Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2014 r. w Lublinie

sprawy D. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji wnioskodawczyni D. G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 7 listopada 2013 r. sygn. akt VII U 1546/13

oddala apelację.

Sygn. Akt III AUa 86/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15.04.2013 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w L., przeliczył emeryturę D. G. i od tego dnia przyznał ubezpieczonej emeryturę z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, ustalając wysokość tego świadczenia w następujący sposób:

- podstawę obliczenia emerytury ustalono poprzez zsumowanie kwoty składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej z uwzględnieniem waloryzacji (143.110,27 zł) z kwotą zwaloryzowanego kapitału początkowego (409.870,79 zł), co prowadziło do uzyskania kwoty: 552.981,06 zł;

- tak otrzymaną podstawę obliczenia emerytury pomniejszono o kwoty emerytur dotychczas wypłaconych ubezpieczonej (we wcześniejszym wieku emerytalnym), tj. o łączną kwotę 130.229,57 zł;

- pomniejszoną w ten sposób podstawę obliczenia emerytury podzielono przez średnie dalsze trwanie życia osób w wieku równym wiekowi przejścia przez ubezpieczoną na emeryturę, tj. 224,20 miesięcy. Organ rentowy ustalił wysokość emerytury przysługującej D. G. w kwocie 1.731,17 zł.

ZUS nie podjął wypłaty tak ustalonego świadczenia z uwagi na to, że jego wysokość jest niższa od emerytury dotychczas pobieranej przez ubezpieczoną (2.486,30 zł) i dlatego wypłacane jest jej świadczenie w dotychczasowej wysokości.

Odwołaniem, wniesionym dnia 17.05.2013 r. D. G. domagała się zmiany powyższej decyzji przez ustalenie jej prawa do emerytury bez pomniejszenia świadczenia o wypłacone już emerytury wcześniejsze, poczynając od miesiąca kwietnia 2013 r. W uzasadnieniu swojego żądania skarżąca podała, że prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym nabyła w dniu (...)z chwilą ukończenia 60 lat. Do ustalenia tego świadczenia winny mieć zastosowanie przepisy obowiązujące we wskazanej dacie, a wówczas nie obowiązywała regulacja, zgodnie z którą podstawa emerytury „powszechnej” ulega pomniejszeniu o kwoty wcześniej wypłaconych emerytur. .

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 7 listopada 2013 roku Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie .

Podstawą wyroku były następujące ustalenia :

D. G., ur. (...), pobierała wcześniejszą emeryturę od dnia 01.03.2008r. ubezpieczona ukończyła 60 lat w dniu (...)

Dnia 04.04.2013 r. skarżąca złożyła wniosek o emeryturę, wnosząc o przyjęcie, na podstawie przedłożonych dokumentów, najkorzystniejszego wariantu ustalenia podstawy wymiaru świadczenia. Jednocześnie D. G. wniosła o przeliczenie emerytury w związku z przepracowaniem ponad 30-miesięcznego okresu po przyznaniu emerytury po raz pierwszy i osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.

Organ rentowy decyzją z 09.04.2013 r., wstrzymał wypłatę emerytury dotychczas przysługującej wnioskodawczyni. Następnie ZUS potwierdził okres ubezpieczenia wnioskodawczyni oraz kwoty podstaw wymiaru jej składek za okres po wystawieniu poprzedniego potwierdzenia, dokonał waloryzacji kapitału początkowego, a także zsumował kwoty dotychczas pobranego świadczenia . Ustalono sumaryczny staż ubezpieczeniowy wnioskodawczyni na dzień 12.04.2013 r. W takim stanie sprawy została wydana zaskarżona decyzja.

Wnioskodawczyni nie kwestionowała ustaleń faktycznych organu rentowego, dotyczących jej stażu emerytalnego, kwot składek zewidencjonowanych na jej koncie, czy też wysokości kapitału początkowego.

Przedmiotem zarzutów sformułowanych w odwołaniu i okolicznością sporną w niniejszej sprawie był sposób zastosowania przez organ rentowy przepisów emerytalnych, a konkretnie normy nakazującej pomniejszenie podstawy przedmiotowego świadczenia o kwoty emerytur dotychczas wypłaconych ubezpieczonej.

