Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2020 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu V Wydział Gospodarczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2020 r. w Toruniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.

przeciwko Towarzystwu (...) w W.

o zapłatę

I oddala powództwo;

II zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 270,00 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt V GC 364/20

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 2020 r.

Pozwem w elektronicznym postępowaniu upominawczym z dnia 15 lutego 2019 r. powód (...) sp. z o.o. z siedzibą w G. domagał się zasądzenia od pozwanego Towarzystwa (...) z siedzibą w W. kwoty 520,30 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 marca 2018 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że w dniu 2 lutego 2018 r. na skutek kolizji drogowej uległ uszkodzeniu pojazd marki R. (...) użytkowany na mocy umowy leasingu przez M. K., która zleciła przeprowadzenie naprawy warsztatowi (...) sp. z o.o. Koszt przywrócenia pojazdu do stanu sprzed zdarzenia drogowego wyniósł 5.564,97 zł brutto. Pozwany jako ubezpieczyciel sprawcy szkody w pojeździe wypłacił odszkodowanie w łącznej kwocie 5.044,67. Powód pozwem w niniejszej sprawie dochodził różnicy między kwotą z faktury za naprawę a sumą wypłaconą dotąd przez towarzystwo ubezpieczeń, wskazując, że nabył wierzytelność w drodze umowy cesji.

Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie postanowieniem wydanym w dniu 8 marca 2019 r. w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 249260/19 przekazał sprawę do Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy wobec stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty.

Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie w dniu 30 maja 2019 r. w sprawie o sygn. akt XVI GNc 4823/19 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgody z żądaniem pozwu.

W skutecznie wniesionym sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany zażądał oddalenia powództwa w całości i zasądzenia od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany przyznał, że uznał swoją odpowiedzialność za szkodę i wypłacił odszkodowanie w kwocie 5.044,67 zł, tj. w kwocie netto + 50% podatku VAT. Pozwany podkreślił jednakże, iż kwota odszkodowania należna w niniejszej sprawie powinna wyrażać się w wartości netto, bowiem (...) sp. z o.o., właściciel uszkodzonego samochodu, był uprawniony – jako podatnik VAT – do odliczenia go w pełnej wysokości.

Postanowieniem z dnia 17 października 2019 r. Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy stwierdził swą niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do Sądu Rejonowego w Toruniu.

W piśmie przygotowawczym z dnia 9 marca 2020 r. powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko, wskazując, że przelew wierzytelności na podmiot mający uprawnienie do odliczenia podatku od towarów i usług nie powoduje utraty przez wierzytelność poszczególnych składających się na nią uprawnień.

Sąd ustalił, co następuje.

W dniu 2 lutego 2018 r. na skutek kolizji drogowej uległ uszkodzeniu samochód osobowy marki R. (...) o nr rej. (...). W dniu zdarzenia jego właścicielem był (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., zaś użytkownikiem M. K.. Leasingodawca jest jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Sprawca zdarzenia posiadał zawartą z pozwanym obowiązkową umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.

(okoliczności bezsporne, nadto dowody: kserokopia dowodu rejestracyjnego, k. 35-35v; zgłoszenie szkody w pojeździe oraz sprawdzenie statusu podmiotu w VAT w aktach szkody na płycie CD – k. 42)

M. K. zleciła przeprowadzenie naprawy pojazdu warsztatowi (...) sp. z o.o. z siedzibą w T.. Jednocześnie przelała na niego wierzytelność z tytułu odszkodowania z polisy OC sprawcy kolizji drogowej.

Po przeprowadzeniu naprawy zgodnie z zaakceptowanym przez ubezpieczyciela sprawcy kosztorysem, w dniu 30 marca 2018 r. warsztat naprawczy wystawił leasingobiorcy z tytułu wyświadczonej usługi fakturę VAT na kwotę 4.524,36 zł netto (5.564,97 zł brutto). Kwota powyższa wynikała z kosztorysu sporządzonego przez (...) sp. z o.o. z siedzibą w T..

(dowody: zlecenie naprawy pojazdu, k. 17; faktura VAT nr (...), k. 18; kosztorys, k. 19-19v; umowa o przelew wierzytelności, k. 20)

Decyzją z dnia 2 maja 2018 r. Towarzystwo (...) z siedzibą w W. przyznało z tytułu odszkodowania, związanego z kosztami naprawy samochodu marki R. (...), kwotę 5.044,67 zł.

(okoliczności bezsporne, nadto dowód: decyzja ubezpieczyciela w aktach szkody na płycie CD – k. 42)

W dniu 30 lipca 2018 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w T. zawarł z (...) sp. z o.o. z siedzibą w G. umowę o powierniczy przelew wierzytelności za szkodę w pojeździe marki R. (...), wynikłej ze zdarzenia z dnia 2 lutego 2018 r. Warsztat naprawczy zlecił nabywcy wierzytelności wyegzekwowanie od Towarzystwa (...) z siedzibą w W. kwoty 5.564,97 zł.

