Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 348/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia SA Jolanta Hawryszko (spr.)

Sędziowie:

Urszula Iwanowska

Romana Mrotek

Protokolant:

St. sekr. sąd. Elżbieta Kamińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 stycznia 2020 r. w S.

sprawy A. O. i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wydanie zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 11 lipca 2019 r., sygn. akt VI U 67/18

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w części i zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. do wydania zaświadczenia za okres do 13 kwietnia 2018 roku,

2.  zasądza od A. O. i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwoty po 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Romana Mrotek

SSA Jolanta Hawryszko

Urszula Iwanowska

Sygn. akt III AUa 348/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją nr (...) z 17.11.2017 r. na podstawie z art. 83 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z 24 listopada 2010 r. odmówił A. O. wydania zaświadczenia A1 o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego z tytułu wykonywania pracy na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich Unii Europejskiej w okresie od 15 września 2017 do 15 września 2018.

Z powyższą decyzją nie zgodził się płatnik składek (...) Sp. z o.o., który wniósł o zmianę decyzji i potwierdzenie polskiego ustawodawstwa dla A. O. w okresie od 15 września 2017 od 15 września 2018. Odwołanie od decyzji złożył A. O..

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych połączył sprawy z obu odwołań do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia, po czym wyrokiem z 11 lipca 2019 r. zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. do wydania zaświadczenia A1 dla obywatela Ukrainy A. O. za okres od 15 września 2017 r. do 15 września 2018 r. oraz orzekł o kosztach procesu należnych płatnikowi i ubeczpieczonemu.

Sąd Okręgowy ustalił, że Spółka (...) Spółka z o.o. w S. prowadzi działalność związaną z transportem międzynarodowym i zatrudniała obywateli Ukrainy. Wojewoda (...), po rozpatrzeniu wniosku (...) Sp. z o.o., wydał zezwolenie typ A nr (...) na pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dla A. O., obywatela Ukrainy, na stanowisku kierowcy ciągnika siodłowego na podstawie umowy o pracę, na pełny etat za wynagrodzeniem 25000 zł brutto miesięcznie. W dniu 28 lipca 2017 r. spółka (...) zawarła z A. O. umowę o pracę na czas nieokreślony w wymiarze pełnego etatu na stanowisku kierowcy C + E za wynagrodzeniem 2507 złotych brutto miesięcznie. A. O. został zgłoszony przez pracodawcę do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako pracownik najemny od 8 lutego 2017 roku. W dniu 21 września 2017 do ZUS wpłynął wniosek płatnika składek spółiki (...) o wydanie zaświadczenia potwierdzającego zastosowanie polskich przepisów w zakresie ustawodawstwa właściwego na podstawie art. 13 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 dla pracownika obywatela Ukrainy A. O. w związku z wykonywaniem pracy w charakterze kierowcy na terytorium państw członkowskich UE w okresie od 15 września 2017 do 15 września 2018.

W okresie od 12 maja 2017 do A. O. zameldowany był na pobyt czasowy w S. przy ul. (...). W związku z zatrudnieniem w pozwanej spółce, A. O. uzyskał zezwolenie typ A nr (...) na pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej, a także świadectwo kierowcy nr B- (...) oraz B- (...). Otrzymał numer NIP (...). Założył w polskim banku rachunek, na który płatnik składek przelewał wynagrodzenie. Od tego wynagrodzenie płatnik składek odprowadzał w Polsce wszystkie należności publicznoprawne. A. O. pracował u płatnika składek jako kierowca TIRa, wykonując przewozy na trasach zagranicznych w krajach będących członkami Unii Europejskiej. Na terenie Polski miał udostępnione przez pracodawcę mieszkanie przy ul. (...) w S., gdzie nocował wówczas, gdy po 2-3 tygodniach lub miesiącu pracy w trasie, zjeżdżał do Polski. Mieszkanie to było 7 pokojowe, położone na 3 piętrach. Ubezpieczony miał tam swój pokój z dostępem do kuchni i łazienki. A. O. pracował u płatnika składek 2-3 miesiące, po czym jechał do domu na Ukrainę na 2-3 tygodnie. W spółce (...) ubezpieczony pracował do kwietnia 2018 roku.

Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie i wyjaśnił, że zasady ustalania właściwego ustawodawstwa regulują przepisy: rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz.UE nr L 166 z 30 kwietnia 2004 r., str. 1, ze zm.); - rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz.UE nr L 284 z 30 października 2009 r. ze zm.); - rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z 24 listopada 2010 r. rozszerzającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 dla obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz. Urz.UE Nr L 344 z 29 grudnia 2010 r.). Zgodnie z art. 1 rozporządzenia nr 1231/2010, przepisy rozporządzenia (WE) nr 883/2004 i rozporządzenia nr 987/2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich śmierci, pod warunkiem, że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego. Sąd Okręgowy rozważył, że przesłanką dopuszczającą stosowanie ww. przepisów w odniesieniu do obywateli państw trzecich jest legalne zamieszkiwanie obywatela na terytorium państwa członkowskiego. Użycie zwrotu „legalne zamieszkiwanie” - bez dodatkowych warunków i bliższego sprecyzowania - w odniesieniu do terytorium państwa członkowskiego oznaczać musi poddanie kontroli legalności zamieszkiwania przepisom krajowym tegoż państwa. W polskim porządku prawnym, zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1650 z późn. zm.), zezwolenia na pobyt czasowy i pracę wyposażają cudzoziemca w prawo świadczenia pracy, na warunkach określonych w tym zezwoleniu. W art. 114 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 grudnia 2013 r. wyrażony został wymóg, by cudzoziemiec miał zapewnione miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Sformułowanie „miejsce zamieszkania” zostało celowo użyte, by zróżnicować sytuację prawną ubiegającego się o to zezwolenie od sytuacji cudzoziemca zapraszanego i ubiegającego się o zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE, w przypadku którego ustawodawca odniósł się do posiadania prawa do lokalu mieszkalnego (odpowiednio art. 53 pkt 3 oraz art. 219 ust. 2 ustawy o cudzoziemcach.

Sąd Okręgowy dostrzegł nadto, że sam organ rentowy 2 maja 2018 opublikował na oficjalnej witrynie internetowej wytyczne ujednolicające zasady wydawania zaświadczeń A1 dla obcokrajowców :

( http://www.zus.pl/bazawiedzy/biezace-wyjasnienia-komorek-merytorycznych/pracujacy/-/publisher/details/1/ustalanie-miejsca-zamieszkania-w-przypadku-obywateli-panstw-trzecich-zmiana-zasad-od-2-maja 2018r./1889106).

Według tych wytycznych, aby osoba będąca obywatelem państwa trzeciego mogła otrzymać zaświadczenie A1, powinna:

1. Posiadać jeden z niżej wymienionych dokumentów, który uprawnia ją do pobytu w Polsce:

- zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE,

- zezwolenie na pobyt stały,

- zezwolenie na pobyt czasowy oraz pracę,

- wiza Schengen lub wizą krajową wydaną w celu:

- wykonywania pracy w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, na podstawie wpisanego do ewidencji oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi – art. 60 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 12 grudnia 2013r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2017 r. poz. 2206, z późn.zm.),

- wykonywanie pracy, o której mowa w art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w okresie nieprzekraczającym 9 miesięcy w roku kalendarzowym – art. 60 ust. 1 pkt 5a ustawy o cudzoziemcach,

- wykonywanie pracy innej niż określona w art. 60 pkt 5 i 5a ustawy o cudzoziemcach– art. 60 ust. 1 pkt 6 tej ustawy.

2. Być rezydentem podatkowym w Polsce (posiadać certyfikat rezydencji podatkowej).”

Spełnienie obu powyższych warunków łącznie jest niezbędne do wydania zaświadczenia przez wszystkie oddziały ZUS. Od 2 maja 2018 roku są to jedyne obowiązujące kryteria, brane pod uwagę przy ocenie, czy jest spełnione kryterium legalnego zamieszkania.

Sąd Okręgowy skonstatował, że spór w sprawie dotyczył jednej tylko przesłanki zastosowania rozporządzenia nr 1231/2010, a mianowicie zamieszkiwania przez ubezpieczonego na terytorium państwa członkowskiego. Organ rentowy uznał bowiem, że ubezpieczony i płatnik składek nie wykazali, aby centrum interesów życiowych ubezpieczonego znajdowało się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i w związku z tym uznał, że centrum życiowe ubezpieczonego znajduje się na Ukrainie. Sąd Okręgowy wskazał, że operowanie pojęciem „centrum interesów życiowych" na potrzeby zastosowania rozporządzenia nr 1231/2010 było nieprawidłowe. Rozporządzenie wymaga bowiem wyłącznie ustalenia, że zainteresowany obywatel państwa trzeciego zamieszkuje na terytorium państwa członkowskiego. Rozporządzenie nr 883/2004 zawiera autonomiczną definicję zamieszkania, wskazując w art. 1 lit. j, że określenie zamieszkanie oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa, przy czym pojęcie zwykłe przebywanie nie może być odnoszone do stałego pobytu, czy też skoncentrowania interesów życiowych w danym miejscu. Brak jest bowiem ku temu podstaw w samych rozporządzeniach nr 883/2004 oraz nr 987/2009, które rozróżniają miejsce zamieszkania od centrum zainteresowania dla działalności (art. 13 ust. 2 lit. b rozporządzenia nr 883/2004), czy też ośrodka interesów życiowych (art. 11 ust. 1 rozporządzenia nr 987/2009).

