Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 czerwca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach, I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia SA Piotr Wójtowicz

Sędziowie SA Tomasz Ślęzak

SO (del.) Katarzyna Żymełka (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2019 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi K. Ż.

z udziałem Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w J. i Prezesa Sądu Okręgowego w K.

o naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy

w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki

w sprawie o sygn. akt I Ns 864/12 Sądu Rejonowego w J. i III Ca 591/17 Sądu Okręgowego w K.

z wniosku K. Ż.

z udziałem M. Ż. i S. Ż.

o zniesienie współwłasności i dział spadku

postanawia:

1)  stwierdzić, że w prowadzonym przez Sąd Rejonowy w J. postępowaniu w sprawie sygn. akt III Ns 864/12 nastąpiła przewlekłość postępowania;

2)  stwierdzić, że w prowadzonym przez Sąd Okręgowy w K. postępowaniu w sprawie sygn. akt III Ca 591/17 nastąpiła przewlekłość postępowania;

3)  przyznać skarżącemu od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w J. kwotę 2.000 (dwa tysiące) złotych;

4)  przyznać skarżącemu od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w K. kwotę 2.000 (dwa tysiące) złotych;

5)  oddalić skargę w pozostałym zakresie;

6)  zwrócić skarżącemu 200 (dwieście) złotych opłaty uiszczonej od skargi.

SSO (del.) Katarzyna Żymełka SSA Piotr Wójtowicz SSA Tomasz Ślęzak

Sygn. akt I S 28/19

UZASADNIENIE

Składający skargę K. Ż. domagał się stwierdzania przewlekłości w sprawie, jaka toczyła się z jego wniosku z udziałem M. Ż. i S. Ż. o zniesienie współwłasności i dział spadku przed Sądem Rejonowym w J. i po jej zakończeniu przed Sądem Okręgowym w K.. Ponadto skarżący domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty 20.000 złotych. Uzasadniając swoją skargę wskazał, że od złożenia wniosku upłynęło siedem lat. W ocenie skarżącego tak długi czas trwania postępowania sądowego świadczy o przewlekłości postępowania, co uzasadnia jego skargę. Wskazał, że wobec braku uregulowania stanu prawnego nieruchomości i uzyskania spłaty, którą mógłby przeznaczyć na inwestycje, ponosi szkodę. Podniósł, że wobec długotrwałego postępowania sądowego utracił korzyści w wysokości przekraczającej 20.000 zł, które żąda z tytułu odszkodowania.

Działający za Skarb Państwa - Prezes Sądu Rejonowego w J. oraz Prezes Sądu Okręgowego w K. złożyli odpowiedzi na skargę, w których wnieśli o jej oddalenie, jednocześnie zgłaszając swoje przystąpienie do sprawy.

Prezes Sądu Rejonowego w J. wniósł o oddalenie skargi. Przedstawił czynności podejmowane przed Sądem Rejonowym. Podał, że działania Sądu Rejonowego w J. zmierzały do prawidłowego i wnikliwego rozpoznania sprawy i wniosków wszystkich jej uczestników oraz były one celowe i konieczne. Wskazał, że przed Sądem Rejonowym w J. nie doszło do niepotrzebnego przedłużenia postępowania.

Prezes Sądu Okręgowego w K. wskazał, iż tok postępowania przed Sądem Okręgowym nie uzasadnia zarzutu nieterminowo podejmowanych czynności w sprawie. Zaznaczono, że sprawa wraz z apelację uczestniczki postępowania została przedstawiona Sądowi Okręgowemu w K. 7 czerwca 2017 r. Zarządzeniem z 21 grudnia 2017 r. termin rozprawy apelacyjnej został wyznaczony na dzień 12 czerwca 2018 r., a zawiadomienia o terminie rozprawy wysłano do uczestników 4 maja 2018 r. Dodatkowo wyjaśniono, iż sprawy wpływające do Wydziału III Cywilnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w K. są rozpoznawana w kolejności ich wpływu, a poza kolejnością kierowane są na rozprawy jedynie sprawy pilne, jednakże sprawa wnioskodawcy nie należała do tej kategorii spraw. Zapewne tylko na skutek oczywistej omyłki podano, iż przedmiotem sprawy wszczętej przez wnioskodawcę jest zmiana zarządcy nieruchomości. W rzeczywistości wniosek dotyczy zniesienia współwłasności i działu spadku.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje.

