Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V U 1382/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2020 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku O. L. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wysokość świadczenia i o ustalenie kapitału początkowego

na skutek odwołania O. L. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 25 lipca 2019 roku sygn.: (...)

i z dnia (...) roku sygn..: (...)

1.  oddala odwołanie od decyzji z dnia 25 lipca 2019 roku o ustalenie kapitału początkowego,

2.  umarza postępowanie w części dotyczącej odwołania od decyzji z dnia (...) roku;

Sygn. akt VU 1382/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 lipca 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił O. L. (1) kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 60 578,65zł..

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych, tj. za okres od dnia 1 stycznia 1988 roku do dnia 31 grudnia 1997 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 31,16 %. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 32,16% przez kwotę bazową 1220,89zł., co dało kwotę 392,64 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął:

- podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 392,64 zł

- okresy składkowe w wymiarze 14 lat, 10 miesięcy, 25 dni, tj. 178 miesięcy

- okres sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze 3 lat tj. 36 miesiące

- współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego, który dla wnioskodawcy wyniósł 67,86%. Współczynnik ten służył do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł

- średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat, które wyniosło 209 miesięcy.

Okresy składkowe oraz okresy sprawowania opieki nad dzieckiem przeliczono ze współczynnikiem 1,3%.

Decyzją z (...) roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał O. L. (1) prawo do emerytury od (...) roku tj. od osiągniecia wieku emerytalnego.

Emerytura została obliczona na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i jej wysokość wyniosła 1018,13 złotych brutto.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto:

- kwotę składki zaewidencjonowanej na koncie z uwzględnianiem waloryzacji 3816,36 złotych;

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego 261 610,51 złotych;

- średnie dalsze trwanie życia 260,70 miesięcy.

Wysokość świadczenia została obliczona poprzez zsumowanie kwoty składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji (3816,36 złotych) i kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego (261 610,51 złotych) a następnie podzielenie tej sumy przez średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę tj. 260,70 miesięcy.

W odwołaniu z 6 września 2019 roku O. L. (1) wniosła o zmianę decyzji o wysokości emerytury z (...) roku poprzez ustalenie, że przysługuje jej prawo do emerytury minimalnej oraz o ponowne przeliczenie kapitału początkowego z lat 1983-1994, kiedy pracowała w jednym zakładzie i miała pełne lata zatrudnienia.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazano, że z uwagi na pracę wnioskodawczyni za granicą w Kazachstanie, nie jest możliwym przyjęcie do wyliczenia kapitału początkowego uzyskanych tam zarobków, dlatego przyjęto zgodnie z art. 15 ust 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS do wyliczenia kapitału początkowego wynagrodzenie minimalne. Nie można także zaliczyć okresów zatrudnienia wnioskodawczyni w Kazachstanie w okresie od 1 stycznia 1999 roku do 20 lutego 2017 roku, gdyż wartość kapitału ustala się na dzień 1 stycznia 1999 roku. ZUS stwierdził, że nie może też tego okresu zatrudnienia zaliczyć w myśl art. 87 ust 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS do stażu ubezpieczeniowego, od którego zależy zwiększenie emerytury, ponieważ za ten okres nie były ewidencjonowane składki na koncie ubezpieczeniowym wnioskodawczyni.

W piśmie z 28 października 2019 roku O. L. (2) wniosła o zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresu zatrudnienia w Kazachstanie od 1 stycznia 1999 roku do 20 lutego 2017 roku i przyznanie emerytury minimalnej. Podniosła, że w tym okresie nie mogła opłacać składek ZUS, bo nie wiedziała że będzie mieszkała w Polsce.

W piśmie z 20 listopada 2019 roku ZUS wskazał, że najkorzystniejszym dla wnioskodawczyni okresem do wyliczenia kapitału początkowego jest okres 1988-1997, gdyż w tym okresie najkorzystniejsza była relacja minimalnego wynagrodzenia do kwoty rocznego przeciętnego wynagrodzenia. ZUS podniósł, że nie jest możliwym przyjęcie do wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału kwot wynagrodzeń uzyskanych przez wnioskodawczynię w Kazachstanie.

W piśmie z 29 maja 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. poinformował, że decyzją z dnia 28 maja 2020 roku podwyższył O. L. (1) emeryturę do kwoty najniższej emerytury i w związku z powyższym wniósł o umorzenie postepowania w przedmiotowej sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

O. L. (1) urodziła się w dniu (...) w Kazachstanie. W dniu 10 lipca 2019 złożyła wniosek o emeryturę.

(dowód: wniosek, k. 1-2 akt emerytalnych)

Decyzją Wojewody (...) z 14 września 2017 roku wnioskodawczyni nabyła obywatelstwo polskie jako repatriant.

