Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 01 lutego 2017r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Andrzej Daczyński

Sędziowie: SA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

SO del. Ryszard Małecki (spr.)

Protokolant:st. sekr. sąd. Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.

przeciwko (...) S.A. w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 16 marca 2016 r. sygn. akt IX GC 1242/15

I.  prostuje oczywistą omyłkę w punkcie 1. sentencji zaskarżonego wyroku w ten sposób, że po słowach „z ustawowymi odsetkami” dodaje „za opóźnienie”;

II.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1. i 3. w ten sposób, że:

a.  w punkcie 1. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 105.066,89 zł (sto pięć tysięcy sześćdziesiąt sześć złotych i osiemdziesiąt dziewięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, oddalając powództwo w pozostałej części,

b.  w punkcie 3. koszty procesu rozdziela stosunkowo między stronami, obciążając nimi powoda w 56%, pozwanego w 44% i z tego tytułu zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 879,88 zł;

III.  oddala apelację pozwanego w pozostałym zakresie;

IV.  oddala apelację powoda w całości;

V.  koszty procesu wywołane apelacją pozwanego rozdziela stosunkowo między stronami, obciążając nimi powoda w 25%, pozwanego w 75% i z tego tytułu zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.695,25 zł;

VI.  kosztami procesu wywołanymi apelacja powoda obciąża powoda w całości i z tego tytułu zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.400 zł.

Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga Andrzej Daczyński Ryszard Małecki

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do Sądu Okręgowego w Poznaniu powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. domagał się zasądzenia od pozwanego - (...) Spółka akcyjna w S. kwoty 238.040,67 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. Na kwotę dochodzoną pozwem składały się: kwota 220.199,67 zł wypłacona przez powoda poszkodowanemu B. H. na podstawie wyroku Sąd Apelacyjnego w Poznaniu, kwota 12.513 zł tytułem zwrotu poniesionej przez powoda opłaty sądowej od sprzeciwu od wyroku zaocznego w sprawie w powództwa B. H., kwota 5.238 zł tytułem zwrotu poniesionej przez powoda opłaty sądowej od zażalenia na postanowienie Sądu Okręgowego wydane w w/w sprawie w przedmiocie oddalenia wniosku powoda o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności wyroku zaocznego.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że zawarł z pozwaną spółką umowę, której przedmiotem było ubezpieczenie przez pozwanego odpowiedzialności cywilnej powoda z tytułu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej lub użytkowania mienia – produkcji maszyn i urządzeń, Umowa obowiązywała od 10 października 2002 r. do 9 października 2003r. W dniu(...) powód sprzedał B. H. 2 pomosty wiszące typu (...) o długości 8 m każdy. W grudniu (...) B. H. zakupił od powoda 2 dodatkowe moduły po 3 m każdy, wydłużające nabyte wcześniej pomosty (...) Kontrahent powoda - B. H., w ramach swojej działalności, wykonywał przy użyciu zakupionych pomostów roboty ociepleniowe budynków mieszkalnych. W dniu (...). doszło do wypadku podczas realizacji ww. prac. Na skutek pęknięcia podestu pomostu wiszącego, pracownicy przebywający na pomoście spadli z wysokości 8 piętra. W trakcie zdarzenia nastąpiło również zerwanie mocowań rusztowania i części podestu spadły na pracowników B. H., co doprowadziło do śmierci dwóch poszkodowanych i uszczerbku na zdrowiu kolejnych dwóch osób. W związku z tym zdarzeniem B. H. wniósł przeciwko powodowi pozew, którym domagał się zapłaty odszkodowania. Prawomocnym wyrokiem z (...) Sąd Apelacyjny w Poznaniu zasądził od powoda na rzecz B. H. kwotę 125.393,55 zł wraz z odsetkami ustawowymi od (...) do dnia zapłaty, która to kwota obejmować miała utracone pożytki, naprawienie szkody wynikającej ze śmierci 2 pracowników i niezdolności do pracy kolejnych 2, zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę oraz starty poniesione w związku z utratą 2 wind budowlanych.

Realizując obowiązek nałożony w/w wyrokiem Sądu, powód zapłacił B. H.: w dniu 14 stycznia 2015r. kwotę 150.000 zł, w dniu 2 lutego 2015 r. – kwotę 20.000 zł, a w dniu 9 lutego 2015 – 50.199,67 zł. Z uwagi na powyższe powód domagał się zasądzenia od pozwanego, na podstawie łączącej strony umowy ubezpieczenia, kwot wypłaconych poszkodowanemu na podstawie w/w wyroku.

W dniu (...) Sąd Okręgowy w Poznaniu wydał w sprawie o sygn. IX GNc 933/15 nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, którym nakazał pozwanemu zapłatę powodowi kwoty dochodzonej pozwem wraz z odsetkami i kosztami procesu.

W sprzeciwie pozwany zaskarżył nakaz zapłaty w całości, domagając się oddalenia powództwa i zasądzenia od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany potwierdził okoliczności faktyczne podawane w pozwie. Pozwany podniósł jednak zarzut przedawnienia roszczeń ze względu na przepis art. 819 § 2 k.c., który – mimo skreślenia ustawą z 13.04.2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw – ma zastosowanie do stosunków z umów zawartych przed dniem wejścia w życie tej ustawy nowelizującej. Zdaniem pozwanego, zgodnie z tym bezwzględnie obowiązującym przepisem, bieg trzyletniego terminu przedawnienia z art. 819 § 1 k.c. rozpoczyna się w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie objęte ubezpieczeniem. W ocenie pozwanego, z zakresu ubezpieczenia powstałego w oparciu o zawartą między stronami umowę, wyłączone są szkody w rzeczy wprowadzonej do obrotu. Powód dochodził zaś - zdaniem pozwanego – wartości zrefundowanej poszkodowanemu kwoty obejmującej koszt zakupu pomostów - rzeczy wprowadzonych do obrotu. Pozwany zakwestionował podaną przez powoda datę wprowadzenia pomostów do obrotu - 5. i 17. września 2002 r., podnosząc, że datą tą był dzień zawarcia umowy sprzedaży pomostów, co miało miejsce w listopadzie 2002r. Pozwany zakwestionował także roszczenie powoda w zakresie, w którym domagał się on zwrotu kosztów poniesionych przez niego na uiszczenie opłat sądowych od sprzeciwu od wyroku zaocznego, a także zażalenia na postanowienie w przedmiocie oddalenia wniosku o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności tegoż orzeczenia. W ocenie pozwanego, choć umową ubezpieczenia objęte były także koszty procesu w sprawach o odszkodowania związane z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą, to sprawie IX GC 147/09 wydanie przez Sąd wyroku zaocznego było bezpośrednią konsekwencją niestawiennictwa pozwanego na rozprawie i niepodjęcia przez niego czynności procesowych zmierzających do oddalenia powództwa. Pozwany zatem nie odpowiada za koszty wywołane zaniechaniem procesowym powoda, albowiem nie są to niezbędne koszty obrony sądowej w sporze prowadzonym na polecenie lub za zgodą ubezpieczyciela. Pozwany zakwestionował również żądanie odsetkowe.