Sprawa, której dotyczy skarga została wszczęta na skutek złożenia przez K. Ż. 14 sierpnia 2012 r. wniosku o zniesienie współwłasności. Sprawa została zarejestrowano pod sygn. I Ns 753/12 i przedłożona Przewodniczącej Wydziału, która skierowała ją na posiedzenie niejawne. Zarządzeniem z 21 sierpnia 2012 r. Przewodnicząca w Sądzie Rejonowym w J. zarządziła zwrócić poleciła wezwać pełnomocnika wnioskodawcy do usunięcia braku formalnego pozwu przez złożenia wnioskodawcy wniosek i opłatę od wniosku w wysokości 500 zł. Odpis zarządzenia został doręczony pełnomocnikowi wnioskodawcy 27 sierpnia 2012 r. 3 września 2012 r. wnioskodawca uiścił brakującą opłatę od wniosku. 12 września 2012 r. zarządzono wpisanie sprawy pod nowy numer I Ns 864/12. 19 września 2012 r. wyznaczono termin rozprawy na 8 listopada 2012 r. i zarządzono doręczenie odpisu wniosku uczestniczce ze zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi na wniosek w terminie tygodnia pod rygorem zwrotu. Wymienione zarządzenie wykonano kolejnego dnia. 28 września 2012 r. 28 września 2012 r. uczestniczka złożyła odpowiedź na wniosek, która została doręczona pełnomocnikowi wnioskodawcy. Na rozprawie w dniu 8 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy dopuścił dowody z dokumentów oraz dowód z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości i zobowiązał uczestników postępowania do uiszczenia zaliczek na wydatki, a uczestniczkę do złożenia dokumentów. Wraz z pismem z 26 listopada 2012 r. uczestniczka złożyła dokumenty. W piśmie złożyła wniosek o przesłuchanie świadka. Zarządzeniem z 16 stycznia 2013 r., tego samego dnia wykonanym, wyznaczono termin rozprawy na 21 lutego 2013 r. Na termin został wezwany świadek. 23 stycznia 2013 r. wpłynęła zaliczka na opinię biegłego. Na rozprawie w dniu 21 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy dopuścił dowód z zeznań świadka oraz zobowiązał pełnomocników uczestników postępowania do złożenia w terminie 14 dni ostatecznych wniosków co do rozmiaru poczynionych na nieruchomość nakładów. W celu umożliwienia wykonania nałożonego zobowiązania rozprawa została odroczona do 15 kwietnia 2013 r. Wnioskodawca w piśmie procesowym z 6 marca 2013 r. wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka na okoliczność czynionych nakładów. Uczestniczka wraz z pismem procesowym z 6 marca 2013 r. złożyła dowody z dokumentów na okoliczność poczynionych nakładów. Na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy przeprowadził dowód z przesłuchania świadka oraz uczestników postępowania oraz dopuścił dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy na okoliczność ustalenia wartości nieruchomości oraz poczynionych na nią nakładów oraz ustalenia w jakim stopniu przyczyniły się do wzrostu wartości nieruchomości. Sąd Rejonowy odroczył rozprawę z terminem z urzędu. 