Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 220/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2020 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Dorota Modrzewska-Smyk

Sędzia Sądu Rejonowego Urszula Korneluk (delegowana)

Protokolant Sekretarz sądowy Katarzyna Szumiło-Lesiak

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2020 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z powództwa E. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

z udziałem interwenienta ubocznego – „(...) w L. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L.

o zapłatę kwoty 16371 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 19 marca 2011 roku do dnia zapłaty oraz

o zapłatę kwoty 6349 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 11 marca 2011 roku do dnia zapłaty

na skutek apelacji pozwanego oraz apelacji interwenienta ubocznego od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 19 listopada 2018 roku, w sprawie II C 495/14

I. zmienia zaskarżony wyrok:

1) w punkcie I w ten sposób, że oddala powództwo również w części obejmującej żądanie zapłaty kwoty 16371 zł (szesnaście tysięcy trzysta siedemdziesiąt jeden złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 26 marca 2011 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty oraz żądanie zapłaty kwoty 2050 zł (dwa tysiące pięćdziesiąt złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 26 marca 2011 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

2) w punkcie III w ten sposób, że nie obciąża E. P. kosztami procesu poniesionymi przez (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W.,

3) w punkcie IV w ten sposób, że nie obciąża E. P. kosztami procesu poniesionymi przez „(...)w L.” Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L.,

4) w punkcie V i VI w ten sposób, że przejmuje na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone wydatki w kwocie 1921,53 zł (tysiąc dziewięćset dwadzieścia jeden złotych pięćdziesiąt trzy grosze);

II. nie obciąża E. P. kosztami postępowania odwoławczego poniesionymi przez (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W.;

III. nie obciąża E. P. kosztami postępowania odwoławczego poniesionymi przez „(...)w L.” Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L..

Dorota Modrzewska-Smyk Dariusz Iskra Urszula Korneluk

Sygn. akt II Ca 220/19

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 25 marca 2014 roku, wniesionym pierwotnie do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 28 marca 2014 roku, powódka – E. P., reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła o:

1) zasądzenie od pozwanego – (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 16371 zł tytułem świadczenia z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w związku z poniesionymi stratami materialnymi (zniszczeniem materiałów przeznaczonych do produkcji odzieży) z odsetkami ustawowymi od dnia 19 marca 2011 roku do dnia zapłaty,

2) zasądzenie kwoty 6349 zł tytułem świadczenia z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmującego zwrot kosztów prac niezbędnych w celu przywrócenia zalanych pomieszczeń do stanu sprzed szkody z odsetkami ustawowymi od dnia 11 marca 2011 roku do dnia zapłaty,

3) zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała między innymi, że w nocy z dnia 2 na 3 lutego 2011 roku w L. przy posesji G. (...) i G. (...) doszło do cofnięcia ścieków kanalizacyjnych po zapchaniu się magistrali kanalizacji ulicznej. Wybicie nastąpiło poprzez studzienkę rewizyjną znajdującą się w piwnicy kamienicy położonej przy ul. (...) oraz w łazience znajdującej się przy ulicy (...), stanowiącej w dniu zdarzenia magazyn firmy konfekcyjnej E., prowadzonej wówczas przez E. P..

Powódka wskazała, że lokal położony przy ulicy (...) w L. wynajmowała na potrzeby związane z działalnością gospodarczą, zaś lokal położony w piwnicy przy ulicy (...) w L. stanowił jej własność. W wyniku tego zdarzenia doszło do zalania ściekami elementów stałych oraz nakładów adaptacyjnych pomieszczeń budynku wielorodzinnego – kamienicy, znajdujących się w suterynie i piwnicy budynku gospodarczego. W suterynie ściek sięgnął wysokości 10-15 cm, zaś w budynku garażowym (...) cm. Ściek przelał się przez progi pomieszczeń, zalewając podłogi i ściany. W budynku gospodarczym dostał się przez wejścia instalacji kanalizacyjnej poprowadzonej pomiędzy budynkami a studzienkami rewizyjnymi. W celu przywrócenia stanu sprzed szkody konieczne było przeprowadzenie prac polegających na oczyszczeniu pomieszczeń, dezynfekcji, odgrzybieniu, tynkowaniu, malowaniu, wymianie wykładzin, parkietu itp. Ponadto w zalanym budynku przy ul. (...) w magazynie firmy znajdowały się bele materiału ustawione pionowo przy ścianach i częściowo położone na wykładzinie podłogowej. W wyniku zalania pomieszczenia materiał w stojących belach nasiąkł do wysokości 40 cm. Z uwagi na długotrwałe oddziaływanie materiał w całości przesiąkł ściekami i zapachem kanalizacyjnym. Likwidator szkody dokonując oględzin w miejscu szkody przyjął materiał w całości do utylizacji. Szkoda z dnia 3 lutego 2011 roku spowodowała straty w działalności zakładu konfekcyjnego powódki, która to działalność podupadła i w rezultacie w dnia 21 września 2013 roku została zakończona.

Powódka wskazała, że niezwłocznie, to jest w piśmie z dnia 4 lutego 2011 roku, zgłosiła szkodę podmiotowi odpowiedzialnemu za jej powstanie, to jest „(...)w L.” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w L., załączając dwa protokoły szkód z dnia 3 lutego 2011 roku. Zgłoszenie szkody zostało przekazane do ubezpieczycielowi, o czym powódka została poinformowana pismem z dnia 23 lutego 2011 roku. „(...) w L. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. pismem z dnia 14 kwietnia 2011 roku poinformowało powódkę, że nie może przyjąć odpowiedzialności za szkody związane z zalaniem, twierdząc, że właściciele posesji G. (...) mieli obowiązek zainstalowania urządzeń przeciwzalewowych na instalacji wewnętrznej. Ubezpieczyciel także odmówił przyznania odszkodowania, powołując się na argumenty przytaczane przez ubezpieczonego (k. 2-9).

*

Zarządzeniem z dnia 16 czerwca 2014 roku Przewodniczący II Wydziału Cywilnego Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie zarządził zwrot pozwu i stwierdził, że pozew został ponownie wniesiony dnia 4 czerwca 2014 roku (k. 90-92).

