Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII Ca 1023/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 sierpnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący- Sędzia:

Małgorzata Kończal (spr.)

Sędziowie:

Marek Lewandowski

Rafał Krawczyk

po rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 2020 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. L.

przeciwko (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Grudziądzu

z dnia 11 września 2019 r.

sygn. akt I C 2431/18

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 600zł (sześćset złotych) plus należny podatek VAT w wysokości 23% tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/Sędzia Marek Lewandowski/ /Sędzia Małgorzata Kończal/ /Sędzia Rafał Krawczyk/

Sygn. akt VIII Ca 1023/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 września 2019 r. Sąd Rejonowy w Grudziądzu zasądził od pozwanego (...) w W. na rzecz powoda J. L. kwotę 10.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty (pkt I); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II); zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.200 zł powiększoną o należny podatek VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu (pkt III) oraz nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Grudziądzu kwotę 300 zł tytułem opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony (pkt IV).

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał na poczynione ustalenia faktyczne. Podkreślił przy tym, że dla rozstrzygnięcia sprawy decydujący był dowód z opinii biegłego, którą uznał za wiarygodną. Wynika z niej, że przyczyną zgonu ubezpieczonej (w związku z którym to wydarzeniem powód, jako uposażony z umowy ubezpieczenia łączącej zmarłą z poprzednikiem prawnym pozwanego, dochodzi spornego roszczenia) nie było ostre zatrucie alkoholem. Sąd I instancji dodał przy tym, że strony nie kwestionowały w/w opinii. Mając to na względzie Sąd Rejonowy stwierdził, że bez znaczenia pozostaje okoliczność, że przyczyną chorób ubezpieczonej było nadużywanie alkoholu. Ogólne warunki umowy ubezpieczenia nie przewidują bowiem wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela z tego powodu.

(wyrok – k. 128-128 v., uzasadnienie – k. 134-136)

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w części, tj. w zakresie pkt I, III i IV. Skarżący zarzucił mające wpływ na treść orzeczenia naruszenia przepisów: art. 233 § 1 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. oraz art. 65 § 2 w zw. z § 14 ust. 3 pkt 6 OWU. Uzasadniając zarzuty pozwany podniósł, że Sąd Rejonowy błędnie uznał, że przyczyną zgonu ubezpieczonej nie było zatrucie spowodowanie spożywaniem alkoholu.

W związku z podniesionymi zarzutami skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i orzeczenie o kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz reprezentującego powoda adwokata z urzędu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm prawem przepisanych, ewentualnie o zasądzenie tych kosztów od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Grudziądzu, bowiem koszty te nie zostały zapłacone ani w całości, ani w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Na wstępie wskazać należy, że Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne stojące u podstaw zaskarżonego wyroku – zbędnym jest zatem ich powtarzanie.

Odnosząc się do istoty sporu stwierdzić należy, że sprowadza się on do rozstrzygnięcia czy śmierć ubezpieczonej J. D. nastąpiła w wyniku zatrucia alkoholem. W sprawie zatem – jak zasadnie wskazał na to Sąd I instancji – decydujące znaczenie ma opinia biegłego, kwestia powyższa dla jej wyjaśnienia wymaga bowiem wiedzy specjalnej. Opinia ta, w ocenie Sądu Rejonowego, potwierdza stanowisko powoda, zgodnie z którym przyczyną śmierci ubezpieczonej nie było zatrucie alkoholem. Skarżący jednak wywodzi z niej odmienne wnioski – nie podważając wiarygodności i rzetelności przedmiotowej opinii wskazuje, że opinia ta potwierdza, że przyczyną zgonu ubezpieczonej było zatrucie spowodowanie spożywaniem alkoholu.

Podkreślenia wymaga w tym miejscu, że zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem, Sąd w sprawie do rozstrzygnięcia której wymagane są wiadomości specjalistyczne, nie może wydać orzeczenia wbrew wnioskom wypływającym z opinii uznanej przez tenże Sąd za fachową i rzetelną (zob. wyrok SN z 26 października 2006 r., sygn. akt I CSK 166/06, Legalis). W niniejszej sprawie opinia biegłego nie budzi wątpliwości – Sąd Rejonowy zasadnie uznał ją za wiarygodną. Także strony nie podnoszą co do niej żadnych zastrzeżeń, wywodząc jednak odmienne stanowiska, odnośnie wniosków tejże opinii.

