Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 09 lipca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXV Wydział Cywilny, w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 09 lipca 2020 r. w Warszawie

sprawy z powództwa I. B., Ł. B.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W.

o ustalenie nieważności umowy i zapłatę (I) ewentualnie o ustalenie bezskuteczności postanowień umownych i zapłatę (II)

orzeka

1.  Oddala powództwo główne o ustalenie nieważności umowy i zapłatę.

2.  Ustala, iż postanowienia umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) zawartej w dniu 30 maja 2007 r. przez powodów z (...) Bank S.A. w W. oraz załącznika do tej umowy są bezskuteczne wobec powodów: I. B., Ł. B. w zakresie:

a.  § 2 ust. 2 umowy: „Kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transz kredytu.”,

b.  § 4 ust. 1a umowy: „Kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości transzy według kursu kupna dewiz CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu.”,

c.  § 9 ust. 2 umowy w brzmieniu: „Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.”,

d.  § 9 ust. 6 umowy w brzmieniu: „Wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość należnych odsetek w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz w CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty.”,

e.  §9 ust. 2 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) w brzmieniu: „Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.”,

f.  §9 ust. 2 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) w brzmieniu: „Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.”,

g.  §9 ust. 6 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) w brzmieniu: „Wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązująca w Banku w dniu spłaty. Wysokość należnych odsetek w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz w CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty.”.

2.  Zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W. łącznie na rzecz powodów: I. B., Ł. B.:

a.  kwotę 37 827,62 zł (trzydzieści siedem tysięcy osiemset dwadzieścia siedem złotych sześćdziesiąt dwa grosze) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 03 lipca 2017 r. do dnia zapłaty,

b.  kwotę 5 215,62 zł (pięć tysięcy dwieście piętnaście złotych sześćdziesiąt dwa grosze) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 03 lipca 2017 r. do dnia zapłaty,

c.  kwotę 24 599,12 CHF (dwadzieścia cztery tysiące pięćset dziewięćdziesiąt dziewięć franków szwajcarskich dwanaście centymów) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 02 listopada 2019 r. do dnia zapłaty,

d.  kwotę 13 667,13 CHF (trzynaście tysięcy sześćset sześćdziesiąt siedem franków szwajcarskich trzynaście centymów) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 02 listopada 2019 r. do dnia zapłaty.

3.  Oddala w pozostałym zakresie powództwo ewentualne o ustalenie i zapłatę.

4.  Zasądza od powodów: I. B., Ł. B. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W. solidarnie kwotę 10 800,00 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

5.  Zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W. na rzecz powodów: I. B., Ł. B. solidarnie kwotę 8 072,19 zł (osiem tysięcy siedemdziesiąt dwa złote dziewiętnaście groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

6.  Nakazuje pobrać od pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 1 052,82 zł (tysiąc pięćdziesiąt dwa złote osiemdziesiąt dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów sądowych tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa.

Sygn. akt XXV C 1219/17

UZASADNIENIE

(do wyroku z dnia 9 lipca 2020 r.)

I. B. i Ł. B. wystąpili przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W. (poprzednio Bank (...) S.A.) z następującymi roszczeniami:

I.  w zakresie roszczenia głównego:

1. o ustalenie, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) zawarta w dniu 30 maja 2007 r. z (...) bank S.A. w W. jest nieważna;

2. o zapłatę kwoty 489 411,96 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty w tym:

a)  kwoty 9 251,30 zł tytułem składek na ubezpieczenie z tytułu niskiego wkładu,

b)  kwoty 3 481,59 zł tytułem składek na ubezpieczenie kredytu do czasu uprawomocnienia się wpisu hipoteki

c)  kwoty 476 679,07 zł z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych do dnia wniesienia pozwu

ewentualnie

w przypadku uznania przez sąd, iż brak jest możliwości zasądzenia od pozwanego kwoty 489 411,96 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia za okres od czerwca 2012 r. do czerwca 2017 r. włącznie - bezpośrednio w złotych polskich, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego kwoty 214 567,79 zł (za okres od czerwca 2007 r. do maja 2012 r.) a także kwot: 69 816,85 CHF (za okres od czerwca 2012 r. do czerwca 2017 r.) oraz 33 037,77 CHF (za okres od lipca 2017 r. do października 2019 r.).

II.  W przypadku oddalenia powództwa głównego, powodowie wystąpili z powództwem ewentualnym:

1.  o ustalenie, że postanowienia umowy kredytowej oraz załącznika do tej umowy są bezskuteczne wobec powodów w zakresie:

a. § 2 ust. 2 Umowy: „ Kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transz kredytu.”.

b. § 4 ust. 1a Umowy: „ Kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości transzy według kursu kupna dewiz CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu.”.

c. § 9 ust. 2 Umowy w brzmieniu: „ Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.”

d. § 9 ust. 6 Umowy w brzmieniu: „ Wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość należnych odsetek w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz w CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty.”.

e. ust. 1 Załącznika nr 2 do Umowy: „ Kredytobiorca zobowiązuje się ubezpieczyć część kredytu w wysokości 192 000,00 zł stanowiącej różnicę pomiędzy wymaganym przez Bank udziałem własnym Kredytobiorcy a wkładem finansowym (udziałem własnym) faktycznie wniesionym przez Kredytobiorcę, zgodnie z postanowieniami zawartymi w §12 OWKM. Część kredytu podlegająca ubezpieczeniu zostanie wyliczona według kursu kupna dewiz w (...) Bank S.A. dla waluty kredytu z dnia zapłaty składki przez Kredytobiorcę. Kredytobiorca opłaca – jednorazowo przed uruchomieniem kredytu składkę w wysokości 3,50% kwoty kredytu podlegającej ubezpieczeniu wyrażonej w walucie kredytu CHF. Składka opłacana jest w złotych, po przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz dla waluty kredytu, zgodnie z pierwszą tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu zapłaty składki przez Kredytobiorcę. Składka nie podlega zwrotowi.”.

f. ust. 2 Załącznika nr 2 do Umowy: „ Kredytobiorca zobowiązuje się do miesięcznego opłacania 16 z 47 składek z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu w Towarzystwie (...) S.A. wraz ze spłaconą ratą kredytu, od dnia uruchomienia kredytu do końca miesiąca, w którym uprawomocnił się wpis hipoteki, zgodnie z postanowieniami zawartymi w 5 11 OWKM. Składka wynosi 0,07% kwoty udzielonego kredytu wyrażonej w walucie CHF. Składki opłacane będą w złotych, Po przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz dla CHF, zgodnie z pierwszą „Tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu wpłaty składki przez Kredytobiorcę.”

g. § 10 ust. 3 pkt 2 Umowy w brzmieniu: „2 ) ubezpieczenie spłaty kredytu w towarzystwie ubezpieczeniowym, z którym Bank ma podpisaną umowę o współpracy.”

h. § 12 ust. 6 Umowy: „ W związku z ustanowieniem prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu na okres przejściowy tj. do czasu uprawomocnienia się hipoteki, w postaci ubezpieczenia spłaty kredytu oraz ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w towarzystwie ubezpieczeniowym z którym Bank ma podpisaną umowę o współpracy Kredytobiorcy składają w Banku weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową na okres do czasu uprawomocnienia się wpisu hipoteki, jednak nie wcześniej niż do czasu spłaty niskiego wkładu własnego.”

i. § 11 ust. 9 Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe i P. Hipotecznych w (...) Banku S.A.: „ Po uprawomocnieniu się wpisu hipoteki na nieruchomości/ograniczonym prawie rzeczowym, Kredytobiorca zobowiązuje się powiadomić o tym fakcie Bank dostarczając prawomocny odpis księgo wieczystej prowadzonej dla nieruchomości/ograniczonego prawa rzeczowego stanowiącego przedmiot zabezpieczenia spłaty kredytu, potwierdzający ustanowienie hipoteki na rzecz Banku. Bank zaprzestanie pobierania i przekazywania składek z tytułu ubezpieczenia kredytu od miesiąca następującego po miesiącu w którym uprawomocnił się wpis hipoteki na rzecz Banku, jednakże nie wcześniej, niż od miesiąca następującego po miesiącu, w którym Kredytobiorca przedłożył Bankowi prawomocny odpis księgi wieczystej nieruchomości/ograniczonego prawa rzeczowego stanowiącego przedmiot spłaty kredytu.”.

j. § 9 ust. 2 Umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) w brzmieniu: „ Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w/ kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.”

k. ust. 1 Załącznika nr 3 do Umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)): „ Kredytobiorca zobowiązuje się zabezpieczyć część podwyższonej kwoty kredytu w wysokości 60 000,00 zł stanowiącej różnicę pomiędzy wymaganym przez Bank udziałem własnym Kredytobiorcy a wkładem finansowym (udziałem własnym) faktycznie wniesionym przez Kredytobiorcę, zgodnie z postanowieniami zawartymi w §12 OWKM. Część kredytu podlegająca ubezpieczeniu zostanie wyliczona według kursu kupna dewiz w (...) Banku S.A. dla waluty kredytu z dnia zapłaty składki przez Kredytobiorcę. Kredytobiorca opłaca – jednorazowo przed uruchomieniem kredytu składkę w wysokości 3,50% kwoty kredytu podlegającej ubezpieczeniu wyrażonej w walucie kredytu CHF. Składka opłacana jest w złotych, Po przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz dla waluty kredytu, zgodnie z pierwszą tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu zapłaty składki przez Kredytobiorcę. Składka nie podlega zwrotowi.”

l. ust. 2 Załącznika nr 3 do Umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)): „ Kredytobiorca zobowiązuje się do miesięcznego opłacania składek z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu, od dnia uruchomienia podwyższonej kwoty kredytu do końca miesiąca, w którym uprawomocnił się wpis hipoteki, zgodnie z postanowieniami zawartymi w § 11 OWKM. Składka wynosi 0,07% kwoty podwyższenia kredytu w walucie CHF. Składki opłacane będą w złotych, po przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz dla CHF, zgodnie z pierwszą „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wpłaty składki przez Kredytobiorcę”

m. § 9 ust. 2 Umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)): „ Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/ kursu ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.”.

n. § 9 ust. 6 Umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) w brzmieniu: „ Wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązująca w Banku w dniu spłaty. Wysokość należnych odsetek w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz w CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty.”

o. ust. 2 Załącznika nr 3 do Umowy (zmienionej Aneksem nr (...)): „ Kredytobiorca zobowiązuje się do miesięcznego opłacania składek z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu w Towarzystwie (...) S.A. wraz ze spłaconą ratą kredytu, od dnia uruchomienia podwyższonej kwoty kredytu do końca miesiąca, w którym uprawomocnił się wpis hipoteki, zgodnie z postanowieniami zawartymi w § 11 OWKM. Składka wynosi 0,07% kwoty podwyższenia kredytu w walucie CHF. Składki opłacane będą w złotych, Po przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz dla CHF, zgodnie z pierwszą „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wpłaty składki przez Kredytobiorcę.”

2.  o zapłatę kwoty 155 967,24 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty w tym:

⚫

kwoty 9.251,30 zł tytułem składek na ubezpieczenie z tytułu niskiego wkładu,

⚫

kwoty 3.481,59 zł tytułem składek na ubezpieczenie kredytu do czasu uprawomocnienia się wpisu hipoteki,

⚫

kwoty 134.780,02 zł oraz kwoty 8.454,33 zł tytułem nadpłaty wynikającej z pominięcia klauzul indeksacyjnych

ewentualnie

w przypadku uznania przez sąd, iż brak jest możliwości zasądzenia powyższej kwoty bezpośrednio w złotych polskich, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego kwoty 37.986,04 zł (za okres od czerwca 2007 r. do maja 2012 r.) oraz kwoty 24.599,12 CHF (za okres od czerwca 2012 r. do czerwca 2017 r. oraz kwoty 13.667,13 CHF (za okres od lipca 2017 r. do października 2019 r. włącznie).

Strona powodowa wnosiła nadto o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

Podstawą formułowania powództwa głównego były zarzuty wskazujące na nieważność umowy kredytowej, zaś podstawę wywiedzionego powództwa ewentualnego stanowiły zarzuty wskazujące na bezskuteczności klauzul waloryzacyjnych oraz klauzul zabezpieczeniowych. (pozew z 03 lipca 2017 r. – k. 2-25; replika na odpowiedź na pozew – k. 361-379v; modyfikacja powództwa zawarta w piśmie procesowym z 10 września 2018 r. – k. 413; rozszerzenie powództwa zawarte w piśmie procesowym z 08 sierpnia 2019 r. – k. 512-515; rozszerzenie powództwa z 21 października 2019 r. – k. 536-539).

Pozwany (...) Bank (...) S.A. wnosił o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł przy tym zarzut przedawnienia roszczenia w zakresie ubezpieczenia niskiego wkładu w kwocie 7.047,47 zł (składka z 11 czerwca 2007 r.) oraz z tytułu ubezpieczenia do czasu prawomocnego wpisu hipoteki w kwocie 469,83 zł (składka 11 czerwca 2007 r.), jak również zarzut przedawnienia w zakresie obejmującym część odsetkową rat. (odpowiedź na pozew – k. 163-200v; pismo procesowe z 12 lutego 2018 r. – k. 382-387v; pismo procesowe z 17 października 2018 r. – k. 430-431; pismo procesowe z 30 września 2019 r. – k. 523-528; pismo procesowe z 15 listopada 2019 r. – k. 558-561)

Strony podtrzymały swoje stanowiska przed zamknięciem rozprawy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 maja 2007 r. powodowie I. B. i Ł. B. zawarli z (...) Bank S.A. w W. (poprzednikiem prawnym (...) Bank (...) S.A.) umowę o kredyt na cele mieszkaniowe (...) nr (...) denominowany w walucie CHF. Integralną część umowy zgodnie z § 1 ust. 2 umowy stanowiły „Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe i Pożyczek hipotecznych” (zwane dalej jako „OWKM”). Kredytobiorcy oświadczyli, że otrzymali, zapoznali się z ich treścią i wyrażają zgodę na ich stosowanie. (okoliczność bezsporna; dowód: odpis umowy – k.33-33v)

Na podstawie powyższej umowy pozwany udzielił powodom kredytu w kwocie 640.000 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF na okres 360 miesięcy, tj. od dnia 30 maja 2007 r. do 01 czerwca 2037 r. W myśl § 2 ust. 2 umowy, kwota kredytu denominowanego w CHF lub transzy kredytu miała zostać określona według kursu kupna dewiz dla ww. waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu, zaś zgodnie z § 2 ust. 3 umowy, o wysokości wykorzystanego kredytu denominowanego wyrażonej w walucie CHF, wysokości odsetek w okresie karencji oraz wysokości rat kapitałowo-odsetkowych w ww. walucie Bank miał poinformować kredytobiorcę w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu na zasadach określonych w OWKM. (dowód: § 2 ust. 1-3 umowy – k. 33)

Uruchomienie kredytu nastąpić miało jednorazowo, przy czym w myśl § 4 ust. 1a umowy kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu. (dowód: § 4 umowy – k. 33)

W myśl § 9 umowy określone zostały zasady spłaty kredytu. W myśl § 9 ust. 2 umowy, po okresie wykorzystania/karencji w spłacie kredytu Kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 354 ratach miesięcznych w dniu 30 każdego miesiąca, począwszy od 31 grudnia 2007 r. Wskazano także, że wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu. (dowód: § 9 ust. 2 umowy – k. 497v)

Zgodnie natomiast z § 9 ust. 6 umowy, Kredytobiorca zobowiązał się do spłaty odsetek w każdym miesiącu okresu spłaty kredytu w dniu 30 każdego miesiąca. Jednocześnie wskazano, że wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość należnych odsetek w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz w CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty. (dowód: § 9 ust. 6 umowy – k. 498)

Zgodnie z § 10 ust. 1 umowy, prawne zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiła m.in. hipoteka kaucyjna na rzecz (...) Bank S.A. do kwoty 1.280.000,00 zł ustanowiona na nieruchomości nr (...) przy ul. (...) w Ł., dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w W. prowadzi księgę wieczystą nr (...), przy czym w myśl § 10 ust. 3 pkt 2 umowy do czasu uprawomocnienia się wpisu hipoteki Kredytobiorca jako zabezpieczenie ustanowił ubezpieczenie spłaty kredytu w towarzystwie ubezpieczeniowym, z którym Bank ma podpisaną umowę o współpracy. (dowód: § 10 umowy – k. 498)

Zgodnie z § 11 ust. 1 OWKM, w przypadku gdy dodatkowym na okres przejściowy, zabezpieczeniem kredytu jest ubezpieczenie kredytu do czasu uprawomocnienia się wpisu hipoteki na rzecz Banku, Kredytobiorca zobowiązany jest do miesięcznego opłacania składek z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu w Towarzystwie (...) S.A. wraz ze spłacaną ratą kredytu, od dnia uruchomienia kredytu do końca miesiąca, w którym uprawomocnił się wpis hipoteki z zastrzeżeniem ust. 9. Ustęp 9 ww. paragrafu stanowił zaś, że po uprawomocnieniu się wpisu hipoteki na nieruchomości/ograniczonym prawie rzeczowym, Kredytobiorca zobowiązuje się powiadomić o tym fakcie Bank dostarczając prawomocny odpis księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości/ograniczonego prawa rzeczowego stanowiącego przedmiot zabezpieczenia spłaty kredytu, potwierdzający ustanowienie hipoteki na rzecz Banku. Bank zaprzestanie pobierania i przekazywania składek z tytułu ubezpieczenia kredytu od miesiąca następującego po miesiącu w którym uprawomocnił się wpis hipoteki na rzecz Banku, jednakże nie wcześniej, niż od miesiąca następującego po miesiącu, w którym Kredytobiorca przedłożył Bankowi prawomocny odpis księgi wieczystej nieruchomości/ograniczonego prawa rzeczowego stanowiącego przedmiot spłaty kredytu. (dowód: § 11 OKWM – k. 35v)

W myśl § 11 ust. 6 umowy, w związku z ustanowieniem prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu na okres przejściowy tj. do czasu uprawomocnienia się hipoteki, w postaci ubezpieczenia spłaty kredytu oraz ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w towarzystwie ubezpieczeniowym z którym Bank ma podpisaną umowę o współpracy Kredytobiorcy składają w Banku weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową na okres do czasu uprawomocnienia się wpisu hipoteki, jednak nie wcześniej niż do czasu spłaty niskiego wkładu własnego. (dowód: § 11 umowy – k. 498)

Zgodnie z § 12 ust. 1 OWKM, w przypadku gdy dodatkowym zabezpieczeniem jest ubezpieczenie części kredytu – różnicy pomiędzy wymaganym przez Bank udziałem własnym Kredytobiorcy a wkładem finansowym (udziałem własnym) faktycznie wniesionym przez Kredytobiorcę lub ubezpieczenie kwoty kredytu, która nie znajduje pokrycia w wymaganej przez Bank wartości nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu – Kredytobiorca zobowiązuje się do ubezpieczenia w Towarzystwie (...) S.A. ww. części kredytu. W myśl ust. 2, z tytułu ww. ubezpieczenia, Kredytobiorca opłaca jednorazowo, przed uruchomieniem kredytu, składkę, której wysokość określa załącznik do umowy. Składka nie podlega zwrotowi. (dowód: § 12 OKWM – k. 35v – 36)

Załącznik nr 2 do umowy kredytu z dnia 30 maja 2007 r. stanowiły „Zasady ubezpieczenia kredytu”. W myśl ust. 1 Załącznika, Kredytobiorca zobowiązuje się ubezpieczyć część kredytu w wysokości 192 000,00 zł stanowiącej różnicę pomiędzy wymaganym przez Bank udziałem własnym Kredytobiorcy a wkładem finansowym (udziałem własnym) faktycznie wniesionym przez Kredytobiorcę, zgodnie z postanowieniami zawartymi w § 12 OWKM. Część kredytu podlegająca ubezpieczeniu zostanie wyliczona według kursu kupna dewiz w (...) Bank S.A. dla waluty kredytu z dnia zapłaty składki przez Kredytobiorcę. Kredytobiorca opłaca – jednorazowo przed uruchomieniem kredytu składkę w wysokości 3,50% kwoty kredytu podlegającej ubezpieczeniu wyrażonej w walucie kredytu CHF. Składka opłacana jest w złotych, po przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz dla waluty kredytu, zgodnie z pierwszą tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu zapłaty składki przez Kredytobiorcę. Składka nie podlega zwrotowi.”.