*

W odpowiedzi na pozew pozwany – (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia zgłoszonego w pozwie. Wniósł również o zawiadomienie o toczącym się postępowaniu i wezwanie do wzięcia w nim udziału w charakterze interwenienta ubocznego (...) w (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (k. 111-116).

*

W piśmie procesowym złożonym na rozprawie w dniu 17 listopada 2014 roku „(...) w L. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. zgłosiła przystąpienie do postępowania w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanego i wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz interwenienta kosztów procesu według norm przepisanych (k. 158-159).

*

Na rozprawie w dniu 17 listopada 2014 roku pełnomocnik powódki wskazał, że odpowiedzialność interwenienta ubocznego jest odpowiedzialnością deliktową, zaś odpowiedzialność pozwanego jest odpowiedzialnością kontraktową. Pełnomocnik wskazał, że pozew został wniesiony w dniu 28 marca 2014 roku i na tę datę roszczenie nie było przedawnione, zarówno co do pozwanego jak i interwenienta ubocznego, zaś powoływanie się na przedawnienie roszczenia nie może podlegać uwzględnieniu z uwagi na zasady współżycia społecznego wskazane w art. 5 k.c. (k. 167-168).

*

Wyrokiem z dnia 19 listopada 2018 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie:

I. zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz E. P.:

1) kwotę 16371 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 26 marca 2011 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

2) kwotę 2050 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 26 marca 2011 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

II. oddalił powództwo w pozostałej części;

III. zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz E. P. kwotę 3294,48 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV. oddalił wniosek interwenienta ubocznego „(...)w L. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. o zasądzenie zwrotu kosztów procesu;

V. nakazał ściągnąć z roszczenia zasądzonego w punkcie I wyroku kwotę 363,75 zł na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

VI. nakazał pobrać od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie kwotę 1557,78 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa (k. 576-576v).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że E. P. jest współwłaścicielem zabudowanej nieruchomości przy ul. (...) w L., gdzie zamieszkuje nieprzerwanie od 1949 roku. W okresie od 1989 roku do września 2013 roku powódka prowadziła działalność gospodarczą w zakresie krawiectwa konfekcyjnego, a jej zakład konfekcyjny mieścił się w lokalu, w półsuterynie, w budynku przy ul. (...) w L. oraz w wynajmowanym lokalu położonym w przylegającym budynku przy ul. (...) w L., tak że wszystkie te pomieszczenia stanowiły całość. W wynajmowanych pomieszczeniach przy ul. (...) znajdował się na poziomie suteryny magazyn tkanin, gdzie bele materiału ustawione były pionowo przy ścianach, a w części leżały na wykładzinie podłogowej.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 18 kwietnia 2005 roku pomiędzy J. K. i „(...)w L.” Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w L. została zawarta umowa o dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków do nieruchomości przy ul. (...) w L., która w § 7 ust. 2 pkt b) stanowi, że przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe na skutek zdarzenia, spowodowane brakiem urządzeń przeciwzalewowych na wewnętrznej instalacji kanalizacyjnej odbiorcy.

Sąd Rejonowy ustalił, że w nocy z 2 na 3 lutego 2011 roku w L. przy ul. (...) miała miejsce awaria systemu kanalizacyjnego w miejskiej sieci kanalizacyjnej. W dniu 3 lutego 2011 roku R. P. telefonicznie zgłosił wystąpienie awarii do „(...) w L. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L..

Ścieki sanitarne z kolektora sanitarnego o średnicy 250 mm przedostały się wówczas poprzez przyłącze kanalizacji łączące kolektor sanitarny z wewnętrzną instalacją kanalizacji sanitarnej w poziomie piwnic budynków przy ul. (...) w L., co spowodowało zalanie piwnic poprzez studzienkę rewizyjną w budynku numer (...) i poprzez kratkę odpływową w łazience w budynku przy ulicy (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że w budynkach mieszkalnych przy ul. (...) nie zamieszczono urządzeń przeciwzalewowych na instalacjach kanalizacyjnych odprowadzających ścieki sanitarne z przedmiotowych posesji. Spływ ścieków odbywał się grawitacyjnie. W wyniku awarii doszło do zalania ściekami pomieszczeń na poziomie półsuteryny w budynku przy ul. (...), natomiast w budynku numer (...) przy ul. (...) doszło do zalania magazynu z tkaninami. Belki z materiałem były zalane do wysokości 15-20 cm, nasiąkły ściekami do wysokości 40 cm. Na nieruchomości przy ul. (...) został zalany również budynek gospodarczy, gdzie ścieki sięgały wysokości pół metra.

Sąd Rejonowy ustalił, że w wyniku zalania ściekami zniszczeniu uległy materiały o wartości 16371 zł stanowiące własność powódki zgromadzone w magazynie w budynku przy ul. (...). Uszkodzeniu uległy również ściany i podłoga w pomieszczeniach wynajmowanych przez powódkę. Celem usunięcia powstałej szkody powódka poniosła wydatki w wysokości 1050 zł na zakup nowej tapety oraz 1000 zł na zakup parkietu, które zostały położone w lokalu przy ul. (...). Zgodnie z § 4 umowy najmu z dnia 1 października 2003 roku, powódka, jako najemca lokalu, miała dokonywać remontów na swój koszt. Powódka nie przeprowadziła prac naprawczych w zalanych ściekami pomieszczeniach na nieruchomości przy ul. (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że funkcjonujący w dacie zdarzenia kolektor sanitarny o średnicy 250 mm wykonany w ulicy (...) w L. pochodził z lat dwudziestych ubiegłego wieku. Kolektor ten powinien podlegać bieżącej konserwacji, która polega na wpuszczeniu do przewodu kanalizacji kamery i sprawdzaniu dążności ścieków, jak też stanu technicznego kolektora i przewodu. Taka konserwacja kolektora powinna odbywać się co najmniej raz w roku. Odbiorca ścieków nie przeprowadzał okresowej konserwacji kanalizacji sanitarnej w ulicy (...). W okresie od dnia 17 sierpnia 2009 roku do dnia 6 września 2013 roku (...)w L. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. otrzymała trzynaście zgłoszeń dotyczących braku drożności kanalizacji sanitarnej w ulicy (...). W 2013 roku miała miejsce rozbudowa i modernizacja systemu zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków w L. w ulicy (...). Przebudowano wówczas sieć wodociągową oraz sieć kanalizacyjną sanitarną z odgałęzieniami oraz wymieniono kolektor sanitarny.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu zdarzenia (...) w L. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. posiadała ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej w (...) Spółce Akcyjnej w W..