Sąd uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) kobiecie urodzonej do dnia 31.12.1952 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku co najmniej 60 lat. D. G. osiągnęła powyższy wiek w dniu (...)przez co spełniła jedyną przesłankę do nabycia przedmiotowego świadczenia.

Wysokość świadczenia o jakim mowa, ustala się na podstawie art. 25 powołanej ustawy. W myśl ust. 1 tego artykułu podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Z kolei ust. 1b powołanego artykułu nakazuje tak otrzymaną podstawę pomniejszyć o sumę kwot emerytur pobranych na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 ustawy emerytalnej lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.) w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Ostatnio wskazany przepis został dodany do ustawy emerytalnej z dniem 01.01.2013 r., na mocy ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 637 – dalej – „ustawa nowelizująca”).

Do dnia 15.03.2013 r. wnioskodawczyni pobierała emeryturę na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej, tj. w myśl art. 29 w związku z art. 46 – jako osoba urodzona po dniu 31.12.1948 r., której świadczenie emerytalne przyznano przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.

Kwoty ostatnio wskazanego świadczenia, pobrane przez ubezpieczoną, podlegały odjęciu od podstawy emerytury ustalonej jej w zaskarżonej decyzji.

Jest tak po pierwsze dlatego, że wyłącznie na podstawie wniosku organ rentowy mógł rozstrzygać w przedmiocie emerytury D. G., po drugie mogło to nastąpić jedynie w oparciu o przepisy obowiązujące w dacie złożenia wniosku, tj. na gruncie niniejszej sprawy – w dniu 04.04.2013 r.

Art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi, że postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Powyższa zasada – w odniesieniu do przyznawania świadczeń emerytalnych – jest przełamana na rzecz działania przez ZUS z urzędu tylko w kilku przypadkach, które nie mogły znaleźć zastosowania w przedmiotowym stanie faktycznym (chodzi o sytuacje objęte hipotezą przepisów: art. 24a i 27a ustawy emerytalnej, dotyczące przyznania emerytury w miejsce renty oraz o przypadek przewidziany w art. 116 ust. 1 tej ustawy, który dotyczy przyznania emerytury w miejsce świadczenia, bądź zasiłku przedemerytalnego).

Sąd zwrócił uwagę, że art. 100 ust. 1 powoływanej ustawy ustanawia kolejną zasadę, że prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Przepis ten jest umiejscowiony wśród regulacji dotyczących zasad ustalania prawa do świadczeń.

Z kolei art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, należący do grupy przepisów regulujących zasady wypłaty przewidzianych w tym akcie świadczeń, stanowi, że wypłaca się je poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Zarzut postawiony przez ubezpieczoną w odwołaniu, następnie rozwinięty w piśmie procesowym jej profesjonalnego pełnomocnika sprowadza się do zastosowania zasad niedziałania prawa wstecz oraz ochrony praw nabytych.

W pierwszym rzędzie Sąd zwrócił uwagę, że zasada nie retroakcji nie ma bezwzględnego charakteru (por. uzasadnienie uchwały 7 sędziów SN z 21.04. 1999 r., III ZP 6/99). Poza tym trzeba odróżnić objętą zakresem działania tej zasady retroakcję, tj. stosowanie nowych przepisów do sytuacji „zamkniętych” czasowo w okresie obowiązywania przepisów dawnych od retrospekcji, tj. dalszego stosowania nowych przepisów do sytuacji (stosunków prawnych), powstałych pod rządem starego prawa, a ulegających kontynuacji po zastąpieniu go nowymi regulacjami (inaczej zasada bezpośredniego działania ustawy nowej). To właśnie tej drugiej sytuacji dotyczy przedmiotowy spór.

W prawie ubezpieczeń społecznych, w sytuacji, gdy międzyczasowy aspekt zastosowania konkretnej regulacji nie jest rozstrzygnięty za pomocą przepisów przejściowych, judykatura przyznaje pierwszeństwo zastosowaniu zasady bezpośredniego działania nowych przepisów (por. uzasadnienie postanowienia SN z 07.01.2009 r., III UZP 2/08 oraz powołane tam orzecznictwo). Sąd zwrócił uwagę, że przepisy ubezpieczeniowe są elementem systemu tzw. bodźców prawno-finansowych, które są zsynchronizowane z aktualną sytuacją społeczno-ekonomiczną, stąd zmiany tych regulacji powinny jak najwcześniej podlegać zastosowaniu.

