Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I ACa 1064/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca: Sędzia Małgorzata Gulczyńska

Sędziowie: Jacek Nowicki

Piotr Marciniak (del.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2019 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa B. K. i K. K.

przeciwko (...) SA w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku częściowego Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 24 kwietnia 2018 r. sygn. akt I C 2/16

I zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zasądzoną kwotę obniża do 21.336,96 zł (dwadzieścia jeden tysięcy trzysta trzydzieści sześć złotych 96/100), a powództwo o zapłatę 42.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 2 grudnia 2014 r. oddala;

II oddala apelację powodów;

III orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego pozostawia Sądowi Okręgowemu w orzeczeniu kończącym sprawę.

Jacek Nowicki Małgorzata Gulczyńska Piotr Marciniak

I ACa 1064/18

UZASADNIENIE

Powodowie B. K. i K. K. żądali zasądzenia od (...) S.A. w W. solidarnie na ich rzecz kwoty 264.511,42 zł z ustawowymi odsetkami od 2 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty. Roszczenie było związane z wykonaniem łączącej strony umowy ubezpieczenia domu jednorodzinnego, między innymi od pożaru, który nastąpił.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem częściowym z 24 kwietnia 2018 r. Sąd Okręgowy zasądził solidarnie od pozwanego na rzecz powodów 63.836,96 zł z ustawowymi odsetkami od 2 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty; w pozostałym zakresie żądanie zapłaty odszkodowania za pożar nieruchomości powodów oddalił.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powodowie (...) r. zawarli z (...) S.A. w W. umowę ubezpieczenia (...) polisa nr (...), której przedmiotem był należący do nich dom jednorodzinny położony w miejscowości P., przy ul. (...), od wszystkich ryzyk, tj. zdarzeń losowych, przepięć, dewastacji, akcji ratowniczej oraz pozostałych zdarzeń wynikających z OWU na kwotę 650.000 zł oraz ruchomości domowe na kwotę 90.000 zł. W polisie wskazano, że budynek został wybudowany w 2007 r. i ma niepalną konstrukcję.

Zgodnie z postanowieniami OWU, odszkodowanie ustala się w kwocie odpowiadającej wysokości poniesionej szkody, nie wyższej jednak niż suma ubezpieczenia wskazana w umowie, z uwzględnieniem limitów odpowiedzialności, o których mowa w § 5 ust. 2-4 oraz § 83 ust. 3, jak dla wartości nowej, jeżeli na pierwszy dzień okresu ubezpieczenia wskazanego w umowie wiek budynku będącego domem jednorodzinnym o niepalnej konstrukcji, nie przekracza 45 lat (§ 15 ust. 1 pkt 2 lit. a tiret pierwszy).

Wartość nowa to wartość odpowiadająca kosztom przywrócenia mienia do stanu nowego, lecz nie ulepszonego, tj. wartość odpowiadająca kosztom naprawy lub odbudowy określona zgodnie z zasadami kalkulacji i ustalania cen robót budowlanych, elektrycznych i instalacyjnych stosowanych w budownictwie, z uwzględnieniem dotychczasowej konstrukcji, wymiarów i standardu wykończenia, przy zastosowaniu takich samych lub najbardziej zbliżonych materiałów (§ 1 pkt 120 lit. a). Z kolei szkoda całkowita to naruszenie bądź zniszczenie elementów konstrukcyjnych budynku, w którym znajduje się ubezpieczone mieszkanie w stopniu uniemożliwiającym dalsze jego zamieszkiwanie bez zagrożenia dla życia lub zdrowia lokatorów i nie dające się naprawić albo powodujące unicestwienie mieszkania.

W dniu 31 października 2014 r. doszło do wybuchu pożaru poddasza domu. W czasie akcji ratowniczej doszło także do zalania pomieszczeń na parterze. Nie ustalono przypuszczalnych przyczyn pożaru.

