Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 sierpnia 2020 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 11 sierpnia 2020 r. w Toruniu

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w W.

przeciwko A. K.

o zapłatę

I. oddala powództwo ;

II. zasądza od powoda na rzecz pozwanej 917 zł (dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

I C 3040/19

UZASADNIENIE

(...) Sp. z o.o. w W. wniosła pozew przeciwko A. K. w elektronicznym postępowaniu upominawczym o zapłatę kwoty 2418 zł z odsetkami i kosztami. Dla uzasadnienia swojego żądania wskazała, że 8.04.2019r. strony zawarły – przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość - umowę pożyczki kwoty 2000zł, która winna być spłacona, wraz z odsetkami i prowizją w kwocie 418zł, w terminie do 9.05.2019r. Przelew środków pożyczki był dokonany za pomocą pośrednika BlueMedia.

Powództwo zostało uwzględnione nakazem zapłaty wydanym przez referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym Lublin - Zachód w Lublinie 18.09.2019r. ( k. 7 ).

W sprzeciwie od tego nakazu ( k. 8 ) pozwana wniosła o oddalenie powództwa oświadczając, iż kwestionuje roszczenie dochodzone pozwem co do zasady i co do wysokości oraz zaprzecza wszelkim twierdzeniom powoda, poza wyraźnie przyznanymi.

Postanowieniem z 29.10.2019r. ( k. 11v ) referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin - Zachód w Lublinie przekazał sprawę w/g właściwości do Sądu Rejonowego w Toruniu.

W piśmie przygotowawczym z 19.03.2020r. ( k. 53 ) pozwana podtrzymała wniosek o oddalenie powództwa. Ponadto wniosła o zobowiązanie powoda do przedstawienia oryginału umowy pożyczki. Wskazała, że nie zawierała z powodem umowy na wskazanych warunkach. Zarzuciła, że powód nie przedstawił umowy pożyczki ani umowy ramowej, a jedynie wydruki projektów bez podpisów stron. Zakwestionowała te dokumenty i zaprzeczyła ich treści. Zarzuciła, iż mogły one zostać przygotowane w całości przez powoda w najprostszym edytorze tekstu, wydrukowane i przedłożone na potrzeby postępowania sądowego. Wskazała, iż aby dokonać czynności w formie elektronicznej konieczny jest element identyfikacji podmiotu dokonującego tejże czynności. Powołała się na wypowiedziany w literaturze pogląd, iż nie można uznać za wyodrębnienie podmiotowe autora składanego oświadczenia woli osoby, której imię i nazwisko zostało wpisane w edytorze tekstu czy innym programie przygotowującym dokument do druku i ewentualnego zapisu w systemie informatycznym powoda. Zaprzeczyła też twierdzeniu powoda o przekazaniu jej sumy pożyczki, zaś z ostrożności procesowej zarzuciła, iż postanowienie umowy przewidujące obowiązek zapłaty prowizji, ma charakter abuzywny.

W piśmie przygotowawczym z 7.04.2020r. ( k. 64 ) powód podtrzymał żądanie pozwu. Wskazał, że umowa pożyczki zawierana była na odległość poprzez Internet i miała formę dokumentową, wobec czego podpis pod nią jest zbędny, zaś dowód przekazania kwoty pożyczki znajduje się w aktach sprawy.

Sąd ustalił i zważył, co następuje.

Przed przystąpieniem do zasadniczych rozważań celowe będzie, w ocenie sądu, wyjaśnienie kilku kwestii o charakterze ogólnym.

Przede wszystkim podkreślić wypada, iż w obecnym stanie prawnym proces cywilny ma charakter kontradyktoryjny, co oznacza, iż ciężar jego prowadzenia ( przedstawiania twierdzeń i dowodów ) spoczywa na stronach ( art. 3 kpc, art. 232 zd. 1kpc ). Sąd ma prawo dopuścić dowód nie wskazany przez strony ale – co do zasady – nie ma takiego obowiązku ( art. 232 zd. 2 kpc ). Zgodnie z art. 6 § 2 kpc strony są obowiązane przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko.