19 kwietnia 2013 r. uczestniczka złożyła dokument, do przedstawienia którego została zobowiązana na rozprawie z 15 kwietnia 2013 r. Do sprawy 29 kwietnia 2013 r. wpłynęło pismo wnioskodawcy, a 23 maja 2013 r. wpłynęło pismo uczestniczki. Zarządzeniem wykonanym 25 czerwca 2013 r. przekazano akta sprawy biegłej sądowej ze zleceniem sporządzenia opinii w terminie sześciu tygodni. Biegła otrzymała akta kolejnego dnia. 30 września 2013 r. zarządzono ponaglenie biegłej o zwrot akt. Akta sprawy wraz z opinią zostały zwrócone 13 listopada 2013 r. Postanowieniem z 17 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy przyznał biegłej wynagrodzenie. Odpis opinii zarządzono doręczyć pełnomocnikom uczestników postępowania i został wyznaczony termin rozprawy na 27 lutego 2014 r. W piśmie z 11 lutego 2014 r. wnioskodawca zażądał wezwania biegłej na termin rozprawy. Kolejnego dnia wpłynęły zarzuty uczestniczki do opinii biegłego. Na rozprawie w dniu 27 lutego 2014 r. Sąd Rejonowy dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłej sądowej i odroczył rozprawę z terminem z urzędu. W piśmie z 10 marca 2014 r. wnioskodawca zgłosił zarzuty do opinii biegłego. 18 marca 2014 r. zarządzono przekazanie akt sprawy biegłej wraz ze zleceniem sporządzenia opinii uzupełniającej w terminie sześciu tygodni. 11 czerwca 2014 r. zarządzono ponaglenie biegłej o zwrot akt. Biegła wskazała, że opinia zostanie wykonana do 28 lipca 2014 r. 26 sierpnia 2014 r. wnioskodawca zwrócił się o podjęcie czynności w celu „wyegzekwowania od biegłej sądowej wydania opinii uzupełniającej”. 29 sierpnia 2014 r. zarządzono ponaglenie biegłego o zwrot akt. Biegła wskazała, że opinia zostanie wykonana do 7 października 2014 r. 14 października 2014 r. zarządzono ustalenie przyczyny niezłożenia przez biegłą opinii w podanym terminie. Biegła sporządziła opinię 17 października 2014 r. Zarządzeniem z 21 października 2014 r. wyznaczono termin rozprawy na 5 grudnia 2014 r. oraz zarządzono doręczenie pełnomocnikom uczestników odpisy opinii biegłego. W pismach z 18 i 21 listopada 2014 r. uczestnicy złożyli zarzuty do opinii. Na rozprawie w dniu 5 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy dopuścił i przeprowadził dowód z ustnych wyjaśnień biegłej. W celu umożliwienia wykonania nałożonych na biegłą i wnioskodawcę zobowiązań Sąd Rejonowy odroczył rozprawę z terminem do 6 lutego 2015 r. 15 grudnia 2014 r. wnioskodawca i 19 grudnia 2014 r. uczestniczka złożyli pisma procesowe. 6 lutego 2015 r. wpłynęło pismo biegłego stanowiące odpowiedź na zobowiązanie nałożone na rozprawie. Na rozprawie w dniu 6 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego architekta na okoliczność ustalenia powierzchni budynku i odroczył termin rozprawy do 26 marca 2015 r. Zarządzeniem wydanym 12 lutego 2015 r. przekazano akta biegłemu wraz ze zleceniem sporządzenia opinii do 24 marca 2015 r., w którym to dniu biegły dostarczył akta sprawy wraz z opracowaną opinią. Na rozprawie pełnomocnik uczestniczki zgłosił zastrzeżenia do opinii biegłego i wniósł o zakreślenie mu terminu do ustosunkowania się do tej opinii. Sąd Rejonowy zakreślił termin do złożenia zarzutów do opinii oraz zobowiązał uczestniczkę do uiszczenia zaliczki na opinię biegłego i odroczył termin rozprawy do 10 kwietnia 2015 r. 8 kwietnia 2015 r. wpłynęło pismo uczestniczki oraz dowód wpłaty zaliczki. Na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2015 r. Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy oraz odroczył rozprawę z terminem z urzędu. Kolejnego dnia zarządzono przekazanie akt biegłemu wraz ze zleceniem sporządzenia opinii w terminie sześciu tygodni. 8 maja 2015 r. wpłynęło pismo biegłego, w którym wskazał on, iż ewentualna jego opinia byłaby jedynie potwierdzeniem już wykonanej w sprawie opinii. 19 maja 2015 r. Sąd Rejonowy zmienił postanowienie z 10 kwietnia 2015 r. w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy i dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłej, która wydała już w sprawie opinię. Uczestniczka postępowania złożyła 25 maja 2015 r. zażalenie na postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia biegłego. Zarządzeniem wydanym 25 czerwca 2015 r. przekazano akta biegłej wraz ze zleceniem sporządzenia opinii w terminie pięciu tygodni. Biegła otrzymała akta 9 lipca 2015 r. Pismem z 12 sierpnia 2015 r. biegła zwróciła się o wydłużenie terminu sporządzenia opinii do 30 września 2015 r. 17 sierpnia 2015 r. zarządzono telefoniczne poinformowanie biegłej o przedłużeniu terminu do sporządzenia opinii do 30 września 2015 r. pod rygorem nałożenia grzywny. 27 sierpnia 2015 r. biegły złożył odpowiedź na zażalenie. 7 października 2015 r. biegłą wezwano telefonicznie do zwrotu akt pod rygorem nałożenia grzywny. Biegła złożyła akta wraz z opinią 9 października 2015 r. 19 października 2015 r. wyznaczono termin rozprawy na 10 grudnia 2015 r. oraz wezwano pełnomocnika uczestniczki do uzupełnienia braków formalnych zażalenia przez uiszczenie opłaty. Opłata została uiszczona 29 października 2015 r. 9 listopada 2015 r. wpłynęło pismo uczestniczki, w którym podniosła ona zarzuty do opinii biegłej. Zarządzono wezwanie biegłej na termin rozprawy. Na rozprawie w dniu 10 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy dopuścił i przeprowadził dowód z ustnych wyjaśnień biegłej. W celu nadania biegu zażaleniu rozprawa została odroczona z terminem z urzędu. 28 grudnia 2015 r. akta sprawy wraz z zażaleniem uczestniczki zostały przesłane Sądowi Okręgowemu w K.. Postanowieniem z 2 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy przyznał biegłej wynagrodzenie. 25 kwietnia 2016 r. po rozpoznaniu przez Sąd Okręgowy zażalenia akta sprawy zostały zwrócone Sądowi Rejonowemu. Zarządzeniem z 12 maja 2016 r. wyznaczono termin rozprawy na 21 lipca 2016 r. Na rozprawie Sąd Rejonowy dopuścił dowody z dokumentów i „odroczył termin publikacji postanowienia do 4 sierpnia 2016 r.”, kiedy to zamkniętą rozprawę otworzył na nowo, zobowiązał wnioskodawcę do złożenia wniosku o dział spadku po W. Ż., dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłej sądowej oraz odroczył termin rozprawy do 21 września 2016 r. Zarządzeniem wydanym 5 sierpnia 2016 r., a wykonanym 12 sierpnia 2016 r. przekazano akta biegłej wraz ze zleceniem sporządzenia opinii w terminie 14 dni. 12 sierpnia 2016 r. wpłynęło pismo wnioskodawcy, a 18 sierpnia 2016 r. wnioskodawca złożył brakujący dokument wymieniony w piśmie z 12 sierpnia 2016 r. Postanowieniem z 25 sierpnia 2016 r. Sąd Rejonowy wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestniczki S. Ż.. 22 i 31 sierpnia 2016 r. i 13 września 2016 r. wpłynęły kolejne pisma uczestniczki M. Ż., a 6 września 2016 r. pismo wnioskodawcy. 