Po pożarze powodowie zdjęli spalone elementy więźby dachowej i położyli plandeki. Zatrudniony pracownik doglądał stanu zabezpieczeń budynku. Plandeki poderwane przez wiatr były natychmiast zabezpieczane. Po upływie 6 miesięcy powodowie zrezygnowali z dalszego doglądania plandek. Jednocześnie zlecili K. W. wykonanie kosztorysu inwestorskiego, a J. S. sporządzenie opinii technicznej budynku.

W dniu 4 listopada 2014 r. likwidatorzy pozwanego W. F. i I. K., dokonali oględzin miejsca pożaru. Zarówno oni, jak i powołany przez nich biegły z dziedziny budownictwa, wskazali, że budynek nadaje się do odbudowy.

W związku z pożarem Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Z. nałożył na powodów obowiązek przedstawienia ekspertyzy co do stanu technicznego budynku. Sporządził ją J. S., stwierdzając, że elementy budynku nie nadają się do odbudowy, a eksploatacja budynku nie jest możliwa ze względu na występujące niebezpieczeństwo wystąpienia katastrofy budowlanej. Konstrukcja dachowa i strop nad parterem kwalifikują się całkowicie do wymiany. Ponadto należy odkryć konstrukcję ścian zewnętrznych i wewnętrznych.

Na tej podstawie i po oględzinach Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Z. 27 lutego 2015 r. nakazał rozbiórkę budynku, która miała nastąpić do 31 października 2015 r.

Powodowie zgłosili pozwanemu szkodę 31 października 2014 r. Przedłożyli sporządzony przez K. W. kosztorys, z którego wynikało, że całkowity koszt robót odtworzeniowych po pożarze i akcji ratowniczej w zakresie branży budowlanej, wraz z pracami rozbiórkowymi wyniesie kwotę 627.857,74 zł, bez VAT. Wartość prac w zakresie branży elektrycznej oszacowano na 34.247,78 zł netto, a w branży sanitarnej na 60.789,42 zł netto. Strona powodowa poniosła ponadto koszty związane ze sporządzeniem kosztorysu inwestorskiego w wysokości 1.500 zł oraz koszty wykonania opinii technicznej w wysokości 1.845 zł.

W toku postępowania likwidacyjnego pozwany decyzją z 28 listopada 2014 r. przyznał bezsporną kwotę odszkodowania w wysokości 100.000 zł. Decyzją z 28 grudnia 2014 r. podwyższył odszkodowanie do 252.243,64 zł. W decyzji z 3 lutego 2015 r., ustalił wysokość odszkodowania na łączną kwotę 255.372,18 zł, decyzją z 2 marca 2015 r. na 284.972,60 zł, a ostatecznie, decyzją z 29 maja 2015 r., pozwany ustalił wysokość odszkodowania na kwotę 411.155,94 zł. Uznał m.in., że nie stwierdzono, aby sauna uległa uszkodzeniu.

W wyniku pożaru zniszczeniu uległ całkowicie dach budynku ze wszystkimi elementami składowymi. Kominy zostały zniszczone od poziomu poddasza. Całkowicie została zniszczona ścianka kolankowa poddasza wraz z izolacją termiczną z wełny mineralnej, a także okładziny wewnętrzne i ocieplenie ze styropianu w części poddasza, ścianki attykowe z okienkami, strop nad parterem, w tym podłoga na stropie, izolacje termiczne i paroizolacje, sufit z płyt g-k, schody strychowe. Całkowitemu zniszczeniu uległy instalacja elektryczna poddasza, pomieszczenie wc wraz z wyposażeniem oraz pionowa część instalacji kanalizacyjnej.

Wystąpiły również zniszczenia spowodowane działaniami wody podczas akcji gaśniczej, w wyniku której zniszczeniu uległa podłoga drewniana w całym budynku oraz z płytek ceramicznych w kotłowni, stolarka drewniana wewnętrzna, wewnętrzna okładzina ścian, izolacja termiczna ścian wewnętrznych i zewnętrznych.

