Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lipca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Barbara Orechwa-Zawadzka

Sędziowie: Marek Szymanowski

Sławomir Bagiński

Protokolant: Anna Kuklińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 lipca 2020 r. w B.

sprawy z odwołania J. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawnych

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łomży III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 14 stycznia 2020 r. sygn. akt III U 461/19

oddala apelację.

M. B. O. S. B.

Sygn. akt III AUa 193/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 14 sierpnia 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., powołując się na art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r., poz. 646 ze zm.) w zw. z art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.), odmówił J. R. wydania interpretacji indywidualnej w sprawie z wniosku J. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Handel (...) i B. (...) J. A. R. dotyczącego ustalenia charakteru świadczeń uzyskiwanych przez pracowników przedsiębiorcy i objęcia ich zakresem działania ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy w Łomży, który rozpoznawał odwołanie J. R. od tej decyzji, wyrokiem z dnia 14 stycznia 2020 r. zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do wydania indywidualnej interpretacji w rozpoznaniu wniosku J. R., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Handel (...)Spożywczy (...) i Budowlany w (...) J. A. R. w K. z 31 lipca 2019 r. (pkt I) oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania (pkt 2).

Z ustaleń Sądu wynikało, iż J. R., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Handel (...) J. A. R., 31 lipca 2019 r. wysłał wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji w zakresie daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, który wpłynął do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. w dniu 5 sierpnia 2019 r. We wniosku wskazał, że jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą m.in. w zakresie sprzedaży hurtowej określonych, masowych towarów, nabywanych przez niego od ich producentów na podstawie umów handlowych, zobowiązujących go do zakupu określonych ilości tych towarów w uzgodnionych okresach, co do zasady 12-miesięcznych. Powyższe czynności wykonuje w ramach swojego przedsiębiorstwa, zatrudniając na umowach o pracę: handlowców, pracowników magazynowych, kierowców, a także pracowników działów księgowego i kadr, pracujących na rzecz ogółu działalności jego przedsiębiorstwa. Dalej wskazał, że producenci tych towarów prowadzą różnorodne działania promocyjne zmierzające do wzrostu ich sprzedaży, w których jest zobowiązany brać udział jako jeden z ich partnerów handlowych. Obecnie owi producenci proponują mu przystąpienie do nowego, czasowego programu wspierającego sprzedaż towarów nabytych przez niego od nich w ramach uzgodnionych, obowiązkowych limitów sprzedaży, którego główne założenia brzmią:

a)  program skierowany jest łącznie do niego jako przedsiębiorcy i zatrudnionych przez niego handlowców, zajmujących się u niego sprzedażą tych towarów,

b)  za sprzedaż każdej tony towarów ma otrzymać od ich producentów określoną ilość punktów, gdzie każdy punkt jest wart 1 zł; tak uzyskana kwota w złotych polskich ma być rozliczana/wypłacana mu za okresy miesięczne (z opcją otrzymania jakichś ruchomości zamiast pieniędzy),

c)  za sprzedaż każdej tony powyższych towarów zatrudnieni przez niego handlowcy mają otrzymywać od ich producentów określoną ilość punktów, gdzie każdy punkt jest wart 1 zł,

d)  kwotę w złotych polskich uzyskaną z przemnożenia ilości punktów i stawki 1 zł z lit. c) jego pracownicy mają otrzymywać za pośrednictwem usługodawcy producentów (agencji reklamowej) w formie kary pre-paid do wykorzystania przez pracowników do zakupów towarów lub usług; karty pre-paid mają być wydawane przez ogólnopolski bank,

e)  sprzedaż towarów, o której mowa w lit. c), odbywać się ma w ramach zwykłych obowiązków pracowniczych zatrudnionych przez niego handlowców i dotyczyć tych ilości towarów, które jest zobowiązany kupić od ich producentów w określonym czasie, zgodnie z umowami z pkt. 2; wprowadzenie programu z lit. a) nie zmienia niczego w dotychczasowym sposobie świadczenia pracy przez zatrudnionych przez niego handlowców,

