Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 września 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Alicja Sołowińska

Sędziowie: Teresa Suchcicka

Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant: Magdalena Zabielska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 września 2020 r. w B.

sprawy z odwołania B. J. (2)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji wnioskodawcy B. J. (2)

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 listopada 2019 r. sygn. akt V U 1104/19

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje adw. W. W. wynagrodzenie z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 120 (sto dwadzieścia) złotych powiększone o należny podatek od towarów i usług ze Skarbu Państwa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku.

Teresa Suchcicka A. B. S. - J.

Sygn. akt III AUa 23/20

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 czerwca 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił B. J. (2) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podstawą tego rozstrzygnięcia były ustalenia Komisji Lekarskiej ZUS, która nie stwierdziła u badanego całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy.

Z powyższą decyzją nie zgodził się zainteresowany i wniósł odwołanie. Kwestionował ustalenia organu rentowego w przedmiocie oceny swego stanu zdrowia i wnosił o przyznanie prawa do renty.

ZUS w odpowiedzi na odwołanie wnosił o jego oddalenie podtrzymując argumentację z uzasadnienia decyzji.

Sąd Okręgowy w Białymstoku, wyrokiem z dnia 19 listopada 2019 roku oddalił odwołanie B. J. (2).

W uzasadnieniu orzeczenia, Sąd I instancji powołał się na przepis art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym prawo do renty przysługuje osobie, która łącznie spełnia następujące warunki: jest niezdolna do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, a niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b), pkt 4,6,7 i 9. ust.2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a), pkt 10 lit. a),pkt. 11-12, 13 lit. a), pkt 14 lit. a) i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit a), pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Sąd Okręgowy zauważył, że przyznane świadczenie w każdym czasie podlega kontroli organu rentowego, który jest uprawniony do wydania decyzji o wstrzymaniu jego wypłaty, gdy uzna, że zachodzą ku temu przesłanki. Okoliczności te, wymienione zostały w art. 134 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, według którego wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli: powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa, osoba pobierająca świadczenia mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń, osoba uprawniona do świadczeń nie poddała się badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu, bez uzasadnionych przyczyn, mimo wezwania organu rentowego, okaże się, że prawo do świadczeń nie istniało, a także wówczas, gdy świadczenia nie mogą być doręczone z przyczyn niezależnych od organu rentowego.

Sąd Okręgowy przywołał także art. 61 wyżej cytowanej ustawy, który stanowi, iż prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy.

Sąd I instancji ustalił, że B. J. (2) otrzymywał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 4 maja 1994 roku do dnia 31 marca 1997 roku, a następnie od dnia 1 sierpnia 1998 roku do dnia 31 października 1999 roku. W dziesięcioleciu liczonym wstecz od 6 marca 2019 roku, a więc daty złożenia ponownego wniosku, wykazał jedynie 1 rok 1 miesiąc i 25 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ponadto, z akt organu rentowego wynika, że ostatnim dniem jego zatrudnienia był 20 marca 2012 roku.

W powyższym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca nie spełnia dwóch z trzech warunków niezbędnych do otrzymania świadczenia. W konsekwencji, badanie stanu jego zdrowia było niecelowe, ponieważ ewentualne orzeczenie o niezdolności do pracy odwołującego się i tak nie doprowadziłoby do przyznania renty, o którą się ubiegał.

Apelację od powyższego wyroku wniósł B. J. (2), domagając się jego zmiany i przyznania mu renty z tytułu niezdolności pracy, ewentualnie uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny ustalił i rozważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna, a zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż rozpoznawana sprawa dotyczy renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia. Sprawa dotycząca renty z tytułu wypadku przy pracy była przedmiotem odrębnego postępowania wszczętego wskutek odwołania od decyzji z 26 marca 2019 r. i jak wyjaśnił B. J. (2), jego odwołanie zostało oddalone.

Odnosząc się zaś do zaskarżonej w rozpoznawanej sprawie decyzji z 13 czerwca 2019 r. podkreślić należy, iż według organu rentowego B. J. (2) nie spełnia przesłanek do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, nie tylko z powodu, iż komisja lekarska ZUS nie stwierdziła niezdolności do pracy, ale również dlatego, iż w dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku tj. od 6 marca 2009 r. do 5 marca 2019 r. udowodnił jedynie 1 rok, 1 miesiąc i 25 dni okresów ubezpieczenia, zamiast wymaganych ustawą 5 lat, a ponadto od ustania ostatniego zatrudnienia upłynęło więcej niż 18 miesięcy.