W kotłowni wystąpiło niewielkie zadymienie, zalanie stropu i ścian. Brak dowodów zniszczenia sauny i jej wyposażenia. Nie ma oceny stwierdzającej uszkodzenie płaszcza wodnego kominka. Brak widocznych, spowodowanych pożarem uszkodzeń stolarki okiennej i rolet zewnętrznych. Poza pomieszczeniem wc, a także elementami przy szachcie kanalizacyjnym w saunie (miska wc, bidet) armatura sanitarna, w tym całe pomieszczenie łazienki, nie uległy uszkodzeniu. Nie została zniszczona tablica elektryczna. Brak dowodów na to, aby zniszczeniu uległy grzejniki z zaworami. Także instalacja rurowa wodna i ułożona w posadzce instalacja CO nie uległy uszkodzeniu. Brak też podstaw do wymiany podkładów betonowych.

Wartość prac obejmujących rozbiórkę budynku i jego odbudowę z użyciem materiałów, które nadają się do ponownego wbudowania, a także materiałów nowych z 8% VAT, wynosi 525.161,57 zł, bez uwzględnienia kosztów utylizacji. Rozbiórka budynku będzie kosztowała 82.668,67 zł – bez opłaty za przyjęcie odpadów na składowisko.

W wyniku uszkodzenia, a z czasem także zniszczenia plandek zabezpieczających budynek przed opadami, budynek został poddany oddziaływaniu czynników atmosferycznych, co spowodowało zawilgocenie wielokrotnie większe od powstałego w wyniku akcji gaśniczej. Obecnie, zgodnie z wydaną decyzją Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, dom należy rozebrać, a tym samym nie jest prawnie możliwy jego remont.

Sąd Okręgowy, w przedstawionych okolicznościach, uznał za wskazane wydanie wyroku częściowego, obejmującego wyłącznie roszczenie o odszkodowanie z tytułu szkody na nieruchomości (art. 317 § 1 k.p.c.).

Ubezpieczyciel nie kwestionował co do zasady swojej odpowiedzialności, wynikającej z art. 805 § 1 i 2 pkt 1 k.c. Spór sprowadzał się do ustalenia rozmiaru szkody spowodowanej pożarem. Wysokość odszkodowania powinna być określona według reguł określonych w art. 363 k.c., z modyfikacjami wynikającymi z art. 824 § 1 k.c. i art. 827 § 1 k.c. Suma pieniężna wypłacona przez ubezpieczyciela nie może być zatem wyższa od poniesionej szkody i sumy ubezpieczenia (art. 827 § 1 k.c.). Dodatkowe ograniczenia wynikały z łączących strony OWU. W ocenie Sądu powodowie wykazali, że w związku z pożarem ponieśli szkodę całkowitą, gdyż należący do nich dom należy rozebrać.

Ustalenia co do wysokości należnego powodom odszkodowania Sąd poczynił przede wszystkim na podstawie opinii sporządzonej przez biegłego z dziedziny budownictwa ogólnego mgr inż. G. K.. Uznał za biegłym, że całkowity koszt rozbiórki i odbudowy budynku powodów z użyciem nowych materiałów, a także tych, które nadają się do ponownego wbudowania wyniósł 525.161,57 zł, z czego koszt rozbiórki to 82.668,87, koszt odbudowy to 382.236,47 zł, wartość prac w zakresie instalacji elektrycznej to 15.233,82 zł, a w zakresie instalacji sanitarnych – 34.922,61 zł. Ponieważ powodowie nie są przedsiębiorcami, uprawnionymi do obniżenia podatku od towarów i usług o kwotę podatku naliczonego przy naprawie lub nabyciu ubezpieczonych części składowych budynku, należne odszkodowanie powinno zostać ustalone w kwocie brutto.

Ustalony przez biegłego koszt rozbiórki Sąd ograniczył ze względu na § 5 ustęp 1 punkt 2 i ustęp 2 punkt 2 oraz ustęp 3 w zw. z § 2 punkt 41 OWU, z których wynika, że koszty uprzątnięcia miejsca ubezpieczenia po zaistnieniu szkody nie mogą przewyższać 5% sumy ubezpieczenia, czyli kwoty 32.500 zł. W związku z powyższym należne powodom odszkodowanie z tytułu pożaru ich nieruchomości winno wynosić 474.992,90 zł. Ponieważ pozwany wypłacił z tytułu pożaru nieruchomości sumę 411.155,94 zł, zasądzono powodom 63.836,96 zł.

