Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2019 r. w Gdańsku

sprawy M. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do renty uczniowskiej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 czerwca 2019 r., sygn. akt VII U 639/18

1)  oddala apelację;

2)  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gdańsku adwokatowi P. G. kwotę 180,00 (sto osiemdziesiąt 00/100) złotych powiększoną o należny podatek od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonej w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Lucyna Ramlo SSA Daria Stanek SSO del. Beata Golba–Kilian

Sygn. akt III AUa 950/19

UZASADNIENIE

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 1 stycznia 2018 roku odmówiono ubezpieczonej M. A. prawa do renty uczniowskiej. Odwołanie od tej decyzji złożyła ubezpieczona M. A.. W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z 11 czerwca 2019 r. zmienił zaskarżona decyzję i przyznał ubezpieczonej prawo do renty uczniowskiej na dalszy okres od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2021 r. (pkt 1) oraz orzekł
o kosztach postępowania (pkt 2), sygn. akt VII U 639/18.

Sąd Okręgowy ustalił, że M. A., urodzona (...), ukończyła studia na kierunku architektura, nie pracowała zawodowo.

Od 1 maja 1998 roku do 31 grudnia 2017 roku ubezpieczona miała przyznane prawo do renty uczniowskiej. W dniu 21 listopada 2017 roku ubezpieczona złożyła wniosek
o ponowne ustalenie prawa do renty uczniowskiej. Zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do renty uczniowskiej.

W toku postępowania, celem ustalenia biologicznego elementu niezdolności do pracy, został przeprowadzony dowód z opinii sądowo-psychiatrycznej. Biegły rozpoznał
u ubezpieczonej chorobę psychiczną w postaci schizofrenii przewlekłej. Ostre objawy tej choroby zostały u niej stwierdzone w czasie leczenia w szpitalu psychiatrycznym w 1998 roku. Zdaniem biegłego można jednak przyjąć, że objawy tej choroby występowały
u ubezpieczonej już w roku 1997. Najprawdopodobniej z powodów związanych ze schizofrenią zaburzeń psychicznych ubezpieczona powtarzała jeden rok studiów i miała trudności z ich ukończeniem. M. A. z powodu choroby psychicznej - schizofrenii, która wystąpiła u niej przed zakończeniem nauki nie była w stanie podjąć żadnej pracy zarobkowej i nadal z powodu tej choroby, także po dniu 31 grudnia 2017 roku, jest całkowicie niezdolna do pracy. Biegły nie podzielił oceny specjalistów ZUS,
że u ubezpieczonej wstąpiła w ostatnim okresie poprawa stanu psychicznego. We wszystkich stadiach choroby, od jej początku do dnia dzisiejszego, nasilenie jej objawów i związanych
z tym zaburzeń funkcjonowania jest wysokie. M. A. nie była i nadal nie jest w stanie podjąć jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Dotychczasowy przewlekły i niepomyślny przebieg choroby psychicznej stwierdzony u ubezpieczonej nie pozwala na stwierdzenie,
że w dającej się przewidzieć przyszłości wystąpi u niej istotna poprawę w zakresie zdolności do podjęcia pracy zarobkowej. Nie można jednak takiej poprawy wykluczyć. Biegły stwierdził jednak, że z dużym prawdopodobieństwem może stwierdzić, iż w ciągu najbliższych 3 lat nie wystąpi u niej poprawa stanu psychicznego na tyle istotna, aby uzyskała ona przynajmniej częściową zdolność do pracy.

Przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia art. 180 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 195 pkt. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz art. 63 ust. 1
w zw. z art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin oraz ustalając na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, w tym w szczególności opinii biegłego z zakresu psychiatrii, że ubezpieczona po 31 grudnia 2017 roku w dalszym ciągu jest całkowicie niezdolna do pracy, przy czym całkowita niezdolność ubezpieczonej do pracy ma charakter nieprzerwany, ciągły i trwać będzie co najmniej do 31 grudnia 2021 roku, Sąd Okręgowy w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł o kosztach pomocy prawnej nieopłaconej, która została udzielona z urzędu.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w części pkt. 1, tj. przyznania ubezpieczonej prawa do renty uczniowskiej na okres od 1 stycznia 2018 r.
do 31 grudnia 2021 r. i zarzucając naruszenie:

- art. 180 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 63 ust. 1 oraz art. 34 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy z dnia
14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin poprzez przyznanie prawa do renty uczniowskiej na okres od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2021 r., tj. 4 lata, mimo że biegły ustalił całkowitą niezdolność do pracy na okres 3 lat i prawo do renty uczniowskiej powinno być przyznane na okres od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2020 r.;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny stanu faktyczne poprzez ustalenie niezdolności do pracy na okres 4 lat, mimo że biegły sądowy psychiatra ustalił niezdolność
do pracy na okres 3 lat.