Wyrokiem wydanym w dniu 16 marca 2016 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 125.393,25 zł z ustawoywmi odsetkami od dnia 7 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty (punkt 1), w pozostałym zakresie powództwo oddalił (punkt 2), koszty procesu rozdzielił stosunkowo między strony obciążając nimi w 53% pozwanego oraz w 47% powoda i z tego tytułu zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5236 zł (punkt 3).

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Powód prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem są przede wszystkim usługi montażu, konserwacji i remontów maszyn i urządzeń. Pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie ubezpieczeniowym.

Strony procesu łączył stosunek ubezpieczenia potwierdzony wystawioną przez ubezpieczyciela – pozwanego, polisą nr (...) obejmującą ubezpieczenie OC z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej przez powoda lub użytkowania mienia produkcja maszyn i urządzeń, zakres rozszerzony o kl. (...) S. dla kl. (...): 50000 PLN, na sumę 1.500.000 zł, okres ubezpieczenia: od (...) Umowę ubezpieczenia zawarto na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia o symbolach (...) stanowiących integralną część umowy. Klauzulą nr (...)„włączenie ryzyka OC pracodawcy za wypadki przy pracy” strony postanowiły rozszerzyć zakres ubezpieczenia o szkody na osobie wynikające z wypadków przy pracy. Na mocy klauzuli nr (...) „włączenie ryzyka wadliwego wykonania robót lub usług”, strony postanowiły rozszerzyć – z zachowaniem pozostałych, nie zmienionych tą klauzulą, postanowień umowy ubezpieczenia określonych we wniosku i w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej - zakres ubezpieczenia o szkody w mieniu lub na osobie powstałe po przekazaniu przedmiotu wykonanej pracy lub usługi w użytkowanie odbiorcy, wynikłe z jej wadliwego wykonania przez osoby objęte ubezpieczeniem, niezależnie od źródła obowiązku odszkodowawczego (czyny niedozwolone, niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania).

Integralną część umowy stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej z Tytułu Prowadzenia Działalności Gospodarczej lub Użytkowania Mienia, o symbolach (...), ustalone przez Zarząd pozwanego, które wchodziły w życie (...). Zgodnie z §2 ust. 1 Ogólnych Warunków umowy ubezpieczenia mogą być zawierane na uzgodnionych warunkach przez strony, odbiegających od postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia. Indywidualny zakres ubezpieczenia ustala się w oparciu o klauzule wyszczególnione w załączniku do ogólnych warunków ubezpieczenia. Klauzule umowne uzgodnione przez strony powinny być sporządzone na piśmie i w pełnym brzmieniu dołączone do umowy pod rygorem ich nieważności. W załączniku do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej z Tytułu Prowadzenia Działalności Gospodarczej lub Użytkowania Mienia w wykazie klauzul indywidualnych znalazły się m.in. klauzula nr (...)– odpowiedzialność cywilna pracodawcy za wypadki przy pracy, klauzula nr (...) – szkody wyrządzone przez wadliwe wykonane prac albo usługi.

Strony zawarły w dniu 17 października 2002 r. kolejną umowę ubezpieczenia, co pozwany potwierdził wystawioną polisą nr (...) obejmującą ubezpieczenie OC powoda z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej lub użytkowania mienia produkcja maszyn i urządzeń. Polisa ta stanowiła wznowienie polisy nr (...). Jej zakres został rozszerzony o kl. (...) S. dla kl. (...) a suma ubezpieczenia wynosiła 1.500.000 zł. Ochrona ubezpieczeniowa obejmowała okres od (...)do (...) r. Umowę ubezpieczenia zawarto na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia o symbolu HI (...), stanowiących integralną część umowy. Klauzulą nr (...)„włączenie ryzyka OC pracodawcy za wypadki przy pracy” strony postanowiły rozszerzyć zakres ubezpieczenia o szkody na osobie wynikające z wypadków przy pracy. Aneksem nr (...) do polisy nr (...) z (...) strony ustaliły wysokość franszyzy redukcyjnej dla klauzuli (...) – 10% wysokości odszkodowania nie mniej niż 500 zł. Pozostałe warunki umowy pozostały bez zmian.

Integralną część umowy stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej z Tytułu Prowadzenia Działalności Gospodarczej lub Użytkowania Mienia, o symbolach HI (...), ustalone przez Zarząd pozwanego, które wchodziły w życie (...) i zastąpiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej z Tytułu Prowadzenia Działalności Gospodarczej lub Użytkowania Mienia, o symbolach (...). Zgodnie z §2 ust. 1 ogólnych warunków ubezpieczenia o symbolach HI (...) umowy ubezpieczenia mogą być zawierane na uzgodnionych warunkach przez strony, odbiegających od postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia. Indywidualny zakres ubezpieczenia ustala się w oparciu o klauzule wyszczególnione w załączniku do ogólnych warunków ubezpieczenia.

Przedmiotem ubezpieczenia była odpowiedzialność cywilna osób objętych ubezpieczeniem za szkody na osobie lub w mieniu wyrządzone osobom trzecim w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, użytkowaniem mienia oraz wprowadzaniem produktu do obrotu (odpowiedzialność za produkt), w tym szkody wyrządzone wskutek rażącego niedbalstwa, w zakresie ryzyk określonych w umowie ubezpieczenia. Ubezpieczenie obejmowało odpowiedzialność cywilną osób objętych ubezpieczeniem za szkody powstałe w czasie trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela, bez względu na czas zgłoszenia roszczeń przez osoby poszkodowane, przy czym wszystkie szkody będące następstwem tego samego zdarzenia, albo wynikające z tej samej przyczyny, niezależnie od liczby osób poszkodowanych, uważane były za jeden wypadek - przyjmowano, że miały miejsce w chwili powstania pierwszej szkody. Zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia z zakresu ubezpieczenia wyłączone były szkody m.in. w rzeczy wprowadzonej do obrotu, przedmiocie pracy albo usługi wykonanej przez osoby objęte ubezpieczeniem, pokrywane na podstawie gwarancji lub rękojmi za wady. Ubezpieczyciel wypłacał osobie uprawnionej należne odszkodowanie według zasad odpowiedzialności cywilnej ubezpieczającego. Ubezpieczyciel zobowiązał się również do pokrycia niezbędnych kosztów obrony sądowej w sporze prowadzonym na polecenie ubezpieczyciela lub za jego zgodą.

Ubezpieczyciel obowiązany był do wypłaty odszkodowania w terminie 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia wypadku. Jeżeli w tym terminie wyjaśnienie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie podlegało wypłacie w terminie 14 dni od wyjaśnienia tych okoliczności, jednakże bezsporną część odszkodowania ubezpieczyciel wypłacał w terminie 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia wypadku.