(dowód: decyzja Wojewody (...) – k. 12 akt)

O. L. (1) pracowała w Kazachstanie w następujących okresach:

- od 10 stycznia 1977 roku do 15 sierpnia 1978 roku;

- od 6 lutego 1978 roku do 14 lipca 1978 roku;

- od 2 marca 1983 roku do 18 lipca 1994 roku- początkowo na stanowisku kontrolera, od 20 kwietnia 1983 roku na stanowisku księgowej;

- od 11 listopada 1994 roku do 25 września 1995 roku – na stanowisku księgowej;

- od 2 sierpnia 1996 roku do 21 listopada 1997 roku – na stanowisku sprzedawcy w sklepie;

- od 28 lipca 1999 roku do 21 stycznia 2000 roku – na stanowisku sprzątaczki;

- od 8 września 2003 roku do 28 maja 2004 roku- na stanowisku sprzedawcy;

- od 29 maja 2004 roku do 20 listopada 2004 roku – na stanowisku kierownika sektora;

- od 1 lipca 2005 roku do 25 maja 2006 roku na stanowisku magazyniera;

- od 15 września 2009 roku do 4 stycznia 2010 roku na stanowisku kierownika magazynu;

- od 11 stycznia 2010 roku do 15 stycznia 2016 roku na stanowisku asystenta kierownika działu;

- od 2 lutego 2016 roku do 20 lutego 2017 roku – na stanowisku pomywaczki naczyń w restauracji;

(dowód: informacja o przebiegu zatrudnienia – k. 14- 19 akt)

Decyzją z dnia 28 maja 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., wobec stwierdzenia, że wysokość wypłacanego świadczenia była błędnie ustalona, ponownie ustalił O. L. (1) wysokość emerytury poczynając od (...) roku tj. od daty przyznania emerytury na kwotę najniższej emerytury tj. od (...) roku w kwocie 1100zł., a od 1 marca 2020 roku w kwocie 1200zł. ZUS przyznał wnioskodawczyni wyrównanie za okres od (...) roku do 31 maja 2020 roku w kwocie 988,80zł. wraz z ustawowymi odsetkami za okres od 10 września 2019 roku do 20 czerwca 2020 roku w kwocie 27,27zł.

(dowód: decyzja z 28 maja 2020 roku – k. 35 akt)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył, co następuje:

Odwołanie od decyzji o ustaleniu kapitału początkowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Kapitał początkowy dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 w zw. z art. 174 ust 1-3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ustala się na zasadach określonych w art. 53 ustawy, z uwzględnieniem ust. 2-12 (ust. 1). Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 roku (ust. 3).

ZUS ustalił kapitału początkowy wnioskodawczyni z lat 1988-1997 przyjmując za ten okres w myśl art. 15 ust 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynagrodzenie minimalne. ZUS wskazał, że najkorzystniejszym dla wnioskodawczyni okresem do wyliczenia kapitału początkowego jest okres 1988-1997, gdyż w tym okresie najkorzystniejsza była relacja minimalnego wynagrodzenia do kwoty rocznego przeciętnego wynagrodzenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczony z wynagrodzenia minimalnego z lata 1988-1997 wyniósł 32,16%.

Wnioskodawczyni wniosła w odwołaniu aby, kapitał początkowy został ustalony z wynagrodzeń uzyskanych przez nią z tytułu pracy Kazachstanie w latach 1983-1994, gdyż wówczas pracowała w jednym zakładzie i miała pełne lata zatrudnienia.

Przepis art. 6 ustęp 1 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pozwala na zaliczenie do okresów składkowych okresów zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów.

Przepis art. 6 ustęp 1 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wyraża swoistą prawną fikcję, pozwalającą na uznanie okresu zatrudnienia, w którym składka nie była odprowadzana do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jako okresu składkowego. W tym kontekście omawiana norma ma szczególny i wyjątkowy charakter, a zatem nie może być interpretowana w sposób rozszerzający.

Wnioskodawczyni spełnia warunki z art. 6 ustęp 1 pkt 9 ustawy emerytalnej, dlatego okres zatrudnienia wnioskodawczyni w Kazachstanie podlega zaliczeniu do stażu ubezpieczeniowego. Z tym, że staż ten przy kapitale początkowym jest wyliczany na dzień 1 stycznia 1999 roku, bo na tą datę ustala się kapitał początkowy. Staż wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł 14 lat , 10 miesięcy i 25 dni okresów składkowych oraz 3 lata okresów opieki nad dzieckiem. Przy wyliczaniu kapitału początkowego nie uwzględnia się natomiast stażu ubezpieczeniowego po 1 stycznia 1999 roku. Ten jest uwzględniany przy wyliczaniu wysokości emerytury z art. 26 ustawy emerytalnej w formie odprowadzonych do systemu ubezpieczeń społecznych składek. Bezsporne zaś jest, że z racji pracy w Kazachstanie do polskiego systemu ubezpieczeń społecznych nie były odprowadzane składki od wynagrodzenia osiąganego przez skarżącą w Kazachstanie. Nie ma przy tym znaczenia, że wnioskodawczyni nie ponosi za to winy. W prawie ubezpieczeń społecznych Sąd nie może kierować się zasadami współżycia społecznego, a li tylko literą prawa.