Jak słusznie zauważył sąd pierwszej instancji, B. J. (2) był uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 4 maja 1994 roku do dnia 31 marca 1997 roku (przyznanej decyzją ZUS z 20 maja 1994 roku), a następnie od 1 sierpnia 1998 roku do dnia 31 października 1999 roku (przyznanej decyzją z 5 listopada 1998 roku. Następnie, decyzją z 24 grudnia 1999 roku ZUS odmówił mu kontynuacji przyznanej wcześniej renty, ponieważ B. J. (2) trzykrotnie nie stawił się na badanie lekarskie bez uzasadnionych przyczyn.

B. J. (2) złożył odwołanie od decyzji z 24 grudnia 1999 roku. Wyrokiem z 14 lipca 2000 r. (V U 729/00) Sąd Okręgowy oddalił odwołanie od powyższej decyzji, a następnie postanowieniem z 6 grudnia 2000 r. odrzucił apelację B. J. (2), ponieważ została złożona z uchybieniem terminu. Sąd Apelacyjny postanowieniem z 20 grudnia 2000 r. oddalił zażalenie na postanowienie o odrzuceniu apelacji. Powyższe oznacza, iż istnieje już prawomocne rozstrzygnięcie, z którego wynika, że B. J. (2) po 31 października 1999 r. nie był uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy.

B. J. (2) ponownie wystąpił z wnioskiem o rentę 26 marca 2002 r., a ZUS decyzją z 30 kwietnia 2002 roku odmówił mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ lekarz orzecznik ZUS nie stwierdził u niego niezdolności do pracy. W postępowaniu sądowym, toczącym się na skutek wniesionego przez wnioskodawcę odwołania od decyzji z 30 kwietnia 2002 r., przed Sądem Okręgowym w Białymstoku (V U 3066/02), ustalone zostało, że B. J. (2) jest częściowo niezdolny do pracy od 13 marca 2002 r. na okres jednego roku. Wniosek o rentę nie został jednakże uwzględniony, ponieważ ustalona niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania uprzednio wypłacanej renty z tytułu niezdolności do pracy (31 października 1999 r.), a ponadto wnioskodawca nie legitymował się wymaganym ustawą okresem ubezpieczeniowym w wymiarze 5 lat. Wówczas organ rentowy staż ubezpieczeniowy w ostatnim dziesięcioleciu ustalił na 3 lata i 8 miesięcy. W związku z powyższym Sąd Okręgowy wyrokiem z 3 września 2003 r. oddalił odwołanie od decyzji z 30.04.2002 r., a Sąd Apelacyjny oddalił apelację od wyroku Sądu Okręgowego. Podstawą oddalenia apelacji i odwołania, pomimo istnienia częściowej niezdolności do pracy od 13 marca 2002 r., było niespełnienie przez wnioskodawcę pozostałych przesłanek przyznania prawa do renty.

Z kolejnym wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy B. J. (2) wystąpił 6 marca 2019 r. Komisja lekarska ZUS orzekła, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy i orzeczenie to było podstawą wydania przez organ rentowy zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji z 13 czerwca 2019 r. W uzasadnieniu ZUS podnosił też, że wnioskodawca nie spełnił pozostałych przesłanek koniecznych do przyznania renty, tj. nie wykazał, iż w dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku od 6 marca 2009 r. do 5 marca 2019 r. posiada wymagane ustawą 5 lat okresów ubezpieczenia (udowodnił jedynie 1 rok, 1 miesiąc i 25 dni), a ponadto od ustania ostatniego ubezpieczenia upłynęło więcej niż 18 miesięcy.

Sąd pierwszej instancji rozpoznając odwołanie B. J. (2) od decyzji z 13 czerwca 2019 r., nie przeprowadził dowodu z opinii biegłego lekarza, celem zweryfikowania oceny jego stanu zdrowia pod kątem istnienia niezdolności do pracy, gdyż stwierdził, nie przedstawiając w tym zakresie argumentacji prawnej, że wnioskodawca niezależnie od tego czy wykazałby niezdolność do pracy i tak nie byłby uprawniony do renty, ponieważ nie spełnia dwóch z trzech warunków niezbędnych do otrzymania tego świadczenia, a zatem badanie stanu jego zdrowia było niecelowe.

W związku z tym powtórzyć należy, że warunkiem przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy jest nie tylko wykazanie niezdolności do pracy i daty jej powstania, ale także spełnienie pozostałych warunków z art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. posiadanie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego oraz powstanie niezdolności do pracy w ściśle określonym czasie.