(dowody: umowa o powierniczy przelew wierzytelności, k. 22; zlecenie do powierniczej umowy o przelew wierzytelności, k. 21)

W dniu 30 lipca 2018 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 5.564,97 zł tytułem odszkodowania za szkodę komunikacyjną powstałą w pojeździe marki R. (...) o numerze rej. (...) wg poniesionych kosztów udokumentowanych dostarczonymi fakturami VAT za wykonanie usługi (naprawa).

(dowody: wezwanie do zapłaty, k. 21)

W dniu 7 grudnia 2018 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. przeniósł na M. K. prawa odszkodowawcze z tytułu ubezpieczenia pojazdu marki R. (...) o nr rej. (...), a związane ze szkodą komunikacyjną z dnia 2 lutego 2018 r.

(dowody: umowa cesji wierzytelności ubezpieczeniowej, k. 23)

Sąd zważył, co następuje.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie w całości ustalono w oparciu o przedłożone przez strony dokumenty, w tym znajdujące się w aktach szkody na płycie CD, których autentyczność nie była kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu.

Bezsporny w przedmiotowej sprawie pozostawał fakt kolizji drogowej z dnia 2 lutego 2020 r. Pozwany co do zasady uznał swoją odpowiedzialność za szkodę i przyznał odszkodowanie za naprawę pojazdu w kwocie netto powiększonej o 50% VAT, tj. 5.044,67 zł. Spór ogniskował jedynie wokół zasadności podwyższenia należnego odszkodowania o pełną stawkę podatku VAT. Powód domagał się dopłaty połowy tegoż podatku, tj. kwoty 520,30 zł, zaś pozwany z kolei wskazywał, iż właściciel uszkodzonego samochodu, tj. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. był uprawniony do odliczenia podatku VAT w całości, wobec czego wysokość odszkodowania powinna być ustalona w kwocie netto.

Jak stanowi art. 822 § 1 i 2 k.p.c., przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający lub ubezpieczony. Jeżeli strony nie umówiły się inaczej, umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o jakich mowa w § 1, będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia.

W doktrynie przeważa stanowisko, iż szkoda majątkowa to różnica między stanem majątkowym poszkodowanego, który powstał po wystąpieniu zdarzenia powodującego uszczerbek a stanem, jaki by zaistniał gdyby zdarzenie to nie nastąpiło. Naprawienie szkody, a więc i odszkodowanie powinno obejmować wszystkie straty, które poszkodowany poniósł wskutek zaistnienia szkody (art. 362 § 2 k.c.). Wysokość odszkodowania jest ograniczona kwotą określoną w umowie ubezpieczenia (art. 824 § 1 k.c.) i nie może przekraczać poniesionej szkody (art. 824 ¹ § 1 k.c.). W orzecznictwie utrwalone zostało stanowisko, iż dla pojęcia szkody ubezpieczeniowej należy sięgnąć do odpowiednich regulacji zawartych w kodeksie cywilnym. W myśl art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Związek przyczynowy jest kategorią obiektywną i należy go pojmować jako obiektywne powiązanie „przyczyny” ze zjawiskiem określonym jako „skutek”. Ustawodawca wprowadzając w art. 361 § 1 k.c. dla potrzeb odpowiedzialności cywilnej, ograniczenie tej odpowiedzialności tylko za normalne – typowe, występujące zazwyczaj następstwa działania lub zaniechania, z których szkoda wynikła, nie wprowadza związku przyczynowego w rozumieniu prawnym odmiennego od istniejącego w rzeczywistości.

Zgodnie zaś z art. 363 § 1 k.c. naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Nie budzi wątpliwości, że skoro odszkodowanie pieniężne ma pełnić taką samą funkcję jak przywrócenie do stanu poprzedniego, to jego wysokość powinna pokryć wszystkie celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki niezbędne dla przywrócenia stanu poprzedniego uszkodzonego pojazdu. Podkreślić też trzeba, że przywrócenie stanu poprzedniego ma miejsce, jeżeli stan pojazdu po naprawie pod każdym istotnym względem (stanu technicznego, zdolności użytkowania, części składowych, trwałości, wyglądu estetycznego itd.) odpowiada stanowi pojazdu przed uszkodzeniem.

