Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód (...) w G. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) w W. kwoty 2.613,22 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 czerwca 2018 roku do dnia zapłaty. Pozew zawierał także żądanie zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że pojazd poszkodowanego został uszkodzony z winy sprawcy, który był ubezpieczony w pozwanym towarzystwie w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Poszkodowany od dnia wynajmował pojazd zastępczy na podstawie umowy zawartej z (...) w W., a nadto zawarł z wymienioną spółką umowę przelewu wierzytelności o zwrot kosztów wynajmu pojazdu zastępczego. Koszty najmu wyniosły 3.478,44 złotych brutto. Szkodę zgłoszono pozwanemu, jednakże ubezpieczyciel spełnił tylko część świadczenia w kwocie 540 zł.

Nakazem zapłaty z dnia 19 lutego 2019 roku, wydanym w postępowaniu upominawczym roszczenie powoda zostało uwzględnione w całości.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany zarzucił brak legitymacji procesowej czynnej po stronie powoda i wskazał jednocześnie, że na etapie postępowania likwidacyjnego proponował poszkodowanej najem pojazdu zastępczego w stawce czynszu najmu niższej niż stawka, na którą powołuje się strona powodowa. Pozwany zakwestionował również prawo powoda do żądania odsetek od dochodzonego w sprawie roszczenia

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 18 stycznia 2018 roku, należący do poszkodowanej H. L. pojazd marki A. (...) o nr rej. (...) został uszkodzony w wyniku kolizji spowodowanej przez kierowcę ubezpieczonego u pozwanego w związku z zawarciem umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów. W związku z uszkodzeniem pojazdu, poszkodowana korzystała z pojazdu zastępczego marki A. (...) zaoferowanego przez (...) w W..

Sąd Rejonowy wskazał, że w treści pkt 10 Warunków Szczególnych (OW) umowy najmu pojazdu zastępczego wynajmujący zastrzegł, że najemca (poszkodowany) nie zostanie bezpośrednio obciążony kosztami wynajmu, płatność nastąpić miała bezgotówkowo w formie cesji wierzytelności. Poszkodowany nie poniósł kosztów najmu pojazdu zastępczego.

Sąd I instancji ustalił ponadto, że w dniu 5 kwietnia 2017 roku poszkodowana podpisała z (...) umowę sprzedaży wierzytelności w postaci prawa do odszkodowania za korzystanie z samochodu zastępczego, wobec pozwanego z tytułu szkody powstałej w związku ze zdarzeniem komunikacyjnym z dnia 18 stycznia 2018 roku. (...) w dniu 3 kwietnia 2018 roku sprzedał powodowi wierzytelność wobec pozwanego, objętą pozwem.

Sąd Rejonowy wskazał, że wynajmujący wystawił poszkodowanej fakturę VAT na kwotę 3.478,44 złotych brutto tytułem 7 dni najmu pojazdu zastępczego.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd I instancji uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, albowiem powód nie posiadał legitymacji czynnej do dochodzenia roszczenia w niniejszej sprawie. (...) nie nabył bowiem prawa do odszkodowania od poszkodowanej.

Sąd Rejonowy wskazał, że przez legitymację procesową rozumie się materialnoprawne uprawnienie strony procesowej do występowania w konkretnym procesie. Wynika ona ze stosunku prawnego łączącego strony procesowe. Innymi słowy powód i pozwany muszą być związani prawnomaterialnie z przedmiotem procesu. W ocenie Sądu I instancji nie budzi wątpliwości, że tylko ze stosunku określonego przez prawo materialne płynie uprawnienie konkretnego podmiotu do występowania z konkretnym roszczeniem przeciwko innemu konkretnemu podmiotowi. To szczególne uprawnienie, oceniane z punktu widzenia prawa materialnego, nazywane jest legitymacją procesową. Jeśli zostanie wykazane, że strony są związane prawnomaterialnie z przedmiotem procesu, którym jest roszczenie procesowe, to zostanie wykazana legitymacja procesowa powoda i pozwanego. Brak legitymacji czynnej prowadzi do oddalenia powództwa.