Powołane przez pełnomocnika skarżącej orzeczenia: Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 21.09.2000 r., III AUa 497/00 oraz SN z 13.09.2005 r., I UK 354/04 nie znajdują bezpośredniego odniesienia na gruncie niniejszej sprawy, albowiem dotyczą zgoła odmiennych stanów faktycznych. Wskazane rozstrzygnięcia dotyczyły kwestii zastosowania przepisów międzyczasowych ustawy emerytalnej (art. 180 i n.), a więc pola zastosowania konkretnych regulacji przechodnich, których dla potrzeb orzekania w przedmiotowej sprawie brak. Niemniej jednak jedna z ten powołanego wyroku SN w sprawie I UK 354/04 bezpośrednio wskazuje, że wniosek o świadczenie emerytalno-rentowe podlega rozpoznaniu według stanu prawnego obowiązującego w dacie jego złożenia, chyba że co innego wynika z przepisów szczególnych.

Sąd wskazał nadto, że będące przedmiotem sporu prawo, z którego korzysta ubezpieczona, nie doznało uszczerbku. W zaskarżonej decyzji nie podjęto wypłaty nowo ustalonej emerytury, albowiem jej wysokość jest niższa od kwoty świadczenia, jakie skarżąca pobierała dotychczas. Wobec tego emerytura D. G. jest wypłacana w dotychczasowej wysokości.

Jakkolwiek więc emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym traktuje się jako kontynuację, tj. jedno świadczenie z emeryturą wcześniejszą, to w przedmiotowej sprawie obydwa świadczenia zostały potraktowane odrębnie, ale uznane za pozostające w zbiegu. Wobec powyższego zastosowano przepis art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez zainteresowanego.

W niniejszej sprawie zarzuty skarżącej przedstawione w odwołaniu nie znalazły potwierdzenia, nie było więc podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji i odwołanie podlegało oddaleniu.

Mając powyższe na względzie, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzeczono, jak w wyroku.

Od tego wyroku apelację wniosła wnioskodawczyni.

Wyrokowi zarzuciła naruszenie prawa materialnego - 100 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr. 153 z póz. zm. ) poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że prawo do świadczeń emerytalnych powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, przyjmując również, że warunkiem takim jest moment złożenia wniosku o przyznanie i wyliczenie emerytury, w sytuacji gdy warunkiem najistotniejszym jest moment nabycia prawa do emerytury przez uprawnioną czyli data uzyskania prawa do emerytury poprzez osiągnięcie wieku emerytalnego

- naruszenie prawa materialnego - art. 25 ust 1b o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń poprzez jego błędną wykładnię i polegające na zastosowaniu mniej korzystnych przepisów ustawy przy obliczaniu wysokości świadczenia emerytalnego, nieuwzględnienie, że wnioskodawczyni nabyła prawo do emerytury powszechnej (a jednocześnie do wysokości świadczeń) w trakcie obowiązywania przepisów na podstawie których świadczenie emerytalne byłoby wyższe niż tzw. emerytura wcześniejsza oraz nie miała by obowiązku zwrotu kwoty wypłaconej tytułem emerytury wcześniejszej

- naruszenie zasady ochrony praw nabytych poprzez nieuwzględnienie, że wnioskodawczyni nabyła prawo do emerytury powszechnej w momencie obowiązywania przepisów w których podstawa świadczenia emerytalnego nie ulegała by pomniejszeniu o kwoty wypłaconych już emerytur.

Wskazując na powyższe wnosiła o zmianę wyroku i decyzji poprzez ustalenie emerytury bez pomniejszenia świadczenia emerytalnego o kwotę 130. 230 zł wypłaconą tytułem świadczeń we wcześniejszym wieku emerytalnym, oraz zasądzenie na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego wg norm prawem przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wydał, odpowiadające prawu rozstrzygniecie, przedstawiając stosowną argumentację prawną. Ustalenia Sądu I instancji i wyprowadzone na ich podstawie wnioski Sąd Apelacyjny podziela. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba szczegółowego powtarzania ustaleń faktycznych oraz dokonanej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku interpretacji przepisów prawa mających zastosowanie w niniejszej sprawie.