Nie budzi w doktrynie i orzecznictwie dotyczącym zasad odpowiedzialności cywilnej za szkodę związaną z ruchem pojazdu mechanicznego wątpliwości, iż w przypadku pojazdów, co do których zawarto umowę leasingu, w razie uszkodzenia takiego pojazdu, poszkodowanym w zakresie kosztów naprawy tego pojazdu jest jego właściciel, a zatem w niniejszej sprawie – (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.. Skoro właściciel jako podatnik podatku od towarów i usług był uprawniony do odliczenia wartości podatku VAT naliczonego, wobec tego należne mu odszkodowanie z tego tytułu – kosztów naprawy – jest odszkodowaniem w kwocie netto i w takim jedynie kształcie wierzytelność z tego tytułu (kosztów naprawy) mogła zostać przeniesiona na powoda. W przypadku uszkodzenia pojazdu korzystający nie jest poszkodowanym, albowiem nie jest właścicielem rzeczy, a jedynie jej posiadaczem zależnym i tym samym nie doznaje on z tego tytułu szkody w swoim majątku. Takie stanowisko jest powszechnie akceptowane w aktualnym orzecznictwie sądów powszechnych, a w podobnym tonie wypowiedział się również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 kwietnia 2005 roku ( sygn. akt III CZP 99/04, OSNC 2005/10/166, OSP 2006/4/48, Prok.i Pr.-wkł. (...), LEX nr 148138).

Jak wynika zaś w sposób jednoznaczny z informacji znajdujących się w aktach szkody, a pochodzących z ogólnodostępnego wykazu podatników VAT, finansujący, tj. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Przysługiwało mu zatem prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego. Nie można przy tym tracić z pola widzenia, iż zgodnie z art. 709 ⁷ § 1 k.c. (dotyczącym umowy leasingu), korzystający obowiązany jest utrzymywać rzecz w należytym stanie, w szczególności dokonywać jej konserwacji i napraw niezbędnych do zachowania rzeczy w stanie niepogorszonym, z uwzględnieniem jej zużycia wskutek prawidłowego używania, oraz ponosić ciężary związane z własnością lub posiadaniem rzeczy. W ocenie Sądu nie sposób uznać naprawy uszkodzeń, powstałych w wyniku kolizji drogowej, do niezbędnych napraw, których koszty powinien ponosić korzystający. Trafnie wskazuje się w doktrynie, iż zakres tego obowiązku został wyznaczony przez takie naprawy i konserwacje, które są niezbędne do zachowania rzeczy w stanie niepogorszonym. Naprawy i konserwacja wykraczające poza te granice leżą w gestii finansującego i to on powinien ponosić ich koszty (por. Kidyba Andrzej (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część szczególna, wyd. II, wersja elektroniczna). Należy zatem uznać, iż leasingobiorca nie ponosi odpowiedzialności za uszkodzenia rzeczy przez osoby trzecie.

W niniejszej sprawie kluczowym dla oceny rozliczenia podatku VAT był status podatkowy właściciela pojazdu jako osoby uprawnionej do odszkodowania. W ocenie Sądu bez znaczenia w przedmiotowej sprawie pozostawał fakt wystawienia faktury za naprawę na użytkownika pojazdu, który nie jest podatnikiem podatku VAT lub jest podatnikiem tego podatku, ale ma prawo tylko do częściowego jego odliczenia. Jedynie na marginesie wskazać należy, iż ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika w sposób jednoznaczny, że M. K. w rzeczywistości zapłaciła na rzecz warsztatu naprawczego całą kwotę brutto, na którą opiewała faktura VAT. Co więcej, leasingodawca scedował na nią wierzytelność z tytułu ubezpieczenia w związku ze szkodą komunikacyjną dopiero w dniu 7 grudnia 2018 r., a zatem po wypłacie pełnego odszkodowania w kwocie netto.

Fakt, iż właściciel pojazdu (leasingodawca) nie korzysta z odliczeń podatkowych mimo posiadania takiej możliwości, nie mógł być powodem ujemnych konsekwencji dla pozwanego, tj. nie mógł zwiększać jego obowiązku odszkodowawczego. Podkreślić również należy, iż nawet w przypadku – co w niniejszej sprawie nie zostało dowiedzione – gdyby leasingobiorca był w wykonaniu umowy leasingu zobowiązany do usunięcia uszkodzeń pojazdu, to w dalszym ciągu status poszkodowanego w wyniku zaistniałego zdarzenia komunikacyjnego miał właściciel pojazdu. Istota świadczenia z tytułu rat leasingowych oraz ewentualna możliwość nabycia pojazdu po zakończeniu stosunku leasingu również nie zmienia wskazanego powyżej stanowiska. Zgodnie z powszechnym akceptowanym w tej sprawie poglądem dopóki do nabycia własności nie dojdzie, korzystający posiada wyłącznie prawo o charakterze względnym do użytkowania pojazdu skuteczne względem finansującego. Co istotne, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń nie obejmuje szkód powodujących zwiększenie pasywów po stronie korzystającego związanych ze zleceniem naprawy uszkodzonego pojazdu, które podlegają rozliczeniu pomiędzy korzystającym a finansującym w ramach łączącej strony umowy leasingu ( tak trafnie Sąd Rejonowy w Toruniu w wyroku z dnia 29 sierpnia 2018 r., V GC 824/18, LEX nr 2596497). W konsekwencji umowa leasingu zawarta między właścicielem pojazdu a leasingobiorcą i zawarte tam ustalenia odnośnie ewentualnych kosztów naprawy pojazdu nie mogą oddziaływać na zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody – źródłem bowiem obowiązku wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela w przedmiotowym przypadku nie jest umowa leasingu, a czyn niedozwolony sprawy szkody, z którym ubezpieczyciela łączy umowa OC (odpowiedzialność pozwanego ustalona zgodnie z art. 822 § 1 k.c. i art. 19 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych w zw. z art. 436 § 2 k.c. zw. z art. 415 k.c.).