Sąd Rejonowy wskazał, że w treści pkt 10 Warunków Szczególnych (WS) umowy najmu pojazdu zastępczego zastrzeżono, że najemca (poszkodowany) nie zostanie bezpośrednio obciążony kosztami wynajmu, płatność nastąpić miała bezgotówkowo w formie cesji wierzytelności.

Sąd I instancji zauważył, że już tego samego dnia, w którym sporządzona została przedmiotowa umowa najmu pojazdu zastępczego pomiędzy powodem (jako wynajmującym), a poszkodowanym (jako najemcą) została pomiędzy tymi samymi stronami dokonana cesja wierzytelności dotycząca prawa poszkodowanego do zwrotu kosztów z tytułu najmu pojazdu zastępczego wynajętego u powoda, stanowiąca załącznik do umowy najmu. Wprawdzie w treści faktury VAT wystawionej następnie przez powoda w dniu 23 grudnia 2016 roku wskazano dzień 12 stycznia 2017 roku jako termin płatności należności z tego tytułu, jednak w świetle powołanego wyżej postanowienia pkt 8 Warunków Szczególnych (WS) umowy najmu, nie mogło stanowić to wezwania dłużnika do zapłaty w myśl art. 455 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., IV CK 28/05, LEX nr 180911) ani też oznaczać wymagalności wierzytelności. W dacie tej, a także i później, kosztami najmu pojazdu zastępczego poszkodowany nie miał zostać bowiem obciążony, a strony tej umowy pozostawały w przekonaniu, iż zostały one już „uregulowane” poprzez ww. cesję wierzytelności. (por. Wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, VIII Wydziału Gospodarczego, sygn. akt VIII Ga 5/18).

Zdaniem Sądu Rejonowego w świetle powyższych faktów nie można uznawać, aby w niniejszej sprawie mogło dojść skutecznie do przelewu wierzytelności względem ubezpieczyciela z tytułu odszkodowania – obejmującego refundację celowych i rzeczywiście poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego – który mógłby doprowadzić do „zapłaty” wierzytelności z tytułu najmu pojazdu zastępczego, skoro poszkodowanemu w tej dacie nie przysługiwała (nie mogła przysługiwać) żadna wierzytelność z tego tytułu. Dopiero bowiem poprzez rzeczywiste poniesienie kosztów takiego najmu mogłaby powstać wierzytelność odszkodowawcza względem ubezpieczyciela, jej przelew nie mógłby więc służyć zapłacie kosztów najmu.

Sąd Rejonowy podkreślił, że w niniejszej sprawie nie zachodzi przypadek – dopuszczalny w świetle orzecznictwa – przelewu wierzytelności przyszłej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2011 r., IV CSK 422/10, „Monitor Prawa Bankowego” 2012/11/33-37). Nie mógł bowiem dojść do skutku przelew wierzytelności, która de iure nie zaistnieje. Przeniesienie praw z tego tytułu, a więc pełny skutek przelewu, mógłby przecież nastąpić dopiero z chwilą ich powstania (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 22, a także uzasadnienie wyroku tego Sądu z dnia 4 marca 2010 r., I CSK 439/09, LEX nr 577681). W niniejszej sprawie skutek taki mógłby bowiem powstać dopiero z momentem indemnizacji szkody – w postaci poniesienia przez poszkodowaną wydatków związanych z najmem pojazdu zastępczego – co jednak nie nastąpiło (por. wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, VIII Wydziału Gospodarczego, sygn. akt VIII Ga 5/18).

Mając powyższe na uwadze na mocy art. 822 § 1 k.c. a contrario w związku z art. 509 k.c. Sąd Rejonowy orzekł jak w pkt 1. wyroku.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 i art. 99 k.p.c. uznając, iż winien je w całości ponieść powód.