Klauzulą nr (...) „włączenie ryzyka OC pracodawcy za wypadki przy pracy” strony postanowiły rozszerzyć zakres ubezpieczenia o szkody na osobie wynikające z wypadków przy pracy w rozumieniu ustawy z 12.06.1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, wyrządzone pracownikom ubezpieczającego.

Na mocy klauzuli nr (...) „włączenie ryzyka wadliwego wykonania robót lub usług”, strony postanowiły rozszerzyć – z zachowaniem pozostałych, nie zmienionych tą klauzulą, postanowień umowy ubezpieczenia określonych we wniosku i w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej - zakres ubezpieczenia o szkody w mieniu lub na osobie powstałe po przekazaniu przedmiotu wykonanej pracy lub usługi w użytkowanie odbiorcy, wynikłe z nienależytego wykonania zobowiązania pracy lub usługi przez osoby objęte ubezpieczeniem, niezależnie od źródła obowiązku odszkodowawczego (czyny niedozwolone, niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania).

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej powód dostarczył w dniach 5 września 2002 r. i 17 września 2002 r. B. H., prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą PHU (...), dwa podesty wiszące typu(...) o długości 8 m każdy. Towary te zostały zakupione przez B. H. i odebrane przez jego pracownika – M. S..

Fakturę VAT, obejmującą cenę sprzedaży za przedmiotowe podesty powód wystawił B. H. w dniu (...). W grudniu 2002 r. B. H. zakupił od powoda 2 dodatkowe moduły po 3 m każdym, wydłużające nabyte wcześniej pomosty(...)

Powód wprowadził te pomosty na rynek po zatwierdzeniu dokumentacji dotyczącej tych pomostów przez Urząd Dozoru Technicznego, co nastąpiło w 1996 roku.

Kontrahent powoda - B. H., w ramach swojej działalności wykonywał roboty ociepleniowe budynków mieszkalnych w P. na os. (...). W dniu 17 marca 2003r. doszło do wypadku podczas wykonywania ww. prac. Wskutek awarii i uszkodzenia podestu pomostu wiszącego pracownicy B. H., przebywający na pomoście, spadli z wysokości 8 piętra. Na pracowników tych spadły następnie części podestu na skutek zerwania mocowań rusztowania, co doprowadziło do śmierci 2 osób i uszczerbku na zdrowiu 2 kolejnych.

W związku z tym zdarzeniem B. H. wniósł przeciwko powodowi pozew, w którym domagał się zapłaty odszkodowania. W sprawie tej, prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Poznaniu pod sygnaturą IX Gc 147/09 w dniu 15 lipca 2009r. został wydany wyrok zaoczny, od którego powód złożył sprzeciw, uiszczając opłatę od sprzeciwu w kwocie 12.513 zł. Powód złożył także zażalenie na postanowienie Sądu z dnia 7 sierpnia 2009r. oddalające wniosek o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności wyroku zaocznego, uiszczając z tego tytułu opłatę od zażalenia w kwocie 5.238 zł.

Prawomocnym wyrokiem z 23 grudnia 2014 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu, w sprawie I ACa 566/12, zmieniając wyrok Sąd Okręgowego w Poznaniu wydany w sprawie o sygn.. IX Gc 147/09, zasądził od powoda na rzecz B. H. kwotę 125.393,55 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 16 marca 2006 r. do dnia zapłaty, w pozostałej części prawomocnie oddalając powództwo. Zasądzona kwota obejmuje odszkodowanie w kwocie 66.700 zł z tytułu niższych dochodów na skutek konieczności wynajmowania tradycyjnych rusztowań oraz w kwocie 100.491,40 zł, która stanowiła równowartość dwóch pomostów wiszących typu (...). Należności te zostały pomniejszone przez Sąd Apelacyjny do kwoty 125.393,55 zł z uwagi na przyczynienie się B. H. do szkody. W sprawie tej w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej brał udział pozwany.

Powód, realizując nałożony na niego wyrokiem Sądu Apelacyjnego obowiązek, zapłacił B. H. w dniu (...)kwotę 150.000 zł, w dniu (...) kwotę 20.000 zł, w dniu (...) kwotę 50.199,67 zł. Łącznie powód zapłacił B. H. na poczet należności głównej i odsetek zasądzonych wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu kwotę 220.199,67 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym i po dokonaniu oceny dowodów Sąd Okręgowy ocenił, że powoda i pozwanego łączyła umowa ubezpieczenia. Sąd przyznał rację pozwanemu, że w niniejszej sprawie zastosowanie znajdują przepisy art. 819 §1 i 2 k.c., mimo że art. 819 § 2 k.c. tego przepisu został uchylony poprzez art. 1 pkt 17 Ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. 2007 nr 82 poz. 557). Zgodnie bowiem z przepisem intertemporalnym ustawy nowelizującej – tj. art. 5 - do stosunków z umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Przed dokonaną w 2007 roku zmianą przepis art. 819 § 1 k.c. stanowił - i nadal stanowi - że roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem trzech lat, natomiast § 2 tego artykułu w brzmieniu sprzed nowelizacji wskazywał moment rozpoczęcia biegu przedawnienia jako dzień, w którym nastąpiło zdarzenie objęte ubezpieczeniem. Wskazanie w uchylonym w art. 819 § 2 k.c. dnia, w którym nastąpiło zdarzenie objęte ubezpieczeniem, powoduje, że bieg przedawnienia rozpoczynał się jeszcze przed dniem wymagalności roszczenia. Inaczej jednak należy obecnie rozumieć pojęcie terminu, kiedy nastąpiło zdarzenie objęte ubezpieczeniem. W myśl bowiem podzielanego przez Sąd Okręgowy i przywoływanego przez powoda poglądu Sądu Najwyższego, termin przedawnienia należy liczyć od daty wydania prawomocnego wyroku odszkodowawczego na rzecz poszkodowanego. Wówczas dopiero jest bowiem przesądzana odpowiedzialność cywilna ubezpieczonego co do zasady i wysokości (wyrok SN z 15 października 2009 r., I CSK 59/09, LEX nr 584723). Skoro roszczenie powoda stało się wymagalne w dniu uprawomocnienia się wyroku ustalającego jego odpowiedzialność deliktową, to 3 – letni termin przedawnienia należy liczyć od 23 grudnia 2014 r. kiedy to zapadł wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu zasądzający od powoda na rzecz B. H. kwotę 125.393,55 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu. Powód wnosząc pozew w niniejszej sprawie w dniu 8 września 2015 roku uczynił to więc przed upływem terminu przedawnienia.