Wskazując na powyższe, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części punktu 1 i przyznanie prawa do renty uczniowskiej na okres od 1 stycznia 2018 r.
do 31 grudnia 2020 r., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu apelacji wskazano, że pozwany podziela stanowisko Sądu Okręgowego w zakresie przyznania prawa do renty uczniowskiej na okres od 1 stycznia
2018 r. do 31 grudnia 2020 r. Jednakże, w ocenie organu, orzeczenie Sądu I instancji
w zakresie przyznania prawa do świadczenia od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2020 r. jest błędne. Biegły psychiatra ustalił bowiem całkowitą niezdolność ubezpieczonej do pracy
na okres 3 lat, a Sąd Okręgowy opinię tę przyjął za podstawę rozstrzygnięcia. Skoro zatem biegły ustalił, że ubezpieczona jest nadal po dniu 31 grudnia 2017 r. całkowicie niezdolna
na okres 3 lat, to prawo do renty uczniowskiej powinno być przyznane na okres od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2020 r.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczona wniosła o oddalenie apelacji w całości
i zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie jest zasadna.

Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie było prawo ubezpieczonej do renty uczniowskiej na dalszy okres. Ubezpieczona miała prawo do przedmiotowego świadczenia
od 1 maja 1998 r. do 31 grudnia 2017 r.

Jeśli chodzi o samo prawo ubezpieczonej do renty uczniowskiej, Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił on też błędów w rozumowaniu w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które uzasadniałyby zmianę bądź uchylenie rozstrzygnięcia. Ustalenia faktyczne Sądu I instancji przedstawione w tym zakresie w pisemnym uzasadnieniu wyroku zasługują na akceptację. Ustalenia te jako prawidłowe, a nadto nie wymagające zmiany ani uzupełnienia Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne (art. 387 § 2 ¹ pkt. 1 k.p.c.).

Sąd odwoławczy podziela także ocenę prawną, jakiej dokonał Sąd pierwszej instancji, uznając ją za wyczerpującą. Przyjmując za własne oceny Sądu I instancji w zakresie przyznania ubezpieczonej prawa do renty uczniowskiej na dalszy okres, Sąd odwoławczy nie widzi potrzeby powtarzania w całości trafnego wywodu prawnego (art. 387 § 2 ¹ pkt. 2 k.p.c.).

Podkreślić jednak należy, że na etapie postępowania apelacyjnego pozwany organ kwestionował wyłącznie datę końcową, do której ubezpieczonej powinno przysługiwać dochodzone przez nią prawo. Apelujący wyraźnie stwierdził, że podziela stanowisko Sądu Okręgowego w zakresie przyznania M. A. prawa do renty uczniowskiej
na okres od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2020 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego we wskazanym powyżej zakresie Sąd I instancji istotnie błędnie zinterpretował wniosek wynikający z opinii biegłego psychiatry, jednakże nie
w kierunku wskazywanym przez pozwany organ rentowy.

Przypomnieć można, że biegły psychiatra w opinii z 11 lutego 2019 r. stwierdził,
że ubezpieczona „nadal z powodu tej choroby, także po dniu 31.12.2017 r. jest całkowicie niezdolna do pracy”. Z kolei w opinii uzupełniającej z 12 kwietnia 2019 r. wyjaśnił: „mogę
z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że w ciągu najbliższych 3 lat nie wystąpi u niej poprawa stanu psychicznego na tyle istotna, aby uzyskała ona przynajmniej częściową zdolność do pracy”.

W ocenie Sądu Apelacyjnego z powyższych stwierdzeń biegłego należy wyprowadzić wniosek, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy na okres 3 lat, liczony od daty opinii uzupełniającej, tj. od 12 kwietnia 2019 r. do 12 kwietnia 2022 r. To bowiem w opinii uzupełniającej z 12 kwietnia 2019 r. znajduje się stwierdzenie „w ciągu najbliższych 3 lat”.
Z przytoczonych sformułowań z całą pewnością nie wynika natomiast, jak interpretuje pozwany organ, że ubezpieczona jest nadal całkowicie niezdolna do pracy na okres 3 lat, począwszy od dnia 31 grudnia 2017 r.

W tym stanie rzeczy istniałyby podstawy do zmiany wyroku Sądu I instancji
na korzyść ubezpieczonej. Sąd Apelacyjny miał jednak na względzie treść art. 384 k.p.c., zgodnie z którym Sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację. W braku wywiedzenia apelacji przez ubezpieczoną, jedynym dopuszczalnym rozstrzygnięciem Sądu Apelacyjnego mogło być oddalenie apelacji pozwanego organu, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.,
jak w punkcie 1 wyroku.

W punkcie 2 wyroku Sąd Apelacyjny przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Gdańsku adwokatowi P. G. kwotę 180 zł
powiększoną o należny podatek VAT tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej
w postępowaniu apelacyjnym na podstawie art. 98 § 1 i 3, art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. w związku z § 2, § 3, § 4 oraz § 15 ust. 2 i § 16 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (j.t. z 2019 r., poz. 18).

SSA Lucyna Ramlo SSA Daria Stanek SSO del. Beata Golba - Kilian