Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 sierpnia 2020 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Rafał Wagner

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 sierpnia 2020 roku

sprawy z powództwa Z. B.

przeciwko P. N.

o ochronę dóbr osobistych

w przedmiocie wniosku powoda o udzielenie zabezpieczenia

postanawia:

1.  udzielić zabezpieczenia roszczeń Z. B. o ochronę dóbr osobistych poprzez zobowiązanie P. N. do zablokowania innym użytkownikom dostępu do publikacji:

-.

-

nagrania „(...)" z 19 lipca 2020 r. dostępnego pod adresem: (...)

-

nagrania „(...)" z 26 lipca 2020 r. dostępnego pod adresem: https://(...);

-

nagrania „(...)z 3 sierpnia 2020 r. dostępnego pod adresem: (...)

-

nagrania „(...)” z 9 sierpnia 2020 r. dostępnego pod adresem: (...)

-

wpisów opublikowanych w serwisie społecznościowym T. pod adresem (...) z 19 lipca 2020 r., 23 lipca 2020 r., 26 lipca 2020 r., 27 lipca 2020 r., 28 lipca 2020 r. z godz. 10:17 i godz. 18:03, 2 sierpnia 2020 r. z godz. 10:03, godz. 14:13 i godz. 14:49, z 3 sierpnia 2020 r. z godz. 13:44, 4 sierpnia 2020 r. z godz. 19:10

2.  udzielić zabezpieczenia roszczeń Z. B. o ochronę dóbr osobistych poprzez zakazanie P. N. na okres 1 roku od dnia doręczenia mu odpisu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia publikacji, w tym w mediach społecznościowych, rozpowszechniających zarzuty i twierdzenia przypisujące Z. B.:

-

powiązania - w przeszłości lub obecnie - z władzami komunistycznej Polski, Służbą Bezpieczeństwa i prześladowcami papieża J. P. (...);

-

uprawianie nepotyzmu i kumoterstwa poprzez wykorzystywanie swojego stanowiska w (...) w celu umożliwienia swojemu bratankowi uzyskanie tytułu sędziego piłkarskiego, swojemu bratu uzyskanie wysokich przychodów z tytułu świadczenia usług na rzecz (...) oraz zatrudnienie w (...) M. K.;

-

niegospodarność w zarządzaniu (...), w tym przejawiającą się w zawarciu bądź kontynuacji niekorzystnej finansowo dla (...) współpracy ze spółką (...) sp. z o. o.;

-

prowadzenie polityki finansowej (...) w sposób nietransparentny;

-

nieujawnienie przez Powoda przed urzędem skarbowym 1 100 000 euro dochodu i nieodprowadzenie podatku w wysokości 1 600 000 zł od tej kwoty;

-

pełnienie w (...) roli gwaranta i rzecznika systemu komunistycznego, a więc z perspektywy czasów obecnych bycie osobą niegodną do sprawowania funkcji Prezesa (...);

-

stworzenie pracy dla M. K. na prośbę lidera partii (...) G. S.;

oraz zakazanie publikowania informacji, że:

-.

-

(...) sp. z o. o. świadczy usługi na rzecz (...), z tytułu których wystawia na Związek faktury;

3.  zagrozić P. N. nakazaniem zapłaty kwoty 5000 zł (pięć tysięcy złotych) na rzecz Z. B. za każdy przypadek naruszenia przez P. N. obowiązków określonych w pkt 1 i 2 postanowienia;

4.  oddalić wniosek w pozostałym zakresie.

Sędzia Rafał Wagner

Sygn. akt I C 1925/20

UZASADNIENIE

postanowienia z 27 sierpnia 2020 roku

20 sierpnia 2020 roku Z. B. wniósł przeciwko P. N. pozew o ochronę dóbr osobistych, w którym domagał się zobowiązania pozwanego do:

1)  zaprzestania rozpowszechniania we wszelkich mediach oraz serwisach społecznościowych w Internecie, w szczególności na łamach tradycyjnego wydania tygodnika „(...)", w serwisie internetowym pod adresem (...) oraz w serwisie internetowym Gazeta (...) pod adresem (...) (dalej: (...)), na kanale (...) w serwisie (...) pod adresem (...) oraz w serwisie społecznościowym T. pod adresem (...) bezpodstawnych przekłamań i insynuacji przypisujących Z. B.:

-.

-

jakiekolwiek powiązania - w przeszłości lub obecnie - z władzami komunistycznej Polski, Służbą Bezpieczeństwa i prześladowcami papieża J. P. II;

-

uprawianie nepotyzmu i kumoterstwa poprzez wykorzystywanie swojego stanowiska w (...) (dalej: (...)) w celu umożliwienia swojemu bratankowi uzyskanie tytułu sędziego piłkarskiego, swojemu bratu uzyskanie wysokich przychodów z tytułu świadczenia usług na rzecz (...) oraz zatrudnienie w (...) pana M. K. - późniejszego lidera Komitetu (...);

-

niegospodarność w zarządzaniu (...), w tym przejawiającą się w zawarciu bądź kontynuacji niekorzystnej finansowo dla (...) współpracy ze spółką (...) sp. z o. o., (dalej: (...));

-

prowadzenie polityki finansowej (...) w sposób nietransparentny - w tym poprzez sugerowanie przez Pozwanego czytelnikom, że odkąd (...) zarządza Powód, polityka finansowa Związku to jedna z największych jego tajemnic;

-

nieujawnienie przez Powoda przed urzędem skarbowym 1 100 000 euro dochodu i nieodprowadzenie podatku w wysokości 1 600 000 zł od tej kwoty;

-

pełnienie w (...) roli gwaranta i rzecznika systemu komunistycznego, a więc z perspektywy czasów obecnych bycie osobą niegodną do sprawowania funkcji Prezesa (...),

a także nieprawdziwych informacji, jakoby:

