Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 483/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 sierpnia 2020 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Cezary Klepacz

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Katarzyna Nawrot

po rozpoznaniu w dniu 11 sierpnia 2020 roku w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa I. C.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółka Akcyjna w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Starachowicach

z dnia 22 stycznia 2020 roku sygn. I C 815/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Towarzystwa (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz I. C. 900 (dziewięćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 483/20

UZASADNIENIE

Pozwem datowanym na dzień 12 czerwca 2019 roku I. C. wnosiła o zasądzenie od Towarzystwa (...) SA w W. 10.000 zł, tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 27 kwietnia 2019 roku.

Wyrokiem z 22 stycznia 2020 roku, sygn. akt I C 815/19, Sąd Rejonowy w Starachowicach zasądził od Towarzystwa (...) SA w W. na rzecz I. C. 8.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 26 maja 2019 roku do dnia zapłaty (pkt I); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II); zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki 1.490,20 zł tytułem kosztów procesu.

Apelację od tego wyroku w części, tj. co do pkt I w całości oraz co do pkt III w zakresie, w jakim koszty procesu winny ulec modyfikacji stosownie do stopnia wygranej w sprawie, wywiódł pozwany ubezpieczyciel, zarzucając Sądowi Rejonowemu:

1.  naruszenie art. 446 § 4 k.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnię i uznanie, że powódka ma legitymację do dochodzenia zadośćuczynienia oraz przyjęcie, że może być ona zakwalifikowana do kategorii najbliższych członków rodziny zmarłej;

2.  rażące naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów oraz „dowolne rozważenie” materiału dowodowego i przyjęcie, że istniała silna i pozytywna więź emocjonalna, uzasadniająca zaliczenie powódki do kategorii osób najbliższych zmarłej;

3.  naruszenie art. 481 k.c. poprzez ustalenie, że od zasądzonego zadośćuczynienia powinny zostać zasądzone odsetki od 25 maja 2019 roku, a nie od daty wyrokowania.

Wskazując na to, wniesiono o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania za drugą instancję.

Sąd Okręgowy, zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy przyjął za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji, uznając za chybiony podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. i stanowiący tego konsekwencję zarzut naruszenia art. 446 § 4 k.c.

Granice swobodnej oceny dowodów wyznacza obowiązek wyprowadzenia przez sąd z zebranego materiału dowodowego wniosków logicznie poprawnych, zgodnych z zasadami racjonalnego rozumowania. Ocena ta dokonywana jest zatem przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i zasobu doświadczeń życiowych, przy uwzględnieniu wymagań prawa procesowego i reguł logicznego myślenia, według których sąd w sposób racjonalny analizuje materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych, a ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 10 czerwca 1999 roku, II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000/17/655 i z 2 sierpnia 2000 roku, sygn. akt I PKN 756/99, OSNP 2002/4/89). W taki też sposób ocenił materiał zgromadzony w toku postępowania Sąd Rejonowy.

Poprawne skonstruowanie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wskazania, jakie kryteria naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 970/00, LEX nr 52753). Inaczej mówiąc, pozwany powinien był wykazać, że ocena określonych dowodów nie da się pogodzić z zasadami doświadczenia życiowego, regułami logicznego rozumowania albo też udowodnić, iż ocena ta jest nieprawidłowa dlatego, że nie bierze pod rozwagę treści zgromadzonego materiału procesowego w jego całokształcie. Ubezpieczyciel temu wymaganiu nie sprostał, ograniczając się w apelacji do przeciwstawiania własnej, jego zdaniem poprawnej, wersji zdarzeń doniosłych dla rozstrzygnięcia. Nie wskazano przy tym, które dowody i dlaczego apelujący uznał za ocenione wadliwie, a z drugiej strony – z jakich dowodów wynika prezentowane przez stronę pozwaną stanowisko (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 970/00, LEX nr 52753 i wyrok tego Sądu z 6 lipca 2005 roku, III CK 3/05, LEX nr 180925).

Sąd Okręgowy nie podzielił podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 446 § 4 k.c. Zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem, krąg najbliższych członków rodziny jest definiowany szeroko, obejmując nie tylko rodziców i dzieci, ale także inne osoby związane emocjonalnie ze zmarłym. Decyduje o tym faktyczny układ stosunków pomiędzy danymi osobami, a nie formalny stopień pokrewieństwa czy powinowactwa. Dla ustalenia, czy występujący o zadośćuczynienie był najbliższym członkiem rodziny nieżyjącego bada się zatem, czy istniała silna i pozytywna więź psychiczna pomiędzy dochodzącym tego roszczenia a zmarłym (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 3 czerwca 2011 roku, sygn. akt III CSK 279/10, LEX nr 898254).