Z kolei zgodnie z ust. 2 Załącznika, Kredytobiorca zobowiązuje się do miesięcznego opłacania 16 z 47 składek z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu w Towarzystwie (...) S.A. wraz ze spłaconą ratą kredytu, od dnia uruchomienia kredytu do końca miesiąca, w którym uprawomocnił się wpis hipoteki, zgodnie z postanowieniami zawartymi w 5 11 OWKM. Składka wynosi 0,07% kwoty udzielonego kredytu wyrażonej w walucie CHF. Składki opłacane będą w złotych, po przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz dla CHF, zgodnie z pierwszą „Tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu wpłaty składki przez Kredytobiorcę.” (dowód: Załącznik nr 2 do umowy – k. 37)

Kredytobiorcy oświadczyli, że zostali poinformowani przez Bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumieją wynikające z tego konsekwencje (§ 11 ust. 4 umowy). Oświadczyli także, że akceptują zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej, w szczególności zasady dotyczące określenia kwoty kredytu w walucie wskazane w § 2 umowy, sposobu uruchomienia i wykorzystania kredytu określone w § 4 umowy, warunków jego spłaty określone w § 9 umowy oraz w przypadku gdy kredyt podlega ubezpieczeniu w (...) S.A. także zasady opłacania składek należnych z tytułu tego ubezpieczenia, które określone zostały w Załączniku nr 2 do umowy (§ 11 ust. 5 umowy). (dowód: § 11 ust. 4 i 5 umowy – k. 498)

W dniu 15 czerwca 2007 r., strony zawarły Aneks nr (...) do umowy kredytu z dnia 30 maja 2007 r., zmieniający § 4 ust. 2 pkt 6 umowy. (dowód: Aneks nr (...) – k. 38)

W dniu 19 czerwca 2007 r., strony zawarły Aneks nr (...) do umowy kredytu, wydłużając okres spłaty kredytu na 348 miesięcy i zmieniając m.in. § 9 ust. 2 umowy i nadając mu brzmienie: „Po okresie wykorzystania/karencji w spłacie kredytu Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 348 ratach miesięcznych w dniu 30 każdego miesiąca począwszy od 30.06.2008 r. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w/ kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.” (dowód: Aneks nr (...) – k. 39)

W dniu 12 lipca 2007 r. strony zawarły Aneks nr (...) do umowy kredytu, w myśl którego zmieniono m.in. § 2 ust. 1 umowy, podwyższając kwotę kredytu o 200.000 zł do łącznej kwoty kredytu 840.000 zł denominowanego w walucie CHF, na okres 360 miesięcy od dnia 30 maja 2007 r. do 01 czerwca 2037 r. oraz § 3 ust. 1 pkt 1 umowy, wskazując, że kredyt przeznaczony jest również na wykończenie zakupionej nieruchomości. (dowód: Aneks nr (...) – k. 40)

Załącznik nr 1 do Aneksu nr (...) stanowiły „Zasady ubezpieczenia kredytu”. W ust. 1 Załącznika wskazano, że: „Kredytobiorca zobowiązuje się zabezpieczyć część podwyższonej kwoty kredytu w wysokości 60 000,00 zł stanowiącej różnicę pomiędzy wymaganym przez Bank udziałem własnym Kredytobiorcy a wkładem finansowym (udziałem własnym) faktycznie wniesionym przez Kredytobiorcę, zgodnie z postanowieniami zawartymi w §12 OWKM. Część kredytu podlegająca ubezpieczeniu zostanie wyliczona według kursu kupna dewiz w (...) Banku S.A. dla waluty kredytu z dnia zapłaty składki przez Kredytobiorcę. Kredytobiorca opłaca – jednorazowo przed uruchomieniem kredytu składkę w wysokości 3,50% kwoty kredytu podlegającej ubezpieczeniu wyrażonej w walucie kredytu CHF. Składka opłacana jest w złotych, Po przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz dla waluty kredytu, zgodnie z pierwszą tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu zapłaty składki przez Kredytobiorcę. Składka nie podlega zwrotowi.”. W ust. 2 Załącznika postanowiono natomiast, że: „Kredytobiorca zobowiązuje się do miesięcznego opłacania składek z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu, od dnia uruchomienia podwyższonej kwoty kredytu do końca miesiąca, w którym uprawomocnił się wpis hipoteki, zgodnie z postanowieniami zawartymi w 5 11 OWKM. Składka wynosi 0,07% kwoty podwyższenia kredytu w walucie CHF. Składki opłacane będą w złotych, po przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz dla CHF, zgodnie z pierwszą „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wpłaty składki przez Kredytobiorcę”. (dowód: Załącznik nr 1 do Aneksu nr (...) – k. 40v)

W dniu 24 października 2007 r. strony zawarły Aneks nr (...) do umowy kredytowej, którym zmieniono § 9 ust. 2 umowy kredytu, nadając mu brzmienie: „Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/ kursu ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.”. Zmieniono również § 9 ust. 6 umowy, nadając mu treść: „Wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązująca w Banku w dniu spłaty. Wysokość należnych odsetek w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz w CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty.”. (dowód: Aneks nr (...) – k. 41)

W dniu 21 maja 2012 r. strony zawarły Aneks nr (...) do umowy kredytowej, którym dokonano kolejnej zmiany m.in. § 9 ust 2 umowy, nadając mu treść: Po okresie karencji w spłacie kredytu Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w następujący sposób:

1)  48 rat miesięcznych płatnych w dniu 05-go każdego miesiąca począwszy od 05.06.2008 r. do 07.05.2012 r. przy czym wartość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.

2)  299 rat miesięcznych płatnych w dniu 05-go każdego miesiąca począwszy od 05.06.2012 r. przy czym wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF, spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w CHF z zastrzeżeniem § 9b ust. 2 oraz § 12 ust. 7 umowy.

3)  1 rata ostatnia płatna w dniu 01.06.2037 r. przy czym wysokość rat kapitałowo-odsetkowej określona jest w CHF, spłata raty kapitałowo-odsetkowej dokonywana jest w CHF, z zastrzeżeniem § 9b ust. 2 oraz § 12 ust. 7 umowy.”.

Do przedmiotowej umowy dodano również § 9 ust. 11 w myśl którego, Kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych, należnych Bankowi odsetek w okresie wykorzystywania/karencji w spłacie kredytu oraz innych należności wyrażonych w walucie obcej, w jakiej kredyt jest denominowany , jak również dokonać wcześniejszej spłaty całej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie lub w złotych, po uprzednim przeliczeniu ww. należności wg kursu waluty na zasadach określonych w umowie (pkt 1), określenie w jakiej walucie następuje spłata należności Banku wynika z umowy (pkt 2), zaś na wniosek Kredytobiorcy możliwa jest zmiana waluty, w jakiej spłacany jest kredyt, przy czym wymaga to m.in. zawarcia aneksu do umowy (pkt 3).

Ponadto, do umowy dodano również § 9a, w którym w ust. 1 wskazano, że Bank ustala wysokość obowiązujących w Banku kursów kupna i sprzedaży dewiz w oparciu o kurs bazowy i marżę Banku. Kurs bazowy powiększony o marżę Banku wyznacza kurs sprzedaży dewiz, natomiast kurs bazowy pomniejszony marżę Banku wyznacza kurs kupna dewiz (ust. 2). Kurs bazowy ustalany jest przez Bank na podstawie aktualnej rynkowej ceny kupna i sprzedaży dewiz. Wyznaczony przez Bank kurs bazowy można wyliczyć na podstawie wzoru: kurs bazowy = (kurs sprzedaży dewiz Banku + kurs kupna dewiz Banku)/2 (ust. 3). Marża Banku wykorzystywana dla ustalenia wysokości kursu kupna sprzedaży dewiz wyliczana jest oparciu o ustalony przez Bank procentowy spread walutowy i kurs bazowy według wzoru: marża banku = procentowy spread walutowy * kurs bazowy (ust. 4). Procentowy spread walutowy można zaś wyliczyć na podstawie wzoru: procentowy spread walutowy = (kurs sprzedaży dewiz Banku – kurs kupna dewiz Banku)/kurs bazowy * 100 (ust. 5). (dowód: Aneks nr (...) – k. 42-44)

Uruchomienie kredytu nastąpiło w dniu 11 lipca 2007 r. w kwocie 640.000 zł, która po przeliczeniu w dniu uruchomienia kredytu zgodnie z umową na walutę, w której kredyt był denominowany stanowiła równowartość 282.972,99 CHF. Uruchomienie podwyższonej kwoty kredytu nastąpiło w dniu 13 lipca 2007 r. w kwocie 200.000 zł, która po przeliczeniu w dniu uruchomienia kredytu zgodnie z umową na walutę, w której kredyt był denominowany stanowiła równowartość 90.826,52 CHF. (dowód: pismo z dnia 16 czerwca 2017 r. – k. 45-47v)

Kredyt został przeznaczony na zakup nieruchomości gruntowej nr 459 powierzchni 395 m ² w Ł. przy ul. (...) wraz z wybudowanym jednorodzinnym domem mieszkalnym w zabudowie szeregowej oznaczonym numerem 7 o powierzchni użytkowej 159,94 m ². (dowód: § 3 umowy – k. 33)

W latach 2004-2009 najpopularniejsze wśród kredytobiorców były kredyty indeksowane. W czasie, kiedy powodowie zawierali umowę kredytową bank oferował kredyt w złotówkach i w walucie obcej. Klienci byli informowani o ryzyku kredytowym. Zawsze były przedstawiane symulacje kredytu w złotówkach i walucie. Umowy były szablonowe. W okresie 2007-2008 standardową praktyką stosowaną przez banki było odwoływanie się do tabeli banku. Tabele kursowe generowane były za pomocą systemu (...). Tabele kursowe są ogólnodostępne, wyświetlane w oddziałach banku na ekranach LCD. Kredytobiorca nie mógł wpływać na tabelę i wartości w niej zawarte. Wartości spreadów ustalał Departament (...). (dowód: zeznania świadka M. M. – k. 408v, zeznania świadka K. Ż. – k. 409, zeznania świadka M. J. – k. 410, zeznania świadka J. K. – k. 409-409v)

Powodowie chcieli zaciągnąć kredyt na zakup nieruchomości. Musieli oni jak najszybciej uzyskać finansowanie, ponieważ segment, który chcieli kupić był ostatnim i była do jego sprzedaży kolejka chętnych. Przed zawarciem umowy z (...) Bank S.A. powodowie odbywali sprawdzali oferty innych banków, jednak oferowano im tylko kredyty denominowane lub indeksowane w walucie obcej. Powodowie na początku byli zainteresowani kredytem w złotówkach, jednak dyrektor banku (...) S.A. powiedziała, że nie posiadają zdolności kredytowej na kredyt złotówkowy i realnym rozwiązaniem dla nich jest kredyt indeksowany. Frank podwyższał ich zdolność kredytową. Powodom pokazywano wykresy dotyczące dużych wahań euro czy dolara, a franka przedstawiano jako stabilną walutę. Przed podpisaniem umowy powodowie odbyli w banku trzy spotkania. Umowę zobaczyli w dniu jej podpisania, mieli około godziny na zapoznanie się z nią. Powodowie czytali umowę kredytową. Dopytywali o istotę indeksacji, waloryzacji. Powodowie wiedzieli, że należy liczyć się z okresowymi wahaniami rat. Byli oni jednak zaskoczeni, że raty skokowo wzrosły, ale saldo zadłużenia nie spadało tylko drastycznie wzrosło i przekroczyło wartość nieruchomości. Na etapie wykonywania umowy powodowie zorientowali się, że bank publikował swoje tabele dwa razy dziennie i w zależności od pory dnia te kursy się zmieniały. Kurs popołudniowy był dla powodów mniej korzystny, ale bank go stosował. Powodowie wykorzystują kredytowaną nieruchomość na cele mieszkaniowe. Powód Ł. B. zarejestrował w niej działalność gospodarczą już po zawarciu umowy kredytowej. Powódka nie ma tam zarejestrowanej działalności gospodarczej. (dowód: zeznania powoda Ł. -B. – k. 470-471, zeznania powódki I. B. – k. 471)

Z tytułu składki na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego powodowie uiścili na rzecz pozwanego w dniu 11 czerwca 2007 r. kwotę 7.047,44 zł oraz w dniu 13 lipca 2007 r. kwotę 2.203,86 zł. (dowód: zaświadczenie z dnia 16 czerwca 2017 r. – k. 45, zaświadczenie z dnia 7 listopada 2019 r. – 564)

Z tytułu składki na ubezpieczenie kredytu do czasu wpisania hipoteki powodowie uiścili na rzecz pozwanego w dniu 11 czerwca 2007 r. kwotę 469,83 zł, w dniu 13 lipca 2007 r. kwotę 146,92 zł, w dniu 30 lipca 2007 r. kwotę 466,67 zł, w dniu 30 sierpnia 2007 r. kwotę 625,50 zł, w dniu 1 października 2007 r. kwotę 605,72 zł, w dniu 30 października 2007 r. kwotę 576,51 zł i w dniu 30 listopada 2007 r. kwotę 590,44 zł . (dowód: zaświadczenie z dnia 16 czerwca 2017 r. – k. 45, zaświadczenie z dnia 7 listopada 2019 r. – 564)

Do dnia 5 czerwca 2017 r. z tytułu przedmiotowej umowy kredytowej powodowie uiścili na rzecz pozwanego banku kwotę 179.131,20 CHF i 223.399,48 zł. (dowód: zaświadczenie z dnia 7 listopada 2019 r. – 564)

Łączna kwota faktycznie pobranych rat kapitałowo-odsetkowych przedstawionych w PLN w okresie od dnia uruchomienia kredytu, tj. 11 czerwca 2007 r. do 07 maja 2012 r. spłacane po przeliczeniu według kursu sprzedaży pozwanego banku, a od 5 czerwca 2012 r. do dnia 5 czerwca 2017 r. przeliczone według średniego kursu CHF wg Tabeli A kursów średnich NBP wyniosła 471.813,04 zł.

Łączna kwota hipotetycznych rat kapitałowo-odsetkowych jakie powodowie uiściliby na rzecz pozwanego banku w okresie od 11 czerwca 2007 r. do 5 czerwca 2017 r. przy założeniu, że kredyt byłby kredytem złotowym, kwota kredytu byłaby równa kwocie wypłaconej w złotych polskich, a oprocentowanie kredytu byłoby równe LIBOR 3M + marża wyniosłaby 328.578,69 zł.

Różnica między kwotami pobranymi przez pozwanego, a kwotami należnymi od powodów przy założeniu, że umowa kredytowa wykonywana byłaby z wyłączeniem postanowień o denominacji (waloryzacji) kwoty kredytu i rat kapitałowo-odsetkowych wynosi 143.234,35 zł . (dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu ekonomii i finansów K. J. – k. 449-467)

Łączna kwota należnych pozwanemu rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od 05 czerwca 2012 r. do 05 czerwca 2017 r. wyrażonych we franku szwajcarskim przy założeniu, że kredyt udzielony powodom jest kredytem złotowym na zasadach określonych w umowie łączącej strony i saldo kredytu wyrażone jest w złotych polskich, zaś równowartość faktycznie dokonanych przez powodów spłat w ww. okresie odpowiada wysokości należnych pozwanemu rat kapitałowo-odsetkowych wyrażonych w złotych polskich, jednak spełnienie świadczenia następuje w CHF poprzez przeliczenie wymaganej raty kapitałowo-odsetkowej przez średni kurs CHF publikowany przez NBP z dnia spłaty poszczególnych rat wyniosłaby 42.779,41 CHF.

Łączna kwota faktycznie pobranych rat kapitałowo-odsetkowych w CHF od 05 czerwca 2012 r. do 05 czerwca 2017 r wyniosła 69.816,85 CHF, więc różnica w wysokości rat uiszczonych i należnych wyniosła 27.037,44 CHF.