Sąd I instancji nie podzielił argumentacji pozwanego, że strony umowy ubezpieczenia wyłączyły z zakresu ochrony ubezpieczeniowej szkody w rzeczy wprowadzonej do obrotu. Niespornie do zdarzenia szkodowego doszło 17 marca 2003 r., zatem w trakcie trwania ochrony ubezpieczeniowej potwierdzonej przez ubezpieczyciela polisą nr (...) - ubezpieczenie OC z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej lub użytkowania mienia produkcja maszyn i urządzeń. Integralną część umowy stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej z Tytułu Prowadzenia Działalności Gospodarczej lub Użytkowania Mienia, o symbolach HI (...). Jak zaś wynika z przepisu art. 385 § 2 zd. I k.c. wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Przy czym, w ocenie Sądu, ujemne skutki opracowanych ogólnych warunków ubezpieczeń polegające na możliwości ich interpretacji powinny obciążać ubezpieczyciela jako profesjonalistę i autora tych warunków. Postanowienie § 8 ust. 2 pkt 1 OWU o symbolach HI (...) należy jednak odczytywać nie tyle łącznie z postanowieniem § 5 ww. OWU, co w kontekście §2 ust. 1 OWU. Pozwany pominął, że zgodził się w swoich ogólnych warunkach umownych na to, aby umowy ubezpieczenia mogły być zawierane na uzgodnionych warunkach przez strony, odbiegających od postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia. Jeśli zgodnie z § 2 ust. 2 OWU o symbolach HI (...) indywidualny zakres ubezpieczenia ustala się w oparciu o klauzule wyszczególnione w załączniku do ogólnych warunków ubezpieczenia, to należy przede wszystkim wziąć pod uwagę treść indywidualnej polisy nr (...) ubezpieczenia OC z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej lub użytkowania mienia produkcja maszyn i urządzeń. Strony tą polisą oraz zawartymi i opłaconymi dodatkowymi składkami przez powoda potwierdziły, że nie ma w ich stosunkach zastosowania wyłączenie z §8 ust. 2 ww. OWU. Zakres ubezpieczenia został rozszerzony o klauzulę nr (...) „włączenie ryzyka OC pracodawcy za wypadki przy pracy”, a także o klauzulę nr (...) „włączenie ryzyka wadliwego wykonania robót lub usług”. Wszak strony umowy ubezpieczeniowej postanowiły rozszerzyć – z zachowaniem pozostałych, nie zmienionych tą klauzulą, postanowień umowy ubezpieczenia określonych we wniosku i w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej - zakres ubezpieczenia o szkody w mieniu lub na osobie powstałe po przekazaniu przedmiotu wykonanej pracy lub usługi w użytkowanie odbiorcy, wynikłe z nienależytego wykonania zobowiązania pracy lub usługi przez osoby objęte ubezpieczeniem, niezależnie od źródła obowiązku odszkodowawczego (czyny niedozwolone, niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania). Rozszerzono również zakres ubezpieczenia o szkody na osobie wynikające z wypadków przy pracy. Jak zaś wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 23 grudnia 2014 r. w sprawie wytoczonej powodowi przez bezpośrednio poszkodowanego zdarzeniem z 17 marca 2003 r. - odpowiedzialność powoda ustalono na podstawie art. 415 k.c. Przepis ten stanowi prawną podstawę odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych. Zatem pozwany odpowiada, w myśl polisy nr (...), rozszerzonej klauzulami nr (...)i (...), za zdarzenie, które było czynem niedozwolonym oraz jednocześnie wypadkiem przy pracy. Jego odpowiedzialność jest bowiem niezależna od źródła obowiązku odszkodowawczego.

Ponadto, w przekonaniu Sądu, nawet gdyby przyjąć, że twierdzenia pozwanego co do obowiązywania wyłączenia z zakresu ubezpieczenia szkód w rzeczy wprowadzonej do obrotu Sąd zauważył, że z ustalonego stanu faktycznego sprawy wynika, że pomost (...) który uległ awarii (czego skutkiem było zdarzenie szkodowe) został wprowadzony do obrotu przez powoda jeszcze w 1996 roku. Poza tym z przedłożonych przez powoda dokumentów wysyłkowych i księgowych wynika, że powód dostarczył i sprzedał B. H. 2 pomosty V77 w drugiej połowie 2002 roku. Produkt był wydany wcześniej niż została zawarta umowa sprzedaży – wydano go we wrześniu 2002 r., natomiast powód wystawił faktury sprzedażowe w listopadzie i grudniu 2002 r. Z kolei przedmiotowe wyłączenie z OWU, na które powołuje się pozwany, zostało wprowadzone do umowy ubezpieczeniowej objętej polisą nr (...) ubezpieczenia OC z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej lub użytkowania mienia produkcja maszyn i urządzeń. Umowa ta została zawarta (...)r. na okres (...)a zatem już po wprowadzeniu do obrotu rzeczy objętych ubezpieczeniem mienia maszyn i urządzeń. Nie ma przy tym znaczenia, że OWU nr HI (...) weszły w życie z dniem (...) r., albowiem stosuje się je do umów zawartych po tym dniu. W poprzednich OWU pozwanego trudno zaś doszukiwać się tego typu wyłączenia.

Podniesiony przez pozwanego zarzut nie objęcia ochroną ubezpieczeniową zdarzenia, w następstwie którego powstała szkoda naprawiona przez powoda, okazał się więc chybiony.

Przyjmując co do zasady odpowiedzialność pozwanego za powstałą w majątku powoda szkodę Sąd ocenił, że roszczenie dochodzone pozwem jest uzasadnione jedynie w części.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że pozwany nie ma obowiązku zwrotu powodowi kwot wydatkowanych przez niego na uiszczenie opłat sądowych z tytułu sprzeciwu od wyroku zaocznego oraz zażalenia na postanowienie oddalające wniosek o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności tegoż wyroku, które to orzeczenia zapadły w sprawie wytoczonej powodowi przez B. H..

Nie sposób zgodzić się z powodem, że wobec odmowy wypłaty odszkodowania bezpośrednio po zdarzeniu przez pozwanego, powód został zmuszony ponieść ww. koszty sądowe. Obowiązek ich uiszczenia wynikał bowiem jedynie z zaniechania powoda, który w sprawie wytoczonej mu przez B. H. nie wniósł odpowiedzi na pozew i przez swoje bierne zachowanie doprowadził do wydania wyroku zaocznego.

Zgodnie z postanowieniami łączącej strony umowy ubezpieczenia pozwany zobowiązany był wprawdzie do zwrotu poniesionych przez powoda kosztów procesu wytoczonego mu przez kontrahenta w związku z nienależytym wykonaniem zobowiązania, lecz oczywistym winno być, że ochroną ubezpieczeniową objęte są jedynie koszty celowe i konieczne dla obrony praw ubezpieczonego. Nie można za konieczne i celowe uznać podjęcie obrony przez pozwanego (powoda w tym postępowaniu), który nie złożył w ustawowym terminie odpowiedzi na pozew i naraził się tym samym na wydanie wyroku zaocznego. (...) Sp. z o.o. , jak wynika z analizy akt tut. Sądu o sygn. IX GC 147/09, jest profesjonalnym uczestnikiem obrotu gospodarczego, reprezentowanym przez zawodowego pełnomocnika. Gdyby powód, w przepisanym terminie podjął się obrony swoich praw w sprawie z powództwa B. H., Sąd nie wydałby wyroku zaocznego, a co za tym idzie powód nie poniósł by dodatkowych kosztów z tytułu opłat sądowych od sprzeciwu od tego orzeczenia, a następnie zażalenia na postanowienie oddalającego wniosek o wstrzymanie nadanego mu rygoru wykonalności.