Strona, która powołuje się na dokument, obowiązana jest przedstawić sądowi – co do zasady - jego oryginał. Reguła ta nie została w kodeksie postępowania cywilnego wyrażona expressis verbis ( jak się wydaje jedynie dlatego, że ustawodawca uznał za oczywiste, że przeprowadzenie dowodu z dokumentu wymaga zapoznania się z nim, a dostarczyć go powinna strona, która wnosi o przeprowadzenie dowodu). Pośrednio wynika jednak z art. 129 § 1 kpc. Stanowi on, że strona powołująca się w piśmie na dokument obowiązana jest, na żądanie przeciwnika, złożyć oryginał dokumentu w sądzie jeszcze przed rozprawą. W praktyce rozpowszechniony jest pogląd głoszący, iż z powołanego przepisu wynika, że strona ma obowiązek przedstawić oryginał dokumentu wyłącznie na żądanie strony przeciwnej. Pogląd ten jest, w ocenie sądu, błędny. Omawiany przepis ustanawia jedynie zasadę, iż na żądanie przeciwnika strona, powołująca się na dokument, ma obowiązek złożyć go w sądzie „jeszcze przed rozprawą”. Stosowne żądanie ma zatem jedynie takie znaczenie, że wykonanie obowiązku przedstawienia oryginału dokumentu przesuwa w czasie . Bez żądania strony przeciwnej obowiązek ten zaktualizowałby się dopiero na rozprawie, zaś zgłoszenie żądania powoduje, że musi być wykonany wcześniej ( przed rozprawą ). Na tym wyczerpuje się istota omawianego przepisu. Pogląd taki wyrażany był w doktrynie, jak też w orzecznictwie jeszcze przez zmianą art. 129 kpc, dokonaną ustawą z 23.10.2009r. o zmianie ustaw w zakresie uwierzytelniania dokumentów, Dz.U. nr 216, poz. 1676 ( vide: K. K.: Dokument w procesie cywilnym, P. 1993, str. 121 i wyrok SN z 6.11.2002r., I CKN 1280/00 ). Wskazywano przy tym, że zwykła odbitka ksero ( tj. odbitka niepotwierdzona, niestanowiąca dokumentu) nie może zastąpić dokumentu, na którego bazie powstała i podkreślano, iż niedopuszczalne jest również prowadzenie dowodu z tego rodzaju odbitek w trybie art. 308 kpc ( K.Knoppek, op.cit., wyrok SN z 6.11.2002r., I CKN 1280/00, wyrok SN z 7.07.2004r., I CK 32/04, uchwała SN z 29.03.1994r., III CZP 37/04, postanowienie SN 27.02.1997r., III CKU 7/97, wyrok SN z 9.06.2009r., II CSK 49/09, K.Piasecki: Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz do art. 1-505 ¹⁴ , 4 wydanie, Wydawnictwo C.H. Beck 2016, str. 1160, nb 1 i str. 1164, nb 19). Argumentowano, iż art. 308 kpc reguluje dwie kategorie dowodów, a mianowicie dowody wizualne zawierające informacje apercypowane za pomocą wzroku (film, telewizja, fotokopia, fotografia, plan, rysunek itp.) oraz dowody audialne zawierające informacje apercypowane słuchem (płyty, taśmy dźwiękowe itp.). Obie te kategorie dowodów stanowią dowody instrumentalne, utrwalające za pomocą różnych środków współczesnej techniki przedmioty, zdarzenia, stany istotne w sferze dowodowej w zakresie różnorodnych stosunków prawnych. Tego rodzaju środki dowodowe mają charakter swoiście pośredni, gdy chodzi o zawarte w nich treści. Dowody te charakteryzuje to, że mogą one mieć charakter przypadkowy z punktu widzenia postępowania dowodowego lub też mogą być pomyślane i stworzone świadomie dla celów dowodowych. Ze względu na swój w zasadzie wtórny charakter nie mogą one zastępować dowodów tradycyjnych i uniwersalnych, jak zeznania świadków, przesłuchanie stron, dokumenty i oględziny bezpośrednie ( K.Piasecki, op.cit. str. 1160, nb 1 ). Wskazywano, że kserokopia nie jest dowodem wizualnym, a uznanie jej za inny środek dowodowy w rozumieniu art. 308 kpc, prowadziłoby do obejścia przepisów o dowodzie z dokumentu. Po zmianie kodeksu postępowania cywilnego, dokonanej ustawą z 23.10.2009r., argumentacja na rzecz tego poglądu uległa wzmocnieniu. Ustawodawca dopuścił bowiem możliwość zastąpienia oryginału dokumentu jedynie odpisem poświadczonym za zgodność z oryginałem przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ( art.129 § 2 kpc ). Trudno zatem w dalszym ciągu bronić poglądu, że może być on również zastąpiony zwykłym, nieuwierzytelnionym odpisem ( którego najpowszechniejszym rodzajem jest kserokopia ). Stanowisko, iż niepoświadczona kserokopia nie może być podstawą dowodu przeprowadzanego w trybie art. 308 kpc lub 309 kpc prezentują we współczesnej literaturze m.in. K. K. ( System