Od powyższego wyroku apelację wniósł powód, zaskarżając wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił:

1.  naruszenie art. 509 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w szczególności poprzez:

- ustalenie przez Sąd I instancji, że powódka nie posiada legitymacji procesowej do dochodzenia przedmiotowego roszczenia, ponieważ pomiędzy poprzednikiem prawnym a poszkodowanym doszło do przelewu wierzytelności a w konsekwencji uznając brak skuteczności cesji dokonanej na rzecz powoda;

- poprzez przyjęcie, ze nie doszło do skutecznego przelewu wierzytelności względem ubezpieczyciela z tytułu odszkodowania pomiędzy poszkodowanym a (...) , bowiem poszkodowanemu w dacie podpisania umowy najmu oraz cesji wierzytelności nie przysługiwała żadna wierzytelność z tytułu umowy najmu;

- poprzez przyjęcie, że dopiero poprzez rzeczywiste poniesienie kosztów najmu mogłaby powstać wierzytelność odszkodowawcza względem ubezpieczyciela;

2.  naruszenie art. 58 k.c. i art. 659 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w szczególności poprzez przyjęcie, że nie doszło do skutecznego przelewu wierzytelności względem ubezpieczyciela z tytułu odszkodowania pomiędzy poszkodowanym a (...), bowiem poszkodowanemu w chwili podpisania umowy najmu oraz cesji wierzytelności nie przysługiwała żadna wierzytelność z tytułu najmu, bowiem nie określała sposobu zapłaty za najem pojazdu a najemca korzystał z pojazdu nieodpłatnie;

3.  naruszenie art. 510 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie;

4.  naruszenie art. 361 k.c. poprzez jego niezastosowanie;

5.  naruszenie art. 6 k.c. – poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że strona powodowa nie jest legitymowana czynnie d wytoczenia niniejszego powództwa;

6.  naruszenie art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie w sprawie, poprzez przyjęcie, że strony zawarły umowę pod tytułem darmym a nie odpłatnym;

7.  art. 233 § 1 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy w sposób sprzeczny z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a mianowicie uznanie, że powód nie posiada legitymacji czynnej i przyjęcie, że strona pozwana udowodniła, że skutecznie złożyła poszkodowanemu ofertę najmu oraz poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów i sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w tej sprawie materiałem dowodowym, wadliwą ocenę dowodów, sprzeczną z zasadami prawidłowego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, polegające na przyjęciu, że powódka nie ma legitymacji czynnej a także przyjęcie, że strona pozwana udowodniła, iż skutecznie złożyła pozwanej propozycję najmu;

8.  naruszenie art. 217 § 3 kpc poprzez pominięcie wniosków dowodowych strony powodowej przedstawionych w pozwie, jako dostatecznie wyjaśnionych a dotyczących stawek najmu pojazdu zastępczego i zasadnego okresu najmu , uznając iż okoliczności, na które powoływany miał być biegły nie były sporne między stronami i zostały dostatecznie wyjaśnione, podczas gdy strona pozwana kwestionuje wysokość stawki zastosowanej w sprawie w sprzeciwie od nakazu zapłaty oraz czas najmu pojazdu zastępczego.

W konsekwencji powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powoda dalszej kwoty 2.613,22 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10.06.2018 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powód złożył też wniosek ewentualny o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji powód wskazał, że umowa, którą zawarł poszkodowany z wynajmującym zobowiązywała poszkodowanego do zapłaty czynszu najmu. Najem rozpoczął się 22.03.2018 r. a zakończył się 28.03.2018 r. Powód wskazał, że poszkodowany dokonał wyboru sposobu płatności należności za najem poprzez przelew wierzytelności przysługującej mu względem ubezpieczyciela. Umowa cesji została zawarta a poszkodowany zapłacił w ten sposób za najem pojazdu zastępczego. Taka forma zapłaty jest dozwolona. Z faktów tych wynikało zdaniem powoda, że poszkodowany poniósł koszty wynajęcia pojazdu zastępczego i uregulował należność wynikającą z zawartej umowy najmu. Ponadto powód podkreślił, że zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie uznaje się, że dopuszczalny jest przelew wierzytelności przyszłej. Nadto powód zauważył, że nielogicznym jest stanowisko Sądu Rejonowego, iż (...) udostępniła poszkodowanemu pojazd zastępczy bez odpłatności. W tej sytuacji powód wskazał, że stanowisko Sadu Rejonowego, iż powodowi nie przysługiwała legitymacja czynna do dochodzenia roszczenia objętego pozwem jest błędne. Nadto powód podniósł, że pozwany nie wykazał w toku postępowania , że proponowała poszkodowanemu bezgotówkowe wynajęcie pojazdu zastępczego a informacja zakładu ubezpieczeń nie miała charakteru oferty.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. W treści uzasadnienia pozwany podtrzymała prezentowaną wcześniej w toku postepowania argumentację.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie w części.

Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska wyrażonego przez Sąd Rejonowy, iż powodowi nie przysługiwała legitymacja czynna do dochodzenia roszczenia objętego pozwem.

Materiał dowodowy zebrany w tej sprawie nie potwierdza stanowiska Sądu I instancji, iż powód nie wykazał w tej sprawie istnienia po jego stronie legitymacji czynnej do dochodzenia roszczenia, będącego przedmiotem pozwu.

Swoje uprawnienie do wystąpienia z powództwem strona powodowa opierała na fakcie nabycia od poszkodowanego wierzytelności przysługującej mu względem pozwanego.

Legitymacja procesowa jest jedną z przesłanek materialnych, czyli okoliczności stanowiących w świetle prawa materialnego warunki poszukiwania ochrony prawnej na drodze sądowej. Otóż, aby ochrona ta mogła być przez sąd udzielona, z żądaniem jej udzielenia musi wystąpić osoba uprawniona. Wykazanie legitymacji procesowej czynnej powinno mieć miejsce już w fazie składania pozwu i stanowić wstępny etap, pozwalający sądowi na rozważenie w dalszym zakresie zasadności roszczenia. Ponadto należy zauważyć, że zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie, zgodnie przyjmuje się, że legitymacja procesowa jest zawsze powiązana z normami prawa materialnego. Sąd dokonuje oceny istnienia legitymacji procesowej strony w chwili orzekania co do istoty sprawy i bierze tę przesłankę pod uwagę z urzędu, ma zatem obowiązek ustalić okoliczności, które stanowią o istnieniu tej legitymacji. Brak legitymacji procesowej zarówno czynnej jak i biernej prowadzić musi do wydania wyroku oddalającego powództwo.

Powód powołał się na fakt nabycia wierzytelności przysługującej poszkodowanemu w drodze umowy cesji.

Zgodnie z treścią art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią , chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie , zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności o zaległe odsetki. Na skutek przelewu wierzytelność cedenta przechodzi na cesjonariusza w takim stanie, w jakim dotychczas istniała. Zasadniczo cesja nie wpływa na kształt wierzytelności, zmienia się jedynie podmiot uprawniony do żądania świadczenia. Przejście takie może być albo następstwem umowy albo bezpośrednim skutkiem działania ustawy. Warunkiem skutecznego zawarcia umowy przelewu i rozporządzenia wierzytelnością jest to, aby była ona zindywidualizowana. Winien zostać określony stosunek prawny, z którego ona wynika. Ważne jest zatem wskazanie stron tego stosunku, świadczenia, jak również przedmiotu. Umowa cesji może być zawarta zasadniczo w dowolnej formie. Jedynie w przypadku, gdy wierzytelność jest stwierdzona pismem, przelew zgodnie z treścią art. 511 k.c. powinien być również pismem stwierdzony.

W ocenie Sądu Okręgowego strona powodowa wykazała w tej sprawie, że nabyła wierzytelność będącą przedmiotem niniejszego postępowania. Zarówno umowa cesji zawarta przez (...) z poszkodowanym jak i umowa zawarta przez powoda z (...) – wbrew twierdzeniom zawartym w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego – przeniosły bowiem cedowaną wierzytelność na cesjonariusza.