Wbrew zarzutom skarżącej Sąd Okręgowy nie dopuścił się błędnej wykładni przepisu art.100 ust 1 i art. 25 ust 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. ( Dz. U. z 2009 r. nr. 153 z póz zm. ).

Przede wszystkim podkreślić należy, że z mocy art. 116 ust. 1 cytowanej ustawy, postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na wniosek.

Nadto w zakresie wypłaty wszystkich świadczeń z ubezpieczeń społecznych obowiązuje ogólna reguła, wynikająca z art. 129 ust. 1 ustawy zgodnie, z którą świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Istotnie, w myśl art. 100 tej ustawy, prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, jednakże samo spełnienie warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia nie rodzi po stronie organu rentowego zobowiązania z tytułu powstałego świadczenia, gdyż zależy to od złożenia przez zainteresowanego stosownego wniosku. Ustawa o emeryturach i rentach z FUS odróżnia bowiem moment powstania prawa od momentu wypłaty świadczenia nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku lub wydania decyzji z urzędu. Wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury w dniu 4 kwietnia 2013 roku, wobec czego organ rentowy przyznał jej prawo do tego świadczenia od miesiąca złożenia wniosku.

W tym stanie rzeczy , wbrew zarzutom apelacji, prawidłowo Sąd I instancji przyjął, że to właśnie data złożenia wniosku wskazuje na to, jaki stan prawny winien być brany pod uwagę jako kryterium ustalenia zarówno prawa jak i jego wysokości. Wynika to również z przepisu art. 186 cytowanej ustawy o FUS, w szczególności z jego ustępu 2 pkt 1 wskazującego, że przepisy ustawy stosuje się do wniosków o świadczenia zgłoszonych począwszy od dnia jej wejścia w życie. Przepis ten przewiduje stosowanie ustawy o FUS we wszystkich tych sprawach, w których wprawdzie wniosek został złożony przed jej wejściem w życie, lecz dopiero na jej gruncie możliwe jest przyznanie prawa do świadczenia lub podwyższenie jego wysokości, jak to ma miejsce w obu przypadkach wymienionych w ustępie 1, a także wówczas, gdy choć jedna przesłanka do przyznania prawa do świadczenia została spełniona po wejściu w życie ustawy. Nie przewiduje natomiast - jako zasady - możliwości stosowania poprzedniego stanu prawnego, jeżeli tylko wniosek o przyznanie prawa do świadczenia został zgłoszony po jej wejściu w życie. Zweryfikować tę zasadę mogą wyłącznie przepisy intertemporalne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 czerwca 2013 roku ( III AUa 1806/12 , LEX nr 1335638.)

Art. 25 ust. 1b ustawy nakazujący tak jak to miało miejsce w przypadku wnioskodawczyni pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne - został dodany do ustawy emerytalnej z dniem 01.01.2013 r., na mocy ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 637). Ustawa ta nie zawierała żadnych przepisów intertemporalnych, należy zatem przyjąć, że przepis ten znajduje zastosowanie do wszystkich wniosków zgłoszonych począwszy od dnia jego wejścia w życie, tzn. od dnia 1 stycznia 2013 roku.

Prawidłowo więc w zaskarżonej decyzji ustalona została wysokość emerytury wnioskodawczyni, z uwzględnieniem stanu prawnego obowiązującego po dniu 1 stycznia 2013 roku.

W świetle przedstawionej argumentacji, nie są trafne też wywody apelacji dotyczące naruszenia zasady ochrony praw nabytych. Dodatkowo, pokreślić należy za sądem I instancji, że będące przedmiotem sporu prawo, z którego korzysta ubezpieczona, nie doznało uszczerbku. W zaskarżonej decyzji nie podjęto wypłaty nowo ustalonej emerytury, albowiem jej wysokość jest niższa od kwoty świadczenia, jakie skarżąca pobierała dotychczas. Wobec tego emerytura D. G. jest wypłacana w dotychczasowej wysokości.

W tym stanie rzeczy wyrok Sądu Okręgowego odpowiada prawu, a apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.