-

powód w 2014 r. stworzył miejsce pracy dla M. K. - późniejszego lidera Komitetu (...) - na prośbę lidera partii (...) G. S.;

-

Spółka (...) sp. z o. o. świadczy usługi dla (...), z tytułu których wystawia na Związek faktury;

-

w 2018 r. budżet (...) na utrzymanie zarządu Związku wynosił 18 700 000 zł, a w 2016 r. 17 200 000 zł;

2)  zobowiązanie Pozwanego do zaniechania dalszych naruszeń dóbr osobistych Powoda poprzez niezwłoczne, nie później niż w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku wydanego w niniejszej sprawie, usunięcie z Portalu oraz serwisów społecznościowych wraz z wszystkimi odnośnikami, mirrorami, zapowiedziami, w tym tymi możliwymi do wyszukania w wyszukiwarce internetowej, w całości i trwale następujących publikacji:

a.  nagrania „(...)" z 19 lipca 2020 r. dostępnego pod adresem: (...) (dalej również: (...));

b.  nagrania „(...)" z 26 lipca 2020 r. dostępnego pod adresem: (...) (dalej również: (...));

c.  nagrania „(...)z 3 sierpnia 2020 r. dostępnego pod adresem: (...) (dalej również: (...));

d.  nagrania „(...)" (...)" z 9 sierpnia 2020 r. dostępnego pod adresem: (...) (dalej również: (...)); dalej zwanych łącznie również (...);

e.  wpisów opublikowanych w serwisie społecznościowym T. pod adresem: (...) z 19 lipca 2020 r., 23 lipca 2020 r., 26 lipca 2020 r., 27 lipca 2020 r., 28 lipca 2020 r. z godz. 10:17 i godz. 18:03, 2 sierpnia 2020 r. z godz. 10:03, godz. 14:13 i godz. 14:49, z 3 sierpnia 2020 r. z godz. 13:44, 4 sierpnia 2020 r. z godz. 19:10 (dalej również: (...));

3)  zasądzenie od Pozwanego na rzecz Fundacji (...) z siedzibą w W., KRS: (...), kwoty 150.000 zł z tytułu zawinionego naruszenia dóbr osobistych Powoda;

4)  zobowiązanie Pozwanego do wystąpienia, nie później niż w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku wydanego w niniejszej sprawie, do (...) z wnioskiem o usunięcie ze strony internetowej (...):

-

wypowiedzi publicznej Pozwanego na temat Powoda w ramach udzielonego (...) wywiadu z 30 lipca 2020 r., dostępnego online pod adresem: (...) (...) (dalej: „(...)");

-

wypowiedzi publicznej Pozwanego na temat Powoda w ramach udzielonego (...) wywiadu z 5 sierpnia 2020 r., dostępnego online pod adresem: (...) (...) (dalej: „(...)");

5)  zobowiązanie Pozwanego do opublikowania, nie później niż w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku wydanego w niniejszej sprawie, na własny koszt, w formie wpisu na swoim profilu w serwisie społecznościowym T. pod adresem: (...) jako samodzielny tekst niepoprzedzony i niezakończony inną, dodatkową treścią, oraz do utrzymywania w miejscu publikacji nieprzerwanie przez okres 30 dni od dnia opublikowania, oświadczenia o następującej treści: „(...), na moim profitu w serwisie społecznościowym T., w ramach wypowiedzi dla (...) oraz w moim kanale (...) w serwisie społecznościowym Y., bezpodstawnych insynuacji i zarzutów, że Pan Z. B. posiada lub posiadał w przeszłości powiązania z władzami komunistycznej Polski i Służbą Bezpieczeństwa, jako Prezes (...) w sposób nieprawidłowy, nieetyczny, nietransparentny i niegospodarny prowadzi politykę finansową Związku, dopuszcza się nepotyzmu i kumoterstwa oraz że jako Prezes (...) prowadzi niekorzystne dla Związku interesy z byłymi funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa, a także sugerujących popełnienie przez niego w przeszłości przestępstwa skarbowego. Wskazane informacje i zarzuty nie znajdują jakiegokolwiek oparcia w faktach. Bardzo przepraszam za wszelkie pochopne wypowiedzi, które niesłusznie postawiły Pana Z. B. w złym świetle i mogły negatywnie wpłynąć na zaufanie do niego jako osoby sprawującej ważną funkcję publiczną. P. N.";

6)  zobowiązanie Pozwanego do opublikowania, nie później niż w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku wydanego w niniejszej sprawie, na własny koszt, w formie odczytu podczas nagrania audio-wideo w kanale (...) w serwisie (...) pod adresem (...) oświadczenia o treści wskazanej w pkt 5. powyżej oraz do utrzymywania tego nagrania w miejscu publikacji nieprzerwanie przez okres 30 dni od dnia opublikowania.

7)  zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W pozwie Powód wniósł o udzielnie zabezpieczenia poprzez zobowiązanie pozwanego do usunięcia publikacji wskazanych w punkcie 2 petitum z Internetu na czas trwania postępowania w niniejszej sprawie; poprzez zakazanie pozwanemu publikacji, w tym w mediach społecznościowych, rozpowszechniających zarzuty i twierdzenia opisane w punkcie 1 petitum niniejszego pozwu na czas 1 roku od dnia doręczenia pozwanemu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia roszczeń Powoda oraz o zagrożenie pozwanemu nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej w wysokości po 15 000 zł na rzecz Powoda, za każdy przypadek naruszenia przez pozwanego (lub osób występujących w jego imieniu) obowiązków określonych postanowieniem o udzieleniu zabezpieczenia.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Powód od 2012 roku pełni funkcję Prezesa (...). Wcześniej w latach 1968-1986 spełniał się jako czynny piłkarz oraz kapitan reprezentacji Polski, zajmował się również działalnością szkoleniową. Jego nazwisko znajduje się na sporządzonej przez (...) Federację Związków (...) ( (...)) liście stu najlepszych, żyjących piłkarzy świata. Powód zasiada również w komitecie wykonawczym (...).