Roszczenie z tytułu najmu pojazdu zastępczego powstało już w dniu podpisania umowy najmu tj. 22.03.2018 r. W tym dniu poszkodowany zaciągnął bowiem zobowiązanie do uregulowania czynszu za wynajęty pojazd. Zobowiązanie to obciążało od tego momentu majątek poszkodowanego i stanowiło jego pasywa. W orzecznictwie sądowym ugruntowane jest stanowisko, że poszkodowany nabywa roszczenie względem ubezpieczyciela o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego dopiero w chwili ich rzeczywistego poniesienia (por. Uchwałą Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011 r. (III CZP 5/11) W oparciu o treść art. 361 § 2 k.c. przyjąć należy, że wydatki te można uznać za poniesione w momencie, kiedy powstaje wierzytelność wynajmującego wobec poszkodowanego o zapłatę czynszu najmu. Zobowiązanie to zaś obciąża najemcę od dnia zawarcia przez niego umowy z tą chwilą bowiem w skład jego majątku wchodzą pasywa związane z obowiązkiem uregulowania należności za najem. Stanowisko takie zostało wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2020 r. wydanej w sprawie o sygn. akt III CZP 63/19. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy powołał się na treść art. 361 § 2 k.c. i wskazał, że z przepisu tego wynika, iż wraz z zaciągnięciem zobowiązania przez poszkodowanego w postaci obowiązku zapłaty czynszu najmu zastępczego całkowita wartość majątku poszkodowanego zmniejsza się o wartość długu. Szkoda powstaje zatem już w momencie zaciągnięcia zobowiązania a jej wysokość jest równa wartości długu. Nadto Sąd Najwyższy zauważył, że polskie prawo obligacyjne przewiduje różne sposoby wykonania zobowiązania. Jeżeli obie strony umowy najmu godzą się na inny sposób wykonania zobowiązania w miejsce realnej zapłaty, to nie może być to traktowane jako gorszy sposób wykonania zobowiązania. Dokonanie zatem przez poszkodowanego cesji wierzytelności przysługującej mu wobec sprawcy szkody nie wywołuje odmiennego skutku od zapłaty czynszu najmu pojazdu zastępczego i z woli stron staje się taką zapłatą. Oznacza to, że w chwili zawarcia umowy przelewu pomiędzy poszkodowanym a (...) H. L. przysługiwała względem ubezpieczyciela wierzytelność o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego. Dalsza umowa zawarta przez(...) z powodem skutecznie przeniosła zatem tę wierzytelność na powoda.

Pomimo słuszności argumentów powoda w odniesieniu do przysługującej mu legitymacji czynnej apelacja podlegała oddaleniu w cześci.

W pierwszym rzędzie wskazać należy, że w orzecznictwie sądowym wielokrotnie prezentowany był pogląd, że roszczenie o zwrot kosztów najmu pojazdu nie przysługuje zawsze i każdemu a o jego zasadności decydują okoliczności konkretnej sprawy. Potrzebę korzystania z pojazdu zastępczego przez poszkodowanego, wysokość kosztów z tego tytułu jak i niezbędny czas trwania najmu, zgodnie z treścią art. 6 k.c. powinien udowodnić powód (por. wyrok S.O. w Olsztynie z 15.02.2017 r., IX Ca 965/16). Zgodnie przyjmuje się też, że nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane. Na ubezpieczycielu ciąży bowiem obowiązek zwrotu jedynie wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią poszkodowanego a obciążeniem ubezpieczyciela.

Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej są: zaistnienie zdarzenia, z którym przepis prawny łączy odpowiedzialność odszkodowawczą, powstanie szkody oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem i szkodą. W przypadku wystąpienia wymienionych przesłanek naprawienie szkody przez podmiot do tego zobowiązany, powinno polegać na przywróceniu w majątku poszkodowanego stanu rzeczy naruszonego zdarzeniem wyrządzającym szkodę, nie może przewyższać jednak wysokości faktycznie poniesionej szkody.

W kontekście powyższych ustaleń należy wskazać, że w toku niniejszego procesu powód powinien wykazać istnienie następujących przesłanek:

1. wystąpienie zdarzenia szkodowego,

2. istnienie związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem i szkodą,

3. fakt doznania szkody w określonej wysokości.

Pierwsza ze wskazanych wyżej okoliczności była między stronami bezsporna, nie było zatem potrzeby, aby powód w tym zakresie składał jakieś wnioski dowodowe.

Niewątpliwym jest również, że poszkodowana została obciążony przez (...) kwotą 3.478,44 zł z tytułu najmu pojazdu zastępczego.

Powód nie wykazał jednak, iżby szkoda w tej wysokości w całości pozostawała w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem ją powodującym.