Za niezasadne Sąd uznał stanowisko strony pozwanej, że odszkodowanie za uprzątnięcie miejsca ubezpieczenia po zaistnieniu szkody (§ 5 OWU) winno zostać wypłacone dopiero po faktycznym poniesieniu tych wydatków przez powodów. Poniesienie tych kosztów jest nieuniknione wobec decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego nakazującej rozbiórkę domu. Sąd miał na względzie także cel umowy ubezpieczenia, jakim było zrekompensowanie szkody. Jednocześnie w opinii Sądu zapisy OWU w powyższej kwestii nie są jednoznaczne i tym samym nie mogą powodować negatywnych konsekwencji dla powodów.

Sąd oddalił powództwo o zwrot kosztów sporządzenia opinii prywatnych. W myśl § 89 ust. 1 OWU strony mogą powoływać rzeczoznawców w celu ustalenia przyczyny i wysokości szkody, jednakże każda z osób ponosi koszty rzeczoznawcy, którego powołała (ust. 3).

Odsetki od zasądzonej kwoty Sąd zasądził na podstawie art. 481 § 1 k.c. i art. 817 § 1 k.c.

Z wyrokiem nie zgodziły się obie strony.

Powodowie zaskarżyli go w punkcie II – w zakresie oddalenia powództwa. Zarzucili:

1. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez swobodną w istocie ocenę zgromadzonych opinii biegłego G. K. powołanego w sprawie, że spełnia wymogi rzetelności, pełności i jasności, podczas gdy w sposób niedostateczny wyjaśnia ona kwestie związane z podwyższonym standardem materiałów, jakie uprzednio były użyte do wybudowania nieruchomości powodów oraz nie dokonuje kompleksowej weryfikacji sporządzonych w postępowaniu likwidacyjnym opinii prywatnych,

2. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny materiału dowodowego z pominięciem jego istotnej części, tj. dokumentów znajdujących się w aktach szkodowych pozwanego dotyczących likwidacji szkody, przeprowadzonych oględzin,

3. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i uznanie, że określone w § 5 ust. 1 pkt 2 OWU „uprzątnięcie” oznacza dokonanie rozbiórki pozostałości budynku, załadunek i uprzątnięcie rozebranych pozostałości, a następnie ich utylizację, podczas gdy zgodnym zamiarem stron umowy ubezpieczenia było zabezpieczenie powodów od wszelkich ryzyk, bez konieczności ponoszenia przez powodów dodatkowych kosztów z tytułu rozbiórki budynku z własnych środków, a koszt „uprzątnięcia” oznacza jedynie uprzątnięcie już rozebranego budynku i jego utylizację,

4. naruszenie art. 224 § 1 i art. 232 zd. 2 k.p.c. poprzez brak dopuszczenia z urzędu dowodu z opinii innego biegłego z dziedziny budownictwa, a w świetle ustalonych okoliczności faktycznych konieczność przeprowadzenia dowodu jest oczywista z punktu widzenia wyjaśnienia sprawy,

5. sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zgormadzonego materiału dowodowego poprzez uznanie, że konieczna jest całkowita i kompletna rozbiórka nieruchomości budynkowej zgodnie z decyzją Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, jednocześnie uznając zasadność pozostawienia części elementów budowlanych,

6. naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niedostateczne uzasadnienie faktyczne i prawne zaskarżonego wyroku w zakresie bezkrytycznego przyjęcia opinii biegłego G. K. za prawidłową, bez odniesienia jej do opinii sporządzonych przez biegłych w trakcie prowadzonego postępowania likwidacyjnego;

7. art. 361 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i oddalenie roszczenia w zakresie kosztów prywatnej opinii rzeczoznawcy, ze względu na treść § 89 OWU, podczas gdy powodowie nie posiadają wiedzy specjalistycznej z zakresu budownictwa, a sporządzenie opinii prywatnej konieczne było przede wszystkim celem wyliczenia wartości przedmiotu sporu oraz wstępnego wykazania zasadności swoich żądań przez powodów, zgodnie z dyspozycją art. 6 k.c.,