Sąd Rejonowy ustalił, że powódka zgłosiła szkodę do (...) w L. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. pismem z dnia 4 lutego 2011 roku. Pismem z dnia 23 lutego 2011 roku (...)w L. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. poinformowała powódkę o przekazaniu zgłoszenia szkody celem rozpoznania do ubezpieczyciela Spółki, to jest (...) Spółki Akcyjnej w W.. W dniu 22 lutego 2011 roku przedstawiciel ubezpieczyciela dokonał oględzin szkody i oszacował jej wartość.

Sąd Rejonowy ustalił, że (...) w L. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. pismem z dnia 14 kwietnia 2011 roku poinformowała powódkę, że nie może przyjąć odpowiedzialności za szkody związane z zalaniem, twierdząc, że właściciele posesji G. (...) mieli obowiązek instalowania urządzeń przeciwzalewowych na instalacji wewnętrznej. (...) Spółka Akcyjna w W. pismem z dnia 12 kwietnia 2011 roku, doręczonym powódce w dniu 16 kwietnia 2011 roku, odmówił przyznania odszkodowania, wskazując, że przedmiotem ubezpieczenia jest odpowiedzialność cywilna „MPWiK” wobec osób trzecich za szkody będące następstwem czynu niedozwolonego w związku z prowadzoną przez ubezpieczonego działalnością lub posiadanym mieniem, gdzie odpowiedzialność ubezpieczonego kształtuje się na zasadzie winy. Sam fakt zaistnienia zdarzenia bez wskazania winy ubezpieczonego nie rodzi odpowiedzialności odszkodowawczej zgodnie z art. 415 k.c. W pismach z dnia 19 stycznia 2012 roku i z dnia 5 czerwca 2012 roku ubezpieczyciel podtrzymał stanowisko o odmowie przyznania odszkodowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że czynności związane z likwidacją szkody podejmował w postępowaniu przedsądowym w imieniu powódki jej mąż R. P..

Sąd Rejonowy wskazał dowody, na podstawie których dokonał ustaleń faktycznych, oraz przedstawił swoje stanowisko w zakresie oceny dowodów.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 822 § 1 i 2 k.c. i wyjaśnił, że ubezpieczyciel odpowiada w takich samych granicach, w jakich odpowiadałby sprawca szkody, natomiast odpowiedzialność sprawcy szkody oceniać należy na podstawie art. 416 k.c.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 2 pkt 4 i 7 oraz art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (w brzmieniu obowiązującym w dacie zdarzenia) i wskazał, że (...) w L. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L., jako przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jest zobowiązana do zapewnienia zdolności posiadanych urządzeń kanalizacyjnych do realizacji odprowadzania ścieków w sposób ciągły i niezawodny, innymi słowy do utrzymania tych urządzeń w należytym stanie technicznym. Takie utrzymanie wymaga zaś przeprowadzania bieżącej konserwacji, która polega na sprawdzaniu dążności ścieków, jak też stanu technicznego kolektora i przewodu. Konserwacja kolektora powinna odbywać się co najmniej raz w roku. Podejmowanie wskazanych czynności umożliwia ocenę, czy stan techniczny kolektora wymaga jego wymiany. (...) w L. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. nie przeprowadzała wymaganej konserwacji kolektora sanitarnego. Okoliczność taka nie została przez pozwanego wykazana. Tymczasem, jak wynika choćby z faktu zgłaszania interwencji w okresie od dnia 17 sierpnia 2009 roku do dnia 6 września 2013 roku, w kanalizacji w ulicy (...) występowały nieprawidłowości, które wskazywały na nieprawidłowy stan techniczny i konieczność wymiany kolektora na nowy. Do wymiany takiej doszło dopiero w 2013 roku, kiedy miała miejsce rozbudowa i modernizacja systemu zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków w L. w ulicy (...). Przebudowano wówczas sieć wodociągową oraz sieć kanalizacyjną sanitarną wraz z odgałęzieniami. Gdyby stan techniczny kolektora spełniał wymogi, to nie byłoby zdarzenia dnia 2/3 lutego 2011 roku, jak też awarii, które objęte były zgłoszeniami w latach 2011-2013.

Sąd Rejonowy uznał, że ubezpieczonemu można przypisać winę w postaci niedbalstwa, ponieważ sprawca szkody powinien i mógł przewidzieć negatywne skutki nieprawidłowego wykonywania obowiązków – braku konserwacji sieci kanalizacyjnej w ulicy (...) i kontrolowania stanu kolektora. Wskazane zaniechanie pozwanego w zakresie ciążącego na nim obowiązku dbania o należyty stan kanalizacji sanitarnej było sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym, a zatem stanowiło czyn bezprawny.

Sąd Rejonowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki odpowiedzialności ubezpieczonego. Wystąpienie szkody u powódki jest ewidentne. Instalacja kanalizacyjna powódki, na stałe przyłączona do grawitacyjnej miejskiej sieci kanalizacyjnej poprzez przykanalik, stała się drogą zwrotnego przepływu ścieków z sieci kanalizacyjnej, co spowodowało wtargnięcie ścieków do najniżej położonych pomieszczeń w budynku powódki. Zalanie pomieszczeń w pomieszczeniach powódki przez ścieki sanitarne typu fekalnego nastąpiło jako bezpośrednie następstwo spiętrzenie ścieków w odcinku sieci kanalizacyjnej, przez co ścieki wpłynęły do wnętrza pomieszczeń budynku powódki.

Zdaniem Sądu Rejonowego, powódka wykazała przesłanki uzasadniające odpowiedzialność (...)w L. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L., a tym samym pozwanego ubezpieczyciela. Strona pozwana nie wykazała okoliczności zwalniających ją od tej odpowiedzialności. W szczególności nie wykazała, aby brak urządzeń przeciwzalewowych na urządzeniach kanalizacji wewnętrznej w budynkach o numerach (...) przy ul. (...) w L. zwalniał od odpowiedzialności (...)w L.” Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w L..