Zgodnie z treścią art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Brzmienie tego przepisu opiera się na teorii przyczynowości adekwatnej, zgodnie z którą odpowiedzialność podmiotu zobowiązanego do naprawienia szkody ogranicza się do zwykłych następstw danej przyczyny. W związku z brzmieniem tego przepisu sąd winien najpierw zbadać, czy w ogóle pomiędzy kolejnymi faktami istnieją obiektywne powiązania w znaczeniu warunku sine qua non. O ile takie powiązania zostaną ustalone sąd bada, czy wspomniane powiązania można traktować jako „normalne” tj. typowe lub oczekiwane w zwykłej kolejności rzeczy. Ocena, czy skutek jest normalny, powinna być oparta na całokształcie okoliczności sprawy i wynikać z zasad doświadczenia życiowego, a w razie potrzeby – z zasad wiedzy naukowej, specjalnej. Wobec tego zakład ubezpieczeń nie ma obowiązku ponoszenia kosztów wynajmu przez okres dłuższy niż czas potrzebny do dokonania naprawy ani w wysokości przekraczającej zwykły koszt najmu samochodu tej samej klasy, co pojazd uszkodzony. Podkreślić należy, że poszkodowany również winien swym działaniem zmierzać do minimalizacji doznanej szkody.

W tych okolicznościach sąd uznał, jak wskazano wyżej, że powoda w myśl art. 6 k.c. obciążał ciężar udowodnienia, że okres najmu i przyjęta stawka czynszu były uzasadnione.

Pozwany nie kwestionował zasadności wynajęcia pojazdu przez okres 7 dni. Wątpliwości budzi natomiast wysokość stawki czynszu najmu.

Poszkodowana nie wywiązała się bowiem z obowiązku minimalizacji szkody. Podkreślić trzeba, że nie wszystkie koszty i nie wszystkie wydatki pozostające w związku z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane w ramach ubezpieczenia OC. Po stronie poszkodowanego istnieje bowiem obowiązek zapobiegania szkodzie i zmniejszenia jej rozmiarów. Obowiązek ten wynika wprost z treści art. 354 § 2 k.c., art. 362 k.c. i art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Zgodnie z treścią ostatniego z wymienionych przepisów w razie zaistnienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem obowiązkowym, o którym mowa w art. 4 pkt 1-3 wymienionej ustawy, osoba w nim uczestnicząca jest obowiązana do zapobieżenia w miarę możliwości, zwiększeniu się szkody. W oparciu o tę regułę w orzecznictwie sądowym wskazuje się, że bierne oczekiwanie na zapłatę odszkodowania, powodujące dalsze szkody w postaci np. niszczenia samochodu, kosztów jego garażowania jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (wyrok SN z 01.09.1970, sygn. akt II CR 371/70). Podnosi się także, że poszkodowany powinien nawet w razie odmowy wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela, podejmować działania w celu realizacji naprawy pojazdu, celem zapobieżenia zwiększeniu szkody (por. wyrok SN z 22.11.2002 r., V CKN 1397/00, wyrok S.O. w Łodzi z 20.06.2017 r., XIII Ga 1185/16, , wyrok SN z 05.11.2004 r., II CK 494/03, wyrok S.O. w Łodzi z 25.05.2016 r., XIII Ga 1114/15). W orzecznictwie wskazuje się również, że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione (Uchwała Sądu Najwyższego z 24.8.2017 r. , sygn.. akt III CZP 20/17).

