Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 maja 2020 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący-Sędzia Sądu Okręgowego Leszek Dąbek

Sędziowie Sądu Okręgowego: Magdalena Balion - Hajduk Marcin Rak

po rozpoznaniu w dniu 5 maja 2020 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym sprawy

z wniosku M. K. (1), P. K. i A. K.

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek zażalenia wnioskodawców

na postanowienie Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 12 września 2019 r., sygn. akt I Ns 592/19

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Wodzisławiu Śląskim, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSO Marcin Rak SSO Leszek Dąbek SSO Magdalena Balion – Hajduk

Sygn. akt III Cz 1578/19

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim w postanowieniu z dnia 12 09 2019r. odrzucił wniosek M. K. (1), P. K. oraz A. K. o stwierdzenie nabycia spadku po M. K. (2), uznając, że wobec zamieszkiwania przez zmarłego w chwili śmierci w Republice Federalnej Niemiec zgodnie z regulacją art. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 4 07 2012r.( nr 650/2012r.) sądy polskie nie posiadają jurysdykcji w sprawie i sądem właściwym do stwierdzenia nabycia nim spadku jest sąd niemiecki.

Orzeczenie zaskarżyli wnioskodawcy M. K. (1), P. K. oraz A. K., którzy wnieśli o jego uchylenie.

Zarzucili, że przy ferowaniu zaskarżonego orzeczenia naruszono art. 1108

§ 1 i 2 k.p.c. oraz art. 1110 ² k.p.c. poprzez „ ich niezastosowanie i przyjęcie,

iż w niniejszej sprawie brak jest jurysdykcji krajowej w niniejszej sprawie, w sytuacji gdy zgodnie z przytoczonymi przepisami, sąd polski był właściwy do rozpoznania wniosku, albowiem spadkodawca w chwili śmierci był obywatelem polskim, a nadto w skąd spadku po nim wchodzi prawo własności dwóch nieruchomości położonych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej” .

Sąd Okręgowy zaważył co następuje :

W sprawie bezspornym jest, iż spadkodawca zmarł w 06 03 2019r. w L. na obszarze Republiki Federalnej Niemiec, stąd też Sąd Rejonowy trafnie przyjął, że zagadnienie ewentualnej jurysdykcji sądów polskich reguluje implementowane

do polskiego porządku prawnego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 04 07 2012r. (nr 650/2012r.).

Zgodnie z prawidłowo przywołaną przez Sąd pierwszej instancji regulacją art. 4 tego rozporządzenia jurysdykcję do orzekania co do ogółu spraw dotyczących spadku mają sądy państwa członkowskiego, w którym zmarły miał swoje miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci (realizacja kompetencji przewidzianych w tym przepisie nie jest w żaden sposób zależna od obywatelstwa spadkobierców lub innych podmiotów zainteresowanych wynikiem postępowania).

Rozporządzenie nie zawiera definicji „miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy”.

Przy jego ustalaniu pomocna może być definicja zawarta w projekcie KOM, w którym miało ono być rozumiane jako centrum interesów życiowych spadkodawcy i ważkie znaczenie dla jego interpretacji miała odgrywać wola spadkodawcy, która z jednej strony miała korespondować z rzeczywistą lub planowaną długością pobytu w danym państwie, z drugiej zaś z czasowym charakterem tytułu prawnego do miejsca zamieszkania.

Dlatego aby ustalić miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy, organ zajmujący się sprawą spadkową powinien dokonać ogólnej oceny okoliczności jego życia w latach poprzedzających jego śmierć i w chwili jego śmierci, uwzględniając wszystkie istotne elementy faktyczne, w szczególności czas trwania i regularność obecności zmarłego w danym państwie oraz warunki i powody tej obecności.

Problematyczne może być przy tym ustalenie zwykłego miejsca pobytu spadkodawcy w sytuacji, gdy spadkodawca mieszkał na zmianę w kilku państwach lub podróżował pomiędzy nimi, nie osiedlając się na stałe w żadnym z nich.

Zgodnie z motywem 24 preambuły do rozporządzenia w takich sytuacjach „jeżeli zmarły był obywatelem jednego z tych państw lub wszystkie główne składniki jego majątku znajdowały w jednym z nich, szczególnym czynnikiem w ogólnej ocenie wszystkich okoliczności faktycznych mogłoby być jego obywatelstwo lub położenie tych składników majątkowych”.

Wskazane powyżej okoliczności nie były przedmiotem rozpoznania Sądu Rejonowego, który ograniczył się jedynie do wskazania, że „ przed śmiercią spadkodawca mieszkał w Niemczech, gdzie w ostatnich latach życia znajdował się jego ośrodek życia rodzinnego”, nie weryfikując w żaden sposób, czy rzeczywiście zamierzał on na stałe przebywać na terenie Republiki Federalnej Niemiec, czy też przebywał na jej obszarze wyłącznie z powodów zarobkowych.

Ponadto Sąd Rejonowy nie wziął pod uwagę miejsca położenia nieruchomości, których prawa własności wchodzą w skład masy spadkowej.

Ma to istotne znaczenie dla prawidłowego ustalenia jurysdykcji, gdyż z samego wniosku oraz z zażalenia wynika, iż zmarły posiadał na obszarze Polski dwie nieruchomości oraz „ zamieszkiwał w Niemczech”, co obligowało Sąd pierwszej instancji do podjęcia z urzędu czynności w celu wyjaśnienia wskazanych powyżej okoliczności determinujących prawidłowe ustalenie jego „miejsca zwykłego pobytu” w rozumieniu przywołanej na wstępie regulacji (okoliczności dotyczące jurysdykcji sąd zobowiązany jest ustalić z urzędu).

Sąd pierwszej instancji z tego obowiązku się nie wywiązał.

Powoduje to, iż zaskarżone orzeczenie jest przedwczesne, a zażalenie uzasadnione, co prowadziło do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sadowi pierwszej instancji w oparciu o regulacje art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 397 § 3 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.

Reasumując zaskarżone postanowienie jest wadliwe i dlatego zażalenie wnioskodawcy jako uzasadnione uwzględniono orzekając jak w sentencji w oparciu o regulację art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c.

i art. 13 § 2 k.p.c.

Sąd Rejonowy rozpoznając ponownie sprawę uwzględni zawartą powyżej ocenę prawną i w celu wyjaśnienia wskazanych powyżej okoliczności wyznaczy posiedzenie niejawne, na które wezwie wnioskodawców, których wysłucha i w zale-żności od wyników tego wysłuchania podejmie dalsze czynności w celu prawidłowego wyjaśnienia zagadnienia istnienia jurysdykcji polskich sądów dla rozpoznania żądanego przez wnioskodawcę stwierdzenia nabycia spadku.

SSO Marcin Rak SSO Leszek Dąbek SSO Magdalena Balion-Hajduk