2. art. 65 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie wyliczonej przez biegłego sądowego wartości odtworzeniowej budynku, podczas gdy z § 15 ust. 1 pkt 2 lit. b tiret 2 wynika, że szkoda całkowita dla budynku o konstrukcji palnej, którego wiek nie przekracza 30 lat powinna zostać określona w wartości nowej, która to wartość określona została przez pozwane (...) na kwotę stanowiącą sumę ubezpieczenia – kwotę 650.0000 zł i od takiej właśnie kwoty powodowie musieli zapłacić składkę.

Skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów solidarnie dodatkowo 175.007,10 zł z ustawowymi odsetkami od 2 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, przyznanie od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kosztów procesu za obie instancje w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania przy odpowiednim uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwany zaskarżył wyrok w pkt I – w części zasądzającej roszczenie ponad kwotę 21.336,96 zł.

Zarzucił:

1. naruszenie art. 805 § 1 i 2 k.c. w związku z § 15 ust. 1 pkt 2 lit. a) ogólnych warunków ubezpieczenia (...), ustalonych uchwałą Zarządu (...) SA nr (...) z 16 września 2010 r., ze zmianami ustalonymi uchwałą Zarządu (...) SA nr (...) z 14 października 2010 r. oraz uchwałą nr (...) z 8 listopada 2010 r. (dalej OWU), przez przyjęcie, że powodom należy się odszkodowanie w wysokości 63.836,96 zł, pomimo, że ustalony stan faktyczny pozwala na stwierdzenie, że zasądzona kwota nie powinna być wyższa niż kwota 21.336,96 zł,

2. naruszenie art. 805 § 1 i 2 k.c. w zw. z § 5 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 w zw. z § 2 pkt 41 OWU przez przyjęcie, że powodom należy się odszkodowanie w wysokości 32.500 zł z tytułu kosztów rozbiórki, pomimo, że powodowie tych kosztów nie ponieśli,

3. naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że:

– wartość odtworzeniowa nieruchomości wynosi 525.161,57 zł, podczas gdy suma elementów wymienionych w kosztorysie odbudowy według Wariantu I i według Wariantu II faktycznie wynosi 515.161,57 zł,

– nie zachodzi konieczność faktycznego poniesienia wydatków na rozbiórkę budynku w celu uzyskania odszkodowania w tym zakresie.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części zasądzającej roszczenie ponad kwotę 21.336,96 zł wraz z ustawowymi odsetkami i oddalenie powództwa w tym zakresie, a także o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania – przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego jako kosztów procesu.

Skarżący wnieśli o oddalenie apelacji przeciwnika.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja powodów nie ma uzasadnionych podstaw.

Sąd Apelacyjny nie podziela zarzutów naruszenia prawa procesowego. Opinia biegłego G. K. słusznie została przez Sąd Okręgowy uznana za wartościowy dowód, wystarczający dla oszacowania szkód na nieruchomości powodów. Biegły uwzględnił cały dostępny materiał dowodowy, a w czasie przesłuchania wyjaśniał wszystkie zgłaszane przez Sąd i strony wątpliwości. Sąd zakończył przesłuchanie biegłego dopiero po wyczerpaniu przez powodów pytań. Sąd Apelacyjny także nie dopatruje się w opinii biegłego błędów logicznych, lub sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego. Wbrew zarzutom apelacji biegły odnosił się też do opinii sporządzonych na zlecenie powoda. Akcentował ich ogólnikowość oraz brak materiału pozwalającego na weryfikację wniosków końcowych. Zawarte w apelacji twierdzenia powodów o podwyższonym standardzie użytych materiałów są ogólnikowe i niemożliwe do zweryfikowania.