Sąd Rejonowy uznał, że (...) w L. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. nie może zwalniać od odpowiedzialności zapis umowy z dnia 18 kwietnia 2005 roku o dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków do nieruchomości przy ul. (...) w L., który w § 7 ust. 2 pkt b) przewiduje, że przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe na skutek zdarzenia, spowodowane brakiem urządzeń przeciwzalewowych na wewnętrznej instalacji kanalizacyjnej odbiorcy. Wskazana umowa nie została zawarta z powódką. Postanowienia tej umowy nie mogą zatem wiązać powódki. Ponadto, jak wynika z opinii biegłego, przyczyną szkody był brak należytej konserwacji sieci kanalizacyjnej w ulicy (...) przez (...) w L.” Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w L., a nie brak urządzeń przeciwzalewowych, bo nawet gdyby one były, to do wybicia ścieków doszłoby w innym miejscu.

Sąd Rejonowy uwzględnił żądanie powódki co do kwoty 16 371 zł z tytułu szkody w zniszczonych tkaninach i co do kwoty 2050 zł, którą powódka wydatkowała na poczet przywrócenia pomieszczeń w wynajmowanym lokalu do stanu poprzedniego.

Odnosząc się do podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 117 § 1 k.c. oraz art. 819 § 1 i 4 k.c. i wskazał, że w okolicznościach sprawy bieg przedawnienia roszczenia powódki rozpoczął się na nowo od dnia 16 kwietnia 2011 roku, to jest od dnia otrzymania oświadczenia ubezpieczyciela z dnia 12 kwietnia 2011 roku o odmowie świadczenia. Trzyletni okres przedawnienia upływał zatem w dniu 16 kwietnia 2014 roku. W dniu 20 marca 2014 roku powódka wniosła pozew w niniejszej sprawie, co przerwałoby bieg przedawnienia. Wskazany pozew został jednak zwrócony zarządzeniem z dnia 16 czerwca 2014 roku. Ponowne wniesienie pozwu nastąpiło w dniu 4 czerwca 2014 roku, a więc po upływie terminu przedawnienia.

Sąd Rejonowy wskazał, że miał na uwadze okoliczności, które stanowiły podstawę wydania zarządzenia o zwrocie pozwu, a mianowicie nieuiszczenie w terminie opłaty od pozwu, i przyczyny takiego stanu rzeczy. Jak wynika z zeznań powódki, w dniu 30 stycznia 2014 roku uległa wypadkowi, złamała rękę, miała operację i do końca 2014 roku poddawała się intensywnemu leczeniu i rehabilitacji. Z tego powodu zaangażowana w leczenie, nie uiściła w terminie należnej opłaty od pozwu. Uczyniła to dopiero w dniu 4 czerwca 2014 roku. W ocenie Sądu, w tak przedstawionych okolicznościach, skorzystanie z zarzutu przedawnienia roszczenia majątkowego, uznać należy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 108 § 1 k.p.c., art. 100 zd. 1 k.p.c. i art. 107 k.p.c.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięć w przedmiocie nieuiszczonych kosztów sądowych (wydatków) Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 83 ust. 2 w związku z art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz art. 83 ust. 2 w związku z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

*

Od wyroku z dnia 19 listopada 2018 roku apelacje wnieśli pozwany i interwenient uboczny.

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., reprezentowany przez pełnomocnika, wskazał, że zaskarża wyrok w części obejmującej rozstrzygnięcia zawarte w punktach I, III, IV, V i VI oraz wnosi o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa,

2. zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Pozwany zarzucił:

„1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 5 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 117 § 2 k.c. poprzez jego zastosowanie, gdy zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwaną w okolicznościach niniejszej sprawy nie był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

b) art. 5 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i niewyjaśnienie na czym polega naruszenie zasad współżycia społecznego, skutkujące nieuwzględnieniem podniesionego zarzutu przedawnienia roszczenia.

2. naruszenie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, tj.:

a) art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów i poczynienie błędnych ustaleń polegających na przyjęciu, iż przyczyną braku nieuiszczenia opłaty od pozwu w przewidzianym przepisami prawa terminie było spowodowane wypadkiem, jakiemu uległa powódka oraz związanym z nim leczeniem, w sytuacji gdy - jak wynika z całokształtu materiału dowodowego, w tym w szczególności z przesłuchania powódki - jednoznacznie wynika, iż przyczyną braku uiszczenia opłaty od pozwy był brak zgromadzonych na ten cel środków;

b) art. 233 § 1 i art. 316 k.p.c. przez niedokonanie w sprawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, polegające na nieuwzględnieniu w stanie faktycznym sprawy istotnych faktów i dowodów, w tym w szczególności dowodu z przesłuchania powódki w zakresie wskazanych przez nią przyczyn nieuiszczenia opłaty od pozwu, tj. braku zgromadzonych środków;

c) art. 233 § 1 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, tj. z pominięciem dowodu z przesłuchania powódki, z którego to dowodu wynika, iż przyczyną nieuiszczenia opłaty od pozwu był brak zgromadzonych na ten cel środków, a nie wypadek jakiemu uległa powódka, który miał miejsce w dniu 30 stycznia 2014 roku, tj. znacznie wcześniej niż pierwotnie wniesiony i zwrócony pozew;

d) art. 328 § 2 kpc poprzez uzasadnienie wyroku w zakresie nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia w sposób nieodpowiadający dyrektywom wynikającym z tej normy, w szczególności nie wskazanie w uzasadnieniu wyroku dowodów, na których się oparł uznając, iż nie uiszczenie opłaty od pozwy w przewidzianym przepisami terminie było podyktowane zaangażowaniem powódki w leczenie” (k. 597-603).

÷

Interwenient uboczny (...) w L. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. wskazał, że zaskarża wyrok z dnia 19 listopada 2018 roku w części:

„1) w pkt I wyroku w całości co do kwoty 18.421,00 zł (…), tj. w zakresie w jakim Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 16.371,00 zł (…) z odsetkami ustawowymi od dnia 26 marca 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 2.050,00 zł (…) z odsetkami ustawowymi od dnia 26 marca 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

2) w pkt III wyroku w całości;

3) w pkt VI wyroku w całości”.