W ocenie Sądu Okręgowego, pozwany nie odpowiada wobec strony powodowej za zapłatę odsetek zasądzonych wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 23 grudnia 2014 r. od powoda na rzecz B. H.. Pozwany odpowiada jedynie za cudzy dług w granicach ustalonych umową ubezpieczeniową. W treści polisy oraz przedłożonych OWU HI (...) brak jest jakichkolwiek postanowień rozszerzających ochronę ubezpieczeniową także na odsetki od odszkodowania zasądzone wyrokiem od ubezpieczonego na rzecz jego kontrahenta.

Zgodnie z postanowieniami ww. OWU pozwany obowiązany był do wypłaty odszkodowania w terminie 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia od wypadku.

Jeżeli w tym terminie wyjaśnienie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie podlegało wypłacie w terminie 14 dni od wyjaśnienia tych okoliczności.

Jak podano wyżej, że zasadę i wysokość odpowiedzialność pozwanego przesądzono dopiero (...) Od tego dnia roszczenie powoda było zatem wymagalne i można przyjąć, że od tego dnia zaczął biec umowny termin z § 29 ust. 2 OWU. Dopiero wówczas wyjaśniono sądownie okoliczności konieczne do ustalenia odpowiedzialności pozwanego oraz wysokość szkody. Skoro odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od wyjaśnienia tych okoliczności, to żądanie zapłaty odsetek ustawowych za okres wcześniejszy należało uznać za bezpodstawne. Na marginesie Sąd zauważył, że postanowienia OWU są powtórzeniem obecnie obowiązujacych postanowień ustawowych – art. 817 § 1 i 2 k.c.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 §1 i 2 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c. zasądzając je od dnia następnego po upływie 14-dniowego terminu od 23 grudnia 2014 r.

O kosztach Sąd orzekł w oparciu o treść art. 100 k.p.c.

Z powyższym wyrokiem nie zgodził się pozwany, który za pośrednictwem swojego pełnomocnika wywiódł apelację, zaskarżając wyrok w punkcie 1 co do kwoty 80.371,02 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia (...) do dnia zapłaty oraz w punkcie 3 rozstrzygającym o kosztach procesu w całości i zarzucając orzeczeniu:

1) naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c.

- poprzez sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym. W szczególności ustalenie, że zachodzi odpowiedzialność gwarancyjna ubezpieczyciela za szkodę w pomostach wiszących w sytuacji gdy zakres umowy ubezpieczenia nie obejmuje szkód w rzeczy wprowadzonej do obrotu, przedmiocie pracy albo usługi wykonanej przez osoby objęte ubezpieczeniem [§ 8 ust. 2 pkt 1 OWU (...) (i § 9 ust. 2 pkt 1 OWU (...))],

- poprzez przyjęcie, że włączenie do umowy ubezpieczenia klauzuli (...) (wskazującej na odpowiedzialność za szkody powstałe po przekazaniu przedmiotu wykonanej pracy lub usługi w użytkowanie odbiorcy wynikłe z wadliwego wykonania) skutkuje rozszerzeniem odpowiedzialności pozwanego zakładu ubezpieczeń o zdarzenia opisane w wyłączeniach bezwzględnie obowiązujących i wynikających z treści § 8 ust. 2 pkt 1 OWU (...) (i § 9 ust. 2 pkt 1 OWU (...)) (szkody w rzeczy wprowadzonej do obrotu, przedmiocie pracy albo usługi wykonanej przez osoby objęte ubezpieczeniem),

- poprzez pominięcie, że rozszerzenie zakresu umowy ubezpieczenia opisane w klauzuli (...) może dotyczyć jedynie wyłączenia względnie obowiązującego opisanego w § 9 pkt 8 OWU (...) (i § 10 pkt 8 OWU (...)), a nie obejmuje swym zakresem innych wyłączeń, w tym bezwzględnie obowiązujących,

- poprzez ustalenie, że ubezpieczyciel odpowiada za wszelkie szkody jeśli podmiotem ubezpieczonym w zakresie odpowiedzialności cywilnej jest przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą, a tym samym, że odpowiedzialność pozwanego zakładu ubezpieczeń jest odpowiedzialnością nieograniczoną,

- poprzez pominięcie, że za wprowadzenie rzeczy do obrotu uważa się chwilę w której jej posiadanie trwałe lub na określony czas zostało przeniesione na osobę trzecią (§ 4 pkt 6 OWU (...) oraz OWU (...)), a tym samym nieuwzględnienie, że pomosty wiszące zostały wprowadzone do obrotu w listopadzie 2002r.,

- poprzez pominięcie, że dla klauzuli (...) strony zastrzegły franszyzę redukcyjną dla szkód w mieniu w wysokości 10 % odszkodowania nie mniej niż 500,00zł, która stosownie do § 29 ust. 3 OWU (...) (§ 30 ust. 3 OWU (...)) winna skutkować umniejszeniem odszkodowania z tytułu utraconego dochodu (kwota 50 024,7 zł) o kwotę 5002,47zł,

a z ostrożności procesowej poprzez pominięcie, że nawet gdyby uznać, że zachodzi odpowiedzialność pozwanego zakładu ubezpieczeń również co do szkody w pomostach to kwota odszkodowania 75 368,55 zł winna ulec obniżeniu o 10 % tj. o 7 536,85zł z uwagi na zastrzeżoną wartość franszyzy redukcyjnej,

2) naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 805 k.c. w zw. z art. 65 k.c.

- poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że na gruncie § 8 ust. 2 pkt 1 OWU (...) (oraz § 9 ust 2 pkt 1 OWU (...)) oraz klauzuli (...) występuje odpowiedzialność gwarancyjna pozwanego zakładu ubezpieczeń, gdy tymczasem prawidłowa interpretacja zapisów OWU winna doprowadzić do przyjęcia, że szkoda polegająca na uszkodzeniu pomostu wiszącego na skutek jego wadliwego zaprojektowania i wytworzenia nie jest objęta ochroną ubezpieczeniową, gdyż wystąpiła w rzeczy wprowadzonej do obrotu, przedmiocie pracy albo usługi wykonanej przez osoby objęte ubezpieczeniem,

- poprzez przyjęcie, że na skutek włączenia do umowy ubezpieczenia klauzuli (...), wskazującej na odpowiedzialność za szkody powstałe po przekazaniu przedmiotu wykonanej pracy lub usługi w użytkowanie odbiorcy wynikłe z wadliwego wykonania doszło zarazem do rozszerzenia odpowiedzialności pozwanego zakładu ubezpieczeń o zdarzenia opisane w wyłączeniach bezwzględnie obowiązujących i wynikających z treści § 8 ust 2 pkt 1 OWU (...) (i § 9 ust 2 pkt 1 OWU (...)) (szkody w rzeczy wprowadzonej do obrotu, przedmiocie pracy albo usługi wykonanej przez osoby objęte ubezpieczeniem),

- poprzez pominięcie przez Sąd I instancji, że rozszerzenie zakresu umowy ubezpieczenia opisane w klauzuli (...) może dotyczyć jedynie wyłączenia względnie obowiązującego opisanego w § 9 pkt 8 OWU (...) (i § 10 pkt 8 OWU (...)), a nie obejmuje swym zakresem innych wyłączeń, w tym bezwzględnie obowiązujących,

- poprzez pominięcie, że dla klauzuli (...) strony zastrzegły franszyzę redukcyjną dla szkód w mieniu w wysokości 10 % odszkodowania nie mniej niż 500,00zl, która stosownie do § 29 ust. 3 OWU (...) (§ 30 ust. 3 OWU (...)) winna skutkować umniejszeniem odszkodowania z tytułu utraconego dochodu (kwota 50 024,7 zł) o kwotę 5002,47zł,

a z ostrożności procesowej poprzez pominięcie, że nawet gdyby uznać, że zachodzi odpowiedzialność pozwanego zakładu ubezpieczeń również co do szkody w pomostach to kwota odszkodowania 75 368,55 zł winna ulec obniżeniu o 10 % tj. o 7 536,85zł z uwagi na zastrzeżoną wartość franszyzy redukcyjnej,

3) naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 353 1 § 1 k.c. poprzez pominięcie, że strony umowy ubezpieczenia mają prawo do ułożenia stosunku zobowiązaniowego według swego uznania, o ile jego treść lub cel nie sprzeciwia się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Tym samym nieprawidłowe jest ustalenie przez Sąd I instancji, że odpowiedzialność pozwanego zakładu ubezpieczeń jest odpowiedzialnością absolutną i nieograniczoną. Powyższe winno doprowadzić do przyjęcia, iż pozwany miał prawo tak ustalić przedmiot świadczonej ochrony ubezpieczeniowej, żeby wyłączyć odpowiedzialność gwarancyjną za szkody w rzeczy wprowadzonej do obrotu, przedmiocie pracy albo usługi wykonanej przez osoby objęte ubezpieczeniem.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części, tj. w punkcie 1 w części poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 45 022,23zł zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7.01.2015 r. do dnia zapłaty i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie oraz w punkcie 3 w całości poprzez stosunkowe rozdzielenie kosztów postępowania przed Sądem I instancji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w postępowaniu przed Sądem I instancji, a nadto o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w postępowaniu przed Sądem II instancji. Ewentualnie pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części, tj. w punkcie 1 w części tj. co do kwoty 80 371,02 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7.01.2015 r. do dnia zapłaty oraz w punkcie 3 w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Poznaniu, przy pozostawieniu temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem II instancji.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powód wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie w części, natomiast apelacja powoda okazała się w całości bezzasadna, mimo że częściowo jej argumentacja została przez Sąd Apelacyjny uwzględniona.

Strony łączyła umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Przedmiotem ubezpieczenia była odpowiedzialność cywilna powoda za szkody na osobie lub w mieniu wyrządzone poszkodowanym w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz wprowadzeniem produktu do obrotu (odpowiedzialność cywilna za produkt). Prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 23.12.2014 r. powód został obciążony obowiązkiem zapłaty na rzecz poszkodowanego kwoty 238.040,67 zł stanowiącej równowartość dwóch zniszczonych pomostów budowlanych, sprzedanych uprzednio przez powoda poszkodowanemu oraz utraconych przez poszkodowanego korzyści związanych z brakiem możliwości korzystania z tychże pomostów (zasądzona kwota uwzględnia obniżenie odszkodowania o stopień przyczynie asie poszkodowanego). Podstawę obciążenia powoda tymi kwotami stanowił przepis art. 415 kc. Powód dochodził w niniejszym procesie od pozwanego odszkodowania za niewykonanie jego obowiązku wynikającego z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej – pozwany odmówił pokrycia szkody, którą powód miał obowiązek wyrównać poszkodowanemu.

Powód poniósł wobec poszkodowanego odpowiedzialność cywilną za zaprojektowanie, wyprodukowanie i wprowadzenie do obrotu (sprzedaż poszkodowanemu) produktu, który nie spełniał wymogów bezpieczeństwa, w wyniku czego doszło do zniszczenia sprzedanego poszkodowanemu produktu i powstania szkody wyrażającej się w wartości sprzedanego produktu oraz w utraconych korzyściach. Istotą czynu niedozwolonego powoda nie było samo zaprojektowanie i wytworzenie produktu, lecz wprowadzenie takiego produktu do obrotu przez jego sprzedaż – produkt niewprowadzony do obrotu nie stanowiłby zagrożenia dla bezpieczeństwa użytkowników i nie stałby się źródłem szkody. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w uzasadnieniu wyroku z dnia (...). wprowadzenie do obrotu produktu niebezpiecznego wyczerpuje znamiona zarówno odpowiedzialności ogólnej na podstawie art. 415 kc., jak i odpowiedzialności szczególnej na podstawie art. 449 ¹ kc. i nast. Przedmiotem ubezpieczenia była zarówno ogólna odpowiedzialność cywilna w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, jak i szczególna odpowiedzialność za wprowadzenie produktu do obrotu.

Podstawę prawną odpowiedzialności pozwanego wobec powoda stanowił przepis art. 471 kc. Pozwany zobowiązał się wobec powoda do wyrównania szkód wyrządzonych przez powoda osobom trzecim w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym w związku z wprowadzeniem do obrotu produktu. Pozwany nie wykonał swojego zobowiązania (odmówił wyrównania szkody poszkodowanego, którą powód został obciążony), kwestionując umowny zakres swojej odpowiedzialności.

Dla ustalenia treści łączącej strony umowy ubezpieczenia istotne są Ogólne Warunki Ubezpieczenia (OWU) nr (...) obowiązujące w dacie zawarcia umowy obejmującej datę wystąpienia szkody, czyli datę uszkodzenia pomostu (§ 5 ust. 2 OWU stanowi, że ubezpieczenie obejmuje odpowiedzialność za szkody powstałe w czasie trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela). Zastosowanie znajdą zatem OWU obowiązujące w dacie powstania szkody – niezależnie od tego, kiedy miało miejsce wprowadzenie rzeczy do obrotu (wg OWU wprowadzenie rzeczy do obrotu to trwałe lub na określony czas przeniesienie posiadania rzeczy na odbiorcę – czyli w wypadku sprzedaży nie samo wydanie, które nastąpiło przed sprzedażą, lecz łącznie wydanie i następnie sprzedaż, bo sprzedaż sankcjonuje przeniesienie posiadania jako ostateczne). Niezależnie od tego należy zauważyć, że tekst OWU nr (...) jest istotnym dla sprawy zakresie tożsamy z OWU nr (...) – inna jest jedynie numeracja poszczególnych postanowień.