Pozwany P. N. jest autorem serii artykułów opublikowanych na łamach tygodnika Gazeta (...) oraz w serwisach (...) oraz (...) na temat Z. B., jego pracy jako Prezesa Zarządu (...). Pozwany ponadto opublikował na swoim profilu w portalu internetowym (...) serię nagrań, na których wypowiada się na temat Powoda, powielając i komentując wątki zawarte w artykułach.

W swoich publikacjach P. N. sformułował szereg zarzutów względem Z. B., dotyczących tego, że zarządza on (...) w sposób nietransparentny i niegospodarny, współpraca (...) z (...) jest działaniem nieetycznym i szkodliwym dla Związku oraz stanowi wyraz powiązań Powoda z byłymi funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa, powód wykorzystuje sprawowaną funkcję w celu poprawy sytuacji życiowej, w tym finansowej, swojej rodziny oraz że dopuścił się defraudacji podatkowych, które w niewyjaśnionych okolicznościach nie doprowadziły do wyciągnięcia wobec niego konsekwencji prawnych. Publikacje opatrzone są fotografiami i odnoszą się do zdarzeń sprzed wielu lat, w tym także z okresu aktywności Z. B. jako zawodnika.

21 lipca 2020 r. na łamach portalu (...) ukazała się publikacja autorstwa P. N. zatytułowana „B. i interesy z esbekiem rozpracowującym J. P. (...). Jak kapitan K. żyje z (...)", przedrukowana dzień później do tradycyjnego wydania Gazety (...). W treści artykułu nakreślona została współpraca (...) ze spółką (...). W artykule podkreślane są wysokie dochody, jakie (...) uzyskuje w wyniku realizacji na rzecz (...) usług pozyskiwania sponsorów. Kontakty ze spółką (...) zostały określone w artykule mianem „najpilniej strzeżonego sekretukażdego z prezesów", Powód natomiast jako Prezes (...) miałby być gwarantem rzekomo powstałego przed laty układu (...) ze Służbą Bezpieczeństwa, a firma (...) obsługuje (...) nie z powodu renomy, jaką wypracowała na rynku europejskim i światowym, a z uwagi na zażyłe relacje prezesa tej spółki A. P. - nazywanego w publikacji „(...)” z Powodem.

Spółka (...) należy do światowego koncernu L. S. G. i jest liderem wśród agencji pozyskujących i dystrybuujących prawa marketingowe. Współpraca (...) z (...) została nawiązana w 2009 roku. W 2014 roku Powód wspólnie z Sekretarzem Generalnym (...) świadkiem M. S. doprowadzili do renegocjacji umowy z (...). Dzięki nowej umowie (...) uzyskała m.in. możliwość bezpośredniej współpracy z różnymi podmiotami w zakresie marketingu i sponsoringu. Do tej pory wyłączne prawa do podpisywania umów w imieniu (...) miała spółka (...).

W drugim artykule autorstwa P. N. pt. (...) tajemnice (...). 110 mln zł od sponsorów, współpraca z firmą byłego esbeka", który to tekst ukazał się w portalu (...) 28 lipca 2020 r., a w tradycyjnym wydaniu Gazety (...) 29 lipca 2020 r., powtórzyły się insynuacje na temat rzekomo „szemranej" i „tajemniczej" współpracy (...) z (...). Kontrahent Związku został przedstawiony ponownie jako spółka (...) Powoda. W treści artykułu kolejny raz padają odniesienia do finansowych tajemnic (...) i informacji o tym, że w ostatnich latach rozwinęła się działalność spółki (...) sp. z o. o. zajmującej się tworzeniem reklam i banerów, której prezesem jest brat powoda – R. B. oraz o tym, że syn tegoż brata „(...)”. Autor artykułu insynuuje, że powód wykorzystuje sprawowaną funkcję w celu poprawy sytuacji życiowej, w tym finansowej, swojej rodziny. Przy publikacji artykułu zamieszczono informacje tekstowo-graficzne o rokrocznym wzroście wydatków na utrzymanie zarządu (...) oraz informację o tym, że Z. B. miał kiedyś zatrudnić w (...) na życzenie G. S. M. K. - późniejszego założyciela Komitetu (...).

M. K. świadczył usługi na rzecz (...) od 2014 roku. Za podjęciem współpracy przemawiały weryfikowalne kwestie merytoryczne, a współpraca (...) z M. K. została zakończona z chwilą rozpoczęcia przez niego działalności publicznej.

W trzecim artykule, który ukazał się 5 sierpnia 2020 roku pt. „(...)" Pozwany zarzucił, że Powód w wyniku umorzonego w rzekomo tajemniczych okolicznościach śledztwa nie ujawnił przed urzędem skarbowym przychodu w wysokości 1 100 000 euro i nie odprowadził, choć powinien, podatku od tej kwoty w wysokości 1 600 000 zł. Przychód miał zostać uzyskany przez Z. B. ze sprzedaży akcji KS (...) S.A. (...). Większość akcji została przez Powoda przekazana nabywcy tytułem ceny nabycia przez Powoda innej wierzytelności od S. C.. Wynagrodzenie za pozostałe sprzedane niegdyś przez Powoda S. C. akcje klubu zostało natomiast w całości przekazane na cele statutowe Fundacji (...), Fundacji (...) „(...)" oraz Fundacji (...) „(...)" wedle uznania S. C. jako fundatora tych fundacji. Przychód do rozliczenia z tytułu sprzedaży rzeczonych akcji po stronie Powoda wobec tego nigdy nie powstał.