Łączna kwota faktycznie spłaconych przez powodów rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od 05 czerwca 2012 r. do 5 października 2019 r. w walucie CHF wyniosła 102.851,81 CHF.

Łączna kwota rat kredytu w okresie od czerwca 2017 r. do października 2019 r. przy założeniu, że w umowie brak jest klauzul przeliczeniowych, kredyt jest kredytem złotowym oprocentowanym na zasadach określonych w umowie i kwota kredytu jest równa kwocie wypłaconej powodom w złotych polskich wyniosłaby 74.129,55 zł. (dowód: opinia uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu ekonomii i finansów K. J. – k. 574-583)

W dniu 26 maja 2017 r. powodowie złożyli w pozwanym banku reklamację w przedmiocie umowy kredytowej z dnia 30 maja 2007 r., podnosząc jej nieważność i abuzywność zwartych w niej postanowień oraz wzywając bank do zwrotu w terminie 14 dni nie później niż do dnia 12 czerwca 2017 r. wszelkich kwot stanowiących nadpłacone przez nich raty w związku z nieuprawnionym ich waloryzowaniem oraz kwoty pobranej w związku ze składkami ubezpieczeniowymi naliczanymi do czasu uprawomocnienia się hipoteki. W odpowiedzi na powyższe, w piśmie z dnia 22 czerwca 2017 r. pozwany uznał podnoszone przez powodów zarzuty za bezpodstawne. (dowód: Reklamacja – k. 150-153v, pismo z dnia 22 czerwca 2017 r. – k. 154-155v)

Pismem z dnia 27 czerwca 2017 r. powodowie złożyli odwołanie od ww. nieuwzględnienia ich reklamacji oraz wezwali bank do zapłaty kwoty 489.411,96 zł w terminie siedmiu dni, tytułem zwrotu wszelkich opłat wniesionych w związku z wpłatami z tytułu przedmiotowej umowy kredytowej, w tym kwoty 9.251,30 zł tytułem składek na ubezpieczenie z tytułu niskiego wkładu własnego, kwoty 3.481,59 zł tytułem składek na ubezpieczenie kredytu do czasu uprawomocnienia się wpisu hipoteki oraz kwoty 476.679,07 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych do dnia 05 czerwca 2017 r . (wezwanie do zapłaty – k. 156)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów prywatnych złożonych przez strony do akt postępowania, których autentyczności oraz mocy dowodowej żadna ze stron nie podważała. W ocenie Sądu wyznaczają one zakres okoliczności spornych, które sprowadzały się przede wszystkim do zagadnień prawnych, a nie ustaleń faktycznych.

Dowody z dokumentów – wydruki publikacji, złożone do akt postępowania a nie powołane w treści uzasadnienia Sąd pominął jako irrelewantne dla rozstrzygnięcia. Publikacje te zawierały przede wszystkim opinie prawne (m.in. (...) Banków (...), Urzędu KNF czy UOKiK), którymi Sąd nie był w żadnej mierze związany bądź dotyczyły okoliczności ogólnych, których nie sposób przełożyć na kanwę niniejszego postępowania. Zupełnie nieprzydatne była także złożona przez powodów historia zmian kursu franka szwajcarskiego w stosunku do innych walut w tym złotego. Dowody te nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Faktem powszechnie znanym są ciągłe wahania walut obcych, pozwany zaś nie składał powodom obietnicy, że waluta indeksacyjna nie przekroczy określonego poziomu.

Czyniąc ustalenia faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia Sąd oparł się częściowo na zeznaniach świadków M. M., K. Ż., J. K. i M. J. – pracowników pozwanego banku, którzy zeznali na okoliczność ogólnych zasad funkcjonowania kredytów denominowanych oraz zakresu informacji udzielanego klientom. W ocenie Sądu zeznania ww. świadków były wiarygodne oraz spójne.

Zeznania powodów w charakterze strony Sąd włączył do podstaw rozstrzygnięcia, w zakresie w jakim korelowały one z pozostałym materiałem dowodowym (w tym treścią podpisanych oświadczeń) oraz zasadami doświadczenia życiowego i logiki. Zasadniczo Sąd dał wiarę wyjaśnieniom powodów, pomijając je jednak w zakresie w jakim powodowie starali się wskazywać na to, że nie byli do końca świadomi ryzyka kursowego oraz tego, że zmiana wysokości rat w związku z denominacją będzie miała również wpływ na wysokość salda kredytów. Twierdzenia te zgodnie z zasadami logiki i powszechną wiedzą wydają się być bowiem nieuzasadnione (raty składają się na saldo kredytu, wobec czego oczywistym jest, że wahania wysokości rat będą skutkowały wahaniami wysokości salda). Co więcej, zarówno z zeznań powodów, jak i ich oświadczenia zawartego w umowie kredytowej (§ 11 ust. 4 i 5 umowy), wynika, że przed podpisaniem umowy zostały im przedstawione symulacje wahań kursowych, dopytywali oni o to na czym polega mechanizm indeksacji oraz, że zasadniczo byli oni świadomi, że w związku z denominacją wysokość rat kredytowych będzie się wahać. Nie sposób oceniać przy tym jaki poziom wahań kursowych i rat kredytowych mieściłby się w akceptowanym przez powodów ryzyku kursowym, a od jakiego poziomu te wahania pozostawałyby już poza ich świadomością.

Czyniąc ustalenia faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia, Sąd oparł się również na opinii głównej i uzupełniającej biegłej sądowej z zakresu ekonomii i finansów K. J.. Opinie te zostały sporządzone zgodnie ze zleceniem Sądu, zaś poprawność zastosowanych przez biegłą metod, współczynników i wyliczeń nie budziła wątpliwości Sądu.

Podkreślić także należy, iż Sąd pominął wyliczenia należności kredytowych przeprowadzone samodzielnie przez stronę powodową (k. 579, 582), albowiem z ww. opinii biegłej sądowej jednoznacznie wynika, że zostały one opracowane błędnie, m.in. przy zastosowaniu niewłaściwego oprocentowania i pominięciu okoliczności czasowego zawieszenia spłaty rat kredytowych przez powodów.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie w zakresie roszczenia ewentualnego.

W niniejszym postępowaniu powodowie I. B. i Ł. B. wystąpili z roszczeniem głównym o ustalenie nieważności umowy o kredyt na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 30 maja 2007 r., zawartej z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank S.A. i o zapłatę uiszczonych przez nich z tytułu tej umowy świadczeń, jak również wystąpili z roszczeniem ewentualnym o ustalenie abuzywności wskazanych klauzul waloryzacyjnych i zabezpieczeniowych oraz o zapłatę z tego tytułu.

Przy tak sformułowanym żądaniu, zasadniczo w pierwszej kolejności rozpoznania wymagało roszczenie główne. Zważyć jednak należy, że powodowie jako podstawę do stwierdzenia nieważności umowy kredytowej wskazali przede wszystkim sprzeczność z przepisami prawa bankowego, z naturą umowy kredytowej, z zasadami współżycia społecznego oraz zasadą swobody umów, aczkolwiek nieważność umowy wywodzili oni również z abuzywności zawartych w niej postanowień, co skutkowało częściowym uzależnieniem zasadności roszczenia głównego od uprzedniego rozpoznania zarzutów dotyczących zawarcia w umowie kredytowej klauzul niedozwolonych.

Odnosząc się w tym miejscu do roszczenia głównego, przed merytorycznym odniesieniem się do wskazywanych przez stronę powodową zarzutów stanowiących podstawę nieważności umowy, w pierwszym rzędzie Sąd obowiązany był ustalić, czy powodowie posiadają w ogóle interes prawny w wytoczeniu przeciwko pozwanemu powództwa o ustalenie nieważności umowy i ustalenia bezskuteczności wskazywanych postanowień umownych. W ocenie Sądu, w przypadku roszczenia o ustalenie nieważności umowy i ustalenia bezskuteczności klauzul waloryzacyjnych odpowiedź na to pytanie jest twierdząca, w przeciwieństwie jednak do ustalenia abuzywności klauzul zabezpieczeniowych.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest przesłanką materialnoprawną, merytoryczną powództwa wytoczonego na podstawie art. 189 k.p.c. o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Istnienie interesu prawnego decyduje o dopuszczalności badania prawdziwości twierdzeń powoda, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje, bądź nie istnieje. Dopiero dowiedzenie przez powoda interesu prawnego otwiera sądowi drogę do badania prawdziwości twierdzeń o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje bądź nie istnieje. Brak jest legalnej definicji pojęcia interesu prawnego. Jego funkcja wynika z przepisów, zaś treść znaczeniową kształtuje praktyka.

W piśmiennictwie i przede wszystkim w orzecznictwie utrwalił się pogląd, zgodnie z którym interes prawny rozumieć należy jako obiektywnie występującą potrzebę ochrony sfery prawnej powoda, którego prawa zostały lub mogą zostać zagrożone, bądź też co do istnienia lub treści których występuje stan niepewności. Ocena interesu prawnego wymaga zindywidualizowanych, elastycznych kryteriów, uwzględniających celowościowe podstawy powództwa z art. 189 k.p.c.

Jedną z przesłanek badanych przy rozważaniu celowości wykorzystania powództwa o ustalenie jest znaczenie, jakie wyrok ustalający wywarłby na sytuację prawną powoda. O występowaniu interesu prawnego świadczy możliwość stanowczego zakończenia na tej drodze sporu, natomiast przeciwko jego istnieniu - możliwość uzyskania pełniejszej ochrony praw powoda w drodze innego powództwa (zob. m.in. wyrok SN z 15 października 2002 r. II CKN 833/00, Lex nr 483288; wyrok SN z 30 listopada 2005 r. III CK 277/05, Lex nr 346213; wyrok SN z 02 lutego 2006 r. II CK 395/05, Lex nr 192028; wyrok SN z 29 marca 2012 r., I CSK 325/11, Lex nr 1171285; wyrok SN z 05 września 2012 r., IV CSK 589/11, Lex nr 1232242).

Innymi słowy interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni stronie powodowej ochronę jej prawnie chronionych interesów czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Postępowanie cywilne oparte jest bowiem na założeniu, że realizacja praw na drodze sądowej powinna być celowa i możliwie prosta, udzielana bez mnożenia postępowań. Założenie to realizuje wymaganie wykazania interesu prawnego w wypadku żądania ustalenia istnienia (nieistnienia) stosunku prawnego lub prawa i przyjęcie jako zasady, że możliwość uzyskania skuteczniejszej ochrony w drodze innego powództwa podważa interes prawny w żądaniu ustalenia.

Powyższa zasada nie powinna być oczywiście pojmowana abstrakcyjnie, w celu zawężającej interpretacji tej przesłanki do wytoczenia powództwa o ustalenie, lecz ze względu na konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnych spraw. Wobec tego przyjmuje się istnienie interesu prawnego zawsze, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub gdy stronie nie stoi otworem droga procesu o świadczenie, a strona przeciwna kwestionuje jej prawo lub stosunek prawny (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 25 września 2013r., I ACa 773/13, Lex nr 1392106).

Okoliczności faktyczne niniejszego przypadku wymagają zdaniem Sądu głębszej analizy. Zauważyć bowiem należy, iż formułowane w niniejszym postępowaniu roszczenia o świadczenie, a zatem powództwa dalej idące w rozumieniu przywołanego orzecznictwa, może dotyczyć wyłącznie świadczeń już spełnionych przez powodów. Nawet w przypadku wystąpienia z powództwem o świadczenia już spełnione przez kredytobiorców, powodów wiązać będzie w dalszym ciągu sporna umowa kredytowa. Powodowie jako kredytobiorcy uiszczają na rzecz pozwanego Banku miesięczne raty kredytowe na warunkach określonych w umowie oraz aneksach do tejże umowy. Powództwo o zapłatę obejmować może natomiast wyłącznie wniesionych już przez powodów rat kredytowe, ale nie dotyczy kolejnych (przyszłych) zobowiązań okresowych, które kredytobiorcy będą obowiązani uiścić na rzecz Banku. Trzeba powtórzyć, iż zasadniczym celem dla którego powodowie zdecydowali się na wystąpienie o ochronę swych materialnoprawnych roszczeń do sądu jest podważenie skuteczności oraz ważności przedmiotowej umowy, a tym samym podstaw prawnych zarówno dla wniesionych już rat kredytowych, jak i rat których termin wymagalności jeszcze nie nastąpił. Inaczej rzecz ujmując, w ocenie Sądu, wyrok w sprawie o zapłatę obejmujący uiszczone przez powodów raty kredytowe wyliczone przy zastosowaniu mechanizmu waloryzacji, nie zakończy definitywnie sporu powstałego między stronami umowy kredytu.

Zwrócić należy bowiem uwagę, iż art. 365 § 1 k.p.c., z którego wynika moc wiążąca prawomocnego orzeczenia w stosunku do sądu i stron, nie reguluje wprost przedmiotowych granic mocy wiążącej orzeczenia, co wywołuje wątpliwości co do zakresu tego związania. Wyznaczając te granice należy mieć przede wszystkim na względzie, że wyrok jest rozstrzygnięciem o konkretnym przedmiocie procesu, którym jest określone świadczenie, jakie ma spełnić pozwany na rzecz powoda. Sentencją wyroku objęte jest rozstrzygnięcie o żądaniach stron (art. 325 k.p.c.), którego faktyczne i prawne podstawy zawiera uzasadnienie (art. 328 § 2 k.p.c.). Z mocy wiążącej wyroku o świadczenie korzysta jedynie samo rozstrzygnięcie i nie rozciąga się ona na kwestie pozostające poza sentencją, w tym ustalenia i oceny dotyczące stosunku prawnego stanowiącego podstawę żądania, o którym orzeczono. Moc wiążąca w zakresie ustanowionym w art. 365 k.p.c. odnosi się tylko do „skutku prawnego”, który stanowił przedmiot orzekania i nie oznacza związania sądu (i stron) ustaleniami zawartymi w uzasadnieniu orzeczenia.

Takie wąskie ujęcie zakresu mocy wiążącej prawomocnego wyroku przeważa w piśmiennictwie i dominuje w orzecznictwie. Stanowisko to można ująć syntetycznie w tezie, że wynikająca z art. 365 § 1 k.p.c. moc wiążąca wyroku dotyczy związania sentencją, a nie uzasadnieniem wyroku sądu, czyli przesłankami faktycznymi i prawnymi przyjętymi za jego podstawę, gdyż zakresem prawomocności materialnej jest objęty tylko ostateczny wynik rozstrzygnięcia a nie jego przesłanki (por. orzeczenia SN: z 13 stycznia 2000 r. II CKN 655/98, Lex nr 51062; z 23 maja 2002 r. IV CKN 1073/00, LEX nr 55501; z 08 czerwca 2005 r. V CK 702/04, Lex nr 402284; z 03 października 2012 r. II CSK 312/12, Lex nr 1250563). Jednostkowe orzeczenia, w których przyjęto szerszy zakres związania, obrazują pewne wahania występujące przy wykładni art. 365 § 1 k.p.c., lecz pozostają na uboczu głównego, dominującego nurtu orzecznictwa (zob. m.in. wyrok SN z 19 października 2012 r. V CSK 485/11, Lex nr 1243099). Powyższe potwierdza również stanowisko wyrażone w najnowszej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 r. (sygn. akt III CZP 27/19), w której uznał on, iż: „Wykładnia umowy, na podstawie której powód dochodził wynagrodzenia za świadczenie usług, nie jest objęta mocą wiążącą wyroku (art. 365 § 1 k.p.c.) w sprawie o inną część przewidzianego tą umową wynagrodzenia za świadczenie usług”.

W tym stanie rzeczy, fakt niepewności stanu prawnego powodujący potrzebę uzyskania przez powodów ochrony prawnej w niniejszej sprawie uznać należy za niewątpliwy oraz obiektywny. Umowa kredytu zawiera postanowienia dotyczące mechanizmu waloryzacji (indeksacji), które potencjalnie mogą być abuzywne. W wypadku ich abuzywności powstaje uzasadniona obiektywnie wątpliwość, czy strony są związane pozostałymi postanowieniami umowy i czy umowa dalej powinna być wykonywana, czy też ich eliminacja powoduje niemożność wykonywania całej umowy i w rezultacie jej nieważność. Sporna umowa została zawarta na 360 miesięcy, zatem jej wykonywanie to perspektywa jeszcze kilkudziesięciu lat. W ocenie Sądu powodowie mają zatem prawo do uzyskania odpowiedzi na pytanie czy umowa kredytowa ich wiąże, a jeśli tak to w jakim zakresie i na jakich warunkach powinni ją wykonywać. Najlepszą drogą prawną uzyskania odpowiedzi na te pytania i rozwiania istniejących wątpliwości jest powództwo o ustalenie. Gdyby przyjąć tok rozumowania pozwanego Banku co do braku interesu prawnego w żądaniu ustalenia dotyczącym rat kredytowych, oznaczałoby to, że powodowie powinni wstrzymać się ze spłatą rat kredytu, poczekać na wniesienie przez pozwanego przeciwko nim sprawy o zapłatę i dopiero w tamtym postępowaniu podnosić zarzut abuzywności postanowień umowy i jej nieważności. Inna ewentualna droga to pozwanie Banku o zwrot dotychczas uregulowanych przez powodów rat kredytu. Tyle tylko, że w istocie w wypadku nieważności umowy to Bank byłby wierzycielem powodów, gdyż kredytobiorcy zdołali zwrócić tylko część kapitału. Wskazane drogi prawne nie dają pełnej ochrony praw powodów w sposób prosty i łatwy. Natomiast sprawa o ustalenie w tym zakresie daje powodom możliwość uzyskania pełnej ochrony w każdej ze sfer umowy, które obiektywnie budzą wątpliwości.

Merytoryczne rozpoznanie roszczeń powodów zgłoszonych w niniejszym postępowaniu, a dotyczących nieważności umowy i abuzywności klauzul waloryzacyjnych zakończy definitywnie powstały między stronami spór co najmniej w tym sensie, iż rozstrzygnie o tym czy powodowie na podstawie przedmiotowej umowy są obowiązani do określonych świadczeń pieniężnych na rzecz pozwanego przez kolejne lata, do końca okresu obowiązywania umowy kredytowej.