Sąd Rejonowy trafnie przyjął, że w świetle zeznań świadków A. C. i G. C. oraz zeznań samej powódki więź I. C. ze zmarłą teściową i charakter łączących je relacji uprawniał do zasądzenia zadośćuczynienia w oparciu o art. 446 § 4 k.c. Powódka wykazała, zgodnie z art. 6 k.c., że pozostawała z teściową w szczególnej bliskości, powodowanej silną więzią uczuciową i poniosła negatywne skutki jej zerwania. Zadośćuczynienie ma tu nie tyle łagodzić sam ból spowodowany śmiercią bliskiej osoby, ale wynagradzać przedwczesną utratę członka rodziny, skoro norma ta ma na celu ochronę prawa do życia w rodzinie. Sąd pierwszej instancji okoliczności te prawidłowo ocenił i szczegółowo omówił w uzasadnieniu wyroku, stąd też zbędne jest powielanie tych rozważań.

Strona pozwana nie zgłosiła formalnie zarzutu zasądzenia zawyżonego zadośćuczynienia, a tylko ubocznie, w uzasadnieniu apelacji podniosła, że wysokość świadczenia wzbudza wątpliwości. W związku z tym, można jedynie wskazać, że korygowanie przez sąd wyższej instancji wielkości zasądzonego zadośćuczynienia jest uprawnione tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy (wpływających na jego wysokość), jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie do doznanej szkody niemajątkowej (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2014 roku, III CSK 69/13, LEX nr 1463872), co w rozpoznawanej sprawie nie miało miejsca.

Co do daty, od jakiej zasądzono odsetki ustawowe, Sąd Okręgowy podziela pogląd, że wyrok przyznający zadośćuczynienie za doznaną krzywdę ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 22 lutego 2007 roku, I CSK 433/06, LEX nr 274209), a świadczenie odszkodowawcze strony pozwanej jest terminowe, zgodnie ze znajdującym zastosowanie w sprawie art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 roku poz. 2214 ze zm.), który ma charakter lex specialis w stosunku do art. 817 § 1 k.c. Wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek za opóźnienie, może się różnie kształtować, w zależności od okoliczności sprawy. Terminem, od którego należą się odsetki za opóźnienie może być zarówno dzień poprzedzający wydanie wyroku zasądzającego to świadczenie, jak i dzień wyrokowania (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego: z 18 lutego 2011 roku, I CSK 243/10, LEX nr 848109 i z 30 stycznia 2004 roku, I CK 131/03, OSNC 2005/2/40).

Wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczeń, o której mowa w art. 14 ust. 3 powołanej ustawy, wiąże się dla ubezpieczyciela z ryzykiem obciążenia go także odsetkami za opóźnienie w przypadku uwzględnienia roszczeń poszkodowanego w postępowaniu sądowym. Po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku ubezpieczyciel, jako profesjonalista korzystający z wyspecjalizowanej kadry i w razie potrzeby z pomocy rzeczoznawców, zobowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności, czyli samodzielnego i aktywnego wyjaśnienia okoliczności zdarzenia oraz wysokości powstałej szkody (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2011 roku, V CSK 38/11, LEX nr 1129170).

Pozwany odmówił I. C. wypłaty zadośćuczynienia, choć w dacie wydania decyzji znana była szkoda powódki doznana w wyniku śmierci jej teściowej. Żadna ze stron nie powoływała się na okoliczności wpływające na zasadę i zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela, które były niemożliwe do ustalenia przy zgłoszeniu szkody lub też powstały później. Z przebiegu procesu nie wynika, żeby pozwany, podejmując czynności wyjaśniające, nie mógł samodzielnie ustalić charakteru więzi łączącej powódkę z M. C.. Ubezpieczyciel nie dążył z należytą starannością do usunięcia wątpliwości, jakie powziął w związku ze zgłoszonym roszczeniem, choć taki obowiązek nakłada na niego przepis art. 14 ust. 2 cyt. ustawy z dnia 22 maja 2003 roku, przewidujący dodatkowy termin na takie działania. Nie można zatem zgodzić się z pozwanym, że odsetki za opóźnienie w wypłacie zadośćuczynienia powinny być zasądzone dopiero od daty wydania wyroku (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2018 roku, V CSK 142/17, LEX nr 2455743).

Mając to na uwadze, oddalono apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w myśl art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 i art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powódki 900 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, według stawki z § 2 pkt 4) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 roku, poz. 265).

(...)