Należy podkreślić, że w myśl wskazanych trafnie przez Sąd Okręgowy uregulowań, wysokość odszkodowania powodów ograniczały dwie wartości – suma ubezpieczenia i wysokość poniesionej szkody. Można zgodzić się z Sądem pierwszej instancji, że powodowie nie byli w stanie zapobiec degradacji konstrukcji budynku – ścian, stropu, podłóg, reszty dachu. Jednocześnie, zgodnie z art. 826 § 1 k.c. powodowie byli zobowiązani użyć dostępnych im środków w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów. Słuszne są natomiast uwagi biegłego o potrzebie demontażu kaloryferów, opróżnienia instalacji grzewczej z wody czy zabezpieczenia stolarki. Szkodą powodów nie mogą być także podkłady betonowe, które można wykorzystać przy wznoszeniu domu o takiej samej konstrukcji ani wartość sauny, która nie została zniszczona. Wbrew twierdzeniom powodów podjęcie działań pozwalających na zachowanie tych materiałów nie było niemożliwe, bo nie został wydany zakaz wstępu do budynku. Nie było to także nadmiernie utrudnione, co wynika z opinii biegłego.

Niezasadny jest też zarzut przyjęcia przez biegłego VAT w wysokości 8%, czyli w stawce obowiązującej w przypadku rozliczania materiałów budowlanych wraz z usługą. Taka metoda jest powszechnie stosowana. Skarżący, poza stwierdzeniem, że VAT winien wynosić 23%, nie przedstawili argumentów wspierających tę tezę.

Materiał dowodowy nie dawał podstaw do prowadzenia dalszego postępowania z urzędu. Powodowie byli reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, nie zgłaszali potrzeby przeprowadzania dowodu z opinii innego biegłego, a wobec odpowiedzi przez biegłego na wszystkie pytania stron Sąd trafnie uznał opinię biegłego G. K. za wystarczającą.

Wykładnia postanowień umowy, w tym OWU, jest kwestią stosowania prawa materialnego – art. 65 § 1 i 2 k.c., a nie oceny dowodów. Pomijając niepoprawne sformułowanie zarzutu, Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska powodów, że określone w § 5 ust. 1 pkt 2 OWU „uprzątnięcie” należy wykładać jako uprzątnięcie już rozebranego budynku i jego utylizację, a nie koszt jego rozebrania. Definicja pojęcia „koszty uprzątnięcia” zawarta jest w § 2 pkt 41 OWU, w którym wskazano, że są to koszty usunięcia zanieczyszczeń, koszty wywozu elementów niezdatnych do użytku (odpadów) wraz z ich kosztami składowania lub utylizacji oraz koszty rozbiórki i demontażu elementów niezdatnych do użytku. Powodowie nie wykazywali, aby negocjowali odrębnie koszty rozbiórki, ani też aby pozwany zapewniał, że proponowane ubezpieczenie obejmuje wszelkie szkody i możliwe ryzyka.

Powołane w apelacji orzeczenia Sądów Rejonowych co do możliwości żądania kosztów opinii sporządzonej w związku z likwidacją szkody, nie zostały dołączone. Powodowie nie wskazali też miejsca ich publikacji, natomiast nie są one dostępne w powszechnie dostępnych publikatorach orzeczeń sądów powszechnych. Sąd Apelacyjny nie może zatem odnieść się do ewentualnych argumentów zaprezentowanych w tych orzeczeniach. Nie można nawet stwierdzić czy zapadały one w sprawach, w których ogólne warunki ubezpieczenia regulowały zakres zwrotu kosztów rzeczoznawcy. Tymczasem w niniejszej sprawie zwrot kosztów opinii rzeczoznawców powoływanych przez strony został uregulowany w § 89 OWU i nie był zależny od tego jaką wiedzą specjalistyczną dysponuje ubezpieczający.