Interwenient uboczny zarzucił:

„naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie:

1) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów – dokumentacji przedłożonej przez powódkę oraz zeznań powódki w charterze strony – w sposób niewszechstronny oraz sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego oraz zasadami logiki, skutkujące przekroczeniem przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, że powódka nie uiściła w terminie należnej opłaty od pozwu z powodu zaangażowania w leczenie („Jak wynika z zeznań powódki, w dniu 30 stycznia 2014 roku uległa wypadkowi, złamała rękę, miała operację i do końca 2014 roku poddawała się intensywnemu leczeniu i rehabilitacji. Z tego powodu, zaangażowana w leczenie, nie uiściła w terminie należnej opłaty od pozwu. Uczyniła to dopiero w dniu 4 czerwca 2014 roku” str. 20 uzasadnienia do wyroku) co skutkowało błędnym uznaniem przez Sąd I instancji, iż skorzystanie przez pozwanego z zarzutu przedawnienia roszczenia majątkowego jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego podczas, gdy:

a) powódka bezpośrednio po wypadku przebywała na Oddziale (...) (...) (...) Szpitala (...) z Polikliniką SP ZOZ w L. zaledwie przez kilka dni tj. od 30 stycznia 2014 r. do dnia 3 lutego 2014 r. po czym w stanie ogólnym i miejscowym dobrym została wypisana do domu z zaleceniem kontroli w poradni za 2 tygodnie (k. 104 akt sprawy);

b) z treści dokumentacji medycznej, przedłożonej na rozprawie w dniu 12 września 2018 r na okoliczność utrudnionego kontaktu pełnomocnika z powódką wynika, iż powódka korzystała z zabiegów w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...) Ośrodku (...) w okresie od 5 maja 2014 r. do 23 maja 2014 r. (k. 549 akt sprawy), z kolei zabiegi rehabilitacyjne w Poradni (...) trwające do 30 czerwca 2014 r. rozpoczęła od 26 maja 2014 r. (k. 550 akt sprawy); termin do uiszczenia opłaty od pozwu upłynął bezskutecznie z dniem 28 maja 2014 r. zatem przez co najmniej dwa dni (24 maja oraz 25 maja 2014 r.) kontakt z powódką nie był w żaden sposób utrudniony z powodu prowadzonej rehabilitacji;

naruszenie przepisów prawa materialnego:

2) art. 5 k.c.:

a) poprzez jego zastosowanie i uznanie, że podniesienie przez pozwanego zarzutu przedawnienia jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, z pominięciem okoliczności, iż do przedawnienia roszczeń powódki – reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika – doszło z przyczyn niezależnych od pozwanego, a sytuacja zdrowotna i finansowa powódki nie może stanowić uzasadnienia bierności strony powodowej;

b) poprzez jego zastosowanie skutkujące przyjęciem, że skorzystanie przez pozwanego z zarzutu przedawnienia roszczenia majątkowego, należy uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a w związku z tym zarzutu tego nie uwzględnić, podczas gdy w okolicznościach przedmiotowej sprawy ujawnione okoliczności nie przemawiają za możliwością uznania, aby doszło do naruszenia art. 5 k.c. przez uwzględnienie zgłoszonego zarzutu przedawnienia, a sytuacja powódki nie była wyjątkową;

c) przez uwzględnienie zarzutu nadużycia prawa podmiotowego, mimo że w przedmiotowej sprawie nie ziściły się przesłanki określone w art. 5 k.c., a pozwany nie naruszył żadnej zasady współżycia społecznego, które mogły lec u podstaw nieuwzględnienia podniesionego zarzutu przedawnienia;

d) poprzez jego zastosowanie i w konsekwencji błędne uznanie, że pozwany naruszył zasadę współżycia społecznego, mimo że Sąd I instancji nie wskazał jaką zasadę naruszył pozwany, ani w jaki sposób pozwany nadużył przysługujące mu prawo do podniesienia zarzutu przedawnienia”.

Interwenient uboczny wniósł o:

„1. zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części;

2. zmianę zaskarżonego wyroku w pkt III poprzez stosunkowe, co do wyniku procesu, rozdzielenie kosztów procesu między stronami;

3. zmianę zaskarżonego wyroku w pkt VI poprzez stosunkowe, co do wyniku procesu, rozdzielenie kosztów procesu między stronami;

4. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji, w tym również kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych”.

÷

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik pozwanego popierał apelację (k. 632v).

Pełnomocnik powódki wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego „za obie instancje” (k. 632).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacje pozwanego i interwenienta ubocznego są zasadne w całym zakresie zaskarżenia.

Na wstępie należy wskazać, że do rozpoznania apelacji miały zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy z dnia z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469).

Przepis art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku stanowi, że do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym.

÷

W rozpoznawanej sprawie zaskarżony wyrok podlega zmianie w części uwzględniającej powództwo, ponieważ roszczenie powódki w stosunku do (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. uległo przedawnieniu, a jednocześnie brak jest podstaw do uznania, że podniesienie przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Przepis art. 819 § 3 k.p.c. stanowi, że w wypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej roszczenie poszkodowanego do ubezpieczyciela o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przedawnia się z upływem terminu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub wynikłą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.

Przepis art. 442 1 § 1 k.p.c., w brzmieniu mającym pośrednio zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, stanowi, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

W związku z tym, że w rozpoznawanej sprawie roszczenie powoda w stosunku do pozwanego ubezpieczyciela wynika z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, roszczenie to przedawnia się z upływem terminu przewidzianego w przepisie art. 442 1 § 1 k.p.c. we wskazanym wyżej brzmieniu.

Prawidłowe jest ustalenie Sądu pierwszej instancji, że powódka już w dniu 3 lutego 2011 roku dowiedziała się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. W tym dniu bowiem mąż powódki zgłosił telefonicznie (...) w L.” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w L. wystąpienie awarii miejskiej sieci kanalizacyjnej.

Od tego zatem dnia rozpoczął swój bieg trzyletni termin przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, a tym samym bieg przedawnienia roszczenia w stosunku do ubezpieczyciela o spełnienie świadczenia ubezpieczeniowego odpowiadającego odszkodowaniu za szkodę majątkową.