4 sierpnia 2020 roku na portalu (...) ukazał się artykuł autorstwa P. N. pt. „(...)". W treści artykułu przywołana była wyrwana z kontekstu wypowiedź z nieautoryzowanego wywiadu przypisywana Z. B. z 1991 roku opublikowana na łamach (...). Pozwany odnosi ponadto wypowiedzi Z. B. – osoby zobligowanej jego zdaniem do apolityczności – wypowiadane przed II turą wyborów prezydenckich w 2020 roku z wypowiedziami dotyczącymi przedstawicieli władz państwowych w latach 80. XX wieku, w szczególności w związku ze spotkaniem Z. B. z ówczesnym Przewodniczącym Rady Państwa – gen. W. J..

Równolegle do artykułów publikowanych na portalu (...) i (...).pl (...) zamieszczał swoje wypowiedzi dotyczące Powoda na kanale (...) w serwisie (...) oraz w serwisie społecznościowym T.. Treści publikowane za pośrednictwem tych mediów stanowią powielenie i uzupełnienie treści zawartych w artykułach prasowych, tj. odniesień do kontaktów Z. B. z osobami powiązanymi ze Służbą Bezpieczeństwa, stosowania nepotyzmu, kierowania się w kontaktach biznesowych względami pozamerytorycznymi, w tym sympatiami politycznymi, domniemanej pochwały przez Z. B. dla władzy komunistycznej. W nagraniu z 9 sierpnia 2020 roku opublikowanym w serwisie (...), P. N. analizuje publicznie treść wezwania przedprocesowego oraz zapowiada, że oczekuje na złożenie pozwu przez Z. B. w niniejszej sprawie. W treści nagrania dziennikarz po raz kolejny odnosi się do stawianych w poprzednich materiałach zarzutów, opatrując je własnym komentarzem.

Z. B. zaprzeczył treści zarzutów stawianych przez P. N. w artykułach publikowanych w portalach (...), (...), na serwisie (...) oraz za pośrednictwem innych mediów. Zaprzeczył, aby za współpracą ze spółką (...) przemawiały względy inne niż czysto ekonomiczne, a w szczególności by współpraca ta miała stanowić wyraz powiązań Z. B. z byłymi funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa, zaprzeczył, aby spółka (...) świadczyła usługi na rzecz (...), zaprzeczył, aby M. B. – jego bratanek – zawdzięczał uzyskanie tytułu sędziowskiego koneksjom powoda. Z. B. zaprzeczył także, że uzyskał przychód ze sprzedaży akcji spółki (...) S.A. wymagający rozliczenia podatkowego.

W świetle przedstawionych przez Powoda okoliczności wniosek o udzielenie zabezpieczenia zasługiwał na uwzględnienie w znacznej części.

Na podstawie z art. 730 § 1 k.p.c. i 730 ¹ § 1 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia, może żądać każda strona lub uczestnik postępowania cywilnego, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. W celu uzyskania zabezpieczenia wystarczy jedynie uprawdopodobnić roszczenie i interes prawny, nie zaś je udowodnić.

Zgodnie z art. 755 § 1 k.p.c., jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni.

Roszczenie jest uprawdopodobnione, jeżeli prima facie istnieje znaczna szansa jego istnienia. Wymóg uprawdopodobnienia roszczenia wiąże się z koniecznością uprawdopodobnienia faktów, z których jest ono wywodzone. Należy podkreślić, że uprawdopodobnienie nie przesądza udowodnienia mogącego być podstawą pozytywnego rozstrzygnięcia co do meritum sprawy. Istotą postępowania zabezpieczającego jest bowiem to, że sąd dokonuje jedynie wstępnej analizy dostarczonego przez wnioskodawcę materiału dowodowego (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 maja 2012 r., sygn. akt I ACz 782/12, LEX nr 1164918).

Podstawę prawną roszczenia Powoda stanowi art. 24 k.c., z którego wynika, że ten, którego dobro osobiste zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania takiego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on żądać, aby osoba, dopuszczająca się naruszenia, dopełniła odpowiednich czynności do usunięcia jego skutków.

W przypadku spraw o naruszenie dóbr osobistych, ustawodawca dokonał modyfikacji ogólnej zasady rozkładu ciężaru dowodu wyrażonej w art. 6 k.c. W celu ochrony swoich dóbr osobistych strona domagająca się udzielenia ochrony sądowej winna na potrzeby procesu wykazać (a w postępowaniu zabezpieczającym uprawdopodobnić), iż dane działanie Pozwanego stanowi naruszenie danego dobra osobistego, jak choćby czci, czy dobrego imienia.

Ochronę czci i dobrego imienia, poza wskazaniem ich w treści art. 23 k.c., gwarantuje art. 47 Konstytucji RP oraz art. 12 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i art. 10 ust. 2 EKPCz. W piśmiennictwie i orzecznictwie wyróżnia się dwa aspekty czci: wewnętrzny, nazywany godnością osobistą, obejmującą wyobrażenie człowieka o własnej wartości oraz oczekiwanie szacunku ze strony innych ludzi, oraz zewnętrzny, oznaczający dobrą sławę, dobrą opinię innych ludzi, szacunek, którym obdarza daną osobę otoczenie (wyrok Sądu Najwyższego z 8 maja 2014 r., V CSK 361/13, OSNC-ZD 2015, Nr C, poz. 38). Naruszenie czci zewnętrznej określane jest jako zniesławienie (w prawie karnym przestępstwo z art. 212 k.k.), natomiast czci wewnętrznej – znieważenie (w prawie karnym przestępstwo z art. 216 k.k.). W tekście Konstytucji wyróżniono natomiast cześć i dobre imię (art. 47).