O ile zatem zgodnie z art. 6 ustęp 1 pkt 9 ustawy emerytalnej ustawodawca zezwolił na zaliczenie okresów zatrudnienia wnioskodawczyni w Kazachstanie przy wyliczaniu prawa do świadczenia w Polsce jako repatriantki, to już nie uregulował możliwości uwzględniania zarobków tam osiąganych przy ustalaniu wysokości świadczenia. Oznacza to, że skarżąca – z uwagi na brak regulacji prawnej – nie może domagać się uwzględnienia zarobków z tytułu pracy w Kazachstanie przy obliczaniu świadczenia z polskiego systemu ubezpieczeń społecznych. Uwzględnieniu przy ustalaniu wysokości świadczenia podlegają bowiem tylko te okresy, w których była odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne, a od wynagrodzenia wnioskodawczyni uzyskiwanego w Kazachstanie taka składka nie została odprowadzona. Wyklucza to możliwość ustalenia wysokości kapitału oraz emerytury z uwzględnieniem zarobków osiąganych w Kazachstanie.

Na marginesie należy dodać, że wnioskodawczyni nie przedstawiła wysokości zarobków osiąganych w Kazachstanie. Nawet zatem gdyby była możliwość ustalenia wysokości świadczenia z uwzględnieniem zarobków z tytułu zatrudnienia w Kazachstanie, to żądanie wnioskodawczyni nie mogłoby zostać uwzględnione, z uwagi na nie wykazanie wysokości zarobków. Należy bowiem podnieść, że ciężar wykazania wysokości zarobków spoczywa na wnioskodawczyni.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Zgodnie z art. 15 ust 1 ustawy emerytalnej, stanowi ją przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych.

W myśl zaś art. 15 ust 2a ustawy emerytalnej, który zgodnie z ustępem 2b art. 15 ustawy stosuje się odpowiednio do osób uznanych za repatriantów, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, w myśl art. 16 ustawy emerytalnej, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Skoro zatem brak podstaw do uwzględnienia zarobków wnioskodawczyni z tytułu zatrudnienia w Kazachstanie, a nadto skarżąca nie wykazała wysokości tych zarobków, słusznie organ rentowy ustalił podstawę wymiaru składek za w myśl art. 15 ust 2b ustawy emerytalnej w oparciu o minimalne wynagrodzenia pracowników. ZUS wyjaśnił, że lata 1988-1997 są dla skarżącej najkorzystniejsze, gdyż wówczas była najkorzystniejsza relacja minimalnego wynagrodzenia do kwoty rocznego przeciętnego wynagrodzenia, a zatem korzystniejsza niż w latach 1983-1994. Oznacza to, że przyjęcie minimalnego wynagrodzenia za lata 1988-1997 daje wyższy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia niż z lat 1983-1994.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 14§ 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Sąd Okręgowy w punkcie 2 wyroku umorzył postępowanie dotyczące odwołania od decyzji z (...) roku dotyczącej wysokości emerytury na podstawie art. 477 13§ 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji uwzględniającej w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części.

W odwołaniu od decyzji z (...) roku skarżąca domagała się podwyższenia jej emerytury do wysokości emerytury najniższej.

Decyzją z dnia 28 maja 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., uwzględnił powyższe żądanie O. L. (1) i podwyższył wysokość należnej jej emerytury poczynając od (...) roku tj. od daty przyznania emerytury do wysokości kwoty najniższej emerytury tj. od (...) roku do kwoty 1100zł., a od 1 marca 2020 roku do kwoty 1200zł., a nadto przyznał wnioskodawczyni wyrównanie za okres od (...) roku do 31 maja 2020 roku w kwocie 988,80zł. wraz z ustawowymi odsetkami za okres od 10 września 2019 roku do 20 czerwca 2020 roku w kwocie 27,27zł.

Skoro żądanie wnioskodawczyni (podwyższenie emerytury do wysokości emerytury najniższej) zostało w całości uwzględnione przez ZUS w decyzji z 28 maja 2020 roku, to brak było podstaw do merytorycznego rozpoznania sprawy, co skutkowało umorzeniem w tej części postępowania.