W pierwszej połowie lutego 2011 roku mąż powódki zgłosił ubezpieczycielowi zdarzenie, na skutek którego doznała szkody majątkowej, oraz rodzaj i zakres szkody majątkowej (k. 1-2, 4-6 akt (...)).

W dniu 12 kwietnia 2011 roku ubezpieczyciel sporządził na piśmie oświadczenie skierowane do R. P., w którym wskazał, że nie może zostać przyznane odszkodowanie z ubezpieczenia OC za szkodę powstałą w dniu 3 lutego 2011 roku. Ubezpieczyciel przedstawił w piśmie uzasadnienie swojego stanowiska. Pismo zawierało także informację, że istnieje możliwość dochodzenia roszczeń na drodze sądowej (k. 32).

Przepis art. 819 § 4 k.c. stanowi, że bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia.

Z powyższych ustaleń faktycznych jednoznacznie wynika, że w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy bieg przedawnienia roszczenia powódki o świadczenie do (...) Spółki Akcyjnej został przerwany w dniu 4 lutego 2011 roku, w którym powódka (działający w jej imieniu mąż) zgłosił ubezpieczycielowi zdarzenie, na skutek którego doznał szkody majątkowej, oraz zgłosił rodzaj i zakres szkody majątkowej.

Bieg przedawnienia rozpoczął się na nowo w dniu 16 kwietnia 2011 roku, kiedy to pełnomocnik powódki otrzymał pisemną odpowiedź (oświadczenie) ubezpieczyciela o odmowie spełnienia świadczenia i możliwości dochodzenia roszczeń w postępowaniu sądowym (k. 32).

Przepis art. 819 § 3 k.c. jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisu art. 118 k.c.

Przepis art. 819 § 4 zd. 1 k.c. jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisu art. 123 § 1 k.c., natomiast przepis art. 819 § 4 zd. 2 k.c. jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisu art. 124 § 2 k.c.

Przepis art. 819 § 4 zd. 1 k.c. przewiduje dwa zdarzenia prawne, których skutkiem prawnym jest przerwanie biegu przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela:

a) zgłoszenie ubezpieczycielowi roszczenia,

b) zgłoszenie ubezpieczycielowi zdarzenia objętego ubezpieczeniem.

Skutkiem przerwania biegu przedawnienia jest to, że po przerwaniu biegnie ono na nowo (art. 124 § 1 k.c.). Jednakże bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia (art. 819 § 4 zd. 2 k.c.).

Przepis art. 819 § 4 zd. 2 k.c. nie uzależnia rozpoczęcia na nowo biegu przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela od dnia faktycznego zakończenia prowadzonego przez ubezpieczyciela „postępowania likwidacyjnego”, lecz od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia.

Z przepisu art. 819 § 4 zd. 2 k.c. wynika, że zdarzeniem prawnym powodującym rozpoczęcie na nowo biegu przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela jest doręczenie na piśmie zgłaszającemu roszczenie lub zdarzenie oświadczenia ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia. Okres, na jaki zostaje przerwany bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela, wyznaczony jest zatem z jednej strony przez czynność wierzyciela (zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem), a z drugiej strony przez czynność dłużnika (doręczenie na piśmie zgłaszającemu roszczenie lub zdarzenie oświadczenia ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia).

Z przepisu art. 819 § 4 zd. 2 k.c. nie wynika, aby przerwanie biegu przedawnienia tego samego roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela, wynikającego z jednej umowy ubezpieczenia i jednego wypadku ubezpieczeniowego, mogło nastąpić przez więcej niż jedną czynność wierzyciela, polegającą na zgłoszeniu ubezpieczycielowi tego roszczenia lub na zgłoszeniu zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Oznacza to również, że bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia, odnoszące się do pierwszego zgłoszenia ubezpieczycielowi tego roszczenia lub pierwszego zgłoszenia zdarzenia objętego ubezpieczeniem.

Okoliczność, że ubezpieczyciel złożył wierzycielowi kilkakrotnie oświadczenie o przyznaniu lub odmowie świadczenia, odpowiadając na kolejne żądania tego wierzyciela związane z tym samym roszczeniem wynikającym z umowy ubezpieczenia i z tym samym zdarzeniem ubezpieczeniowym, nie oznacza, że termin przedawnienia roszczenia biegnie na nowo od każdego dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia. Skutek taki związany jest tylko z pierwszym doręczeniem wierzycielowi oświadczenia ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia w zakresie tego samego roszczenia, chyba że sam ubezpieczyciel nie uważa swojego oświadczenia za ostateczne. W tym ostatnim wypadku nie zachodzi jednak okoliczność, o której mowa w przepisie art. 819 § 4 zd. 2 k.c.

Przepisy Kodeksu cywilnego, jak również przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych nie przewidują osobnego trybu odwoławczego od decyzji (oświadczenia) ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia. Sam fakt złożenia przez wierzyciela „odwołania” od decyzji (oświadczenia) ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia może oznaczać co najwyżej ofertę wierzyciela co do sposobu ugodowego zakończenia sporu o istnienie lub wysokość wierzytelności, ewentualnie wyrażenie samej tylko dezaprobaty dla treści decyzji (oświadczenia) ubezpieczyciela, i nie ma żadnego wpływu na bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela.

Wykładania gramatyczna przepisu art. 819 § 4 zd. 1 k.c. nie wskazuje, aby możliwe było zgłoszenie więcej niż jeden raz tego samego zdarzenia ubezpieczeniowego lub tego samego roszczenia ze skutkiem przerwania biegu przedawnienia.

Osoba, której przysługuje roszczenie majątkowe, nie może swoim działaniem stwarzać stanu, w którym nigdy nie doszłoby do przedawnienia roszczenia o spełnienie świadczenia. Nawet w wypadku takich zdarzeń prawnych jak wniesienie do sądu pozwu o roszczenie, skutek przerwania biegu przedawnienia roszczenia jest limitowany przez takie instytucje prawne jak:

a) powaga rzeczy osądzonej, która stoi na przeszkodzie wystąpieniu z ponownym powództwem o to samo roszczenie rozstrzygnięte prawomocnym wyrokiem (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.), czy też

b) pozbawienie pozwu skutecznie cofniętego wszelkich skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa (art. 203 § 2 zd. 1 k.p.c.).