W tej sytuacji bez znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, która dotyczy odszkodowania obejmującego koszty naprawy, pozostaje okoliczność zakresu zwolnienia, z którego korzysta zlecający naprawę będący leasingobiorcą, gdyż to nie on w związku z naprawą pojazdu ma status poszkodowanego, lecz właśnie właściciel pojazdu i to jego zakres zwolnienia wyznacza zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkodę z tego tytułu. Skoro zatem właściciel uszkodzonego pojazdu marki R. (...) jako poszkodowany miał prawo do odszkodowania w kwocie netto (z uwagi na uprawnienie do odliczenia wartości podatku VAT), pozwany ubezpieczyciel jedynie w takim zakresie zobowiązany był szkodę tę pokryć i jednocześnie tylko w takim zakresie powód mógł nabyć ewentualnie w ramach przelewu wierzytelności od poszkodowanego wierzytelność z tego tytułu. Warto podkreślić, że pozwany w niniejszej sprawie nie kwestionował wyraźnie faktu, iż właściciel pojazdu – (...) sp. z o.o. – miał możliwość odliczenia podatku VAT naliczonego. Nie negował również, że to leasingodawca był poszkodowanym w wyniku kolizji drogowej, a do przejścia uprawnień na leasingobiorcę niezbędne było zawarcie umowy przelewu wierzytelności.

Sąd w niniejszej sprawie podziela przy tym stanowisko wyrażone w szczególności w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym odszkodowanie za szkodę poniesioną przez podatnika podatku VAT na skutek zniszczenia lub uszkodzenia rzeczy (samochodu) nie obejmuje podatku VAT mieszczącego się w cenie nabycia rzeczy lub usługi w zakresie, w jakim poszkodowany mógłby obniżyć należny od niego podatek o kwotę podatku naliczonego przy nabywaniu rzeczy lub usługi ( zob. uchwała z dnia 22 kwietnia 1997 r., III CZP 14/87, OSNC 1997, z. 8, poz. 103 oraz uchwała Sądu Najwyższego (7 sędziów) z dnia 17 maja 2007 r. III CZP 150/06, OSNC 2007/10/144). Powyższe zapatrywania znalazły odzwierciedlenie w orzecznictwie sądów powszechnych, w tym Sądu Okręgowego w Toruniu w zakresie rozliczenia podatku VAT w analogicznej pod względem prawnym sprawie ( por. wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 26 maja 2017 r. sygn. akt VI Ga 57/17).

W związku z tym, że pozwany Towarzystwo (...) z siedzibą w W. wypłacił tytułem odszkodowania za naprawę pojazdu w całości kwotę netto, żądanie powoda zapłaty kwoty 520,30 zł tytułem 50 % podatku od towarów i usług, z powyższych względów jako niezasadne na podstawie art. 822 § 1 k.c. i art. 19 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych w zw. z art. 436 § 2 k.c. zw. z art. 415 k.c. a contrario podlegało oddaleniu. Stosownie bowiem do reguły nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet, leasingodawca ( (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.) – w drodze umowy cesji – nie mógł przenieść na leasingobiorcę (M. K.) uprawnienia do żądania odszkodowania w kwocie brutto, skoro jemu ono nie przysługiwało.

W punkcie drugim sentencji wyroku orzeczono o zgodnie z art. 98 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w myśl zasady odpowiedzialności za wynik sprawy, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 270 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Kwotę tą stanowiły koszty zastępstwa procesowego pozwanego ustalone zgodnie z § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. z dnia 3 stycznia 2018 r. - Dz.U. z 2018 r. poz. 265).

Sędzia Stella Czołgowska

ZARZĄDZENIE

1)  Odnotować w kontrolce uzasadnień,

2)  Odpis postanowienia doręczyć ,

3)  Przedłożyć z wpływem lub po 21 dniach od doręczenia.