12 września 2016 r. złożyła pismo S. Ż.. Biegła złożyła akta wraz z opinią 12 września 2016 r. Na rozprawie Sąd Rejonowy zakreślił termin uczestnikom postępowania do ustosunkowania się do opinii oraz odroczył termin rozprawy do 14 października 2016 r. W pismach z 27, 28 i 30 września 2016 r. uczestnicy ustosunkowali się do opinii biegłej. Postanowieniem z 12 października 2016 r. Sąd Rejonowy przyznał biegłej wynagrodzenie. Mailem wysłanym 14 października 2016 r. biegła przesłała dokumenty. Na rozprawie w dniu 14 października 2016 r. dopuścił dowód z zeznań świadka oraz zakreślił uczestnikom 14 dniowy termin do ustosunkowani się do złożonych przez biegłą wydruków i odroczył termin rozprawy do 1 grudnia 2016 r. na rozprawie w dniu 1 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy przeprowadził dowody z dokumentów i zamknął rozprawę. 8 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy wydał postanowienie. Uczestnicy złożyli wnioski o sporządzenie uzasadnienia postanowienia. Postanowieniem z 16 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy sprostował wydane 1 grudnia 2016 r. postanowienie. 21 grudnia 2016 r. sporządził uzasadnienie postanowienia z 1 grudnia 2016 r., które doręczono uczestnikom. Uczestnika M. Ż. 19 stycznia 2017 r. wniosła apelację od postanowienia z 1 grudnia 2016 r. Zarządzeniem z 13 lutego 2017 r., które odebrała 21 lutego 2017 r. została wezwana do uzupełnienia braków formalnych apelacji poprzez uiszczenie opłaty. Opłatę uiściła w terminie. Po doręczeniu odpisu apelacji wnioskodawcy, złożył on 3 kwietnia 2017 r. odpowiedź na apelację. 27 kwietnia 2017 r. zarządzono doręczenie odpisu apelacji uczestniczce S. Ż.. Akta sprawy zostały przekazane Sądowi Okręgowemu w K., do którego wpłynęły w dniu 7 czerwca 2017 r. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą III Ca 591/17. 21 grudnia 2017 r. wyznaczono termin rozprawy apelacyjnej na 12 czerwca 2018 r., o czym zawiadomiono uczestników. Na rozprawie apelacyjnej Sąd Okręgowy dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego oraz postanowił rozprawę odroczyć. 14 czerwca 2018 r. wpłynęła pismo uczestniczki M. Ż., w którym zadeklarowała możliwość zawarcia ugody sądowej i wskazała jej warunki. Odpis pisma został doręczony pełnomocnikowi wnioskodawcy, którego go otrzymał 16 lipca 2018 r. Zarządzeniem z 7 września 2018 r. zlecono biegłej sporządzenie opinii uzupełniającej w terminie dwóch miesięcy i przesłano biegłej akta sprawy wraz ze zleceniem. 21 grudnia 2018 r. ponaglono biegłą o zwrot akt w terminie 14 dni pod rygorem nałożenia grzywny. 4 lutego 2019 r. ponownie ponaglono biegłą o zwrot akt w terminie do 15 lutego 2019 r. pod rygorem nałożenia grzywny. W pismach z 25 i 27 lutego 2019 r. biegła wniosła o zwolnienie jej z wykonania opinii z uwagi na problemy osobiste i zdrowotne. 8 marca 2019 r. przedłożono akta sędziemu referentowi w celu podjęcia czynności. 18 marca 2019 r. wnioskodawca sporządził skargę na przewlekłość postępowania. Zarządzeniem z 2 kwietnia 2019 r. sędzia referent zwrócił się do biegłej o zwrot akt. 15 kwietnia 2019 r. biegła przesłała akta sprawy. Biegła nie sporządziła opinii.