W rzeczywistości jedynie wielokrotne uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie to przysługuje, może być zdarzeniem prawnym wielokrotnym, które spowoduje, że roszczenie nie ulegnie przedawnieniu. W tym jednak wypadku skutek przerwania biegu przedawnienia związany jest nie z zachowaniem wierzyciela, lecz dłużnika. Dłużnik, uznając wielokrotnie w sposób właściwy lub niewłaściwy wymagalne roszczenie, które przeciwko niemu przysługuje, godzi się na to, że roszczenie to nie ulegnie przedawnieniu na skutek jego własnego zachowania.

Mając na uwadze powyższe rozważania, należy wskazać, że w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy wystąpienie przez powódkę we wrześniu 2011 roku i w maju 2012 roku z wnioskiem o powtórne przeanalizowanie możliwości przyznania odszkodowania nie miało wpływu na bieg terminu przedawnienia roszczenia.

÷

W rozpoznawanej sprawie decyzja (oświadczenie) ubezpieczyciela w przedmiocie świadczenia ubezpieczeniowego doręczona została pełnomocnikowi powódki w dniu 16 kwietnia 2011 roku. W związku z powyższym trzyletni termin przedawnienia roszczenia upłynął z dniem 16 kwietnia 2014 roku (art. 112 zd. 1 k.c.).

Pozew w rozpoznawanej sprawie wniesiony został wprawdzie w dniu 28 marca 2014 roku (k. 2), jednak zarządzeniem z dnia 16 czerwca 2014 roku pozew ten został zwrócony z powodu nieuiszczenia przez pełnomocnika powódki opłaty od pozwu (k. 90-92).

Zarządzenie z dnia 16 czerwca 2014 roku nie zostało zaskarżone przez powódkę i w związku z tym uprawomocniło się (art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 362 k.p.c.).

O ponownym wniesieniu pozwu można mówić dopiero w dniu 4 czerwca 2014 roku, kiedy została uiszczona opłata od pozwu (k. 86-87).

Trafny jest podniesiony w obu apelacjach zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 5 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie. Już okoliczności faktyczne przedstawione przez Sąd Rejonowy na stronie 20 uzasadnienia nie uzasadniały możliwości przyjęcia, że skorzystanie przez pozwanego z zarzutu przedawnienia roszczenia majątkowego należy uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Przepis art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Zastosowanie przepisu art. 5 k.c. jest możliwe wówczas, kiedy skorzystanie przez osobę uprawnioną ze swojego prawa podmiotowego stanowi w okolicznościach sprawy nadużycie tego prawa. Realizacja tego prawa przez uprawnionego podlega w takiej sytuacji negatywnej ocenie, ponieważ pozostaje w sprzeczności:

a) ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub

b) z zasadami współżycia społecznego.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych podkreśla się przy tym, że przepis art. 5 k.c. jest przepisem wyjątkowym, a w związku z tym nie jest dopuszczalna jego rozszerzająca wykładnia.

W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy brak jest jakichkolwiek podstaw do oceny, że skorzystanie przez pozwanego z uprawnienia do podniesienia zarzutu przedawnienia dochodzonego przez powódkę roszczenia pozostaje w sprzeczności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego uprawnienia, a więc, że służy realizacji innych, nie zasługujących na aprobatę celów, dla których realizacja z takiego uprawnienia nie została przewidziana.

Nie można również uznać, że skorzystanie przez pozwanego z uprawnienia do podniesienia zarzutu przedawnienia dochodzonego przez powódkę roszczenia pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Jak już wyżej wyjaśniono, okoliczności wskazane przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie dawały podstaw do przyjęcia, że skorzystanie przez pozwanego z uprawnienia do podniesienia zarzutu przedawnienia roszczenia jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Po pierwsze, Sąd Rejonowy nawet nie wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku z jakimi zasadami współżycia społecznego miałoby być sprzeczne zachowanie pozwanego. Co więcej, zasad takich nie wskazał również pełnomocnik powódki, powołując się na rozprawie w dniu 17 listopada 2014 roku na potrzebę zastosowania przepisu art. 5 k.c. (k. 167).

Po drugie, samo ustalenie, że powódka w dniu 30 stycznia 2014 roku uległa wypadkowi i złamała rękę, a do końca 2014 roku poddawała się intensywnemu leczeniu i rehabilitacji, nie pozostaje w żadnym związku z zachowaniem pozwanego, który podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia nawet o tego rodzaju okolicznościach nie wiedział. Złamanie przez powódkę ręki nie stało przy tym na przeszkodzie załatwianiu przez powódkę nie tylko bieżących spraw, ale również takich spraw, jak udzielenie pełnomocnikowi pełnomocnictwa procesowego i podanie informacji na temat okoliczności mających znaczenie dla sporządzenia pozwu, zgromadzenie i dostarczenie pełnomocnikowi obszernej dokumentacji dołączonej do pozwu, czy wreszcie własnoręczne wypełnienie oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania.

Po trzecie, od dnia 26 lutego 2014 roku, a więc także przez cały czas trwania postępowania od chwili wniesienia pozwu, powódka była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika procesowego. Okoliczności związane ze stanem zdrowia powódki nie zwalniały pełnomocnika powódki od zachowania staranności zawodowej i wypełnienia wszystkich obowiązków procesowych wynikających z faktu reprezentowania powódki, w tym także obowiązku uiszczenia opłaty od pozwu.

Po czwarte, powódka nie skorzystała ani z uprawnienia do wniesienia skargi na postanowienie referendarza sądowego z dnia 7 maja 2014 roku (k. 82), co oznacza, że powódka i jej pełnomocnik uznali postanowienie to, oddalające wniosek powódki o zwolnienie od kosztów sądowych, za trafne. Powódka nie skorzystała również z uprawnienia do wniesienia zażalenia na zarządzenie o zwrocie pozwu.