Należy przy tym rozróżnić szkodę wyrządzoną na osobie lub w mieniu przez rzecz wprowadzoną do obrotu od szkody w samej rzeczy wprowadzonej do obrotu , tj. uszkodzenie, zniszczenie tej rzeczy. W OWU odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez rzecz jest wyłączona tylko w przypadku rzeczy nieatestowanych (§ 8 ust. 2 pkt 4 OWU), a zakres wyłączenia odpowiedzialności za szkodę w samej rzeczy jest przedmiotem niniejszego sporu.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy są następujące postanowienia OWU nr (...):

§ 5 ust. 1Przedmiotem ubezpieczenia jest odpowiedzialność cywilna osób objętych ubezpieczeniem za szkody na osobie lub w mieniu wyrządzone poszkodowanym w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej wskazanej w umowie ubezpieczenia, użytkowaniem mienia oraz wprowadzeniem produktu do obrotu (odpowiedzialność cywilna za produkt), w zakresie ryzyk określonych w umowie ubezpieczenia.

§ 5 ust. 2 Ubezpieczenie obejmuje odpowiedzialność za szkody powstałe w czasie trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela.

§ 8 ust. 1Zakres ubezpieczenia nie obejmuje odpowiedzialności cywilnej za szkody:

§ 8 ust. 2Z zakresu ubezpieczenia wyłączone są również szkody:

⚫

pkt 1) w produkcie wprowadzonym do obrotu, w przedmiocie wykonanej pracy albo usługi ,

⚫

pkt 2) pokrywane na podstawie gwarancji lub rękojmi za wady,

⚫

pkt 3) których przyczyną była jawna wada rzeczy lub wykonanej pracy albo usługi, w związku z którą została obniżona jej cena,

⚫

pkt 4) wyrządzone przez rzecz nieposiadającą ważnego atestu, certyfikatu, aprobaty technicznej, dopuszczającego ją do obrotu,

§ 9 O ile zakres ochrony nie został rozszerzony poprzez włączenie do umowy ubezpieczenia indywidualnych klauzul, ubezpieczenie nie obejmuje również:

(wyłączenie względne)

⚫

pkt 4) szkód na osobie wyrządzonym pracownikom

⚫

pkt 5) szkód wyrządzonych przez rzecz wprowadzoną do obrotu przed datą początku odpowiedzialności ubezpieczyciela

⚫

pkt 8) szkód powstałych po wykonaniu pracy lub usługi wynikłych z ich wadliwego wykonania

Kluzula (...) – rozszerzenie odpowiedzialności o szkody na osobie z tytułu wypadku przy pracy

Klauzula (...) – rozszerzenie odpowiedzialności o szkody na osobie lub mieniu powstałe po przekazaniu wykonanej pracy lub usługi w użytkowanie odbiorcy wynikłe z nienależytego wykonania zobowiązania pracy lub usługi – niezależnie od źródła odpowiedzialności (czyn niedozwolony, niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania)

Zważywszy na istotę czynu niedozwolonego powoda, nie mogło budzić wątpliwości, że odpowiedzialność cywilna powoda także na podstawie art. 415 kc. jest objęta wyłączeniem z § 8 ust. 2 pkt 1) OWU – z zakresu ubezpieczenia wyłączono szkody w samym produkcie wprowadzonym do obrotu, w przedmiocie wykonanej pracy albo usługi. Redakcja i porównanie brzmienia postanowień §§ 8 i 9 OWU pozwala stwierdzić, że wyłączenia odpowiedzialności w § 8 mają charakter bezwzględny – nie podlegający modyfikacji treścią polisy. Sposób sformułowania tych postanowień jest przy tym jasny, precyzyjny i nie budzi wątpliwości interpretacyjnych. Rozszerzenie odpowiedzialności ubezpieczyciela o klauzule nr (...) w sposób wyraźny nawiązuje do wyłączeń względnych z § 9, które mogą być modyfikowane treścią polisy przez przyjęcie odpowiednich klauzul rozszerzających odpowiedzialność ubezpieczyciela. Klauzula (...) wyraźnie nawiązuje do względnego wyłączenia z § 9 pkt 4) OWU, a klauzula (...) stanowi rozszerzenie odpowiedzialności co do zasady wyłączonej na podstawie §9 pkt 8) OWU. Żadna z klauzul nie stanowi modyfikacji wyłączenia bezwzględnego z § 8 ust. 2 pkt 1) OWU. W szczególności należy podkreślić, że klauzula (...)odnosi się do rozszerzenia odpowiedzialności za szkody w mieniu lub na osobie wynikłe na skutek wykonania pracy lub usługi, powstałe po wykonaniu pracy lub usługi. Dotyczy zatem odpowiedzialności cywilnej za wykonanie pracy lub usługi, a nie za wprowadzenie rzeczy do obrotu – nie dotyczy zatem w ogóle szkody wynikłej na skutek wprowadzenia rzeczy do obrotu, a nadto nawet w przypadku szkód wyrządzonych przez wykonanie pracy lub usługi, rozszerzenie odpowiedzialności ubezpieczyciela nie obejmuje w dalszym ciągu szkody w samej wartości pracy lub usługi.

W tym miejscu wymaga podkreślenia rozróżnienie na szkody wyrządzone przez rzecz, pracę lub usługę – te są pokrywane co do zasady przez ubezpieczyciela, od szkody w samej rzecz, pracy lub usłudze, wyrażonej ich wartością – te nie są w żadnym zakresie pokrywane przez ubezpieczyciela. Wspomniane klauzule nie modyfikują zatem w żadnym zakresie wyłączenia bezwzględnego z § 8 ust. 2 pkt 1) OWU.

Z tego względu pozwany nie był zobowiązany do wyrównania za powoda wyrządzonej przez niego poszkodowanemu szkody w samym produkcie sprzedanym poszkodowanemu.

Natomiast zasądzona od powoda na rzecz poszkodowanego kwota z tytułu utraconych korzyści w wysokości 50.025 zł podlegała uwzględnieniu, ponieważ jest to szkoda wyrządzona przez rzecz wprowadzoną do obrotu, a nie w rzeczy wprowadzonej do obrotu – w tym zakresie pozwany w apelacji co do zasady nie kwestionował zaskarżonego rozstrzygnięcia. Wymaga jednak podkreślenia, że błędnie pozwany domagał się obniżenia tej kwoty o 10% franszyzy redukcyjnej. Franszyza ta wynikała ze wspomnianej klauzuli nr (...) a klauzula ta nie znajduje zastosowania do tej szkody, ponieważ dotyczy szkód wyrządzonych przez wykonanie pracy lub usługi, nie zaś przez wprowadzenie rzeczy do obrotu, z czym mamy do czynienia w niniejszym wypadku.