Sąd Okręgowy wskazał, że wg ustaleń dokonanych w sprawie, A. O. posiadał zezwolenie na pobyt czasowy i pracę w Rzeczpospolitej Polskiej, wykorzystywał zezwolenie pracując w (...) Sp. z o.o. w S. na warunkach określonych w zezwoleniu, wynagrodzenie za pracę było opodatkowane i oskładkowane, przekazywane na rachunki bankowe w Polsce, pracodawca udostępniał ubezpieczonemu mieszkanie, w którym przebywał poza czasem pracy. A. O. wracał do tego miejsca po zakończeniu pracy polegającej na przewożeniu ładunków po różnych krajach Unii Europejskiej. Na Ukrainę natomiast wyjeżdżał sporadycznie, wykorzystując dłuższe urlopy wypoczynkowe lub bezpłatne. W tej sytuacji Sąd uznał, że A. O. zamieszkiwał na terenie Polski. W takim stanie, w sprawie ubezpieczonego rozporządzenie nr 1231/2010 znajdowało w spornym okresie zastosowanie, a to z kolei powodowało zastosowanie wobec ubezpieczonego postanowień rozporządzenia nr 883/2004, w tym jego art. 11, wedle którego osoby, do których stosuje się to rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego, a także art. 13 ust.1 b (i) tego rozporządzenia, w świetle którego właściwym dla ubezpieczonego ustawodawstwem w zakresie zabezpieczenia społecznego było w spornym okresie ustawodawstwo polskie (praca w kilku państwach członkowskich dla jednego pracodawcy bez wykonywania znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ubezpieczony miał miejsce zamieszkania).

Apelację od wyroku w części dotyczącej okresu objętego zaświadczeniem A1 wywiódł organ rentowy i zarzucił obrazę prawa materialnego, tj. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zw. z przepisami rozporządzenia z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 oraz w zw. z przepisami rozporządzenia Parlamentu i Rady (UE) nr 1231/2010 z 24 listopada 2010 r. rozszerzającego rozporządzenie (WE) nr. 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009, przez uznanie zobowiązania Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. do wydania zaświadczenia Al za okres od 15 września 2017 r. do 15 września 2018 r . dla obywatela Ukrainy A. O., podczas gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczeń do 13.04.2018 r. Organ wniósł o zmianę wyroku przez zmianę zaskarżonej decyzji zobowiązując Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. do wydania zaświadczenia Al za okres od 15 września 2017 r. do 13.04.2018 r. dla obywatela Ukrainy A. O..

Sąd Apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja jest zasadna.

Na wstępie należy zauważyć, że apelacja miała ograniczony zakres i co do istoty organ nie zakwestionował rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. Organ rentowy zaaprobował, bowiem powołaną przez Sąd Okręgowy podstawę prawną rozstrzygnięcia, jak i dokonane na tej podstawie rozważania dotyczące przesłanki miejsca zamieszkania ubezpieczonego. Wskazał jednak na konieczność korekty co do okresu objętego obowiązkiem wydania zaświadczenia A1.

Sąd Apelacyjny uwzględnił zarzut apelującego, ponieważ Sądowi I instancji umknęło, że wniosek płatnika składek (...) Spółka z o.o. w S. o wydanie zaświadczenia potwierdzającego zastosowanie polskich przepisów w zakresie ustawodawstwa właściwego na podstawie art. 13 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 dla pracownika obywatela Ukrainy A. O. w związku z wykonywaniem pracy w charakterze kierowcy na terytorium państw członkowskich UE, obejmował okres od 15 września 2017 do 15 września 2018, a tym samym przekroczył o niemal 5 miesięcy czas faktycznego zgłoszenia A. O. do ubezpieczeń społecznych. Należy zauważyć, że w postępowaniu przed Sądem Okręgowym, organ rentowy pismem z 2.07.2018 r. wskazał, że ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych w okresie od 8.02.2017 r. do 13.04.2018 r. Tego faktu nie zakwestionował ani ubezpieczony, ani płatnik. Co więcej takiego też ustalenia dokonał Sąd Okręgowy. Skoro więc ubezpieczony z tytułu zatrudnienia w Spółce (...) od 14.04.2018r. nie podlegał już ubezpieczeniom społecznym, co tym samym przestał podlegać ustawodawstwu polskiemu z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Zaświadczenie A1 wydaje się w celu potwierdzenia ustawodawstwa zabezpieczenia społecznego. Oznacza to, że zaświadczenie potwierdza w jakim państwie, dana osoba podlega pod przepisy dotyczące opłacania składek. A. O. został wyrejestrowany z ubezpieczeń z datą 13.04.2018 r., zatem organ rentowy nie mógł w zaświadczeniu A1 uwzględnić okresu następującego po wskazanym dniu.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekając co do istoty sprawy zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I w części i zobowiązał ZUS Oddział w S. do wydania zaświadczenia za okres do 13.04.2018 r., w miejsce dotychczasowego okresu do 15.09.2018 r. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 j.t.).

Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko Urszula Iwanowska