statusu prawnego dokumentów dołączonych do pozwu i ich kwestionowania przez pozwanego, wymagało wiadomości specjalnych oraz przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego.

W konsekwencji podniesionych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa, względnie uchylenie wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania – przy zasądzeniu od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego nie może odnieść zamierzonego skutku.

Ustalenia dokonane w pierwszej instancji Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne. Zostały one oparte o wszystkie zaoferowane dowody, a ich ocena mieści się w granicach wyznaczonych art. 233 § 1 k.p.c.

Pozwany kwestionuje fakty związane z ustaleniem wysokości zadłużenia. Zważyć zatem należy, że to na nim spoczywał ciężar wykazania, że dochodzona pozwem należność nie istnieje, bądź istnieje w mniejszej wysokości. Bank podniósł twierdzenia co do sposobu wyliczenia zaległości kredytowej, odwołując się do danych wynikających z ksiąg rachunkowych banku. Pozbawiony był przy tym możliwości wykazania stanu zaległości w inny sposób, poza odwołaniem się do stanu początkowego (wynikającego z umowy pożyczki), faktu wypłaty środków zgodnie z umową oraz odnotowanych w dokumentacji bankowej wpłat pozwanego. O ile zatem apelujący twierdzi, że spłacił całą dochodzoną należność bądź dokonał spłat w wyższym rozmiarze niż to wynika z ksiąg rachunkowych banku, to winien te okoliczności udowodnić. Podkreślić należy, że to na dłużniku spoczywa ciężar dowodu, że zobowiązanie zostało wykonane lub wygasło z innego powodu (art. 6 k.c.). Obowiązku tego pozwany nie wykonał ograniczając się do wskazania w zeznaniach, że spłacił pożyczkę w ratach, lecz nie dysponuje dokumentami potwierdzającymi spłatę. Wskazał, że wpłat dokonywał tak gotówką jak i przelewami. Tym samym, co najmniej ta druga forma płatności nie powinna nastręczać trudności z jej wykazaniem.

Podkreślić nadto należy, że w świetle przepisów prawa polskiego istnieją procesowe powinności, których zaniedbanie prowadzi do negatywnych skutków procesowych dla strony nie podejmującej możliwych do podjęcia działań, utrudniających merytoryczne wyjaśnienie sprawy albo podejmującej działania nieistotne z punktu widzenia przedmiotu postępowania. I tak, na stronach spoczywają ciężary procesowe prowadzące do negatywnych skutków w postaci przyjęcia za prawdziwe faktów wynikających z ujawnionych dowodów (art. 233 § 2 i 248 § 2 k.p.c.). Ciężarem procesowym jest powinność strony podporządkowania się decyzjom sądowym, jeżeli ta chce uniknąć niekorzystnego dla siebie skutku procesowego. Przykładami takich ciężarów są: ciężar mówienia prawdy (art. 3 k.p.c.); ciężar wypowiedzenia się co do twierdzeń strony przeciwnej dotyczących okoliczności faktycznych (art.210 § 2 k.p.c.), czy też ciężar udowodnienia w okolicznościach związanych z określoną sytuacją faktyczną (art. 248 § 2 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c.). Skoro zatem pozwany zaniechał podniesienia adekwatnych w tym zakresie twierdzeń, ograniczając się do wskazania, że jego zdaniem zawarte w wyciągu z ksiąg bankowych dane nie odpowiadają rzeczywistości, to Sąd Okręgowy był władny przyjąć ustalenia w oparciu o dokumentacje bankową.

W tym stanie rzeczy bezzasadny jest zarzut apelującego odwołujący się do zaniechania przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego dla rozliczenia pożyczki. Zadaniem biegłych jest wypowiedzenie się co do tych faktów z uwagi na posiadaną wiedzę fachową i doświadczenie zawodowe. Nie jest ich rolą poszukiwanie faktów i ich ustalanie. Formułują natomiast swoje wnioski na podstawie już zebranych faktów oraz dowodów i przekazują je sądowi. Biegli są więc pomocnikami sędziego w ustaleniu lub ocenie okoliczności sprawy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 11 lipca 1969 r. (I CR 140/69, OSNP z 1970 r., nr 5, poz. 85): „ Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego w sprawie materiału wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Nie może ona natomiast sama być źródłem materiału faktycznego sprawy, ani tym bardziej stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłego”. W konsekwencji, przy braku adekwatnych twierdzeń pozwanego oraz zaoferowania przez niego innych dowodów, weryfikacja stanu zadłużenia wynikającego ze spornej umowy była niedopuszczalna. W rzeczywistości opinia biegłego służyłaby wyłącznie poszukiwaniu faktów tj. weryfikacji okoliczności, co których pozwany nie przedstawił własnego stanowiska. Ocena taka jest tym bardziej zasadna, że wedle pozwanego spłacił on całą pożyczkę. Tym samym jego obowiązkiem było wykazania faktu dokonania wpłat na rzecz banku. Nie jest natomiast rolą biegłego poszukiwanie takich dowodów, w tym także w dokumentacji bankowej.

Pozwany w apelacji powołuje się na rzekome błędy w rachunku matematycznym w zakresie kwoty rat kredytu. Nie przedstawia natomiast własnego, alternatywnego wyliczenia.

Apelujący kwestionuje także skuteczność wypowiedzenia mu umowy, odwołując się do nie wykazania, by osoby podpisane pod przedmiotowym oświadczeniem były do tego umocowane. Zauważyć należy, że tego rodzaju zarzut nie został podniesiony w lakonicznej odpowiedzi na pozew. Po raz pierwszy i jedyny pozwany powołał się na przedmiotową okoliczność w trakcie własnego przesłuchania w charakterze strony. Tym samym uznać należy, ze nie podniósł odpowiedniego twierdzenia we właściwym czasie, a tym samym strona powodowa nie miała potrzeby i możliwości wykazywania prawidłowego umocowania osób działających w imieniu banku. W ocenie Sądu przedmiotowy zarzut został zgłoszony jedynie na potrzeby niniejszego postępowania. Nadto zgodzić się należy z Sądem I instancji, że – niezależnie od wykazania umocowania - poprzez sam fakt powoływania się na przedmiotowe wypowiedzenie Bank zatwierdził czynności osób za niego działających.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny w pełni podziela argumentację prawną Sądu Okręgowego. Skoro bowiem z ustaleń faktycznych wynika, że strona powodowa skutecznie wypowiedziała sporną umowę pożyczki, jak też wykazała stan wynikającego z tej umowy zadłużenia, to roszczenie banku znajduje uzasadnienie w treści art. 78, art. 69 ust.2 pkt 5 i 6 i art. 76 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe oraz w postanowieniach umownych.

Biorąc to pod uwagę Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

SSA Paweł Rygiel SSA Teresa Rak SSA Józef Wąsik