Zgodnie z dyspozycją art. 2 ust. 1 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki strona jest uprawniona do wniesienia skargi o stwierdzenie przewlekłości postępowania, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż jest to konieczne dla wyjaśnienia faktycznych i prawnych okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Badając powyższe sąd w szczególności ocenia terminowość i prawidłowość podejmowanych czynności przedsięwziętych w celu przeprowadzenia i zakończenia postępowania. Dokonując oceny powyższego należy uwzględnić charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (art. 2 ust. 2 cyt. ustawy).

Skarżący upatruje przewlekłości w nadmiernym czasie trwania postępowania, wskazując, że sprawa toczy się od siedmiu lat.

Należy przyznać słuszność skarżącemu, iż postępowanie zarówno przed Sądem Rejonowym w J. jak i przed Sądem Okręgowym w K. trwało zbyt długo i wystąpiła w nim nieuzasadniona zwłoka.

W rozpoznawanej sprawie, zarówno przed Sądem Rejonowym i Sądem Okręgowym, do przewlekłości postępowania doszło na etapie sporządzania opinii przez biegłą sądową. Także przed Sądem Okręgowym, wobec upływu ponad 12 miesięcy od wpływu akt do tego Sądu do wyznaczenia rozprawy apelacyjnej, doszło do przewlekłości postępowania.

Pomimo zlecenia biegłej przez Sąd Rejonowy opracowania opinii w terminie sześciu tygodni opinia w tym czasie nie została sporządzona. Pierwszą opinię biegła sporządziła po upływie pięciu miesięcy. W tym czasie Sąd Rejonowy tylko jeden raz ponaglił biegłą o zwrot akt. Opinię uzupełniającą biegła złożyła po siedmiu miesiącach, będąc w tym okresie dwukrotnie ponaglana o zwrot akt, w tym raz w wyniku złożenia przez wnioskodawcę pisma z wnioskiem o podjęcie czynności w celu „wyegzekwowania od biegłego sądowego wydania opinii uzupełniającej”. Także kolejną opinię uzupełniającą biegła sporządziła z przekroczeniem terminu wyznaczonego do jej wykonania. Sąd Rejonowy wielokrotne przedłużał biegłej termin do sporządzenia opinii, wielokrotnie wzywał ją do zwrotu akt. Wyznaczając nowy termin na złożenie opinii, Sąd Rejonowy ani nie zastrzegł, że jego ponowne przekroczenie skutkować będzie nałożeniem grzywny, ani grzywny takiej nie nałożył. Dopiero wobec przekroczenia terminu opracowania kolejnej opinii uzupełniającej Sąd Rejonowy wyznaczył termin ostateczny do jej opracowania pod rygorem nałożenia kary grzywny. Opieszałości biegłej sądowej, towarzyszyła bierność Sądu Rejonowego, który dopiero po upływie odpowiednio trzech miesięcy w przypadku pierwszej opinii oraz po upływie trzech miesięcy i sześć miesięcy od doręczenia akt w celu sporządzenia opinii uzupełniającej wezwał biegłą do zwrotu akt. Sąd Rejonowy poza wezwaniem biegłej o zwrot akt nie podjął innych działań w celu zdyscyplinowania biegłej, mimo że wezwania o zwrot akt nie dały oczekiwanego skutku. Dopiero po upływie kolejnego terminu wyznaczonego do sporządzenia kolejnej opinii uzupełniającej Sąd Rejonowy wezwał biegłą do jej opracowania do 30 września 2016 r. pod rygorem nałożenia grzywny. Pomimo, iż opinia nie została wykonana w wyznaczonym terminie Sąd Rejonowy nie nałożył na biegłą grzywny. Opieszałość Sądu Rejonowego doprowadziła do tego, że biegła w toku postępowania przed tym Sądem posiadała akta sprawy łącznie przez ponad piętnaście miesięcy. Jeżeli chodzi o wyznaczenie pozostałych biegłych, to Sąd Rejonowy zmienił postanowienie z 10 kwietnia 2015 r. w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii kolejnego biegłego sądowego po otrzymaniu od niego pisma, w którym biegły zauważył, iż ewentualna jego opinia byłaby jedynie potwierdzeniem już wykonanej w sprawie opinii.