Inaczej jednak wygląda ocena interesu prawnego powodów w roszczeniu o ustalenie abuzywności klauzul umownych dotyczących zabezpieczeń w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i ubezpieczenia kredytu do czasu wpisania hipoteki (tzw. ubezpieczenia pomostowego). Podkreślenia wymaga to, że z poczynionych przez Sąd ustaleń wynika jednoznacznie, iż powodowie nie ponoszą już z tego tytułu żadnych świadczeń na rzecz pozwanego banku. Z przedłożonego przez powodów zaświadczenia bankowego z dnia 16 czerwca 2017 r. i z dnia 7 listopada 2019 r. wynika jednoznacznie, że powodowie uiścili już składki z tytułu ww. zabezpieczeń. Z tytułu składki na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego powodowie uiścili na rzecz pozwanego w dniu 11 czerwca 2007 r. kwotę 7.047,44 zł oraz w dniu 13 lipca 2007 r. kwotę 2.203,86 zł, zaś z tytułu składki na ubezpieczenie kredytu do czasu wpisania hipoteki powodowie uiścili w dniu 11 czerwca 2007 r. kwotę 469,83 zł, w dniu 13 lipca 2007 r. kwotę 146,92 zł, w dniu 30 lipca 2007 r. kwotę 466,67 zł, w dniu 30 sierpnia 2007 r. kwotę 625,50 zł, w dniu 1 października 2007 r. kwotę 605,72 zł, w dniu 30 października 2007 r. kwotę 576,51 zł i w dniu 30 listopada 2007 r. kwotę 590,44 zł.. Aktualnie powodowie nie są już zobowiązani do opłacania składek z ww. tytułów. Co przy tym także istotne, hipoteka na rzecz banku na nieruchomości powodów została już wpisana do księgi wieczystej, w związku z czym brak jest jakichkolwiek podstaw do uiszczania przez nich składek na ubezpieczenie pomostowe. Nie ulega zatem wątpliwości, iż w tym zakresie przysługuje powodom roszczenie dalej idące niż roszczenie o ustalenie, a mianowicie roszczenie o zwrot uiszczonych świadczeń, z którym zresztą powodowie wystąpili w niniejszym postępowaniu.

Zdaniem Sądu, ewentualna abuzywność wskazanych przez powodów klauzul zabezpieczeniowych może być w tym przypadku badana jedynie przesłankowo przy rozpoznawaniu roszczenia o zapłatę. Powodowie nie mają natomiast interesu prawnego w samym żądaniu ustalenia abuzywności, albowiem wyrok wydany w zakresie roszczenia o zapłatę ostatecznie rozstrzygnie o zasadności ich roszczeń w tym przedmiocie i nie będzie wiązała się z nim niepewność co do stanu prawnego i dalszej sytuacji powodów co do obowiązku uiszczania składek ubezpieczeniowych, skoro obecnie powodowie nie ponoszą już związanych z nimi ciężarów.

Reasumując, zdaniem Sądu, powodowie posiadają interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy kredytowej i ustalenie abuzywności klauzul waloryzacyjnych, pomimo możliwości wystąpienia w tym zakresie również z powództwem o świadczenie. Wyrok w sprawie o świadczenie w tym zakresie nie usunie bowiem niepewności w zakresie wszelkich skutków prawnych, jakie wynikają lub mogą wyniknąć w przyszłości ze stosunku prawnego, którego istnienie strona powodowa kwestionuje (w tym zakresie m.in. wyrok SN z 08 marca 2001 r. I CKN 1111/00, Lex nr 1168032; wyrok SN z 27 stycznia 2004 r. II CK 387/02, Lex nr 391789; wyrok SN z 21 marca 2006 r. V CSK 188/05, Lex nr 1104890). Powodowie posiadają interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie, gdyż z tego stosunku wynikają jeszcze inne, dalej idące skutki, których dochodzenie w drodze powództwa o świadczenie nie jest jeszcze aktualne. W ocenie Sądu w realiach niniejszego postępowania tylko powództwo o ustalenie może w sposób definitywny rozstrzygnąć niepewną sytuację prawną powodów i zapobiec także na przyszłość możliwym sporom, a tym samym w sposób pełny zaspokoić interes prawny powodów (zob. wyrok SN z 30 października 1990 r. I CR 649/90, Lex nr 158145; wyrok SN z 27 stycznia 2004 r. II CK 387/02, Lex nr 391789; postanowienie SN z 18 listopada 1992 r. III CZP 131/92, Lex nr 374471). Powodowie nie posiadają jednak interesu prawnego jedynie w zakresie powództwa o ustalenie klauzul zabezpieczeniowych (ust. 1 załącznika nr 2 do umowy, ust. 2 załącznika nr 2 do umowy, § 10 ust. 3 pkt 2 umowy, § 12 ust. 6 umowy, § 11 ust. 2 Ogólnych Warunków Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe i Pożyczek Hipotecznych w (...) Bank S.A., ust. 1 załącznika nr 3 o treści zmienionej Aneksem nr 3, ust. 2 załącznika nr 3 o treści zmienionej Aneksem nr (...)), albowiem w tym zakresie wobec braku istnienia dalszego zobowiązania powodów do uiszczania z tego tytułu jakichkolwiek ciężarów, spór w tym zakresie rozstrzygnie ostatecznie wyrok wydany w przedmiocie powództwa o zwrot świadczeń już spełnionych.

Przechodząc w tym miejscu do wysuniętych przez stronę powodową twierdzeń dotyczących nieważności przedmiotowej umowy kredytowej wskazać należy, co następuje.

Jak już uprzednio wskazano, powodowie upatrywali owej nieważności w sprzeczności umowy z przepisami prawa bankowego , z naturą umowy kredytowej, z zasadami współżycia społecznego oraz zasadą swobody umów, jak również jako skutek abuzywności wskazanych klauzul waloryzacyjnych (indeksacyjnych).

Sąd w składzie rozpoznającym sporne żądania nie podziela twierdzeń powodów, jakoby Umowa kredytu denominowanego do CHF była sprzeczna z prawem, tudzież zmierzała do obejścia prawa lub też była sprzeczna z naturą umowy kredytu bankowego (art. 58 § 1 k.c.), czy też była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Także ewentualne stwierdzenie abuzywności wskazywanych przez powodów klauzul indeksacyjnych nie prowadzi do sytuacji, w której Umowa kredytowa nie mogłaby zostać wykonana w pozostałym zakresie, prowadząc do nieważności czynności prawnej.

Aby dokonać prawidłowej oceny spornej Umowy, pod kątem kryteriów wyrażonych w art. 58 § 1 k.c. należy wyjaśnić, co należy rozumieć przez pojęcia „sprzeczności z prawem”, „czynności zmierzającej do obejścia prawa”. Sprzeczność czynności prawnej z ustawą polega (w najogólniejszym ujęciu) na tym, że indywidualna i konkretna „norma" postępowania wynikająca z czynności prawnej koliduje z normą generalną i abstrakcyjną wynikającą z ustawy. Sprzeczność taka występuje przede wszystkim wtedy, gdy czynność nie respektuje zakazu ustawowego oraz gdy nie zawiera treści lub innych elementów objętych nakazem wynikającym z normy prawnej. Przez czynność prawną mającą na celu obejście ustawy należy natomiast rozumieć czynność wprawdzie nieobjętą zakazem ustawowym, ale przedsięwziętą w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez ustawodawcę. Czynność mająca na celu obejście ustawy zawiera pozór zgodności z ustawą, ponieważ jej treść nie zawiera elementów wprost sprzecznych z ustawą, ale skutki, które wywołuje i które objęte są zamiarem stron naruszają zakazy lub nakazy ustawowe (zob. wyrok SN z 23 lutego 2006 r., II CSK 101/05, LEX nr 180197). Jako podstawowy wyróżnik obejścia prawa należy więc przyjąć zaistnienie okoliczności, które prowadzą, za pomocą legalnych działań, do sytuacji prawnej sprzecznej z obowiązującymi przepisami, a także należałoby znaleźć normę prawną, która wynikałaby z przepisów prawa i była wskutek powyższych działań naruszona.

Kredytobiorcy dowodzili nieważności umowy ex tunc, tj. od chwili jej zawarcia. W związku z tak ukształtowaną podstawą faktyczną, ocena podnoszonych przez powodów zarzutów musiała odbywać się według stanu prawnego, obowiązującego na datę zawarcia Umowy. Przepis art. 353 ¹ k.c. stanowi, iż „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej. Zasadnicze elementy stosunku prawnego w postaci umowy kredytu bankowego zostały zaś określone w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego (Dz.U.2002.72.665).

Strona powodowa wskazując na bezwzględną nieważność umowy kredytowej z powodu jej sprzeczności z prawem, zasadą nominalizmu, a także naturą umowy kredytu bankowego, wywodziła, iż kredytobiorca na mocy umowy kredytu zobowiązany jest do zwrotu bankowi ściśle określonej kwoty środków, którą wyznacza kwota kapitału udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Jednocześnie, powodowie wywodzili, że art. 69 prawa bankowego stanowi lex specialis w stosunku do ogólnej zasady waloryzacji z art. 358 ¹ § 2 k.c., wskazując na nieważność umowy kredytowej wobec braku zawarcia w umowie jej essentialia negotii wyznaczonych przez regulację art. 69 prawa bankowego oraz powinność spłaty przez powodów nominalnej kwoty udzielonego kredytu.

Analizując treść umowy łączącej strony - wbrew twierdzeniom powodów - nie może jednak ulegać wątpliwości, iż zawiera ona wszystkie elementy przedmiotowo istotne, wyodrębniające umowę kredytu bankowego od innych stosunków prawnych, a wynikające z art. 69 Prawa bankowego. Postanowienia umowne przewidujące, iż w dniu wypłaty kredytu, kwota wypłaconych środków będzie przeliczana na walutę, według której denominowany jest kredyt według kursu kupna dewiz określonego w bankowej tabeli kursów, a wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie denominacji po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w bankowej tabeli kursów, dotyczą wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, co samo w sobie nie powoduje zmiany waluty wierzytelności ( zob. m.in. wyrok SN 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, LEX nr 1107000; wyrok SN z 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, LEX nr 2369626) i w żadnej mierze nie stanowią obejścia zasady nominalizmu.

Strony umowy kredytowej, korzystając z zasady swobody umów (art. 353 ¹ k.c.) mogły poczynić dodatkowe zastrzeżenia co do sposobu spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie polskiej. Wymóg zawarcia takiego dodatkowego porozumienia wynikał właśnie z faktu, iż zasadą jest, że zobowiązanie wyrażone w walucie polskiej takie pozostaje, niezależnie od faktycznego sposobu jego wykonania. Nie ma więc racji, w ocenie Sądu, strona powodowa twierdząca, iż umowa jest sprzeczna z art. 69 Prawa bankowego. Treść tego przepisu w dacie podpisania Umowy nie zawierała i w dalszym ciągu nie zawiera bowiem bezwzględnie obowiązującej normy prawnej, z której wynikałaby konieczność wyrażenia w umowie, iż waluta, w której udzielono kredyt bankowy, powinna być tożsama z walutą wypłaty i spłaty kredytu.

Powodowie dokonując argumentacji w omawianej części, mylnie utożsamiają pojęcie kwoty udzielonego kredytu z ekonomiczną siłą nabywczą udostępnianego przez bank kapitału. W zakresie umowy kredytu indeksowanego także dochodzi do wydania sumy kredytu kredytobiorcy i zwrotu wykorzystanej sumy kredytu w ratach kredytowych w dłuższym odcinku czasowym. Dla kredytobiorcy istotne znaczenie ma z reguły wysokość rat spłacanych w poszczególnych okresach ich spłat. Kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa bądź niższa odpowiednio do relacji do waluty obcej, gdyż suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć inną wartość rynkową w wyniku waloryzacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu, ale taka wykorzystana suma - w całości lub części - może mieć inną (wyższą bądź niższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu (zob. m.in. wyrok SN z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, LEX nr 2008735).

W ocenie Sądu w przedmiotowym stosunku prawnym łączącym strony doszło do uzgodnienia w umowie kredytowej essentialia negotii umowy kredytu, w tym przede wszystkim kwoty kredytu. Kwota kredytu została ściśle oznaczona w § 2 ust. 1 umowy. Trudno więc mówić w tym przypadku o braku konsensusu stron w omawianym zakresie. Strony określiły również sposób określania salda zadłużenia oraz spłaty kredytu poprzez odwołanie się do kursów franka szwajcarskiego. Istotne jest przy tym to, że art. 69 Prawa bankowego nie zawiera takiego elementu jak precyzyjne określenie kosztów, ceny kredytu w sposób ferowany w pozwie i dalszych pismach procesowych. Już z uwagi na zastosowanie zmiennej stopy oprocentowania jest to niemożliwe nawet w klasycznych umowach kredytu złotowego. W umowie kredytu denominowanego dodatkowym elementem „zmiennym” jest kurs waluty denominacji na przestrzeni czasu. Strony (w tym kredytobiorcy) godziły się jednak na jego wprowadzenie (przeliczenie kwoty udzielonego kredytu w złotych na saldo zadłużenia w walucie frank szwajcarski, spłata zadłużenia wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu raty w CHF na PLN) w zamian zastosowania niższego oprocentowania opartego na stopie referencyjnej „LIBOR”, o czym świadczą jasno i dobitnie oświadczenia powodów o ryzyku walutowym zawarte w § 11 ust. 4 i 5 umowy oraz decyzja powodów o wyborze kredytu denominowanego do waluty obcej, co wiązało się z brakiem posiadania przez nich zdolności kredytowej do zaciągnięcia kredytu złotowego. Kwestia tego w jaki sposób Bank określał finalnie kursy waluty denominacji, nie podlegała ocenie w ramach zarzutów ogólnych dopuszczalności zastosowania przez strony, kwestionowanej obecnie przez powodów na skutek obiektywnego wzrostu waluty CHF, konstrukcji prawnej kredytu denominowanego, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

W kontekście argumentacji strony powodowej zwrócić należy także uwagę na treść art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw tzw. antyspreadowej (Dz. U. Nr 165, poz. 984), która weszła w życie 26 sierpnia 2011r. Zgodnie z tym przepisem ,,w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz art. 75b prawa bankowego, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone - do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki’’. Przepis ten reguluje kwestie intertemporalne związane z jej stosowaniem i wprost potwierdza, że co do zasady zawieranie umów kredytu denominowanego do waluty obcej było przed wprowadzeniem ww. ustawy dopuszczalne. Również na ten temat wypowiedział się Sąd Najwyższy, który stwierdził, że: ,,Ideą dokonania nowelizacji prawa bankowego ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. było utrzymanie funkcjonujących na rynku kredytów denominowanych według nowych zasad. (…) Ustawodawca wprowadził narzędzie prawne pozwalające wyeliminować z obrotu postanowienia umowne zawierające niejasne reguły przeliczania należności kredytowych, zarówno na przyszłość, jak i w odniesieniu do wcześniej zawartych umów w części, która pozostała do spłacenia ” (wyrok SN z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14, LEX nr 1663827).

Zdaniem Sądu, z powyżej zacytowanych przepisów wyraźnie wynika dopuszczenie „co do zasady” przez prawo kredytów denominowanych i indeksowanych do waluty innej niż waluta polska. Takie rozwiązanie stanowi element umowy kredytu i tym samym nie pozbawia takiej umowy charakteru umowy kredytu bankowego. Podsumowując, tak ujęta umowa kredytu indeksowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant, nie narusza żadnego przepisu ustawowego, nie zmierza do obejścia prawa i jest zgodna z naturą umowy kredytu bankowego.

W tym miejscu za nietrafne należy uznać również twierdzenia powodów co do tego, że funkcję mechanizmu waloryzacji w przypadku przedmiotowej umowy pełnią odsetki, co wyklucza umowną waloryzację kredytu. Podkreślenia wymaga to, że jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 listopada 2011 r., sygn. I CSK 46/11 (Legalis nr 464174), odsetki od udzielonego kredytu bankowego są elementem składowym świadczenia głównego stron umowy kredytu w rozumieniu art. 385 ¹§ 1 zdanie 2 k.c. Odsetki umowne od udzielonego kredytu są zatem elementem składowym świadczenia głównego stron z umowy kredytu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w ww. wyroku, odsetki te stanowią bowiem z jednej strony cenę płaconą przez kredytobiorcę za korzystanie z oddanych mu do dyspozycji środków finansowych banku, a z drugiej strony wynagrodzenie pobierane przez bank za udostępnienie kredytobiorcy tych środków. Podkreślenia wymaga, że waloryzacja jest zaś funkcją odsetek ustawowych za opóźnienie, a nie odsetek kapitałowych. Co więcej, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 22 kwietnia 1997 r., sygn. III CKN 36/96 (Legalis nr 31018), odsetki ustawowe miały charakter waloryzujący niewątpliwie do chwili wejścia w życie przepisu art. 358 ¹ § 3 KC, tj. do dnia 1 października 1990 r. Po tej dacie można ewentualnie mówić o częściowo waloryzacyjnym charakterze odsetek ustawowych, a później nawet o pozbawieniu ich tego charakteru. Tym samym, twierdzenia stron co do waloryzacyjnej funkcji odsetek umownych, wykluczającej zastosowanie innego mechanizmu waloryzacji uznać należy za niezasadne. Zauważyć przy tym także należy, że żadna z obowiązujących regulacji prawnych nie wyklucza równoczesnego stosowania kilku mierników waloryzacyjnych.

Poza zarzutami stricte prawnymi opartymi na treści art. 58 § 1 k.c., strona powodowa w celu wykazania zasadności omawianych roszczeń wskazywała również na sprzeczność Umowy z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.).