W niniejszej sprawie pozwany przedstawił poszkodowanej ofertę wynajmu pojazdu zastępczego z uwzględnieniem stawki wynoszącej dla samochodów tej klasy co pojazd uszkodzony 180 zł netto. Dokładna treść propozycji została przedstawiona poszkodowanej po raz pierwszy we wiadomości e-mail z 19.01.2018 r a po raz drugi w dniu 22.01.2018 r. wraz z protokołem oględzin oraz w druku zgłoszenia szkody z dnia 22.01.2018 r. Informacja przedstawiona przez pozwanego zawierała wszystkie istotne elementy, tj. proponowane pojazdy, wysokość stawek czynszu najmu oraz dane kontaktowe umożliwiające wynajęcie pojazdu za pośrednictwem zakładu ubezpieczeń (por. 83-89). Poszkodowana podpisała się pod drukiem zgłoszenia szkody i odebrała protokół oględzin, podpisując się pod ofertą pozwanego w dniach 19.01.2018 i 22.01.2018, a więc przed wynajęciem pojazdu od (...)Poszkodowana nie skorzystał z tej propozycji i wynajęła pojazd zastępczy uzgadniając w umowie stawkę znacznie wyższą – w kwocie 404 zł netto. Jednocześnie w toku postępowania nie wykazano, iżby decyzja o wynajęciu pojazdu zastępczego z pominięciem oferty zakładu ubezpieczeń była uzasadniona jakimikolwiek racjonalnymi przesłankami. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że poszkodowana miała możliwość wynajęcia pojazdu zastępczego przy zastosowaniu stawki najmu wynoszącej 180 zł netto a decyzja o zawarciu umowy z (...) była nieracjonalna i ekonomicznie nieuzasadniona. Dokonując wyboru oferty droższej, poszkodowana zachowała się nielojalnie i nie dochowała obowiązku minimalizacji szkody. Skoro poszkodowana swoim działaniem sama spowodowała wzrost wysokości szkody, to brak jest podstaw do obciążenia ubezpieczyciela obowiązkiem pokrycia niezasadnie poniesionego wydatku.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, że powodowi przysługuje odszkodowanie obejmujące koszty wynajmu pojazdu zastępczego za 7 dni z uwzględnieniem stawki wynoszącej 180 zł netto przy uwzględnieniu faktur, że poszkodowana – jak wynika z akt sprawy była uprawniona do odliczenia podatku VAT w 50%. Oznacza to, ze z tytułu najmu pojazdu zastępczego poszkodowanej przysługiwało odszkodowanie w kwocie 1260 zł + 50% VAT (144,90 zł)tj. łącznie 1.404,90 zł. Sumę tę należało pomniejszyć o kwotę 540 zł, stanowiącą równowartość wypłaconego przez pozwanego odszkodowania.

Kierując się powyższą argumentacją Sąd Okręgowy uznał apelację powoda za uzasadnioną w częsci i na podstawie art. 386 § 1 kpc punkt I. zaskarżonego wyroku w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 864,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I.a. wyroku Sądu Okręgowego)., oddalając powództwo w pozostałym zakresie

Sąd Odwoławczy zmienił również rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w punkcie II. zaskarżonego wyroku i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 266,55 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Rozstrzygniecie oparto na treści art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 100 kpc i zastosowano zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu. Powód wygrał sprawę w 33% a pozwany – w 67%. Powód poniósł łączne koszty procesu w wysokości 1.048 zł. Kwota ta obejmowała opłatę od pozwu w wysokości 131 zł, koszty związane z uregulowaniem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł praz 900 zł z tytułu zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – Dz. U. 2015, poz. 1804). Pozwany poniósł koszty opłaty skarbowej w wysokości 17 zł i koszty zastępstwa procesowego w kwocie 900 zł. Z łącznej kwoty kosztów w wysokości 1048 zł powodowi należało się 33% tj. 345,84 a pozwanemu 67% tj. 614,39 zł. Różnica tych sum wynosi 268,55 zł i taką kwotę Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego w punkcie 1.b. wyroku.

W punkcie 2. wyroku Sąd Okręgowy z przyczyn wyjaśnionych powyżej oddalił apelację powoda w pozostałym zakresie.

W punkcie 3. wyroku Sąd Okręgowy na podstawie art. 391 § 1 kpc w zw. z art. 100 kpc zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 87 zł tytułem zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego. Powód poniósł koszty postepowania apelacyjnego w kwocie 650 zł. Na kwotę tę składała się opłata od uzasadnienia wyroku i uzupełniona opłata od apelacji w kwocie łącznej 200 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 450 zł (§ 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – Dz. U. 2015, poz. 1804). Pozwany poniósł koszty postępowania apelacyjnego obejmujące koszty zastępstwa procesowego w wysokości 450 zł. Apelacja powoda została uwzględniona w 33% , przysługuje mu zatem zwrot 33% z 650 zł tj. 214,50 zł, pozwanemu zaś przysługuje zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu apelacyjnym w 67% tj. w wysokości 301,50 zł. Różnica tych sum wynosi 87 zł i taką kwotę Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego w punkcie 3. wyroku.

Eliza Grzybowska Artur Fornal Wojciech Wołoszyk