Natomiast Sąd Okręgowy pomimo, iż na rozprawie apelacyjnej postanowieniem z 12 czerwca 2018 r. dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłej, to dopiero zarządzeniem z 7 września 2018 r. zlecił przesłanie biegłej akt sprawy wraz ze zleceniem sporządzenia tej opinii. Pomimo rozważania przez uczestników postępowania możliwości zawarcia ugody sądowej upływ prawie trzech miesięcy od wydania postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłej i wysłaniem jej akt sprawy nie był uzasadniony, tym bardziej, iż uczestniczka już w piśmie z 14 czerwca 2018 r. przedstawiła swoje propozycje ugodowe, a wnioskodawca nie odpowiedział na nie. Pomimo nie wykonania opinii w wyznaczonym terminie dwóch miesięcy dopiero 21 grudnia 2018 r. ponaglono biegłą o zwrot akt w terminie 14 dni pod rygorem nałożenia grzywny oraz pomimo, że biegła akt nie zwróciła Sąd Okręgowy nie nałożył na biegłą grzywny, ograniczając się jedynie do ponownego w dniu 4 lutego 2019 r. ponaglenia biegłej o zwrot akt w terminie do 15 lutego 2019 r. pod rygorem nałożenia grzywny, której również nie nałożył pomimo braku zwrotu przez biegłą akt przez kolejne dwa miesiące. O przewlekłości postępowania można mówić zarówno wtedy, gdy sąd nie podejmuje żadnych czynności, jak i wtedy, gdy je podejmuje, ale są one nieprawidłowe i w ich następstwie dochodzi do zwłoki w rozpatrzeniu sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z 24 lutego 2016 r., III SPP 53/15, LEX nr 2032325). W doktrynie wskazuje się, że czynności podjęte przez sąd w związku z dopuszczeniem dowodu z opinii biegłego mogą przyczynić się albo doprowadzić do przewlekłości postępowania. Po pierwsze, sytuacją taką jest nieprawidłowe sformułowanie postanowienia o dopuszczeniu tego dowodu; po drugie, zaniechanie uprzedniego ustalenia, czy osoba wskazana jako biegły w rzeczywistości jest specjalistą z określonego zakresu; po trzecie, do przewlekłości przyczynia się brak czuwania nad terminowością sporządzenia opinii przez biegłego (O.M. Piaskowska, Przewlekłość postępowania w sprawach cywilnych, red. O.M. Piaskowska, K. Sadowski, LEX 2016). Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, bierność sądu w zakresie nadzoru nad biegłym niewątpliwie może prowadzić do przewlekłości postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego z 4 lutego 2010 r., III SPP 1/10, LEX nr 585842). Takie też stanowisko jest powszechnie przyjmowane w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Wskazuje się, że praca biegłych w kontekście postępowania sądowego jest nadzorowana przez sędziego, który pozostaje odpowiedzialny za przygotowanie i bezzwłoczne przeprowadzenie postępowania (wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 7 lipca 2015 r., 72287/10, LEX nr 1749574; wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 27 kwietnia 2004 r., 68930/01, LEX nr 124605; wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 14 października 2003 r., 76446/01, LEX nr 81405). W myśl art. 6 k.p.c. sądy powinny przeciwdziałać przewlekaniu postępowania. Jednym ze środków służących do wcielania w życie zasady procesowej, której daje wyraz normatywny art. 6 k.p.c., jest grzywna przewidziana w art. 287 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z 22 grudnia 1971 r., II CZ 169/71, LEX nr 7041).