W czci człowieka wyróżnia się dwie jej strony (por. J. Wierciński, Niemajątkowa ochrona czci, s. 60 i n.; Radwański, Prawo cywilne 2005, s. 163, Nb 374): stronę wewnętrzną, nazywaną godnością osobistą, obejmującą wyobrażenie człowieka o własnej wartości oraz oczekiwanie szacunku ze strony innych ludzi (w judykaturze por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 października 1987 r., II CR 269/87, OSNCP 1989, Nr 4, poz. 66; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 21 marca 1995 r., I ACr 113/95, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z 8 maja 2014 r., V CSK 361/13, OSNC-ZD 2015, Nr C, poz. 38, z glosą P. Księżaka, MoP 2015, Nr 6, s. 313; por. B. Gawlik, Dobra osobiste, s. 19) oraz stronę zewnętrzną, oznaczającą dobrą sławę, dobrą opinię innych ludzi, szacunek, którym obdarza daną osobę otoczenie. Dobra sława (dobre imię) obejmuje wszystkie dziedziny aktywności życiowej osoby: jej życie osobiste, zawodowe i społeczne (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 1971 r., II CR 455/71, OSNCP 1972, Nr 4, poz. 77).

Naruszenie czci zewnętrznej ma miejsce w przypadku przypisania innej osobie postępowania lub właściwości, które mogą wpłynąć negatywnie na ocenę tej osoby przez innych. Z naruszeniem czci zewnętrznej (zniesławieniem) mamy do czynienia w przypadku, gdy wypowiedź naruszająca cześć dotrze do innych osób (przynajmniej jednej) niż tylko osoba zniesławiana (tak trafnie Sąd Najwyższy w wyroku z 8 maja 2014 r., V CSK 361/13 w przywołanym już wyroku). Może tu chodzić zarówno o rozpowszechnianie wiadomości określonej treści, która stanowi zarzut pod adresem jednostki, jak i wyrażanie ujemnej oceny jej działalności. Przy ocenie naruszenia dobrego imienia należy mieć na uwadze nie tylko subiektywne odczucie osoby żądającej ochrony prawnej, ale przede wszystkim obiektywną reakcję w opinii społeczeństwa (por wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 maja 2018 roku, sygn. akt V ACa 256/17).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu, wypowiedzi Pozwanego publikowane w prasie i innych środkach masowego przekazu stanowią naruszenie czci i dobrego imienia Powoda. Formułowanie względem Powoda zarzutów o niegospodarność, nepotyzm, kumoterstwo w kontekście zarządzania przez niego związkiem sportowym o wielomilionowym budżecie może podważać jego społeczny odbiór jako menadżera, bądź też przyczynić się do utraty zaufania potrzebnego do wykonywania pełnionej przez Powoda funkcji. W analogicznym świetle należałoby uznać, że podobny skutek mogą wywołać zarzuty dotyczące popełnienia przez Powoda przestępstwa karnoskarbowego lub też celowego wprowadzenia w błąd organów podatkowych i w ten sposób uniknięcie obowiązku uiszczenia podatku.

Osobnej analizy wymagają zarzuty związane z utrzymywaniem przez Z. B. kontaktów z osobami związanymi ze Służbą Bezpieczeństwa PRL, jak również insynuacje, że kontakty te determinują decyzje biznesowe Powoda jako Prezesa (...).

Nie ulega wątpliwości, że w obecnych realiach politycznych i społecznych powiązanie danej osoby z działalnością organów bezpieczeństwa PRL jest w opinii publicznej stygmatyzujące, zarówno wówczas, gdy dana osoba była – bądź tajnym współpracownikiem służb, bądź też ich etatowym funkcjonariuszem, jak również w sytuacji dana osoba utrzymuje kontakty z osobą związaną z aparatem bezpieczeństwa PRL.

Współpraca, jak i gotowość takiej współpracy, ze Służbą Bezpieczeństwa jest aktualnie w świadomości społecznej dość powszechnie oceniana negatywnie. Postawienie takiego zarzutu, choćby nie wprost, ale w sposób łatwy do odczytywania intencji autora, niewątpliwie naraża na uszczerbek dobre imię Powoda. Jednocześnie uwagi wymaga, że odwołanie się do obiektywnych kryteriów nie oznacza, że decydujące znaczenie ma reakcja, jaką dane zachowanie wywołuje w społeczeństwie. Art. 24 k.c. bowiem nie uzależnia ochrony prawnej od tego, czy oceniane zachowanie doszło do wiadomości szerszego kręgu osób. Nie chodzi tu bowiem o reakcję społeczeństwa, lecz o opinię występującą w społeczeństwie. Nie powinno budzić wątpliwości to, iż przedstawienie kogokolwiek w taki sposób, poprzez skojarzenie z totalitaryzmem i instytucjami służącymi do jego utrzymywania i ochrony powoduje w przeważającej części społeczeństwa wytworzenie dystansu do takiej osoby, niechęci i utraty zaufania. Ta dezaprobata szczególnie dotkliwie wyrażana jest przez te osoby, które były ofiarami totalitaryzmu w dosłownym znaczeniu - poprzez osobiste doświadczenia związane z aresztowaniami, prowadzonymi śledztwami, więzieniem itp. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 3 października 2012 roku, sygn. akt I ACa 435/12)

Przypisanie Powodowi związków z aparatem represji PRL niewątpliwie samo w sobie rzutuje na dobre imię Powoda, niezależnie od prawdziwości zarzutu. Sugerowanie związków Powoda ze Służbą Bezpieczeństwa lub z jej współpracownikami niewątpliwie ukierunkowane było na wytworzenie w odbiorcach przeświadczenia o niskich kwalifikacjach moralnych Powoda. W analogiczny sposób ocenić należy przywoływanie wyrwanej z kontekstu, nieautoryzowanej wypowiedzi Powoda sprzed kilkudziesięciu lat na temat osób ówcześnie sprawujących władzę. Może to wywoływać przeświadczenie, iż związki z działalnością służb specjalnych lub przedstawicielami aparatu władzy PRL determinują obecne działania Powoda jako prezesa związku sportowego.