Prawa Procesowego Cywilnego, pod red. T.Erecińskiego i T.Wiśniewskiego, WK 2016, Tom II, Część II, Dział I, Rozdział 9, pkt 3 ), M. K. ( komentarz do art. 308 [ w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom IA. Komentarz, pod red. A.Góry –Błaszczykowskiej, SIP Legalis ), E. Z. ( komentarz do art. 308 [ w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. E. Marszałkowskiej-Krześ, SIP Legalis ), M. S. ( komentarz do art. 308 [ w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. M.Manowskiej, LEX/el. 2020 ), T. E. ( komentarz do art. 308 [ w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, WK 2016, SIP Lex ). Kolejne zmiany w zakresie prawnej regulacji dokumentów dokonane zostały ustawą z dnia 10 lipca 2015r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2015r., poz. 311 ). Wprowadziła ona do systemu prawa cywilnego legalną definicję dokumentu ( art. 77 ³ kc ), obejmującą każdą postać nośnika informacji, w tym informatyczny nośnik danych. Pomimo tak daleko idących zmian ustawodawca nie zdecydował się niestety na wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywilnego przepisów regulujących sposób prowadzenia dowodu z dokumentów innych niż tradycyjne papierowe ( w szczególności dokumentu elektronicznego), co stało się podstawą uzasadnionej krytyki w literaturze ( patrz w szczególności: K.Knoppek [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, pod red. T.Erecińskiego i T.Wiśniewskiego, WK 2016, Tom II, Część II, Dział I, Rozdział 2, pkt 9 ). W konsekwencji dokonanych ustawą z 10 lipca 2015r., w braku odmiennego zastrzeżenia, do dokumentu elektronicznego znajdą obecnie wprost zastosowanie przepisy kodeksu dotyczące dokumentów, w szczególności art. 129, art. 243 ¹ – 257 i art. 308. Pomimo powszechnie wyrażanego w literaturze zapatrywania, iż w przypadku dokumentów elektronicznych nieadekwatne są pojęcia oryginału i kopii ( odpisu ), ze względu na brak odrębnej regulacji oznacza to przede wszystkim, iż strona, która powołuje się na dokument elektroniczny, zobowiązana jest przedstawić sądowi jego oryginał ( nośnik, na którym został zapisany ), względnie odpis poświadczony za zgodność z oryginałem przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ( art.129 § 1 i 2 kpc ). Ponieważ ustawodawca dopuścił elektroniczne poświadczenie dokumentu wyłącznie w postępowaniach obsługiwanych przez system teleinformatyczny ( art. 129 § 2 ¹ kpc ), we wszystkich innych przypadkach strona, która na taki dokument się powołuje, a nie zamierza przedstawić sądowi jego oryginału, powinna wykonać tradycyjny odpis dokumentu ( np. wydruk ) i złożyć go do akt sądowych – po uprzednim uwierzytelnieniu przy zachowaniu wymogów określonych w ustawach korporacyjnych ( art. 4 ust. 1b ustawy - Prawo o adwokaturze, art. 6 ust. 3 ustawy o radcach prawnych, art. 9 ust. 3 ustawy o rzecznikach patentowych, art. 31 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ). Nie może być też obecnie wątpliwości, iż wydruk obrazu dokumentu elektronicznego, zawierającego tekst i umożliwiającego ustalenie jego wystawcy, nie może stanowić innego środka dowodowego w rozumieniu art. 308 kpc, a to wobec jednoznacznie wysłowionej normy, iż przepis ten znajduje zastosowanie do dowodów z innych dokumentów niż wymienione w art. 243 ¹ kpc. Wydruk taki, o ile nie jest uwierzytelniony, nie może też stanowić innego środka dowodowego w rozumieniu art. 309 kpc. Wedle słownikowej definicji inny to: nie ten, drugi, dalszy, pozostały, nie taki, różny, zmieniony, nowy ( (...) ). Innym środkiem dowodowym, o którym mowa w art. 309 kpc może być zatem tylko środek różny od tych, uregulowanych w przepisach art. 243 ¹ – 308. O ile przed wejściem w życia ustawy z 10 lipca 2015r. nie był pozbawiony podstaw pogląd, iż niepoświadczony za zgodność z oryginałem wydruk komputerowy może być dopuszczony jako inny środek dowodowy w rozumieniu art. 309 kpc ( ponieważ informatyczny nośnik informacji nie był wówczas uznawany za dokument ), o tyle obecnie stanowiłoby to obejście przepisów o dowodzie z dokumentu.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, iż powód nie wykazał aby przysługiwała mu dochodzona pozwem wierzytelność.