Także termin rozprawy apelacyjnej został wyznaczony po kilku miesiącach od przedstawienia Sądowi Okręgowemu akt sprawy wraz z apelacją uczestniczki postępowania, a rozprawa odbyła się po upływie roku od wpływu akt do tego Sądu. Okres oczekiwania na termin rozprawy apelacyjnej wynoszący 12 miesięcy nie spełnia wymogu sprawności postępowania, jakiej mają prawo oczekiwać uczestnicy postępowania od organu powołanego do rozstrzygania spraw, które są dla nich istotne. Spoczywanie sprawy przez okres roku znacząco przekracza termin konieczny do jej rozpoznania.

W tej sytuacji należało uznać, iż zarówno w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w J. w sprawie sygn. akt I Ns 864/12, jak i w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w K. w sprawie sygn. akt III Ca 591/17 doszło obiektywnie do przewlekłości postępowania w rozumieniu ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Powyższego, na etapie postępowania przed Sądem Okręgowym, nie zmienia okoliczność, że sprawa wyznaczona została zgodnie z kolejnością wpływu i nie należała do kategorii spraw pilnych określonych w regulaminie urzędowania sądów powszechnych nie może prowadzić do innych wniosków na gruncie powołanej ustawy o skardze, niż ten, że spoczywanie sprawy przez okres 12 miesięcy nie spełniało wymogu sprawności postępowania. Uregulowanie zawarte w art. 2 ust. 1 tej ustawy wskazuje, że przewlekłość ma miejsce wtedy, gdy postępowanie trwa dłużej niż jest to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Oznacza to, że stronę (uczestnika postępowania) nie mogą obciążać braki w zakresie zapewnienia przez państwo takiej organizacji i funkcjonowania systemu wymiaru sprawiedliwości, które umożliwia rozpoznanie sprawy w rozsądnym terminie.

Skarżący domagał się zasądzenia od Skarbu Państwa 20.000 zł, uzasadniając ją wysokością utraconych korzyści wobec braku możliwości dysponowania należną mu od uczestniczki spłatą i poczynienia z tych środków inwestycji. Wnioskodawcy, wobec stwierdzenia przewlekłości postępowania, przysługuje roszczenie do Skarbu Państwa o odszkodowanie. Natomiast kwota przyznana stronie (uczestnikowi postępowania) na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie jest odszkodowaniem, a jej charakter i cel zbliżone są do zadośćuczynienia. Stanowi ona sankcję dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania. Następuje w wysokości proporcjonalnej do wielkości zwłoki, jej przyczyn oraz dotkliwości dla skarżącego. Odpowiednia suma pieniężna pełni rolę swoistego zadośćuczynienia za stres i frustrację, spowodowane przewlekłością postępowania sądowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 24 lutego 2016 r., III SPP 53/15, LEX nr 2032325; postanowienie Sądu Najwyższego z 28 maja 2015 r., III SPP 10/15, LEX nr 1740741). Mając na uwadze – z jednej strony – uzasadnienie wysokości tej kwoty oraz – z drugiej – okoliczności sprawy, w tym przede wszystkim brak sporządzenia na etapie postępowania apelacyjnego opinii uzupełniającej, której opracowanie niewątpliwie będzie skutkowało niezakończeniem postępowania przez kolejny okres, a także niemajątkowy charakter roszczenia wnioskodawcy, Sąd Apelacyjny za odpowiednie do skali przewlekłości i do wynikłych stąd negatywnych odczuć skarżącego uznał zadośćuczynienie w wysokości po 2.000 złotych za postępowanie pierwszoinstancyjne i za postępowanie odwoławcze, to zaś prowadzić musiało do oddalenia żądania przekraczającego tę sumę.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji postanowienia na podstawie art. 12 ust. 1, 2 i 4 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Podstawę rozstrzygnięcia o zwrocie opłaty od skargi stanowił art. 17 ust. 3 powołanej ustawy.

SSO (del.) Katarzyna Żymełka SSA Piotr Wójtowicz SSA Tomasz Ślęzak