W zakres odszkodowania podlegającemu wyrównaniu przez ubezpieczyciela wchodziły również odsetki za opóźnienie, które stanowiły składnik kwoty zasądzonej od powoda na rzecz poszkodowanego. Obecnie odsetki za opóźnienie pełnią funkcję odszkodowawczą. Obciążenie powoda tymi odsetkami było wynikiem podjęcia przez niego uzasadnionej obrony procesowej, do której zresztą pozwany się przyłączył i wspierał powoda w kwestionowaniu jego odpowiedzialności cywilnej. Zagadnienie odpowiedzialności powoda za szkodę było skomplikowane i zostało rozstrzygnięte dopiero w postępowaniu apelacyjnym. Powód miał zatem prawo zwlekać ze spełnieniem świadczenia, oczekując na prawomocne rozstrzygnięcie. Zarazem OWU nie zawierają żadnych ograniczeń odpowiedzialności ubezpieczyciela w tym zakresie – jego odpowiedzialność obejmuje obowiązek wyrównania wszelkich szkód wyrządzonych przez ubezpieczonego w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej i wprowadzeniem produktu do obrotu, za wyjątkiem szkód wyłączonych wyraźnie w treści OWU. Należy podkreślić, że przedmiotowe odsetki nie stanowiły odsetek za opóźnienie się przez ubezpieczyciela w spełnieniu świadczenia z tytułu umowy ubezpieczenia, lecz stanowiły odszkodowanie za opóźnienie się ubezpieczonego w spełnieniu jego świadczenia z czynu niedozwolonego.

Pozwany nie ponosił odpowiedzialności za szkodę powoda polegającą na konieczności poniesienia kosztów sądowych w postaci opłaty sądowej od sprzeciwu od wyroku zaocznego i opłaty sądowej o od zażalenia na odmowę zawieszenia rygoru natychmiastowej wykonalności nadanego wyrokowi zaocznemu. Obowiązek pozwanego ogranicza się do pokrycia niezbędnych kosztów obrony sądowej (§ 26 ust. 2 pkt 2) OWU). Koszty te nie tyle nie były niezbędne, co nie pozostawały w normalnym związku przyczynowym z odpowiedzialnością powoda za szkodę wobec poszkodowanego i z podjęciem obrony w procesie. Wyrównaniu przez ubezpieczyciela podlega wyłącznie szkoda pozostająca w adekwatnym związku przyczynowym z odpowiedzialnością cywilną ubezpieczonego. Dopiero zatem po ustaleniu, czy dane koszty pozostają w takim związku z odpowiedzialnością cywilną ubezpieczonego, rozważeniu podlega ich niezbędność. Przedmiotowe koszty powstały w wyniku uchybienia przez powoda obowiązkowi procesowemu złożenia w określonym terminie odpowiedzi na pozew (ówczesny art. 479 ¹⁸ § 2 kpc. w zw. z art. 479 ¹⁴ § 1 kpc.).

W tej sytuacji zasądzone przez Sąd Okręgowy odszkodowanie należało obniżyć do kwoty 105.066,89 zł, obejmującej równowartość utraconych korzyści, którymi powód został obciążony, w kwocie 50.025 zł oraz odsetek za opóźnienie w zapłacie tejże kwoty naliczonych do dnia następnego po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu. Okres naliczania odsetek, którymi pozwany winien zostać obciążony został ograniczony w stosunku do wskazanego przez powoda, ponieważ powód po uprawomocnieniu się wyroku winien niezwłocznie spełnić świadczenie, nie oczekując na spełnienie świadczenia przez ubezpieczyciela. Odsetki te za okres od 16.03.2006 r. do 24.12.2014 r. wyniosły 55.041,89 zł.

Obniżenie zasądzonej kwoty skutkowało ingerencją w rozstrzygnięcie o kosztach procesu w I instancji przez obciążenie nimi powoda w 56%, pozwanego w 44% (art. 100 kpc.). Na koszty powoda złożyły się opłata odm pozwu 3.968 zł, wynagrodzenie pełnomocnika 7.200 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł. Na koszty pozwanego złożyły się wynagrodzenie pełnomocnika 7.200 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł. Podstawę ustalenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika powoda stanowiły przepis § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 wrześnian 2002 r. regulującego opłaty za czynności adwokackie, a pełnomocnika pozwanego przepis § 6 pkt 7 tożsamego rozporządzenia regulującego opłaty za czynności radców prawnych. W konsekwencji pozwany zobowiązany jest zwrócić powodowi kwotę 879,88 zł.

W tym stanie rzeczy zaskarżony wyrok podlegał zmianie na podstawie art. 386 § 1 kpc. w punktach 1. i 3. Apelacja pozwanego podlegała oddaleniu w pozostałym zakresie, a apelacja powoda w całości na podstawie art. 385 kpc.

Koszty wywołane apelacją pozwanego obciążały każdą ze stron proporcjonalnie do wyniku sprawy na tym etapie (art. 100 kpc.) – pozwany wygrał w 25%, powód w 75%. Na koszty powoda złożyło się wynagrodzenie jego pełnomocnika w kwocie 5.400 zł, a na koszty pozwanego opłata od apelacji w kwocie 4.019 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5.400 zł. Wysokość wynagrodzenia pełnomocników stron ustalono na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. regulujących opłaty za czynności adwokackie i za czynności radców prawnych – w brzmieniu obowiązującym do dnia 26 października 2016 r. W konsekwencji pozwany zobowiązany jest zwrócić powodowi kwotę 1.695,25 zł.

Koszty wywołane apelacją powoda obciążały go w całości (art. 98 § 1 kpc.). Pozwany poniósł koszty w postaci wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 5.400 zł ustalonego na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. regulującego opłaty za czynności radców prawnych.

Będące przedmiotem zarzutu apelacyjnego powoda nieuwzględnienie przez Sąd Okręgowy zmiany regulacji w zakresie odsetek ustawowych od dnia 1 stycznia 2016 r. było w istocie oczywistą omyłką, ponieważ intencją Sądu Okręgowego było zasądzenie na rzecz powoda odsetek ustawowych za opóźnienie – Sąd ten nieprecyzyjnie sformułował jedynie to rozstrzygnięcie, nie uwzględniając ustawowego rozróżnienia na odsetki za opóźnienie ustawowe i kapitałowe. Omyłka ta podlegała sprostowaniu przez Sąd Apelacyjny na podstawie art.. 350 § 1 i 3 kpc.

Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga Andrzej Daczyński Ryszard Małecki