f)  środki, o których mowa w lit. c) i d), nie pochodzą od niego, nie ma żadnego wpływu na ich udzielanie jego pracownikom (poza zakazem sprzedaży tych towarów) ani ich relacje z agencją reklamową zatrudnioną przez producentów towarów; jego pracownicy samodzielnie decydują, czy chcą uczestniczyć w programie z lit. a) i otrzymywać (efektywnie) określoną kwotę od każdej sprzedanej tony należących do niego towarów na powyższych zasadach w postaci karty pre-paid,

g)  ewidencję sprzedaży towarów dla potrzeb otrzymywania przez jego pracowników świadczenia z lit. c) i d) prowadzą oni sami, w godzinach pracy i z wykorzystaniem infrastruktury zakładu pracy, i sami raportują do organizatora programu,

h)  uczestnicząc w programie z a), będzie zobowiązany potwierdzać do organizujących go producentów informacje z lit. g), tj. ilości towarów sprzedane przez jego pracowników.

J. R. podał, że uważa, że świadczenia uzyskiwanie przez jego pracowników, wskazane w pkt. 3 lit. d) wyżej, biorących dobrowolnie udział w programie opisanym w pkt. 2 i 3, nie są objęte zakresem działania ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. w szczególności nie należą się od nich żadne składki na ubezpieczenia społeczne, więc żaden podmiot biorący w nim udział nie będzie płatnikiem jakichkolwiek składek. Powyższe świadczenie będzie zatem dobrowolnym przysporzeniem producentów towarów na rzecz osób, które bezpośrednio zajmują się dalszą ich odsprzedażą i chcą je otrzymywać, w formie karty pre-paid, środki z której mogą wykorzystać na wybrane przez siebie sposoby. Na koniec wskazał, że występując jako pracodawca, jego jedyną korzyścią z udziału jego pracodawców w programie producentów towarów będzie świadczenie z pkt. 3 lit. b). Poza tym, część czasu pracy będą oni poświęcać na dodatkowe raportowania sprzedaży do agencji reklamowej obsługującej ten program, który służy ich wyłącznej, osobistej korzyści.

W wyniku rozpoznania powyższego wniosku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. w dniu 14 sierpnia 2019 r. wydał decyzję nr (...), którą odmówił J. R. wydania interpretacji indywidualnej w sprawie z powyższego wniosku, wskazując jednocześnie, że przepisy art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy - Prawo przedsiębiorców w zw. z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jednoznacznie przesądzają, iż nie każda sprawa, leżąca we właściwości organu lub państwowej jednostki organizacyjnej, jest możliwa do rozstrzygnięcia poprzez wydanie interpretacji indywidualnej w tym trybie. Dodał, że z treści wniosku wynika, iż intencją wnioskodawcy nie jest uzyskanie potwierdzenia prawidłowości rozumienia przepisu prawa, który wzbudza jego wątpliwości, a z którego wynika dla wnioskodawcy obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, lecz rozstrzygnięcie całokształtu sytuacji związanej ze świadczeniami, o których mowa we wniosku. Zaznaczył, że sprawa nie posiada charakteru indywidualnego, lecz ma służyć przesądzeniu, że żadna ze stron biorąca udział w opisanym we wniosku programie nie będzie miała charakteru płatnika składek na ubezpieczenia społeczne. Zdaniem organu rentowego wnioskodawca formułując własne stanowisko w sprawie, zmierza jednocześnie do uzyskania potwierdzenia przez organ rentowy charakteru świadczeń, o których mowa we wniosku oraz niejako statusu swojej osoby w programie.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione, znajdujące oparcie w przepisach: art. 34 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r., poz. 1292) oraz art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 300). Skarżący we wniosku odwoływał się do konkretnego stanu faktycznego, wskazując, iż jego zaistnienie będzie rodzić konkretne skutki w zakresie obowiązku świadczenia składek na ubezpieczenie społeczne. Sąd uznał, iż wbrew stanowisku ZUS sprawa ma charakter indywidualny. Wnioskodawca precyzyjnie opisał, na czym ma polegać program, w którym wraz z pracownikami będzie brał udział i jakie skutki wiążą się z przystąpieniem do programu dla niego i pracowników.