Przed przystąpieniem do oceny kwestionowanej umowy pod kątem klauzuli generalnej zawartej w art. 58 § 2 k.c. należy nadmienić, że zarzuty odnoszące się do sprzeczności konstrukcji umowy w ogólności jako sprzecznej z zasadami współżycia społecznego trzeba oddzielić od zarzutów mogących wypełniać dyspozycję art. 385 ¹ i nast. k.c. W przeważającym zakresie judykatura oraz doktryna opowiedziała się za tym, aby w sytuacji kolizji art. 58 § 2 k.c. i 385 ¹ k.c. dać pierwszeństwo drugiemu z rzeczonych przepisów traktując go jako lex specialis w zakresie ochrony konsumenckiej, względem ogólnych regulacji kodeksowych. W ocenie Sądu, pogląd ten należy uznać za słuszny tak w rozpoznawanym przypadku jak i w ogólności. Za trafnością przedstawionej tezy przemawia przede wszystkim fakt, że wynikająca z art. 385 ¹ §1 k.c. sankcja bezskuteczności klauzuli ma działanie ochronne dla konsumenta i jest dla niego obiektywnie korzystniejsza aniżeli sankcja nieważności wynikająca z art. 58 k.c. Szczególna regulacja dla umów konsumenckich, w odróżnieniu od reguł ogólnych, nie przewiduje bowiem możliwości oceny czy przedsiębiorca bez niedozwolonych postanowień zawarłyby daną umowę z konsumentem. W ten sposób nieuczciwy przedsiębiorca pozbawiany jest jednego z koronnych argumentów, którym mógłby się posłużyć w przypadku zastosowania pierwszeństwa reguł ogólnych wynikających z art. 58 § 3 k.c., co podważałoby sens wprowadzenia do porządku prawnego ochrony konsumenckiej. Bezskuteczność klauzuli umownej oznacza bowiem, że przedsiębiorca ma obowiązek wykonania kontraktu pomimo tego, że została z niego „usunięta” niedozwolona klauzula.

W kontekście badania pierwszeństwa stosowania powyższych przepisów, zwrócić należy również uwagę na cel wprowadzenia do polskiego porządku prawnego, przepisów chroniących konsumentów (implementacja dyrektywy WE nr 93/13). Dyrektywa 93/13 zawiera wskazania wymaganego od Państw Członkowskich minimalnego poziomu ochrony interesów konsumentów przed rynkowymi praktykami profesjonalistów polegającymi na stosowaniu wzorców umów z postanowieniami naruszającymi tzw. słuszność kontraktową. W myśl tej dyrektywy „klauzulę niedozwoloną” stanowi takie postanowienie, którego wprowadzenie do umowy powoduje sprzeczne z wymaganiami dobrej wiary (zaufania), niekorzystne dla konsumentów, istotne naruszenie równowagi między wynikającymi z umowy prawami i obowiązkami stron. Przepis art. 385 ¹ k.c. w szerszym zakresie aniżeli reguły ogólne umożliwia realizację celów dyrektywy, pełniąc dodatkowo funkcję prewencyjną oraz wychowawczą, przyczyniając się nie tylko do ochrony jednostkowego konsumenta, ale także ogółu podmiotów, którym przyznano status konsumenta, zabezpieczając ich prawa na przyszłość.

Na gruncie art. 58 § 2 k.c., „zasadami współżycia społecznego” określane są najogólniej rzecz ujmując obowiązujące między ludźmi reguły postępowania, które są oceniane aksjologicznie, a nie wyłącznie prawnie. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub też w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, uczciwego zachowania. W płaszczyźnie stosunków kontraktowych zasady te wyrażają się istnieniem powszechnie akceptowanych reguł prawidłowego zachowania się wobec klienta. Przedmiotową klauzulę należy utożsamiać z dobrymi obyczajami, uczciwością, która w branży usług bankowych winna przejawiać się w zaufaniu klientów do takich instytucji i rzetelnym ich informowaniu o treści, prawdopodobnych skutkach zawieranych umów.

Strona powodowa w ramach omawianego zarzutu powoływała się w pierwszym rzędzie na czerpanie przez pozwanego nadmiernych korzyści z umowy, brak ekwiwalentności świadczeń poprzez wbudowanie do umowy kredytowej mechanizmu denominacji. Sąd nie podziela tychże zarzutów. Umowa kredytu bankowego czy też pożyczki z natury rzeczy nie zakłada bowiem istnienia ekwiwalentności świadczeń. Po wtóre ocena argumentacji poruszanej przez powodów może ulegać zmianom w zależności od aktualnego kursu waluty denominacji. Skoro strona powodowa wskazuje, że umowa była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego ex tunc to ocena podnoszonych zarzutów powinna następować według stanu z dnia zawarcia spornego stosunku prawnego. Kwestionowana obecnie umowa w momencie jej zawarcia była niewątpliwie korzystna dla powodów o czym świadczy wiedza powszechna – ówcześnie niski kurs CHF. W toku niniejszego postępowania nie wykazano także, aby po stronie banku powstały w związku z tym nadmierne czy ponad przeciętne zyski. Co więcej dzięki stosowaniu niższej stopy referencyjnej (LIBOR zamiast WIBOR), powodowie w porównaniu do klasycznego kredytu złotowego, uiścili kilkukrotnie niższe odsetki umowne, spłacając przede wszystkim saldo zadłużenia wyrażone w CHF. Wartość ekonomiczna przedmiotowego salda w przeliczeniu na złote polskie, nie może być przy ocenie omawianego zarzutu decydującym wyznacznikiem, gdyż ta ulega zmianie wraz ze zmianami kursu waluty denominacji na przestrzeni czasu. Dodatkowym wynagrodzeniem banku jest spread walutowy, powstający w wyniku stosowania niejednorodzajowych kursów CHF przy uruchomieniu i spłacie kredytu. Ten element stanu faktycznego, z wyłożonych wyżej przyczyn, podlega jednak ocenie pod kątem ewentualnej abuzywności, a nie w ramach zarzutów ogólnych dotyczących nieważności umowy. Tym niemniej sam obiektywny, globalny wzrost czy też spadek kursu waluty obcej, niezależny od stron, nie może być uznany za naruszający zasadę równości stron czy też zasadę ekwiwalentności.

W kontekście oceny danego stosunku prawnego pod kątem dyspozycji art. 58 § 2 k.c., istotne może pozostawać to czy profesjonalny podmiot poinformował swojego klienta o ryzyku związanym z takim a nie innym ukształtowaniem stosunku prawnego zaoferowanego klientowi. Czy w konkretnych okolicznościach faktycznych, przeciętny klient, obiektywnie rzecz ujmując winien zdawać sobie sprawę z ryzyka jakie może nieść umowa o określonej treści. Klauzula zasad współżycia społecznego w stosunkach kontraktowych nie ma nieograniczonych granic. Zdaniem Sądu kontrahent który zdawał sobie sprawę z ryzyka kontraktowego (albo powinien zdawać sobie z niego sprawę przy zachowaniu staranności wymaganej od człowieka należycie dbającego o swoje interesy), a mimo to podjął decyzję o zawarciu umowy o określonej treści, nie może powoływać się w związku z realizacją niekorzystnego scenariusza (globalnego wzrostu waluty denominacji), na nieważność kontraktu ze względu na naruszenie zasad współżycia społecznego. Jedną z podstawowych zasad prawa cywilnego jest ponoszenie odpowiedzialności za podejmowane zobowiązania. Omawiana klauzula generalna nie może sprowadzać się do bezwiednego narzędzia uwalniającego jedną ze stron kontraktu od podjętego ryzyka kontraktowego, o którego wystąpieniu klient miał wiedzę i które akceptował w momencie zawierania umowy.

Powodowie wskazywali, że bank jest instytucją zaufania publicznego w związku z czym ciążą na nim szczególne obowiązki informacyjne. Nawet jednak w takim przypadku, zdaniem Sądu nie zwalnia to klienta z obowiązku podejmowania przemyślanych decyzji, zwłaszcza gdy w rachubę wchodzą wysokie kwoty zobowiązania, których spłata rozłożona jest na kilkanaście lub kilkadziesiąt lat.

W ocenie Sądu, w realiach niniejszego postępowania, strona powodowa jako kredytobiorca otrzymała dostatecznie rozbudowaną informację o cechach charakterystycznych umowy kredytu złotowego denominowanego kursem franka szwajcarskiego, mechanizmów działania tejże umowy, powiązania wysokości salda zadłużenia i wysokości raty od aktualnego kursu waluty indeksacyjnej. Jak wynika z zeznań powodów i świadka M. M., powodom przed zawarciem umowy przedstawiane były symulacje, obrazujące możliwość zmiany wysokości rat kredytowych w razie zmiany kursu waluty. Powodowie przyznali także, że przed podpisaniem umowy pytali o istotę kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego oraz, że zasadniczo mieli świadomość tego, że wysokość rat będzie się wahać. Mając na uwadze powyższe okoliczności, twierdzenia powodów co do tego, że nie zdawali sobie sprawy z ryzyka walutowego z uwagi na to, że wahania kursowe były zbyt znaczne w stosunku do tego, czego się spodziewali, nie zasługują na uwzględnienie w kontekście zasad doświadczenia życiowego i logiki.

Zmiana kursu waluty, co do zasady mieści się w ryzyku kontraktowym, bowiem jest faktem powszechnie znanym, że kurs waluty nie jest wartością stałą, lecz zmienną, zależną od bardzo wielu czynników w gospodarce i polityce. Jak słusznie skonstatował Sąd Najwyższy w wyroku z 24 maja 2012 r. (II CSK 429/11) „biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu albo większych niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waluty waloryzacji tego kredytu”. W ocenie Sądu wzrost lub spadek kursu waluty obcej, nie jest okolicznością niezwykłą czy też wyjątkową. To, że powodowie prawdopodobnie liczyli na to, iż kurs CHF nie wzrośnie powyżej określonego poziomu, nie może wpisywać się w zasadność omawianego zarzutu. Co więcej, także to, że w dacie zawierania przez powodów przedmiotowej umowy, kurs franka w stosunku do innych walut (jak EURO czy USD) był stosunkowo niski oraz stabilny – co znajdowało przełożenie w przedstawianych powodom symulacjach – w żadnej mierze nie uprawniało powodów do zakładania, że taka sytuacja utrzyma się przez cały okres kredytowania (tj. 360 miesięcy = 30 lat).

Przechodząc do wywiedzionego przez stronę powodową zarzutu abuzywności wymienionych postanowień umownych wskazać należy, że co do zasady Sąd podziela twierdzenia powodów wskazujące na abuzywność klauzul waloryzacyjnych, w zakresie w jakim umowa kredytowa przewiduje stosowanie kursów niejednorodzajowych, wprowadzając dowolność Banku w kształtowaniu tabeli kursowej, w oparciu o którą wyliczane jest zobowiązanie stron. Powyższe postanowienia zawarte są we wskazanych przez stronę powodową klauzulach: § 2 ust. 2 umowy, § 4 ust. 1a umowy, § 9 ust. 2 umowy, § 9 ust. 6 umowy, § 9 ust. 2 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)), § 9 ust. 2 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)), § 9 ust. 6 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)). Z tych samych względów Sąd podziela twierdzenia powodów co do abuzywności wymienionych klauzul zabezpieczeniowych, tj.: ust. 1 Załącznika nr 2 do umowy, ust. 2 Załącznika nr 2 do umowy, ust. 1 Załącznika nr 3 (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) i ust. 2 Załącznika nr 3 (o treści zmienionej Aneksem nr (...)), w których również wysokość zabezpieczeń (składek z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i składek na ubezpieczenie pomostowe) uzależniona została od dowolnie kształtowanej tabeli kursowej pozwanego banku.

Zgodnie z dyspozycją art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Zgodnie zaś z dyspozycją art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

W niniejszej sprawie nie było wątpliwości, iż stronami umowy kredytowej jest Bank – przedsiębiorca oraz powodowie - konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. W toku niniejszego postępowania strona pozwana nie wykazała, jakoby powodowie zawarli przedmiotową umowę działając jako przedsiębiorcy. Kredyt został przez nich zaciągnięty na zakup nieruchomości na cele mieszkaniowe. Dopiero w toku trwania umowy, jak wynika z zeznań powoda Ł. B., powód zarejestrował w przedmiotowym lokalu działalność gospodarczą, jednak brak dowodów na to, aby poza formalną rejestracją wykonywał on w tym miejscu działalność gospodarczą.

Co więcej, bez wątpienia kwestionowane klauzule zawarte zostały we wzorcu umowy sporządzonym przez pozwanego. Ciężar wykazania, iż ww. klauzule (ich treść) były indywidualnie uzgodnione z powodami spoczywał na stronie pozwanej jako wywodzącej z tego twierdzenia skutki prawne (art. 385 ¹§4 k.c.). Strona pozwana jednak nie przeprowadziła w tym zakresie żadnego dowodu. Sam fakt wyboru przez powodów określonego rodzaju kredytu nie stanowi o możliwości przyjęcia, iż umowa ta była indywidualnie negocjowana (na gruncie oceny abuzywności wzorca, należy odróżnić świadomość strony zawarcia w umowie określonego postanowienia od samej możliwości negocjowania jego treści).

Zdaniem Sądu, przywołane przez powodów klauzule umowne nie dotyczyły także głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 385 ¹§1 k.c. (przesłanka negatywna abuzywności). W tym zakresie odwołać należy się do argumentacji przedstawionej przez Sąd Najwyższy w wyroku z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14 (Lex nr 2008735), którą Sąd Okręgowy w niniejszym składzie podziela. Pojęcie głównego świadczenia stron należy rozumieć wąsko, w nawiązaniu do pojęcia elementów przedmiotowo istotnych danego stosunku prawnego. Powołane klauzule nie określają bezpośrednio świadczenia głównego, a wprowadzają jedynie umowny reżim jego podwyższenia. Świadczenia główne stron zostały określone w umowie kredytowej. Są nimi: kwota udostępnionego kapitału wyrażona w złotych polskich oraz obowiązek spłaty kredytu wraz z odsetkami oraz innymi zobowiązaniami wynikającymi z umowy kredytu. Mechanizm waloryzacji, nie określa bezpośrednio świadczeń głównych, tylko wprowadza mechanizm ich podwyższenia (lub obniżenia), zależnie od wysokości kursu waluty obcej. Podobnie w przypadku klauzul ustanawiających zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i ubezpieczenia pomostowego, brak jest podstaw do przyjęcia aby stanowiły one główne świadczenia stron, wynikające z umowy kredytowej.

Mając na uwadze powyższe, należało przejść do incydentalnej kontroli abuzywności kwestionowanych klauzul, tj. ustalenia czy są one sprzeczne z dobrymi obyczajami i czy rażąco naruszają interesy konsumenta.

W orzecznictwie i doktrynie uważa się, iż w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszają interesy konsumenta postanowienia umowne godzące w równowagę kontraktową stron, a także te, które zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd, wykorzystując jego zaufanie i brak specjalistycznej wiedzy ( W. Popiołek, Objaśnienia do art. 3851 [w:] K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny. Komentarz. T. 1, Warszawa 2005; K. Zagrobelny, Objaśnienia do art. 385 ¹ [w:] E. Gniewek, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2008). Postanowienia umowy rażąco naruszają interes konsumenta jeżeli poważnie i znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. Między innymi o takiej sytuacji można mówić w razie nadmiernego naruszenia równowagi interesów stron poprzez wykorzystanie przez jedną z nich swojej przewagi przy układaniu wzorca umowy (zob. wyrok SA w Warszawie z 08 maja 2009 r., VI ACa 1395/08, Lex nr 1120219). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (wyrok SN z 13 lipca 2005r., I CK 832/04, Lex nr 159111). Sprzeczne z dobrymi obyczajami są te postanowienia wzorca umownego, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację takich wartości jak szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 17 kwietnia 2013 r., VI ACa 1096/12, Lex nr 1335762).

Przyjmuje się, że klauzula dobrych obyczajów, podobnie jak klauzula zasad współżycia społecznego, nakazuje dokonać oceny w świetle norm pozaprawnych, przy czym chodzi o normy moralne i obyczajowe, powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, na przykład w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach z konsumentem itp. Przez "dobre obyczaje" w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami (G. Bieniek, H. Ciepła, St. Dmowski, J. Gudowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, Cz. Żuławska, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, tom 1, Wielkie Komentarze, Lexis Nexis 2009). Sprzeczne z dobrymi obyczajami będą działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (tak: Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 27 stycznia 2011 r., VI ACa 771/10, Lex nr 824347).

W ocenie Sądu abuzywność wskazywanych przez powodów postanowień umownych zawartych w: § 2 ust. 2 umowy, § 4 ust. 1a umowy, § 9 ust. 2 umowy, § 9 ust. 6 umowy, § 9 ust. 2 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)), § 9 ust. 2 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)), § 9 ust. 6 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)), ust. 1 Załącznika nr 2, ust. 2 Załącznika nr 2, ust. 1 załącznika nr 3 (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) czy ust. 2 załącznika nr 3 (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) przejawia się po pierwsze w tym, że klauzule te nie odwoływały się do ustalanego w sposób obiektywny kursu CHF, do obiektywnych wskaźników, na które żadna ze stron nie miała wpływu, lecz w rzeczywistości pozwalały pozwanemu kształtować ten kurs w sposób dowolny, wedle swej woli w zakresie wysokości spreadu walutowego przez departament pozwanego Banku. Na mocy przywołanych postanowień, pozwany Bank mógł jednostronnie i arbitralnie, a przy tym w sposób wiążący, modyfikować wskaźnik, według którego obliczana była wysokość zobowiązania Kredytobiorców, a tym samym mógł wpływać na wysokość świadczenia powodów. Przyznanie sobie przez pozwanego prawa do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu denominowanego kursem CHF poprzez samodzielne wyznaczanie w Tabelach kursowych kursu kupna oraz sprzedaży franka szwajcarskiego – dowolnego kształtowania wysokości tzw. spreadu przy jednoczesnym pozbawieniu konsumentów jakiegokolwiek wpływu na tę wysokość, bez wątpienia narusza ich interesy i jest sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Mianem „s preadu” określa się wynagrodzenie za wykonanie usługi wymiany waluty. Tymczasem pomiędzy stronami, w ramach umowy nie dochodziło do faktycznej transakcji wymiany walut. Pobieranemu od powodów spreadowi nie odpowiadało żadne świadczenie Banku. W istocie była to prowizja na rzecz Banku, której wysokości strona powodowa nie mogła oszacować i nie podlegała ona w zasadzie żadnej kontroli. Wysokość tej prowizji zależała wyłącznie od Banku. Treść kwestionowanych postanowień umożliwiała Bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji konsumentów w zakresie wysokości ich zobowiązań wobec Banku, przez co zakłócona została równowaga pomiędzy stronami przedmiotowej umowy. Należy także zauważyć, że umowa kredytu nie określała szczegółowego sposobu ustalania kursu CHF, przez co powodowie byli zdani na arbitralne decyzje Banku w tej materii.