Istotne w rozpoznawanej sprawie jest to, że sąd jest związany prawomocnym rozstrzygnięciem w sprawie V U 3066/02. Zgodnie z art. 365 k.p.c., prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz organy państwowe i administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia sadu oznacza, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak to przyjęto we wcześniejszym prawomocnym wyroku, co gwarantuje poszanowanie dla orzeczenia sądu ustalającego lub regulującego stosunek prawny stanowiący przedmiot rozstrzygnięcia. W kolejnym postepowaniu, w którym pojawia się dana kwestia, nie może być ona już ponownie badana.

Związanie prawomocnym orzeczeniem oznacza niedopuszczalność czynienia sprzecznych z nim ustaleń, ani też przeprowadzania ponownego postepowania dowodowego w tym zakresie. Związanie rozciąga się również na ustalenie prejudycjalne, będące podstawą wydanego wyroku, stąd w sytuacji związania prawomocnym wyrokiem sądu i ustaleniami faktycznymi, niedopuszczalne jest w innej sprawie dokonywanie ustaleń i ocen sprzecznych z prawomocnie osądzoną sprawą.

Odnosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, że skoro w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy prawomocnym wyrokiem z 3 września 2003 r. (sygn. akt V U 3066/02), Sąd oddalił odwołanie od decyzji odmawiającej przyznania tego świadczenia, gdyż wnioskodawca nie spełnił warunków koniecznych do jego powstania, to w aktualnie rozpoznawanej sprawie Sąd nie może czynić ustaleń sprzecznych z tym wyrokiem. W szczególności nie jest możliwe ustalenie, że B. J. (2) był niezdolny do pracy przed 13 marca 2002 r. Ta data powstania częściowej niezdolności do pracy została ustalona w sprawie prawomocnie zakończonej (V U 3066/02) i nie spowodowała nabycia prawa do renty. Z cała pewnością wnioskodawca nie był też uprawniony do renty po 31.10.1999 r., bo wówczas nie był niezdolny do pracy, co ustalono w sprawie sygn. V U 729/00.

Skoro w 2002 r. B. J. (2) nie przyznano renty między innymi z tego powodu, że stwierdzona niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia (pobierania renty), to niezależnie od tego, czy po dacie prawomocnego wyroku z 3.09.2003 r. skarżący stał się niezdolnym do pracy, renta nie mogłaby być mu przyznana, gdyż nie wykazał wymaganego 5 letniego okresu ubezpieczenia.

Z akt sprawy wynika, że ostatni okres ubezpieczenia wnioskodawcy upłynął 30 marca 2012 r. (ustanie okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych). Po tej dacie B. J. (2) nie wykazywał żadnych okresów ubezpieczenia. Okresy ubezpieczenia wnioskodawca wskazał w informacji o okresach składkowych i nieskładkowych, załączonej do wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy (k. 4 akt rentowych) złożonym 4.03.2019 r. i powołał się na te okresy we wniosku o rentę z ogólnego stanu zdrowia, złożonym 6.03.2019 r. Z tego zestawienia wynika, że po dacie prawomocnego wyroku w sprawie V U 3066/02, wnioskodawca pracował jedynie przez krótkie okresy w 2008 r., 2009 r. i 2010 r., a w latach 2011-2012 r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych.

W sytuacji, gdy po prawomocnym orzeczeniu w sprawie V U 3066/02, wnioskodawca wykazał niewiele ponad 1 rok okresów składkowych i nieskładkowych, to niecelowym było dopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy na okoliczność istnienia niezdolności do pracy, gdyż niezależnie od tego wnioskodawca nie spełnił przesłanki renty, tj. nie wykazał co najmniej 5 letniego okresu ubezpieczenia. B. J. (2) nie spełnił warunków renty w 2002 r. i przy wykazanych obecnie okresach ubezpieczenia, nie spełnił też takich warunków przy wniosku złożonym 6 marca 2019 r.

Podkreślić przy tym należy, ze z mocy art. 58 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, 5 letni okres ubezpieczenia powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności. Tego przepisu z mocy art. 58 ust. 4 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy wynoszący dla mężczyzny 30 lat oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. W sytuacji, gdy B. J. (2) wskazywał na okres ubezpieczenia wynoszący niewiele ponad 10 lat, zbędnym było prowadzenie postepowania dowodowego w kierunku ustalenia całkowitej niezdolności do pracy, gdyż nawet ustalenie takiej niezdolności nie spowodowałoby nabycia prawa do renty, bowiem w dalszym ciągu nie byłby spełniony warunek wykazania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy).

Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie sądu odwoławczego, apelacja B. J. (2) była niezasadna, wobec czego na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjn y oddalił apelację (pkt I ).

O kosztach zastępstwa prawnego udzielonego z urzędu Sąd orzekł na podstawi e § 16 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwośc i z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztó w nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (pkt II).

Teresa Suchcicka Alicja Sołowińska Bożena Szponar- Jarocka