Mając na względzie zarzuty apelacji zaznaczyć trzeba, że choć przedstawiona w niej argumentacja, zgodnie z którą to przewlekłe nadużywanie przez ubezpieczoną alkoholu doprowadziło do rozwinięcia u niej chorób, skutkujących śmiercią, nie budzi wątpliwości – jest logiczna i spójna, a ponadto koresponduje z twierdzeniami biegłego, to jednak w sprawie istotne znaczenie mają, obok treści opinii biegłego, postanowienia ogólnych warunków umowy ubezpieczenia (dalej: OWU) stanowiącej podstawę żądania pozwu. Tym samym wnioski opinii biegłego należy skonfrontować z treścią w/w umowy. To bowiem z uwagi na zawarte w niej wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela, pozwany odmawiał spełnienia świadczenia. Pozwany powoływał się przy tym na § 14 ust. 3 pkt 6 umowy, który stanowi, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu zgonu lub powstania trwałego uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego jest wyłączona w przypadkach będących wynikiem zatrucia spowodowanego spożywaniem alkoholu, używaniem narkotyków lub innych środków odurzających bądź nadużyciem leków. Pojęcie zatrucia spowodowanego spożywaniem alkoholu, jak wskazał na to biegły, nie jest w medycynie zdefiniowane. Także powołane warunki umowy nie zawierają takiej definicji. W takiej sytuacji, zgodnie z obowiązująca w dacie zawarcia spornej umowy ubezpieczenia ustawy o działalności ubezpieczeniowej z dnia 22 maja 2003 r. (Dz. U. Nr 124, poz. 1151, dalej: ustawa), wątpliwości w tym przedmiocie powinny być interpretowane na korzyść ubezpieczonego. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 3 tejże ustawy, ogólne warunki ubezpieczenia oraz umowa ubezpieczenia powinny być formułowane jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Postanowienia niejednoznaczne interpretuje się na korzyść ubezpieczającego, ubezpieczonego, uposażonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia (ust. 4). Dodać należy, że tożsama regulacja znajduje się w aktualnie obowiązujących przepisach. Zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej z dnia 11 września 2015 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 895) umowa ubezpieczenia, ogólne warunki ubezpieczenia, a także inne wzorce umowne muszą być sformułowane jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Przepis art. 15 ust. 5 w/w ustawy stanowi natomiast, że postanowienia sformułowane w sposób niejednoznaczny muszą być interpretowane na korzyść ubezpieczającego, ubezpieczonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia.

Mając na uwadze wskazane regulacje stwierdzić należy, że wszelkie wątpliwości interpretacyjne, dotyczące warunków umowy ubezpieczenia, nie mogą obciążać uprawnionego w niniejszej sprawie (zob. wyrok SN z dnia 6 lutego 2015 r., sygn. II CSK 295/14, Legalis). Skoro zatem biegły nie stwierdził wyraźnie, aby przyczyną śmierci ubezpieczonej było zatrucie spowodowane spożywaniem alkoholu, to brak jest przesłanek dla uchylenia się pozwanego od odpowiedzialności w sprawie. Podkreślenia wymaga bowiem, że sporne warunki umowy nie precyzowały, aby odpowiedzialność ta była wyłączona w sytuacji zgonu stanowiącego następstwo chorób, rozwiniętych wskutek nadużywania alkoholu. Jak już natomiast podkreślono, ogólne warunki umowy powinny być formułowane w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Skoro zatem skarżący, jako profesjonalista, posługuje się w umowie pojęciami nie mającymi oparcia w medycynie, ich interpretacja powinna być szczególnie rygorystyczna i ścisła. Uwzględniając natomiast art. 15 ust. 5 powołanej ustawy, w przypadku możliwości dokonania różnych interpretacji, należy wybrać tę, która będzie korzystniejsza dla uprawnionego. Regulacja ta stanowi pewnego rodzaju sankcję dla ubezpieczyciela, związaną ze stosowaniem przez niego nieostrych, nieprofesjonalnych sformułowań w umowie, zapobiegając możliwości arbitralnego uchylania się przez niego od odpowiedzialności, na skutek dokonywania interpretacji tego rodzaju postanowień na etapie postępowań likwidacyjnych.

Skoro zatem w medycynie nie istnieje pojęcie zatrucia spowodowanego spożywaniem alkoholu, jest to pojęcie niejasne z punktu widzenia wiedzy medycznej, to tym bardziej nie sposób uznać, aby było ono w pełni zrozumiałe dla przeciętnego człowieka. W każdym zaś razie nie będzie on w stanie ocenić, jak szeroko interpretować należy zawarte w warunkach umowy wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu przypadków związanych z zatruciem wynikającym ze spożycia alkoholu – zwłaszcza, czy dotyczy to przypadków zgonu bezpośrednio wywołanego spożyciem alkoholu, czy także dalszych chorób, których geneza związana jest z nadużywaniem alkoholu. W takiej sytuacji, mając na uwadze powołane już przepisy, wątpliwości we wskazanym zakresie powinny być interpretowane na korzyść uprawnionego. Przeciętny konsument zainteresowany umową ubezpieczenia, nie jest bowiem co do zasady zorientowany w specyfice zagadnień dotyczących ubezpieczeń. Dlatego też jasne formułowanie warunków umowy ubezpieczenia, uwzględniające przeciętny poziom ubezpieczającego jest niezwykle istotne i ma na celu umożliwienie mu ich poprawne odczytanie. Wytyczne te dotyczą przede wszystkim precyzyjnego określenia zakresu oferowanego ubezpieczenia, jak również dokładnego wskazania wyłączeń odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2003 r. (IV CKN 1858/00, Legalis), w razie niejasności czy wątpliwości, co do poszczególnych postanowień należy je interpretować na korzyść ubezpieczającego. Byłoby, bowiem sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, by konsekwencje nieścisłej redakcji tych postanowień obciążały ubezpieczającego.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że okoliczność posługiwania się przez pozwanego we wzorcu umownym umowy ubezpieczenia pojęciami niedookreślonymi i wywodzenie na gruncie takich pojęć ograniczenia uprawnień powoda do dochodzenia roszczeń z tytułu tejże umowy, uznać należy za niedopuszczalne.

Sąd Okręgowy zgodnie z art. 385 k.p.c. oddalił zatem apelację pozwanego w całości, jako bezzasadną. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 122 § 1 k.p.c. zasądzając od pozwanego, jako przegranego w postępowaniu odwoławczym, na rzecz powoda, kwotę 600 zł powiększoną o wartość podatku od towarów i usług (§4 ust. 3 i § 8 pkt 4 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, tj. Dz. U. z 2019 r., poz. 18).

/Sędzia Marek Lewandowski/ /Sędzia Małgorzata Kończal/ /Sędzia Rafał Krawczyk/