Z treści art. 24 wynika domniemanie bezprawności, co w sposób korzystny dla pokrzywdzonego wpływa na rozłożenie ciężaru dowodu oraz ryzyka niewyjaśnienia okoliczności stanu faktycznego, od których zależy bezprawność. Z domniemania bezprawności pokrzywdzony korzysta więc zawsze wtedy, gdy bez tego domniemania ochrona nie byłaby mu przyznana. Przykładów dostarczają sprawy o ochronę czci, gdy Pozwanego obciąża dowód prawdziwości postawionych zarzutów, a ustalenie bezspornego i niebudzącego wątpliwości rzeczywistego stanu rzeczy w toku postępowania sądowego okazało się niemożliwe (por. B. Kordasiewicz, Jednostka wobec środków masowego przekazu, Ossolineum 1991, s. 26 i 156; J. Sadomski, Naruszenie, s. 44 i n. i omawiane tamże judykaty sądów okręgowych).

W wyroku z 5 kwietnia 2002 roku (II CKN 1095/99, OSNC 2004, Nr 3, poz. 42) Sąd Najwyższy stwierdził, że rozszerzone granice dopuszczalnej krytyki osób sprawujących funkcje publiczne nie pozwalają na publikowanie nieprawdy ani na nierzetelne wykorzystywanie materiałów prasowych. W uzasadnieniu SN zajął się też wykładnią wyrażeń "prawda", "prawdziwy" występujących w prawie prasowym (m.in. w art. 6 ust. 1 i w art. 41 prawa prasowego). We wszystkich tych przypadkach pojęcie "prawda" rozumiane jest tak jak w języku potocznym, a więc jako zgodność (adekwatność) myśli (wypowiedzi – w znaczeniu logicznym) z rzeczywistością (z faktami i danymi). W tym sensie wypowiedź o rzeczywistości jest prawdziwa tylko wtedy, gdy przedstawia taki stan rzeczy, jaki występuje w rzeczywistości.

Podobnie w wyroku z 9 lutego 2012 roku Sąd Apelacyjny w Poznaniu (I ACa 1163/11, Legalis) stwierdził, że „osoby sprawujące funkcje publiczne muszą liczyć się z krytyką, często nawet wyrażaną w brutalnej formie, jednak mimo sprawowania funkcji publicznej mają prawo do uzyskania ochrony prawnej przed nieprawdziwymi zarzutami odnoszącymi się do faktów".

W niniejszej sprawie Powód dla uprawdopodobnienia swojego roszczenia, a tym samym dla uprawdopodobnienia istnienia przesłanek udzielenia zabezpieczenia, nie ograniczył się do czystego zaprzeczenia prawdziwości zarzutów formułowanych przez Pozwanego, ale z własnej inicjatywy przedstawił dowody zmierzające do zobrazowania nieprawdziwości stwierdzeń publikowanych przez P. N..

Powód przedstawił m.in. fragmenty dwóch biografii, z których wynika negatywny stosunek Z. B. do aparatu bezpieczeństwa PRL oraz negatywna opinia na temat sportowca wyrażana przez funkcjonariuszy służb obecnych w środowisku sportowym. Nie sposób równocześnie uznać za pochwałę ustroju czy systemu politycznego odbywanie spotkań zawodników czy trenerów z przedstawicielami władz państwowych. Jest faktem notoryjnym, iż podobne wydarzenia mają miejsce niezależnie od ustroju panującego w danym kraju, jak i położenia geograficznego. Powód przedstawił ponadto informacje dotyczące podejmowania współpracy ze spółką (...) – jako podmiotem będącym częścią międzynarodowego koncernu zajmującego się obrotem prawami medialnymi, wskazując wprost na merytoryczny i ekonomicznie uzasadniony charakter relacji (...) ze spółką, przez co wszelkie twierdzenia o innych przyczynach wykonywania przez spółkę usług na rzecz związku jawi się jako nieuprawnione.

Udzielenie zabezpieczenia roszczenia wymaga równocześnie, aby przesłanki określone w art. 730 ¹ k.p.c. zostały spełnione kumulatywnie, a więc uprawniony obowiązany jest nie tylko uprawdopodobnić istnienie roszczenia, ale także występowanie po jego stronie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.

Najczęściej interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia określa się jako obiektywną w świetle obowiązujących przepisów, czyli wywołaną rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania orzeczenia sądowego odpowiedniej treści. W związku z tym, że celem zabezpieczenia jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej podmiotom potrzebującym, interes prawny istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu „należytej ochrony prawnej", zanim uzyska on ochronę definitywną (ostateczną), czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku z którym następuje udzielenie zabezpieczenia. Z kolei „należyta ochrona prawna" polega na usunięciu naruszenia albo zagrożenia naruszenia praw uprawnionego.