Kredytobiorcom nie wyjaśniono także dlaczego Bank stosował różnorodzajowe kursy waluty denominacji odmienne w momencie uruchomienia kredytu („kupna”) oraz odmienne w momencie spłaty („sprzedaży”) mimo, że między stronami umowy nie dochodziło do żadnej transakcji wymiany walut zaś sam kredyt został udzielony w złotych polskich. Wskazywanie obecnie, iż stosowanie niejednorodzajowych kursów walut służyło do ograniczania ryzyka walutowego ze strony Banku, który na skutek denominacji wyrażał w księgach rachunkowych wysokość zobowiązania z danej umowy kredytu w walucie obcej, z punktu widzenia prawa zobowiązań jest irrelewantne. To w jaki sposób Bank sfinansuje akcję kredytową (spełni swoją część zobowiązania) z punktu widzenia konstrukcji (treści) umowy kredytu bankowego pozostaje bez znaczenia, zwłaszcza gdy weźmiemy pod uwagę, iż Bank dokonując masowej wymiany waluty na rynku międzybankowym, z całą pewnością jest w stanie nabyć walutę wymienialną na dużo korzystniejszych warunkach, aniżeli w obrocie detalicznym, co zdaniem Sądu również pośrednio podważa koncepcję ferowaną przez pozwanego. Tym niemniej zwrócić trzeba uwagę, że przedmiotem niniejszego postępowania jest ocena postanowień określonego kontraktu cywilnego, a nie badanie źródeł finansowania przez Bank działalności kredytowej, sposobu zabezpieczania ryzyka wynikającego z prowadzonej działalności gospodarczej. Przedmiotowa kwestia leży poza treścią łączącego strony stosunku prawnego. Z tytułu korzystania przez kredytobiorcę z udostępnionego kapitału Bank pobiera oprocentowanie oraz prowizję, których wysokość winna zostać skalkulowana w taki sposób, aby była atrakcyjna dla potencjalnych klientów, zapewniając jednocześnie bankowi płynność finansową oraz godziwy zysk.

Jak już zaakcentowano, klauzula waloryzacyjna może działać prawidłowo jedynie wówczas, gdy miernik wartości, według którego dokonywana jest waloryzacja ustalany jest w sposób obiektywny, a więc przede wszystkim w sposób niezależny od woli którejkolwiek stron umowy. Umowa kredytu nie przedstawiała w sposób przejrzysty konkretnych działań mechanizmu wymiany waluty obcej, tak by strona powodowa była w stanie samodzielnie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niej z Umowy konsekwencje ekonomiczne. Powodowie nie znali sposobu, w jaki Bank kształtował kurs CHF, w Tabeli kursowej, zwiększając go bądź zmniejszając, w zależności od wysokości przyjętego spreadu oraz kursu na rynku międzybankowym. Umowa nie dawała kredytobiorcy żadnego instrumentu pozwalającego bronić się przed decyzjami Banku w zakresie wyznaczanego kursu CHF czy też weryfikować jego wysokość. Przedstawienie przez pozwanego dopiero na kanwie niniejszego postępowania, ogólnego sposobu w jaki Bank wyznaczał kursy w swojej Tabeli, jest działaniem spóźnionym. Tego rodzaju informacji zabrakło bowiem w treści umowy, wykładanej według brzmienia obowiązującego na dzień jej zawarcia.

Pomiędzy stronami przedmiotowej umowy zakłócona została w ten sposób równowaga kontraktowa, albowiem treść kwestionowanych postanowień umożliwiała Bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji konsumenta w zakresie wysokości jego zobowiązań wobec Banku. Waloryzacja rat kredytu udzielonego na podstawie umowy o kredyt hipoteczny odbywała się w oparciu o Tabele kursowe sporządzane przez pozwanego, będące jego wewnętrznym dokumentem, zaś owo uprawnienie Banku do określania wysokości kursu CHF nie doznawało żadnych formalnie uregulowanych ograniczeń (takowych przynajmniej nie ujawniono w treści umowy, nie mogły być więc egzekwowalne przez kredytobiorców). Umowa o kredyt hipoteczny nie precyzuje sposobu ustalania kursu wymiany walut wskazanego w Tabeli Kursów Banku. W szczególności postanowienia Umowy nie przewidują wymogu, aby wysokość kursu ustalanego przez Bank pozostawała w określonej relacji do aktualnego kursu CHF ukształtowanego przez rynek walutowy. Bank może wybrać dowolne kryteria ustalania kursów, niekoniecznie związane z aktualnym kursem ukształtowanym przez rynek walutowy i miał możliwość uzyskania korzyści finansowych, stanowiących dla kredytobiorcy dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie jest możliwe ze względu na brak oparcia zasad ustalania kursów wymiany o obiektywne i przejrzyste kryteria. Kursy wykorzystywane przez Bank nie są kursami średnimi, lecz kursami kupna i sprzedaży, a więc z zasady zawierają wynagrodzenie - marżę Banku za dokonanie transakcji kupna lub sprzedaży, której wysokość była zależna tylko i wyłącznie od woli pozwanego.

Niewątpliwie jak zostało to już zaakcentowane w niniejszym uzasadnieniu, strona powodowa została przez pozwanego zapoznana z kwestią ryzyka kursowego. Oczywistym pozostaje, że konsument zawierając umowę kredytu indeksowanego, liczy się i akceptuje ryzyko jakie się z tym wiąże (a przynajmniej należy tego oczekiwać od przeciętnego konsumenta), a więc ryzyko wynikające ze zmienności kursów walut obcych. Nie ma ono jednak nic wspólnego z ryzykiem dowolnego kształtowania kursu wymiany przez kredytodawcę i narażenia konsumenta na dodatkowe koszty, jak to miało miejsce w przedmiotowej sprawie. Czym innym jest obiektywne ryzyko zmienności kursu walutowego, a czym innym ustalanie kursów walut przez pozwanego w zasadzie w dowolny i niemierzalny sposób. Te dwie kwestie są ze sobą powiązane tylko w takim stopniu, w jakim czynniki rynkowe mają wpływ na kurs waluty w Banku. Ryzyko to nie ma natomiast żadnego wpływu na ryzyko związane z możliwością dowolnego kształtowania przez pozwanego kursu wymiany waluty, w której indeksowany jest kredyt, a to wpływa w sposób oczywisty na sytuację konsumenta.

Powyższe oznacza zatem, że pozwanemu pozostawiona została dowolność w zakresie wyboru kryteriów ustalania kursu CHF w swoich Tabelach kursowych, a przez to kształtowania wysokości zobowiązań klientów, których kredyty waloryzowane są kursem CHF. Celem klauzul waloryzacyjnych nie jest przysparzanie dochodów jednej ze stron kontraktu. Tymczasem stosowane przez Bank klauzule waloryzacyjne umożliwiały stosowanie inaczej ustalanego kursu CHF przy przeliczaniu wypłaconej kredytobiorcy kwoty kredytu na CHF, inaczej zaś ustalanego przy obliczaniu wysokości rat kredytowych. Różnica pomiędzy tymi kursami stanowi dodatkowy, niczym nieuzasadniony dochód Banku, zaś dla konsumentów dodatkowy koszt. Bank, przeliczając kwotę wypłaconego konsumentom kredytu według ustalonego przez siebie kursu zakupu CHF oraz pobierając z rachunku konsumentów raty kredytu przeliczone według własnego kursu sprzedaży CHF, uzyskiwał w ten sposób od kredytobiorców dodatkową prowizję, której nie odpowiada żadne świadczenie Banku (zob. również wyrok TSUE z 30 kwietnia 2014r. (...), sygn. akt C-26/13,Legalis nr 1824084). Kwota kredytu wypłacona została w złotych polskich i spłata następowała również w tej walucie. Natomiast wartość franka szwajcarskiego przyjęta jest jedynie jako wskaźnik waloryzacji poszczególnych rat podlegających spłacie. W efekcie różnica pomiędzy kursem zakupu danej waluty a kursem sprzedaży tej waluty przez Bank, ustalanych wyłącznie przez pozwanego, stanowi jego czysty dochód, zwiększający dodatkowo koszty kredytu dla klienta.

W opisanych wyżej mechanizmach należy dostrzegać zarówno sprzeczność postanowienia z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenie interesów konsumenta, który nie miał możliwości oceny własnej sytuacji - w tym wysokości wymagalnych rat kredytu - i był zdany wyłącznie na arbitralne decyzje Banku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 maja 2013 r., VI ACa 441/13, Lex nr 1356719). To powodowało, że postanowienia te były sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz w sposób rażący naruszały interesy powodów jako konsumentów. Przesłanka rażącego naruszenia dobrych obyczajów nie musi sprowadzać się wyłącznie do kwestii ekonomicznych – ujmowanych jako różnica między kursem zastosowanym przez Bank a kursem rynkowym. W ocenie Sądu naruszenie interesów konsumenta, aby było rażące, musi być doniosłe czy też znaczące. Natomiast interesy konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też każdy inny, chociażby niewymierny. Przy określaniu stopnia naruszenia interesów konsumenta należy stosować nie tylko kryteria obiektywne (np. wielkość poniesionych czy grożących strat), lecz również względy subiektywne (renoma firmy, bank jako instytucja zaufania publicznego). Przemycenie do umowy dodatkowego, niezależnego od marży oraz oprocentowania wynagrodzenia Banku w postaci dowolnie kształtowanego spreadu, stosowanie różnorodzajowych kursów wymiany CHF dla uruchomienia oraz spłaty kredytu, niejednoznaczność sposobu kształtowania Tabel kursowych, stanowi wyraz nie tylko naruszenia dobrych obyczajów, ale także rażącego naruszenia interesów konsumenta. W prawidłowo funkcjonującym stosunku kontraktowym, w którym zamieszczono klauzule waloryzacyjne, uzależnienie wysokości praw i obowiązków stron winno opierać się na obiektywnych i niezależnych od stron czynnikach zewnętrznych. W ocenianych klauzulach umownych, tego podstawowego wyznacznika zabrakło, co w ocenie Sądu, wypełniało dyspozycję art. 385 ¹ k.c.

Przedstawionych powyżej ocen i wniosków w zakresie abuzywności waloryzacyjnych postanowień umownych, nie przekreśla przy tym fakt zawarcia przez strony w toku wykonywania umowy kredytowej w dniu 21 maja 2012 r. Aneksu nr (...) do umowy kredytowej, wyłączającego na dalszym etapie spłaty zobowiązania kredytowego, abuzywne postanowienia. Podkreślić należy, że Aneksem nr (...) umożliwiono powodom dokonywanie spłat rat kapitałowo-odsetkowych, należnych Bankowi odsetek w okresie wykorzystywania/karencji w spłacie kredytu oraz innych należności wyrażonych w walucie obcej, w jakiej kredyt jest denominowany, jak również dokonania wcześniejszej spłaty całej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W ocenie Sądu ww. Aneks nr (...) w żaden sposób nie przywrócił jednak równowagi kontraktowej naruszonej na skutek stosowania do dnia jego zawarcia klauzul abuzywnych we wzajemnych rozliczeniach. Przede wszystkim podkreślić bowiem należy, że kontrola incydentalna wzorca umownego obejmuje stan rzeczy obowiązujący w momencie zawierania danej umowy, co wynika już z literalnej treści art. 385 ² k.c. O tym, iż zawarcie przez strony umowy kredytowej aneksów wyłączających z jej treści niedozwolone klauzule umowne nie pozbawia sądu możliwości badania abuzywności wzorców umownych, przesądziła także uchwała [7] Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r., w sprawie III CZP 29/17 (Legalis nr 1786276).

W powyższym świetle, zwrócić należy także uwagę, iż zawarcie przez strony Aneksu nr (...), nie „konwalidowało” negatywnych skutków abuzywności ww. postanowień umownych przede wszystkim na dzień uruchomienia kredytu (zastosowania klauzuli waloryzacyjnej – ustalenia wysokości zobowiązania Kredytobiorcy w walucie obcej CHF po kursie kupna określonym w tabeli Banku) oraz w zakresie spłaty rat kapitałowo-odsetkowych (ustalenie wysokości rat z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF w tabeli Banku) do momentu wejścia w życie Aneksu.

Podsumowując, w ocenie Sądu postanowienia zawarte w: § 2 ust. 2 umowy, § 4 ust. 1a umowy, § 9 ust. 2 umowy, § 9 ust. 6 umowy, § 9 ust. 2 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)), § 9 ust. 2 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)), § 9 ust. 6 umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)), ust. 1 Załącznika nr 2 do umowy, ust. 2 Załącznika nr 2 do umowy, ust. 1 Załącznika nr 3 (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) i ust. 2 Załącznika nr 3 (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) uznać należy za klauzule abuzywne.

Przechodząc do oceny skutków stwierdzenia abuzywności ww. klauzul waloryzacyjnych, na byt danej umowy (jej ważność, możliwość wykonania) trzeba zastrzec, iż według zasady ogólnej, postanowienia abuzywne nie wiążą konsumenta ex tunc i ex lege, strony są jednakże związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 2 in fine k.c.). W praktyce, w judykaturze krajowej jak i europejskiej (na gruncie wykładni wspomnianej dyrektywy UE nr 93/13 przez TSUE) można zaobserwować rozbieżne poglądy w tej materii, sprowadzające się do trzech różnych grup zapatrywań:

I.  przewidujące bezskuteczność abuzywnego postanowienia umownego, związanie umową w pozostałym zakresie,

II.  przewidujące, iż w miejsce postanowień uznanych za abuzywne wchodzą przepisy dyspozytywne,

III.  przewidujące nieważność całej umowy kredytu ex tunc i ex lege (na wyraźne i uzasadnione żądanie konsumenta).

W tym miejscu, odnosząc się do roszczenia głównego pozwu, tj. żądania stwierdzenia nieważności przedmiotowej umowy kredytowej z uwagi na abuzywność omawianych klauzul wskazać należy, że powództwo to podlegało oddaleniu. Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela bowiem koncepcji nieważności umowy kredytu denominowanego do waluty obcej, wynikającą z eliminacji klauzul waloryzacyjnych. Zdaniem Sądu, koncepcja ta jest sprzeczna przede wszystkim z zasadą trwałości umów wyrażoną w art. 385 ¹ § 2 k.c. Przepis ten stanowi, iż konsumenta nie wiążą ( ex tunc i ex lege) tylko postanowienia niedozwolone. W pozostałym zakresie umowa nadal obowiązuje. Przy wykładni art. 385 ¹ i nast. k.c., nie można zapominać, że regulacja zawarta w art. 385 ¹ -385 ³ k.c., stanowi wyraz implementacji w prawie polskim przez ustawodawcę prawa unijnego w postaci dyrektywy nr 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich (Dz. Urz. WE z 1993 r. L 95, s. 29). Jakkolwiek po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej pierwszeństwo ma zastosowanie prawa europejskiego w razie, gdy zachodzi sprzeczność pomiędzy przepisami prawa krajowego a prawa unijnego, to jednakże w sytuacji, gdy odpowiednie normy prawa krajowego, tak jak w przypadku wskazanych przepisów, stanowią wyraz dokonanej już implementacji prawa wspólnotowego, stosować należy te właśnie przepisy prawa krajowego. Źródeł trwałości umowy ustanowionej w art. 385 ¹ § 2 k.c. należy więc upatrywać również w dyrektywie 93/13/EWG. Zasadniczym celem dyrektywy jest osiągnięcie efektu, by nieuczciwe warunki umów nie były zamieszczane w umowach zawieranych z konsumentami (zob. preambułę oraz art. 6 ust. 1 dyrektywy). Jeżeli natomiast takie warunku znajdą się już w umowie konsumenckiej, nie powinny być wiążące dla konsumenta. Umowa jednak powinna dalej obowiązywać strony zgodnie z zawartymi w niej postanowieniami, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

Na tle wykładni oraz celów dyrektywy nr 93/13/EWG w ostatnich latach zostało wypracowane przez TSUE stanowisko sprowadzające się w istocie do kilku postulatów:

1) celem dyrektywy jest eliminacja z umów nieuczciwych postanowień, które nie mogą być wiążące dla konsumenta;

2) po eliminacji klauzul abuzywnych pozostała część umowa winna dalej obowiązywać;

3) lukę powstałą po usunięciu z umowy klauzul nieuczciwych powinny wypełnić krajowe przepisy dyspozytywne – dopiero w braku takich przepisów i po stwierdzeniu przez sąd, że umowa, z której usunięto postanowienia niedozwolone, nie może ze względów prawnych nadal obowiązywać, dopuszczalne jest stwierdzenie nieważności całej umowy konsumenckiej (zob. wyrok TSUE z 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13 K. and K. R., Legalis nr 1824084);

4) kryteria umożliwiające dokonanie oceny tego, czy dana umowa może nadal obowiązywać po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków, powinny mieć charakter obiektywny, w szczególności sytuacja jednej ze stron umowy, nie może zostać uznana za decydujące kryterium rozstrzygające o dalszym losie umowy, uznanie całej umowy za nieważną powinno nastąpić na podstawie przepisów krajowych wprost przewidujących takie rozwiązanie dla umów konsumenckich zawierających klauzule abuzywne oraz gdy unieważnienie całej umowy jest bardziej korzystne dla konsumenta, zapewniając mu lepszą ochronę (zob. wyrok TSUE z 15 marca 2012 r. w sprawie C-453/10 P. i P., Legalis nr 443472).

Z powyższego wynika pokrótce, iż według TSUE, upadek całej umowy z powodu eliminacji z niej postanowień abuzywnych jest dopuszczalny w wyjątkowych sytuacjach, a przede wszystkim gdy dalsze obowiązywanie umowy nie daje się pogodzić z konstrukcjami prawnymi przyjętymi w krajowym ustawodawstwie i jednocześnie, przy spełnieniu warunku wedle którego upadek całej umowy nastąpi z korzyścią dla konsumenta, przy jednoczesnym braku przepisów dyspozytywnych.