Pozwana zaprzeczała twierdzeniom o zawarciu przez strony umowy pożyczki i o przekazaniu jej kwoty 2000zł. Obowiązkiem powoda było zatem udowodnienie tych faktów ( art. 6 kc, art. 232 zd. 1kpc ). Powód powoływał się na dokumenty elektroniczne ( umowę pożyczki, umowę ramową, potwierdzenie wykonania transakcji płatniczej ), jednak nie przedstawił ich oryginałów ani uwierzytelnionych odpisów. Przedstawił zwykłe ( nieuwierzytelnione ) wydruki umowy pożyczki i umowy ramowej, które oryginałów zastąpić nie mogły . Dokumentu potwierdzającego przekazanie pozwanej sumy pożyczki nie przedstawił w ogóle ( w żadnej postaci ). Wniosek o przeprowadzenie dowodu z dokumentów nie mógł być zatem uwzględniony. Wniosku o dopuszczenie innych środków dowodowych powód nie sformułował. Formalna decyzja w tej kwestii była więc zbędna. Podkreślić należy, iż pozwana kwestionowała przedstawione wydruki i domagała się zobowiązania powoda do przedstawienia oryginału umowy pożyczki, co należało uznać za zgłoszenie żądania, przewidzianego w art. 129 § 1 kpc. Sąd nie miał podstaw aby zobowiązać powoda do przedstawienia oryginałów ani uwierzytelnionych odpisów dokumentów, powołanych jako dowody. Przepis art. 128 § 4 kpc znajduje zastosowanie wyłącznie w przypadku gdy strona złoży do akt należycie poświadczony odpis, a w szczególnych okolicznościach sprawy sąd uzna to za niewystarczające. Natomiast art. 248 kpc stanowi podstawę żądania przedstawienia dokumentu, znajdującego się w posiadaniu innej osoby, którego strona wnioskująca o przeprowadzenie dowodu sama uzyskać nie może. Jeżeli strona jest w posiadaniu dokumentu, na który się powołuje, powinna przedstawić go bez odrębnego zobowiązania.

Marginalnie można wskazać, iż:

a/ dokument bez podpisu nie korzysta z domniemania autentyczności ( art. 245 kpc ), wobec czego nie jest dowodem złożenia przez osobę, wskazaną jako jego wystawca, zawartego w nim oświadczenia,

b/ powód nie przedstawił żadnych dowodów w celu wykazania, iż pozwana oświadczenie o zawarciu umowy pożyczki złożyła .

Reasumując, powód nie wykazał faktu zawarcia z pozwaną umowy pożyczki ani też faktu przekazania pozwanej kwoty 2000 zł. Powództwo nie miało zatem uzasadnionych podstaw.

Mając powyższe na uwadze i na podstawie powołanych przepisów prawa, sąd orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji.

O kosztach procesu postanowiono po myśli art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc. Zasądzona pozwanej kwota uwzględnia wynagrodzenie pełnomocnika w stawce minimalnej ustalonej rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości ( 900zł ) i wydatek na opłatę skarbową od pełnomocnictwa ( 17zł )