Powód w niniejszej sprawie uprawdopodobnił istnienie interesu prawnego w udzieleniu żądanego przez siebie zabezpieczenia. Jak wynika z treści pozwu i załączonych do niego dowodów, kwestie poruszane przez Pozwanego stanowią część szeregu publikacji, jakie ukazywały się lub mają ukazać się w najbliższym czasie. Stopień nasilenia zarzutów formułowanych przez Pozwanego, ich natężenie, a także zasięg oddziaływania – także z uwagi na stopień rozpoznawalności osoby Powoda – powoduje, iż funkcjonowanie w przestrzeni publicznej tych materiałów będzie w sposób permanentny godziło w dobra osobiste Powoda – cześć i dobre imię. Mając na względzie także zapowiedzi Pozwanego o zamiarze udostępnienia szerszemu gronu odbiorców szczegółowej relacji z ewentualnego procesu sądowego, można domniemywać, że w przyszłości możliwa jest publikacja dalszych treści uderzających w dobre imię Powoda.

Równocześnie długotrwałe funkcjonowanie w obiegu publicznym informacji godzących w dobra osobiste zwiększy istotnie rozmiar wyrządzonej przez Pozwanego krzywdy, a zatem Powód, nawet w przypadku uzyskania korzystnego dla siebie wyroku sądowego i obowiązku złożenia przez Pozwanego oświadczenia o przeprosinach nie osiągnie celu niniejszego postępowania, jakim jest ochrona dobrego imienia nadszarpniętego w skutek – co zostało na chwilę obecną uprawdopodobnione – nieprawdziwych informacji publikowanych przez Pozwanego.

W odniesieniu do wnioskowanych sposobów udzielenia zabezpieczenia Sąd zobowiązał Pozwanego do zablokowania dostępu innym użytkownikom do publikacji zamieszczonych w serwisie (...) oraz na T., uznając, iż w warunkach niniejszej sprawy środek ten będzie adekwatny dla zapewnienia ochrony dla dóbr osobistych Powoda. Należało mieć na względzie, iż udzielenie zabezpieczenia jest ze swej natury wyłącznie środkiem tymczasowym, a zatem jego udzielenie nie przesądza o ostatecznym wyniku sprawy. W przypadku odmiennej oceny już tym razem całości materiału dowodowego, jaki zostanie zgromadzony w niniejszym postępowaniu Sąd może oddalić roszczenie Powoda, a tym samym odpadnie podstawa do uniemożliwienia opinii publicznej zapoznania się z treściami publikowanymi przez Pozwanego. Jednocześnie uwzględnienie wniosku Powoda w całości, tzn. zobowiązanie pozwanego do usunięcia żądanych informacji spowodowałoby, że ich ponowne umieszczenie (np. na skutek zmiany postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia lub na skutek oddalenia powództwa), nie korzystałoby z powagi rzeczy osądzonej w niniejszej sprawie – stanowiłoby odrębny czyn, który mógłby podlegać ocenie pod kątem ewentualnego naruszenia dóbr osobistych.

W odniesieniu do punktu 2 wniosku Sąd przychylił się do wniosku o zakazanie publikowania większości informacji zawartych we wniosku. Oddaleniu podlegał zakaz skierowany do Pozwanego dotyczący publikacji kwot stanowiących wydatki na utrzymanie zarządu (...). Informacje te są prawdziwe, co przyznała strona powodowa. Natomiast negatywna ocena wzrostu wydatków stanowi w pełni dopuszczalną krytykę działalności Powoda i kierowanego przez niego Związku.

W pozostałym zakresie wniosek podlegał uwzględnieniu. Powyższemu nie sprzeciwia się treść art. 755 § 2 k.p.c. Stosownie do niej w sprawach o ochronę dóbr osobistych zabezpieczenie polegające na zakazie publikacji może być udzielone tylko wtedy, gdy nie sprzeciwia się temu ważny interes publiczny. Udzielając zabezpieczenia, sąd określa czas trwania zakazu, który nie może być dłuższy niż rok. Przepis art. 755 § 2 k.p.c. pozostaje w związku z przewidzianymi w przepisach prawa prasowego zadaniami prasy oraz dziennikarzy. Według art. 1 prawa prasowego, prasa ma urzeczywistniać prawo obywateli do rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej, natomiast zadaniem dziennikarzy jest służba społeczeństwu i państwu (art. 10 ust. 1 prasowego), z tym że realizując te zadania, dziennikarz powinien chronić dobra osobiste (art. 12 ust. 1 pkt 2 prawa prasowego).

Zdarza się jednak, że dobrze pojęta realizacja zadań prasy i dziennikarza pozostaje w kolizji z ochroną dóbr osobistych osoby, której publikacja dotyczy, co z kolei wiąże się z dopuszczalnością (niedopuszczalnością) tej publikacji w środkach społecznego przekazu. Jeżeli w takim przypadku za publikacją prasową przemawia ważny interes społeczny, sąd w sprawie o ochronę dóbr osobistych powinien odmówić udzielenia zabezpieczenia przez zakazanie publikacji. Potrzeba ochrony dóbr osobistych musi więc "ustąpić" przed ważnym interesem publicznym. Ocena, czy taka sytuacja zachodzi, należy do sądu orzekającego i będzie determinowana okolicznościami danego przypadku. (tak: J. Jagieła [w]: A. Marciniak (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom IV. Komentarz. Art. 730–1095 ¹, Warszawa 2020)

Przepis art. 755 § 2 k.p.c. nie będzie miał zastosowania, jeżeli autor reportażu relacjonuje zaistniałe wydarzenie w sposób niezgodny z jego rzeczywistym przebiegiem i przypisuje uczestnikowi tego wydarzenia nieprawdziwe cechy, postępuje nierzetelnie, tym bardziej gdy pomawia osoby o niewłaściwe postępowanie. W ostatnim wypadku z reguły dochodzi do naruszenia dóbr osobistych, które powinien chronić dziennikarz na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 PrPras, gdyż dopuszczalna krytyka prasowa nie może wykraczać poza granice zgodnego z prawdą relacjonowania faktów (wyrok Sądu Najwyższego z 3 grudnia 1986 roku, I CR 378/86, OSNCP 1988, Nr 4, poz. 47).

Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 6 lutego 1992 r. (I ACr 364/91, Legalis), dla oceny uzasadnionego interesu społecznego jako przesłanki uchylenia bezprawności naruszenia przez krytykę prasową dóbr osobistych decydujące znaczenie ma stan prawa i zasad współżycia społecznego z chwili publikacji materiału prasowego. Natomiast nadrzędnym interesem społecznym w odniesieniu do krytyki prasowej jest uzyskanie informacji prawdziwej co do faktów i dokonywanie ocen adekwatnych do tych faktów. O treści publikacji prasowej, której celem jest przedstawienie oceny konkretnej osoby, stanowi więc jej ogólna wymowa ukazująca tę osobę w pozytywnym lub negatywnym świetle, nie zaś poszczególne przywołane fakty, mające w przekonaniu autora uzasadniać tę ocenę. Prawdziwość poszczególnych faktów, choćby niekorzystnych dla osoby ocenianej, nie wyłącza odpowiedzialności za nieprawdziwą treść materiału prasowego, jeżeli ogólna jego wymowa nie jest adekwatna do całości warstwy faktograficznej, jaką autor mógł zebrać przy starannym i rzetelnym działaniu.

Nawet rozszerzone granice krytyki osób sprawujących funkcje publiczne nie pozwalają na publikowanie nieprawdy ani na nierzetelne wykorzystywanie materiałów prasowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2002 r., II CKN 1095/99, OSNC 2003, Nr 3, poz. 42 z aprobującą glosą R. Stefanickiego, OSP 2003, Nr 8, poz. 96).

Biorąc pod uwagę charakter postępowania zabezpieczającego oraz zasady rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu o ochronę dóbr osobistych, na obecnym etapie postępowania Sąd, działając na podstawie przedstawionych przez Powoda twierdzeń i dowodów, przyjął za uprawdopodobnione, iż informacje prezentowane przez Pozwanego są nieprawdziwe.

W świetle prezentowanego orzecznictwa i stanowisk doktryny, które Sąd podziela i przyjmuje za własne nie stanowi działania w interesie publicznym rozpowszechnianie informacji, co do których uprawdopodobniono, iż są one nieprawdziwe, a jednocześnie stanowią źródło naruszenia dóbr osobistych powoda. Równocześnie wielość przywołanych przez powoda środków dowodowych uzasadnia udzielenie zakazu publikacji na maksymalnie długi okres, tj. na 1 rok.

Jednocześnie podkreślić należy, że z istoty postępowania zabezpieczającego wynika, że Sąd, po zapoznaniu się z dowodami strony pozwanej, może dokonać zmiany postanowienia o zabezpieczeniu, jeszcze przed zakończeniem sprawy.

Stosownie do art. 756 ² § 1 pkt 1 k.p.c. Sąd uwzględnił w części wniosek powoda o zagrożenie Pozwanemu zapłatą sumy pieniężnej w wysokości 5000 zł. Sąd na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego przyjął, że istnieje uzasadnione przypuszczenie, iż Pozwany może nie zastosować się dobrowolnie do wykonania postanowienia Sądu i będzie podejmował dalsze czynności prowadzące do naruszenia dóbr osobistych powoda. W szczególności wskazuje na to nagranie opublikowane przez Pozwanego w dniu 9 sierpnia 2020 roku, w którym Pozwany wprost wskazuje, że oczekuje na wszczęcie postępowania sądowego tak, aby móc relacjonować kolejne stadia postępowania sądowego szerszej publiczności. Pozwany wskazywał także w przedmiotowym nagraniu, że „nie da się zastraszyć” powodowi, co w kontekście niniejszej sprawy należy interpretować jako negowanie woli podporządkowania się ewentualnym konsekwencjom wynikającym z wszczętego postępowania o naruszenie dóbr osobistych.

Sąd przyjął jednakże, że wnioskowana kwota zagrożenia jest zbyt wysoka w stosunku zarówno do możliwości Pozwanego, ewentualnych korzyści odniesionych osobiście przez niego z racji publikacji danego materiału, jak i okoliczności ewentualnego wzbogacenia się powoda z tytułu uzyskanych z tego tytułu sum. Trzeba bowiem zauważyć, że niniejsze roszczenie kierowane jest przeciwko dziennikarzowi, a nie wydawcy danego nośnika informacji, a zatem nie wobec podmiotu, który uzyskuje stosowny udział w udostępnianiu publikacji możliwie szerokiemu gronu odbiorców. W tym zakresie obciążanie Pozwanego obowiązkiem zapłaty kwoty niewspółmiernie wysokiej nie jest konieczne dla osiągnięcia celu niniejszego postępowania. Przyjąć należy, iż zarówno świadomość samego zagrożenia karą, jak i znaczny stopień jej potencjalnej dolegliwości spowoduje, że orzeczone przez Sąd zagrożenie stanowić będzie wystarczający środek dla zapewnienia powodowi niezbędnej ochrony.

Na zakończenie Sąd ponawia spostrzeżenie, że postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia ze swej istoty ma charakter tymczasowy, a jego wydanie opiera się o ocenę przesłanek uprawdopodobnionych na chwilę orzekania (wydania postanowienia), a więc w niniejszej sprawie – faktów i dowodów przywołanych przez Powoda. W związku z tym możliwa jest sytuacja, w której po przedstawieniu argumentacji i dowodów przez stronę pozwaną, ostateczny kształt rozstrzygnięcia zabezpieczającego, czy to z uwagi na rozpoznanie ewentualnego zażalenia na postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia czy zmianę okoliczności przybierze odmienny kształt od tego określonego przez Sąd w rozpoznaniu wniosku o zabezpieczenie zawartego w pozwie.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

sędzia Rafał Wagner

(...)