W powołanym świetle zwrócić należy uwagę, iż w polskim porządku prawnym o nieważności umowy kredytu bankowego można mówić wyłącznie wtedy, gdy nie zostały w niej uzgodnione minimalne, konieczne elementy umowy, odzwierciedlające essentialia negotii umowy kredytu bankowego, do której to kategorii (w świetle ustawy Prawo bankowe – art. 69 – według brzmienia na dzień zawarcia Umowy) należy zaliczyć: Po stronie kredytodawcy: 1) oddanie do dyspozycji kredytobiorcy kwoty środków pieniężnych – określonych jako kwota kredytu, 2) cel udzielenia kredytu, a po stronie kredytobiorcy: 1) zobowiązanie do korzystania z oddanych do dyspozycji środków pieniężnych na warunkach określonych w umowie (tj. zgodnie z celem kredytowania), 2) zwrot wykorzystanego kredytu, 3) zapłatę wynagrodzenia na rzecz banku w zamian za korzystanie ze środków kredytu, w formie odsetek lub prowizji od udzielonego kredytu. Jak już natomiast zaakcentowano przy okazji badania czy kwestionowane klauzule określają główne świadczenie stron, do tych elementów nie sposób zakwalifikować kwestionowanych klauzul umownych, które w przypadku kredytu denominowanego, mają charakter dodatkowy. Ich eliminacja nie skutkuje tym, iż Umowy kredytu nie sposób wykonać.

Zdaniem Sądu, w tym miejscu należy także pochylić się nad kwestią rozumienia pojęcia „upadku umowy z korzyścią dla konsumenta”, które jest postrzegane przez konsumentów jak również część judykatury oraz doktryny zbyt dosłownie, ograniczając się do prostego, subiektywnego rachunku ekonomicznego, w zupełnym oderwaniu od celów wprowadzenia uregulowań chroniących konsumentów oraz przepisów prawa. Celem szeroko rozumianego prawa konsumenckiego jest przede wszystkim przywrócenie równowagi praw i obowiązków umowy, której równowaga została zakłócona na skutek nadużycia przez przedsiębiorcę swojej dominującej pozycji. Ochrona konsumenta nie może jednak prowadzić do sytuacji, w której w imię bezrefleksyjnej ochrony, przyjmowane są rozwiązania, które prowadzą do nadmiernego i bezkrytycznego uprzywilejowania konsumenta, kosztem przedsiębiorcy. Rozumienie pojęcia „upadku umowy z korzyścią dla konsumenta” nie może odbiegać od zasadniczych zadań dyrektywy nr 93/13/EWG. Nie można kierować się jedynie subiektywnym interesem konsumenta, w sytuacji gdy mimo wyłączenia abuzywnych postanowień umowa nadaje się do wykonania, tudzież możliwe jest zastosowanie przepisów dyspozytywnych. Interes ekonomiczny konsumenta – w tym przypadku rozumiany jako wykorzystanie udostępnionego kapitału na określony cel i co najwyżej zwrot kapitału kredytu, nie może być w omawianym przypadku decydujący. Dlatego też w ocenie Sądu należy przyjąć kryterium obiektywne pojęcia „upadku umowy z korzyścią dla konsumenta”. Powinno ono sprowadzać się do zbadania czy dane postanowienie umowne, które zostało uznane za abuzywne cechuje obiektywnie taka doniosłość, że jego eliminacja zmusiłaby konsumenta do wykonania czynności prawnej, z której w normalnych warunkach wolałby zrezygnować.

Bacząc na zaprezentowane rozważania, na marginesie należy dodać, że Sąd w składzie rozpoznającym żądanie powodów, nie podziela opinii wyrażonej przez Rzecznika Generalnego TSUE celem odpowiedzi na pytanie sformułowane przez inny skład orzekający Sądu Okręgowego w Warszawie, zwłaszcza w części wskazującej na to, iż wyłącznie do konsumenta prowadzącego spór sądowy zależy wybór tego, czy umowa upadnie czy też będzie kontynuowana w pozostałym zakresie. W ocenie Sądu w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, pogląd Rzecznika Generalnego stoi w tym zakresie w sprzeczności z wyłożonymi powyżej celami dyrektywy nr 93/13/EWG, przepisami krajowymi dostosowanymi do wymogów tejże dyrektywy, ingerując nadmiernie w równowagę kontraktową, zasadę trwałości umów oraz zwalniając, w imię bezkrytycznej ochrony konsumenckiej, z całkowitej odpowiedzialności za świadomie zaciągane przez konsumentów zobowiązania. Ochrona konsumentów winna mieć również rozsądne granice. Upadek całej umowy, sankcja kredytu „darmowego” – możliwość korzystania z udostępnionego kapitału przez kilkanaście lat, godzi w elementarne zasady prawa zobowiązań a także ogólne poczucie sprawiedliwości, zwłaszcza u kredytobiorców którzy wybrali przynajmniej z założenia „droższe” kredyty złotowe oprocentowane stawką WIBOR. Należy powtórzyć, iż sama idea i konstrukcja kredytów indeksowanych oraz denominowanych nie jest sprzeczna z prawem, czy też zasadami współżycia społecznego. Praktyką godzącą w dobre obyczaje w znaczeniu wąskim, jest wyłącznie wprowadzenie do tzw. „umów frankowych”(do których zalicza się umowa kredytowa, stanowiąca przedmiot niniejszego postępowania), niejednorodzajowych kursów wymiany CHF oraz umożliwienie Bankowi samodzielnego określania wysokości kursów kupna i sprzedaży tejże waluty w oparciu o które rozliczane są umowy.

Należy zwrócić uwagę, iż zamiarem powodów było pozyskanie finansowania na określony w Umowie cel. Intencją powodów, jak sami wskazali w toku niniejszego postępowania, było pozyskanie środków na sfinansowanie zakupu i wykończenia domu. Zdaniem Sądu klauzul waloryzacyjnych samych w sobie nie sposób uznać za takie postanowienia umowne, bez których powodowie zrezygnowaliby z zawarcia umowy kredytu hipotecznego. W powołanej sprawie P. i P., TSUE uznał na tle art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, że wykluczone jest rekonstruowanie rzeczywistej lub hipotetycznej woli wyłącznie przedsiębiorcy co do ewentualnej rezygnacji z zawarcia umowy w celu ustalenia, czy stosunek umowny może dalej trwać bez klauzul abuzywnych, ale nie konsumentów. Wyeliminowanie z umowy kredytu, przedmiotowych klauzul walutowych, prowadziłoby do sytuacji polegającej na tym, że kredyt powodów udzielony w złotych polskich, spłacany byłby również w walucie polskiej, ze stałą marżą, ale niższą, zmienną stopą oprocentowania LIBOR 3M (wiedza powszechna). W związku z tym rodzi się zasadnicze pytanie: Czy w takiej sytuacji można obiektywnie przyjąć, że Umowa po eliminacji klauzul abuzywnych nie nadaje się do wykonania, Umowa w dalszym ciągu rażąco narusza interesy konsumenta i jako taka winna zostać w całości uznana za nieważną, gdyż jej wykonywanie jest niekorzystne dla kredytobiorcy będącego konsumentem? Odpowiedź na powyższe zapytanie wydaje się oczywiście negatywna.

Z uwagi na charakter łączącego strony stosunku prawnego i sposób wykonywania zobowiązania, trudno mówić w niniejszym przypadku także o ewentualnej utracie zaufania kredytobiorcy do kredytodawcy. Przedmiotem umowy kredytowej nie jest bowiem świadczenie usług z zakresu życia dnia codziennego, kupno miksera, czy też telewizora lecz najprościej rzecz ujmując udostępnianie i spłata udostępnionego kapitału. Na etapie wykonywania umowy kredytowej, do kontakt banku z kredytobiorcą w zasadzie nie zachodzi (o ile zobowiązanie jest terminowo spłacane). Trudno więc mówić, aby element zaufania kredytobiorcy do kredytodawcy miał tu obiektywnie rzecz ujmując, dominujące, istotne znaczenie – mogące prowadzić do upadku całej umowy.

Pozwany Bank, oponując możliwości zastosowania do kredytu złotowego niższego w stosunku do stopy referencyjnej WIBOR (stosowanej dla klasycznych złotówkowych umów kredytowych), niższej stopy referencyjnej LIBOR (stosowanej w kredytach walutowych), przeciwstawiał się przyjęciu tego rodzaju możliwości, odwołując się przede wszystkim do woli stron umowy kredytu indeksowanego oraz wskazując, że ani pozwany, ani inny bank nigdy nie zawarłyby z klientem umowy na takich warunkach. Zwrócić należy jednak uwagę, że jak już wspomniano w ramach oceny abuzywności postanowień umownych oraz jej skutków, art. 385 ¹ k.c. oraz przepisy ww. dyrektywy, nie zawierają zastrzeżenia, na zasadach analogicznych jak w przypadku art. 58 § 3 in fine k.c. Można co najwyżej przyjąć, że jeśli w okolicznościach danej sprawy zostanie stwierdzone, że po wyłączeniu klauzul abuzywnych umowa pozbawiona jest swojej tożsamości, na przykład ze względu na całkowite pozbawienie jednej strony umowy wzajemnej ekwiwalentu jej świadczenia, to jest to obiektywna przyczyna upadku całej umowy, na którą powinni móc powołać się zarówno konsument, jak i przedsiębiorca. W niniejszym postępowaniu, zastosowanie zmiennej stopy oprocentowania opartej na stałej marży Banku oraz zmiennej stopie referencyjnej LIBOR 3M, nie powoduje jednak, iż Umowa kredytowa traci swój odpłaty charakter czy też inne cechy wynikające z art. 69 Prawa bankowego (pozwany tego rodzaju okoliczności nie wykazał). Umowa kredytu indeksowanego czy też denominowanego nie stanowi nowego, odrębnego typu stosunku prawnego. Kredytodawca, mimo eliminacji klauzul waloryzacyjnych, w dalszym ciągu jest uprawniony do wynagrodzenia za udostępnienie kredytobiorcy kapitału w postaci stałej marży oraz odsetek opartych na zmiennej stopie referencyjnej LOBR 3M. Fakt, że wynagrodzenie to będzie zapewne niższe aniżeli w przypadku umów kredytu złotowego oprocentowanego stawką referencyjną WIBOR, nie może być tutaj decydujący. Przedsiębiorca ponosi bowiem w ten sposób skutki zamieszczenia w umowie nieuczciwych postanowień. Jednocześnie spełniona zostaje dzięki takiemu rozwiązaniu wychowawczo-odstraszająca funkcja przepisów chroniących konsumentów, co także nie pozostaje bez znaczenia. Stanowiła ona bowiem jedną z przyczyn uchwalenia wspomnianej dyrektywy oraz jej implementacji do krajowego porządku prawnego.

Mając na uwadze przedstawione powyżej rozważania, Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia roszczenia głównego powodów o ustalenie nieważności umowy kredytowej z dnia 30 maja 2007 r. również z uwagi na stwierdzoną abuzywność zawartych w niej postanowień waloryzacyjnych. W związku z tym powództwo główne w tym zakresie podlegało oddaleniu. Oddalenie powództwa o ustalenie nieważności umowy skutkowało także stwierdzeniem braku podstaw dla wywiedzionego przez powodów roszczenia o zapłatę wynikającego z faktu nieważności umowy.

Na marginesie należy jednak dodać, iż nawet w przypadku uznania przedmiotowej Umowy kredytu za nieważną w całości, roszczenie główne o zapłatę sformułowane przez powodów, ze względu na korelację pomiędzy kwotą przekazaną przez, a kwotą zwróconą dotychczas przez powodów i tak podlegałoby bowiem oddaleniu. Sąd w składzie rozpoznającym roszczenie powodów, na gruncie wykładni art. 410 w zw. z art. 405 k.c., opowiada się bowiem za tzw. teorią salda.

Oddalenie powództwa głównego, zobligowało Sąd do rozpoznania zgłoszonego przez stronę powodową roszczenia ewentualnego o ustalenie abuzywności wymienionych klauzul umownych i o zapłatę w związku z ową abuzywnością.

Odnosząc się zatem w pierwszej kolejności do wymienionych przez powodów klauzul waloryzacyjnych dotyczących zasad ustalania wysokości należnych od powodów na rzecz pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych (z pominięciem zatem w tym miejscu klauzul dotyczących ustanowionych zabezpieczeń spłaty kredytu), wskazać należy, że Sąd podzielił stanowisko strony powodowej dotyczącej abuzywności następujących postanowień:

7.  § 2 ust. 2 Umowy: „Kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transz kredytu.”.

8.  § 4 ust. 1a Umowy: „Kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości transzy według kursu kupna dewiz CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu.”.

9.  § 9 ust. 2 Umowy w brzmieniu: „Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.”

10.  § 9 ust. 6 Umowy w brzmieniu: „Wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość należnych odsetek w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz w CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty.”.

11.  § 9 ust. 2 Umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) w brzmieniu: „Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w/ kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.”.

12.  § 9 ust. 2 Umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) w brzmieniu: „Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/ kursu ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.”.

13.  § 9 ust. 6 Umowy (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) w brzmieniu: „Wysokość należnych odsetek określona jest w CHF. Spłata należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązująca w Banku w dniu spłaty. Wysokość należnych odsetek w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz w CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty.”.

Jak już wspomniano na początku rozważań, wątpliwości Sądu nie budziła w tym zakresie okoliczność posiadania przez powodów interesu prawnego w ustaleniu, pomimo jednoczesnego sformułowania przez stronę powodową roszczenia o zapłatę. Podsumowując zaś przedstawione powyżej rozważania dotyczące skutków abuzywności klauzul waloryzacyjnych, wskazać należy, iż w ocenie Sądu po eliminacji owych postanowień, strony łączy umowa kredytu złotowego oprocentowanego zmienną stopą referencyjną LIBOR 3M oraz stałą marżą Banku.

Tym samym, w związku z uwzględnieniem powództwa o ustalenie abuzywności ww. klauzul dotyczących zastosowanego mechanizmu waloryzacji rat kapitałowo-odsetkowych oraz przyjętym przez Sąd stanowiskiem dotyczącym skutków stwierdzenia owej abuzywności, rozpoznaniu podlegało roszczenie powodów o zapłatę nadpłaconych kwot, po eliminacji niedozwolonych postanowień umownych.

W tym miejscu nadmienić należy, iż z tytułu nadpłat rat kapitałowo-odsetkowych powodowie dochodzili zapłaty kwoty 134.780,02 zł oraz kwoty 8.454,33 zł (łącznie 143.234,35 zł) ewentualnie o zasądzenie od pozwanego kwoty 37.986,04 zł (za okres od czerwca 2007 r. do maja 2012 r.) oraz kwoty 24.599,12 CHF (za okres od czerwca 2012 r. do czerwca 2017 r. oraz kwoty 13.667,13 CHF (za okres od lipca 2017 r. do października 2019 r. włącznie). Jednocześnie, podkreślenia wymaga, iż pozwany w odpowiedzi na pozew podniósł zarzut przedawnienia w zakresie odsetkowej części rat kapitałowo-odsetkowych za okres od 11 czerwca 2007 r. do 3 lipca 2014 r.

Przy ustaleniu wysokości nadpłaty uiszczonej przez powodów na rzecz pozwanego z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych po wyeliminowaniu klauzul waloryzacyjnych, Sąd posiłkował się wiadomościami specjalnymi – opinią główną i uzupełniającą biegłego sądowego z zakresu ekonomii i finansów K. J..

Jednocześnie, nadmienić należy, iż w związku z zawarciem przez strony postępowania w dniu 21 maja 212 r. Aneksu nr (...) do umowy kredytowej i uiszczania przez powodów od tego czasu rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w walucie CHF, zasadne było uwzględnienie tej okoliczności przy obliczeniu nadpłaty powodów za okres od 5 czerwca 2012 r. Podkreślić bowiem należy, że wskazanie przez strony Umowy kredytu na mocy Aneksu nr (...), innej waluty dla wyrażenia wierzytelności pozwanego (a zatem i powstałej nadpłaty kredytu) nie oznacza tylko żądania przekazania innej ilości innego pieniądza, ale stawia jednocześnie pytanie, czy leżące u podstaw żądania zwrotu nadpłaty kredytu okoliczności faktyczne (zwłaszcza treść stosunku prawnego), uzasadniają takie żądanie. Prawo materialne (art. 358 § 1 k.c.) wyraźnie wskazuje, że świadczenia pieniężne wyrażone w walutach obcych są świadczeniami rodzajowo odmiennymi. Dodatkowo literalna treść tego przepisu wskazuje, że w przypadku zastrzeżenia w ramach czynności prawnej odmiennej waluty, przepis w zakresie wprowadzającym dowolność w sposobie spełnienia świadczenia (możliwość przeliczenia po średnim kursie NBP), nie ma zastosowania. Skoro walutą spełnienia świadczenia na mocy Aneksu nr (...) został frank szwajcarski (stanowiący równowartość ekonomiczną raty kredytu wyrażonej w złotych polskich) to żądanie przez powodów zapłaty kwoty nadpłaconego kredytu wyrażonej w złotych polskich, nie znajduje uzasadnienia w treści łączącego strony stosunku prawnego zmienionego rzeczonym Aneksem nr (...) (w tym zakresie zob. m.in. wyrok SN z 28 kwietnia 1998 r., II CKN 712/97, Legalis nr 32311, wyrok SN z 23 lipca 2004 r., III CK 339/03, Legalis nr 77080). Dodatkowo w związku z kierunkiem postępowania dowodowego sądu, powodowie dostosowali do niego sposób w jaki sformułowali roszczenia o zapłatę – powodowie sformułowali roszczenie ewentualne i za okres po czerwcu 2017 r. powodowie zażądali zwrotu nadpłaty w CHF a nie PLN.

Odnosząc się zatem do pierwszego ze wskazanych okresów, tj. czerwca 2007 r. do maja 2012 r., wskazać należy, że jak wynika z opinii biegłej sądowej, powodowie uiścili za ten okres raty kredytowo-odsetkowe w łącznej kwocie 214.570,79 zł (tabela nr 1 – k. 457-458), zaś wysokość rat należnych za ten okres z pominięciem klauzul abuzywnych wynosiła 171.946,10 zł (tabela nr 2 – k. 463-464). Różnica w wysokości rat zapłaconych a rat należnych z pominięciem waloryzacji wynosił 42.624,69 zł. Co jednak istotne, strona powodowa dochodziła za wskazany okres kwoty 37.986,04 zł, w związku z czym Sąd nie mógł orzec ponad żądanie sformułowane przez powodów (art. 321 k.p.c.).