Sąd odwołał się do celu regulacji zawartej w art. 34 ustawy – Prawo przedsiębiorców, jakim jest uzyskanie pewności co do stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia danin publicznych. Sąd nie zgodził się ze stanowiskiem ZUS, iż złożony wniosek nie mieści się w zakresie obu ww. przepisów prawa, bowiem z art. 83d ustawy systemowej wynika, iż interpretacja indywidualna może dotyczyć podstawy wymiaru składek, a tego właśnie dotyczy wniosek.

Zdaniem Sądu interpretacja indywidualna została wyprowadzona po to, aby przedsiębiorca wiedział, jak ma się zachować, tj. od jakiego przychodu obliczyć składki od zatrudnionych pracowników i czy dane przychody podlegają oskładkowaniu. Powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2018 r. (sygn. akt I UK 484/17), Sąd stwierdził, że ZUS ma uprawnienie do wypowiadania odnośnie zakwalifikowania danego przychodu jako podstawy wymiaru składek.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy, który zaskarżył wyrok w całości, zarzucając obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 34 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r., poz. 1292) w zw. z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 300) poprzez ich błędną wykładnię w postaci uznania przez Sąd, że wniosek odwołującego, spełniający wszystkie wymagania formalne wynikające z treści art. 34 ustawy - Prawo przedsiębiorców, rodził po stronie organu rentowego obowiązek dokonania stosowanej interpretacji, czego jednak organ rentowy nie uczynił, uchylając się od obowiązku przewidzianego w ustawie. Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji. Ponadto wniósł o zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna. Ponieważ nie podniesiono w niej zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny w pełni aprobując ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, przyjmuje je za własne bez potrzeby ich ponownego przytaczania.

Zgodnie z art. 34 ust. 1-3 ustawy z dnia 6 marca – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r., poz. 1292 tekst jedn.) przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna). Wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przedstawia zaistniały stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie.

W myśl art. 83d ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 300) Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty wskazane w treści interpretacji, Zakład niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej. Nie wydaje się interpretacji indywidualnych w zakresie tych elementów stanu faktycznego, które w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania wyjaśniającego lub kontroli albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji Zakładu.

Przedmiotem sprawy w niniejszym postępowaniu było to, czy odwołujący mógł skutecznie złożyć wniosek o wydanie pisemnej interpretacji indywidualnej w sprawie dotyczącej stosowania przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych do opisanego szczegółowo we wniosku stanu faktycznego. Sąd Okręgowy zasadnie nie podzielił stanowiska pozwanego, iż intencją wnioskodawcy nie jest uzyskanie potwierdzenia prawidłowości rozumienia przepisu prawa, który wzbudza jego wątpliwości, a z którego wynika dla wnioskodawcy obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne, lecz rozstrzygnięcie całokształtu sytuacji związanej ze świadczeniami, o których mowa we wniosku wnioskodawca w istocie dążył do uzyskania interpretacji co do ustalenia, czy świadczenia uzyskiwane przez jego pracowników biorących dobrowolnie udział w programie wspierającym sprzedaż towarów nabytych od producentów, nie są objęte zakresem działania ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. nie należą się od nich żadne składki na ubezpieczenia społeczne, więc żaden podmiot biorący w nim udział nie będzie płatnikiem składek. Pytania odwołującego zmierzało do ustalenia, czy świadczenia uzyskiwane przez jego pracowników w opisanym stanie faktycznym powinny być doliczone do podstawy wymiaru składek. Podkreślenia wymaga, że kwestia dotycząca prawidłowości (zgodności z prawem) płacenia przez wnioskodawcę ww. składek nie była przedmiotem merytorycznego odrębnego postępowania.