Postanowienie z dnia 7 maja 2014 roku i zarządzenie z dnia 16 czerwca 2014 roku wiążą zatem na podstawie art. 365 § 1 k.p.c., pomijając już fakt, że nie zachodzą podstawy faktyczne, które nasuwałyby wątpliwości co do trafności tych decyzji procesowych.

W związku z powyższym należy przyjąć, że jedyną przyczyną nieuiszczenia opłaty od pozwu było niewykonanie przez pełnomocnika powódki obowiązku wynikającego z przepisów art. 112 ust. 3 zd. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Z przepisów art. 112 ust. 2 i 3 zd. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku wynika, że jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zgłoszony przed upływem terminu do opłacenia pisma został prawomocnie oddalony, przewodniczący nie wzywa strony, na podstawie art. 130 k.p.c., do opłacenia złożonego pisma, jeżeli pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia, zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. W takim przypadku, jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma został oddalony, tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego ogłoszenia.

Okoliczności faktyczne związane z zaniedbaniami w dopełnieniu czynności procesowych przez stronę lub jej pełnomocnika nie mogą usprawiedliwiać zastosowania przez sąd przepisu art. 5 k.c. tylko w tym celu, aby uchylić materialnoprawne skutki tych zaniedbań.

W rozpoznawanej sprawie trafne są również zarzuty obu apelacji dotyczące niewszechstronnego rozważania zebranego w sprawie materiału w zakresie okoliczności, które związane były z przyczynami nieuiszczenia opłaty od pozwu w terminie. Okoliczności, które można ustalić w oparciu o ten materiał, stanowią dodatkowe uzasadnienie dla oceny, że nie można uznać skorzystania przez pozwanego z zarzutu przedawnienia roszczenia za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, dlatego też szczegółowe ich omawianie jest zbędne.

Należy jedynie zwrócić uwagę, że z twierdzeń samej powódki wynika, że opłatę od pozwu powódka uiściła w czasie trwania rehabilitacji, a więc rehabilitacja nie stała na przeszkodzie uiszczeniu tej opłaty.

Po drugie, jeżeli powódka liczyła na to, że zostanie zwolniona od kosztów sądowych, to z tym większą starannością powinna zabezpieczyć się na wypadek nieuwzględnienia jej wniosku. Znamienne jest przy tym, że powódka nie skorzystała z uprawnienia wniesienia skargi na postanowienie referendarza oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

Co więcej z zeznań samej powódki wynika, że jeszcze przed upływem terminu do uiszczenia opłaty od pozwu powódka została zawiadomiona o obowiązku uiszczenia tej opłaty. Okoliczność, że zawiadomienie nastąpiło „w ostatniej chwili”, jak wskazuje powódka, stanowi okoliczność obciążającą powódkę i jej pełnomocnika. Brak jest przy tym podstaw faktycznych do przyjęcia, że kontakt powódki i jej pełnomocnika był utrudniony. Niezależnie od tego należy wskazać, że ewentualne trudności w tym zakresie nie zwalniały pełnomocnika powódki od uiszczenia opłaty od pozwu, zaś pozwany nie może ponosić skutków zaniedbań w tym zakresie, w szczególności tak daleko idących, aby można uznać za bezskuteczne skorzystanie przez pozwanego z zarzutu materialnoprawnego.

Prawomocny zwrot pozwu oznacza również, że opóźnienie w ponownym wniesieniu tego pozwu w stosunku do daty, której upłynął termin przedawnienia roszczenia, nie może być uznane za niewielkie. Termin przedawnienia roszczenia upłynął z dniem 16 kwietnia 2014 roku, zaś pozew został wniesiony ponownie w dniu 4 czerwca 2014 roku.

Bez jakiegokolwiek związku z oceną skuteczności podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia są wyniki badań laboratoryjnych pełnomocnika powódki z lutego 2014 roku (k. 100-103).

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienia zaskarżony wyrok:

1) w punkcie I w ten sposób, że oddalił powództwo również w części obejmującej żądanie zapłaty kwoty 16371 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 26 marca 2011 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty oraz żądanie zapłaty kwoty 2050 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 26 marca 2011 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

2) w punkcie III w ten sposób, że nie obciążył E. P. kosztami procesu poniesionymi przez (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W.,

3) w punkcie IV w ten sposób, że nie obciążył E. P. kosztami procesu poniesionymi przez (...)w L.” Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L.,

4) w punkcie V i VI w ten sposób, że przejął na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone wydatki w kwocie 1921,53 zł.

Zmiana rozstrzygnięć zawartych w punktach III-VI zaskarżonego wyroku jest konsekwencją zmiany rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I tego wyroku.

W związku z tym, że powództwo zostało oddalone w całości, powódka jest stroną przegrywającą sprawę w całości w pierwszej instancji (art. 98 § 1 k.p.c.). Powódka nie może zatem uzyskać zwrotu kosztów od pozwanego i interwenienta ubocznego.

Sąd Okręgowy uznał, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy możliwe jest nieobciążanie powódki kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego i interwenienta ubocznego.

Biorąc pod uwagę aktualny wiek powódki, fakt, że na skutek zawinionego zachowania interwenienta powódka doznała znacznej szkody majątkowej, co niewątpliwie miało negatywny wpływ na dalsze prowadzenie działalności gospodarczej przez powódkę i ostatecznie na jej zakończenie, należy uznać, że w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek pozwalający na nieobciążanie powódki kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c.

÷

W związku z oddaleniem powództwa w całości, brak jest podstaw do obciążenia pozwanego nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Z kolei na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy nie obciążył powódki nieuszczonymi kosztami sądowymi (wydatkami), od których powódka nie była zwolniona w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji.

÷

Na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy:

a) nie obciążył E. P. kosztami postępowania odwoławczego poniesionymi przez (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W.,

b) nie obciążył E. P. kosztami postępowania odwoławczego poniesionymi przez(...)w L.” Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L..

O nieobciążaniu powódki kosztami postępowania odwoławczego poniesionymi przez pozwanego i interwenienta ubocznego zadecydowały te same okoliczności, które stanowiły podstawę nieobciążania powódki kosztami procesu za pierwszą instancję.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Dorota Modrzewska-Smyk Dariusz Iskra Urszula Korneluk