Zważyć jednak także należy, że pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powodów, który Sąd uznał za częściowo zasadny. Pozwany zarzucał przedawnienie roszczenia powodów w zakresie odsetkowej części rat kapitałowo-odsetkowych za okres od 11 czerwca 2007 r. do 3 lipca 2014 r. W ocenie Sądu jednak, z uwagi na to, że podstawą zwrotu nadpłaty na rzecz powodów jest art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c., termin przedawnienia dla roszczeń powodów wynosi 10 lat (art. 118 k.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji – art. 5 ust. 1 ustawy nowelizującej). Brak jest podstaw do wyodrębnienia w zakresie przedawnienia roszczeń powodów o zwrot nadpłaty rat kredytowo-odsetkowych wskazanej przez pozwanego jedynie „części odsetkowej rat” i przyjęcia w tym zakresie trzyletniego okresu przedawnienia.

Niemniej jednak, zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego okazał się częściowo zasadny, a to w zakresie pierwszej z uiszczonych przez powodów rat. Z uwagi na przyjęcie dziesięcioletniego okresu przedawnienia oraz tego, że pozew inicjujący niniejsze postępowanie został wniesiony przez powodów w dniu 3 lipca 2017 r., za przedawnione należy uznać roszczenie o zwrot nadpłat uiszczonych przez powodów przed dniem 03 lipca 2007 r. Jak wynika z przedłożonego przez powodów zaświadczenia (k. 463), pierwszą ratę kredytową uiścili oni w dniu 02 lipca 2007 r. w kwocie 1.151,13 zł. Tymczasem, zgodnie z opinią biegłego sądowego rata ta przy pominięciu abuzywnych klauzul wynosić powinna 1.309,55 zł (k. 457). Różnica między ww. kwotami wynosi 158,42 zł i w tym zakresie roszczenie powodów uznać należy za przedawnione.

Tym samym, różnica między świadczeniami z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych przez powodów w okresie od czerwca 2007 r. do maja 2012 r. a świadczeniami należnymi od nich z tego tytułu z pominięciem klauzul waloryzacyjnych, przy ograniczeniu kwotowego żądania pozwu w tym zakresie (37.986,04 zł) i z uwzględnieniu przedawnienia co do kwoty 158,42 zł, wynosi kwotę 37.827,62 zł. Kwota ta podlegała zwrotowi na podstawie art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie od ww. kwoty Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., od daty wniesienia powództwa (03 lipca 2017 r.) do dnia zapłaty – zgodnie z żądaniem pozwu. Podkreślić bowiem należy, że abuzywność klauzul indeksacyjnych nie rodzi ani odpowiedzialności kontraktowej, ani odpowiedzialności deliktowej. Jej skutkiem jest obowiązek zwrotu przez pozwanego, nienależnie pobranych świadczeń, których podstawa prawna odpadła, na skutek stwierdzenia ich bezskuteczności przez sąd. O opóźnieniu pozwanego w spełnieniu świadczenia, można mówić dopiero od momentu wezwania pozwanego przez powodów do zwrotu świadczenia nienależnego (art. 455 k.c.). Przepisy regulujące instytucję bezpodstawnego wzbogacenia, a więc i nienależnego świadczenia (art. 410 § 1 k.c.), nie określają terminu, w jakim nastąpić ma wykonanie obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia. Nie można też wyznaczyć tego terminu, odwołując się do natury zobowiązania, z którego świadczenie wynika. W tym stanie rzeczy za uzasadniony uznać należy pogląd, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy (zob. wyrok SN z 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, nie publ. oraz uchwała SN z 06 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, Nr 7, poz. 93). Oznacza to, że termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez zubożonego. Czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia (zwrot przez pozwany bank nadpłaconych przez powoda odsetek), nie może być liczony od chwili, w której dokonywane były poszczególne nadpłaty. Powodowie po raz pierwszy sformułowali względem pozwanego wezwanie do zapłaty z tytułu abuzywności klauzul umownych w pozwie inicjującym niniejsze postępowanie. Stąd też, data wniesienia pozwu jest datą, od której powodowie są uprawnieni naliczać odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej na ich rzecz kwoty.

W związku z powyższym orzeczono jak w punkcie 3 ppkt a wyroku.

Przechodząc natomiast do wyliczenia wysokości nadpłaty powodów w okresie od 5 czerwca 2012 r. do 5 czerwca 2017 r. i opierając się na opinii uzupełniającej biegłego sądowego (k. 577-579) wskazać należy, iż wynosiła ona 27.037,44 CHF. Łączna kwota rat kapitałowo-odsetkowych pobranych od powodów wyniosła bowiem 69.816,85 CHF, zaś wysokość rat należnych z pominięciem mechanizmu waloryzacji wyniosła 42.779,41 CHF. Powodowie za ten okres ograniczyli jednak swoje roszczenie do kwoty 24.599,12 CHF. Tym samym, Sąd związany roszczeniem pozwu, w punkcie 3 ppkt c wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powodów ww. kwotę. Jednocześnie Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od tej kwoty od dnia 2 listopada 2019 r. do dnia zapłaty. Podkreślić bowiem należy, że po raz pierwszy roszczenie powodów o zapłatę kwoty 24.599,12 CHF zostało zgłoszone w piśmie z dnia 21 października 2019 r., które doręczone zostało pozwanemu w dniu 25 października 2019 r. Pismo to traktować zatem należało jako wezwanie pozwanego do zapłaty ww. kwoty. Stąd, przyjmując siedmiodniowy termin na spełnienie roszczenia przez pozwanego, Sąd zasądził odsetki właśnie od dnia 02 listopada 2019 r.

Odnosząc się natomiast, do kolejnego przedziału czasowego obejmującego okres od 05 lipca 2017 r. do 05 października 2019 r. podkreślić należy, że w tym zakresie biegły sądowy nie dokonał obliczeń nadpłaty powodów wyrażonej w CHF. Sąd opierając się na wskazanych przez biegłego obliczeniach dotyczących dat spłaty i wysokości rat kapitałowo-odsetkowych wyrażonych przez biegłego w PLN (tabela nr 4 – k. 582-583) oraz przyjmując do przeliczenia kurs średni NBP obowiązujący w dacie spłat poszczególnych rat ustalił, że wysokość rat należnych od powodów w tym okresie wynosiła 19.777,57 CHF. Sąd podzielił przy tym wyliczenia przeprowadzone przez stronę powodową w piśmie procesowym z dnia 23 stycznia 2019 r. (k. 599-600). Sąd opierał się przy obliczeniach na ustaleniach zawartych przez biegłą sądową w opinii uzupełniającej oraz powszechnie dostępnym wykazie historycznych kursów średnich NBP franka szwajcarskiego, które to dane odwzorowane zostały w tabeli przedłożonej przez powodów (k. 601). Sąd nie znalazł zatem podstaw do dopuszczania dowodu z kolejnej opinii uzupełniającej biegłej sądowej, albowiem przeprowadzenie powyższych obliczeń nie wymagało już wiadomości specjalnych.

Jak wynika z opracowanej przez biegłą tabeli nr 1 (k. 575-576), łączna suma rat kapitałowo-odsetkowych wyrażonych w CHF należnych od powodów w okresie od 05 czerwca 2012 r. do 05 czerwca 2017 r. z pominięciem abuzywnych postanowień wyniosła 42.779,41 CHF. Obliczona przez Sąd wysokość rat należnych od powodów za okres od 05 lipca 2017 r. do 05 października 2019 r. wynosiła zaś jak wskazano powyżej 19.777,57 CHF. Tym samym, suma należnych od powodów rat kapitałowo-odsetkowych wyrażonych w CHF w okresie od czerwca 2012 r. do października 2019 r. wynosiła 62.556,98 CHF. Zgodnie zaś z ustaleniami biegłego, powodowie w tym okresie uiścili na rzecz pozwanego łącznie 102.851,81 CHF (tabela nr 3 – k. 579-581). Stąd, łączna kwota nadpłaty za ten okres wyniosła 40.294,83 CHF.

Z uwagi na to, że zasądzona na rzecz powodów nadpłata za okres od czerwca 2012 r. do czerwca 2017 r. wyniosła 24.599,12 CHF, stwierdzić należy, że nadpłata za okres od lipca 217 r. do października 2019 r. opiewa na kwotę 15. 695,71 CHF. Powodowie za wskazany okres dochodzili jednak zapłaty w kwocie 13 667,13 CHF. Stąd, Sąd nie wychodząc poza granice roszczenia powodów, w punkcie 3 ppkt d wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 13.667,13 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 listopada 2019 r. do dnia zapłaty, z przyczyn analogicznych jak w przypadku odsetek zasądzonych w punkcie 3 ppkt c wyroku.

Co istotne, w ocenie Sądu, wbrew stanowisku pozwanego, art. 411 pkt 1 k.c. nie ma w niniejszym przypadku zastosowania. Strona powodowa w badanym przez Sąd okresie opłacała raty kapitałowo – odsetkowe w wysokości wynikającej z podstaw umownych, które dopiero w niniejszym procesie zostały skutecznie zakwestionowane, powodując, że odpadła podstawa świadczenia powodów w określonej przez Bank wysokości.

W tym miejscu zasadne jest odniesienie się do zgłoszonego przez stronę powodową roszczenia dotyczącego ustalenia abuzywności klauzul zabezpieczeniowych oraz zapłaty z tego tytułu. W niniejszym postępowaniu powodowie poza kwestionowaniem omówionych już powyżej klauzul waloryzacyjnych, podnosili również, że za niedozwolone należy uznać także postanowienia dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i ubezpieczenia pomostowego (do czasu wpisania na nieruchomości hipoteki do księgi wieczystej), a mianowicie: ust. 1 załącznika nr 2 do umowy, ust. 2 załącznika nr 2 do umowy, § 10 ust. 3 pkt 2 umowy, § 12 ust. 6 umowy, § 11 ust. 9 Ogólnych Warunków Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe i Pożyczek Hipotecznych w (...) Bank S.A., ust. 1 załącznika nr 3 (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) czy ust. 2 załącznika nr 3 (o treści zmienionej Aneksem nr (...)).

Jak już wskazano na wstępnie niniejszych rozważań, przy analizie istnienia interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia, w ocenie Sądu powodowie nie mają interesu prawnego w roszczeniu o ustalenie abuzywności ww. klauzul zabezpieczeniowych, a to z uwagi na to, że składki z tytułu ww. ubezpieczeń zostały już przez powodów zapłacone i nie ciąży na nich obecnie żaden obowiązek w tym zakresie. Jedynym roszczeniem z jakim powodowie są uprawnieni wystąpić w tym zakresie jest roszczenie o zwrot uiszczonych już świadczeń, czyli roszczenie o zapłatę, w którym kwestia abuzywności określonych postanowień badana jest wyłącznie przesłankowo. Stąd, roszczenie powodów o ustalenie abuzywności ww. klauzul zabezpieczeniowych podlegało oddaleniu.

Badając jednak zasadność dochodzonego przez powodów roszczenia o zapłatę z tytułu abuzywności tych klauzul, Sąd dokonał następujących ustaleń.

Jak już wskazano w niniejszym uzasadnieniu przy ocenie abuzywności mechanizmu waloryzacji zastosowanego w Umowie łączącej strony, za abuzywne należy uznać postanowienia określające wysokość świadczeń powodów z tytułu ustanowionych zabezpieczeń, a mianowicie ust. 1 załącznika nr 2, ust. 2 załącznika nr 2, ust. 1 załącznika nr 3 (o treści zmienionej Aneksem nr (...)) czy ust. 2 załącznika nr 3 (o treści zmienionej Aneksem nr (...)). Zgodnie z tymi postanowieniami, wysokość należnych od powodów składek ubezpieczeniowych ustalana była przy zastosowaniu kursów kupna/sprzedaży CHF określanych przez pozwany Bank, co jak już wskazano w niniejszym postanowieniu uznać należy za rażące naruszenie interesów konsumenta i naruszające równowagę stron. Klauzule waloryzacyjne zastosowane przy ustalaniu wysokości składek ubezpieczeniowych uznać należało zatem za abuzywne. Tym samym za zasadne uznać należało roszczenie powodów o zapłatę z tytułu klauzul niedozwolonych.

W tym miejscu podkreślenia wymagało jednak podniesienie przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia o zwrot składek z tytułu ubezpieczenia, wniesionych przed upływem dziesięcioletniego przedawnienia. Jak już wskazano powyżej, przy roszczeniach o zapłatę z tytułu nienależnego świadczenia, okres przedawnienia wynosi 10 lat, w związku z czym zarzut podniesiony przez pozwanego uznać należało za zasadny. Z przedłożonego przez powodów zaświadczenia z dnia 7 listopada 2019 r. (k.564) wynika, iż powodowie uiścili na rzecz pozwanego składki ubezpieczeniowe w dniu: 11 czerwca 2007 r. w kwocie 7.047,44 zł i 469,83 zł, w dniu 13 lipca 2007 r. w kwocie 2.203,86 zł i 146,92 zł, w dniu 30 lipca 2007 r. w kwocie 466,67 zł, w dniu 30 sierpnia 2007 r. w kwocie 625,50 zł, w dniu 01 października 2007 r. w kwocie 605,72 zł, w dniu 30 października 2007 r. w kwocie 576,51 zł i w dniu 3 listopada 2007 r. w kwocie 590,44 zł. Pozew inicjujący niniejsze postępowanie wniesiony został zaś w dniu 03 lipca 2017 r. Tym samym za przedawnione uznać należy roszczenie o zwrot składek uiszczonych przez powodów przed dniem 3 lipca 2007 r., obejmujących kwotę 7.517,27 zł.

W związku z powyższym, w punkcie 3 ppkt b wyroku, Sąd zasądził na rzecz powodów od pozwanego kwotę 5.215,62 zł, obejmującą nieprzedawnione składki ubezpieczeniowe uiszczone przez powodów na podstawie niedozwolonych klauzul umownych. Jednocześnie, Sąd zasądził na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie od tej kwoty od dnia 03 lipca 2017 r. (data wniesienia pozwu) do dnia zapłaty, zgodnie z żądaniem powodów.

W pozostałym, nieuwzględnionym zakresie powództwo ewentualne podlegało zatem oddaleniu (pkt 4 wyroku).

Przechodząc do rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu wskazać należy, że powodowie w ramach niniejszego procesu zastosowali kumulację roszczeń. Byt żądań ewentualnych uzależniony był od oceny żądania głównego. W razie uwzględnienia przez Sąd żądania przedstawionego jako pierwsze, rozpoznanie żądania ewentualnego stawałoby się bezprzedmiotowe i nie byłoby wydawane w stosunku do niego żadne orzeczenie. Roszczenie powodów określone przez nich jako główne (o ustalenie nieważności umowy kredytowej i zapłatę), podlegało oddaleniu. Tym samym, Sąd miał obowiązek rozliczenia między stronami kosztów procesu za poszczególne żądania, które mogły być objęte odrębnymi postępowaniami sądowymi.

W związku z oddaleniem w całości roszczenia głównego pozwu, na podstawi art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., w punkcie 5 wyroku Sąd zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kwotę 10.800 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, obejmującej koszty zastępstwa procesowego (§ 2 ust. 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1667 zm.)

W zakresie roszczenia ewentualnego podkreślenia wymaga to, że maksymalna wartość przedmiotu sporu wynosiła 199.570,80 zł (37 986,04 zł nadpłaty kredytu + 9 251,30 zł tytułem składek na ubezpieczenie z tytułu niskiego wkładu + 3 481,59 zł tytułem składek na ubezpieczenie kredytu do czasu uprawomocnienia się wpisu hipoteki + 95 688,11 zł (24 599,12 CHF x kurs średni CHF publikowany przez NBP z 21 października 2019 r. tj. 3,8899) + 53 163,76 zł (13 667,13 CHF x kurs średni CHF publikowany przez NBP z 21 października 2019 r. tj. 3,8899).

Powodowie utrzymali się ze swoimi żądaniami co do kwoty 192 053,53 zł (95 688,11 zł + 53 163,76 zł + 5 215,62 zł + 37 986,04 zł). Oznacza to, że powodowie wygrali proces w zakresie roszczenia ewentualnego w 96,23% ulegając pozwanemu w pozostałych 3,77%.

W tym stanie rzeczy zachodziły przesłanki do obciążenia pozwanego w całości kosztami procesu poniesionymi przez powodów (w zakresie roszczenia ewentualnego) na podstawie art. 100 k.p.c.

Na koszty poniesione przez powodów w części dotyczącej roszczenia ewentualnego złożyły się: zaliczka na poczet wynagrodzenia biegłego sądowego – 2 500,00 zł spożytkowana w całości (postanowienie z 18 lutego 2019 r. – k. 485); zaliczka na uzupełniające wynagrodzenie biegłego sądowego – 172,19 zł (postanowienie z 18 lutego 2019 r. – k. 485, kwit – k. 500) oraz koszty zastępstwa procesowego 5 400,00 zł (§ 2 ust. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1667 zm.), co łącznie wynosi 8.072,19 zł. Tym samym, w punkcie szóstym wyroku Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie powyższą kwotę, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na koszty sądowe poniesione przez Skarb Państwa składała się kwota 1.052,82 zł tytułem uiszczonego tymczasowo ze środków Skarbu Państwa wynagrodzenia biegłego sądowego za opinię uzupełniającą – 1 052,82 zł (k. 593). Zgodnie z przyjętą zasadą rozliczenia kosztów w zakresie roszczenia ewentualnego, Sąd w punkcie siódmym wyroku na podstawie art. 113 u.k.s.c. obciążył nimi pozwanego, jako stronę przegrywającą spór, w zakresie roszczenia ewentualnego, z którym to roszczeniem związana była potrzeba wywołania opinii biegłej.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem proszę doręczyć pełnomocnikowi powodów.