Zagadnienia wzajemnego stosunku art. 83d ustawy systemowej i art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (obecnie art. 34 ustawy – Prawo przedsiębiorców) oraz uprawnienia ZUS do wypowiadania się odnośnie zakwalifikowania danego przychodu jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, było przedmiotem orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych. W postanowieniu z dnia 13 grudnia 2018 r. (sygn. akt I UK 484/17) Sąd najwyższy zaakceptował dotychczasową linię orzeczniczą w tym zakresie, przytaczając dwa wskazane niżej orzeczenia. W wyroku z 12 marca 2015 r. (II UK 79/14) Sąd Najwyższy wskazał, że art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych doprecyzowuje zwrot użyty w art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej „zakres i sposób zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne”, wyjaśniając, że chodzi w tym przypadku o interpretację wszystkich przepisów, z których wynika obowiązek opłacania przez płatnika składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz ich wysokość. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tego wyroku podkreślił, że w prawie ubezpieczeń powstanie tytułu ubezpieczenia społecznego, a także określenie wysokości składek na to ubezpieczenie regulowane jest przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń, które mają charakter norm odwołujących się do pojęć prawnych usytuowanych w innych gałęziach prawa, o ile nie zwierają ich samodzielnej definicji. W konsekwencji wykładnia i stosowanie prawa ubezpieczeń społecznych musi odbywać się w kontekście norm należących do innych gałęzi prawa. W praktyce oznacza to, że rozstrzyganie o istnieniu stosunku ubezpieczenia społecznego i wysokości należnych z tego tytułu składek nie jest możliwe bez sięgania do pojęć i definicji ustawowych funkcjonujących w systemie prawa. W takim przypadku przepisy z innych gałęzi prawa, jeśli uzupełniają i rozwijają przepisy prawa ubezpieczeń, stają się częścią norm prawa ubezpieczeń społecznych. W wyroku z 12 marca 2015 r. (II UK 136/14) Sąd Najwyższy podkreślił z kolei, że instytucja interpretacji przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotyczy wszystkich przepisów kształtujących obowiązki płatników w zakresie świadczenia przez nich danin publicznych i składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne, a zatem przepisów dotyczących ich ustalania, obliczania i uiszczania (opłacania). Celem interpretacji tych przepisów ma być nie tylko ustalenie, obliczanie i opłacanie składek należnych, ale również unikanie nadpłaty składek i konieczności przeprowadzania dalszych czynności, o których stanowi, między innymi, art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że pogląd, jakoby Zakład nie posiadał uprawnień do wypowiadania się, co do zakwalifikowania danego przychodu jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne jest nietrafny. Wyjaśnił, że ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, chociaż w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne odsyła do pojęcia przychodu w rozumieniu przepisów podatkowych, to kompetencję do wydania pisemnej interpretacji w przedmiocie obowiązku opłacania składek w określonej wysokości, w tym wstępnego rozstrzygnięcia co do zakwalifikowania danego przychodu jako podstawy ich wymiaru, ma Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela powyższą linię orzeczniczą.

Reasumując, Sąd nie podziela podniesionego w apelacji zarzutu, uznając go za bezzasadny. W konsekwencji Sąd Okręgowy, zobowiązując organ rentowy do wydania interpretacji indywidualnej, nie naruszył art. 34 ustawy - Prawo przedsiębiorców w związku z art. 83d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy przy wydaniu interpretacji, powinien zatem ocenić pogląd przedsiębiorcy, pod kątem prawidłowości zaprezentowanego przez niego stanowiska, w oparciu o przedstawiony opis stanu faktycznego, zawarty we wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji. Interpretacja, co należy podkreślić, jest wiążąca jedynie co do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego.

Z tego względu, że zaskarżona decyzja ograniczała się do odmowy wydania indywidualnej interpretacji, z braku podstawy prawnej do jej wydania, zasadnym było zobowiązanie organu rentowego o wydania takiej interpretacji bez rozstrzygania o jej merytorycznej treści. Ocena prawidłowości stanowiska wnioskującego o interpretację należy w pierwszej kolejności do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na względzie powyższe rozważania na mocy art. 385 k.p.c. Sąd oddalił apelację.

O kosztach postępowania za drugą instancję Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 265).

M. B. O. S. B.