Sąd Okręgowy nie naruszył także art. 65 § 2 k.c. przy wykładni pojęć „szkoda całkowita”, „wartość odtworzeniowa” i „wartość nowa”. Wbrew zarzutom apelacji żadne z nich nie może być utożsamiane z sumą ubezpieczenia. Z OWU nie wynika, aby szkoda całkowita miała być równa sumie ubezpieczenia, co zostało omówione przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Podkreślić też trzeba, że zgodnie z § 13 ust. 1 OWU sumę ubezpieczenia ustala ubezpieczający, czyli osoba zawierająca umowę z ubezpieczycielem i zobowiązująca się do opłacenia składki. Ustalenie sumy ubezpieczenia jako równej rzeczywistej wartości budynku wymagałoby każdorazowo powołania rzeczoznawcy, którego wynagrodzenie z pewnością przekraczałoby wartość składki. Racjonalne jest więc ustalanie w praktyce sumy ubezpieczenia, stanowiącej granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela, jedynie na podstawie przekonania strony o wartości ubezpieczanego mienia.

Powołane w apelacji orzeczenia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawie I ACa 231/14 (wyrok z 18 czerwca 2014 r., LEX nr 1506322) oraz wyroki Sądu Najwyższego z 15 maja 2015 r., sygn. akt V CSK 470/14 (OSNC 2016/4/48) i z 16 października 2014 r., sygn. akt III CSK 302/13 (III CSK 302/13) są nieadekwatne do okoliczności niniejszej sprawy. Dotyczą bowiem klauzuli proporcjonalnego rozliczania szkody w sytuacji, gdy suma ubezpieczenia była niższa od wartości ubezpieczonego mienia, czyli przypadków niedoubezpieczenia. Ani pozwany nie zarzucał powodom zaniżenia wartości domu, ani też Sąd Okręgowy tej okoliczności nie stwierdził.

Mając na uwadze powyższe apelację powodów oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

Skuteczna natomiast okazała się apelacja pozwanego.

Rzeczywiście wyliczenia biegłego zawierają błąd rachunkowy, co uszło uwadze Sądu pierwszej instancji, a przez pozwanego zostało ujawnione dopiero w apelacji. Biegły G. K. w opinii z 10 kwietnia 2017 r. jako łączny koszt odbudowy budynku przy całkowitej jego rozbiórce wskazał kwotę 525.161,57 zł, ale zsumowanie poszczególnych elementów tabeli daje kwotę 515.161,57 zł (różnica 10.000 zł).

Słusznie też pozwany podnosi, że żądanie zasądzenia kosztów rozbiórki jest przedwczesne. Mimo że obowiązek rozebrania domu został na powodów nałożony już w roku 2015, a powodowie otrzymali odszkodowanie w kwocie przekraczającej 400 tys. złotych, do chwili obecnej decyzja nie została wykonana.

Wbrew twierdzeniom powodów i Sądu Okręgowego, postanowienia OWU są w tym zakresie jasne. Zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 2 OWU (...) pokrywa poniesione przez ubezpieczonego lub osobę bliską ubezpieczonego pozostającą z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym, koszty uprzątnięcia miejsca ubezpieczenia po zaistnieniu szkody. Koszty uprzątnięcia to – jak wyżej wykazano – także koszty rozbiórki.

Zgodzić się trzeba z pozwanym, że koszty uprzątnięcia zostały wyodrębnione i wypłacane są na innych zasadach niż odszkodowanie za zniszczenie mienia. W powołanej regulacji wskazano nie tylko na obowiązek ich poniesienia, ale także określono czyje koszty (przez kogo poniesione) zostaną zwrócone. Ograniczono również ich maksymalną wysokość do 5% sumy ubezpieczenia (§ 5 ust. 3 OWU). Jest niesporne w sprawie, że powodowie nie przystąpili do rozbiórki budynku, nie ponieśli w związku z tym kosztów, zatem nie mogą domagać się ich zwrotu.

Dlatego też, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok zmieniono, poprzez oddalenie powództwa o zapłatę kwoty 42.500 zł z dochodzonymi od niej odsetkami. Na kwotę tą składa się 10.000 zł, wynikające z omyłki rachunkowej biegłego oraz 32.500 zł zasądzone przez Sąd Okręgowy tytułem kosztów przyszłej rozbiórki.

Ponieważ apelację wniesiono od wyroku częściowego, koszty postepowania apelacyjnego Sąd pierwszej instancji uwzględni w orzeczeniu kończącym sprawę.

SSA Jacek Nowicki SSA Małgorzata Gulczyńska SSO Piotr Marciniak