Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 września 2020 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi- Widzewa w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Krzysztof Turbiński

po rozpoznaniu w dniu 1 września 2020 roku w Łodzi

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa I. J.

przeciwko S. Towarzystwu (...) w S.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 19778,81 (dziewiętnaście tysięcy siedemset siedemdziesiąt osiem 81/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 marca 2017 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1880 zł (tysiąc osiemset osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygnatura akt I C 166/19

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 28 lutego 2019 roku (data złożenia w placówce pocztowej) skierowanym przeciwko S. Towarzystwu (...) z siedzibą w S. powódka I. J. wniosła o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz 30 000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25 marca 2017 roku do dnia zapłaty tytułem wypłaty świadczenia z polisy ubezpieczeniowej, której beneficjentem był spadkodawca powódki, wskazując na abuzywność zapisów umowy w zakresie, w jakim ograniczono możliwość dochodzenia świadczenia z umowy ubezpieczenia po upływie miesiąca od zdarzenia. Nadto wniosła o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(pozew k. 2-5)

W odpowiedzi na pozew z 19 kwietnia 2019 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych lub zestawienia kosztów. Pozwany zakwestionował legitymację czynną powódki w zakresie, w jakim jako osobę uprawnioną do odbioru świadczenia wskazano pożyczkodawcę, a więc (...) im. (...), podniósł zarzut niewłaściwej daty początkowej naliczania odsetek za opóźnienie oraz zakwestionował możliwość powoływania się na abuzywność zapisów umowy w przypadku, gdy powódka nie jest konsumentem, lecz jego spadkobiercą.

(odpowiedź na pozew k. 41-46)

Sąd ustalił stan faktyczny:

13 listopada 2013 roku M. R. przystąpił do grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (...). Suma ubezpieczenia wynosiła 30 000 zł. Przystąpienie do grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków było zabezpieczeniem umowy pożyczki zawartej pomiędzy M. R. a (...) im. (...). Ubezpieczającym był (...) im. (...).

(deklaracja zgody przystąpienia do grupowego ubezpieczenia k. 9; okoliczność bezsporna)

Ogólne warunki grupowego ubezpieczenia przewidywały, że zakres ubezpieczenia obejmuje śmierć ubezpieczonego w następstwie zawału serca lub udaru mózgu zaistniałego w okresie ubezpieczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub poza jej granicami, która nastąpiła nie później niż przed upływem miesiąca od daty rozpoznania zawału serca lub udaru mózgu z zastrzeżeniem postanowień § 4 ust. 2. (§ 3 ust. 2). Odpowiedzialność Towarzystwa została wyłączona, gdy śmierć ubezpieczonego wskutek zawału serca lub udaru mózgu, jest następstwem chorób stwierdzonych przez lekarza w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę złożenia przez ubezpieczonego deklaracji zgody na przystąpienie do ubezpieczenia (§ 4 ust. 2).

Świadczenie z tytułu śmierci ubezpieczonego w następstwie zawału serca lub udaru mózgu wypłacane miało być osobie uprawnionej w kwocie stanowiącej 100 % sumy ubezpieczenia (§ 15 ust. 2 pkt 2).

(ogólne warunki ubezpieczenia k. 10-11)

M. R. jako uprawnionych do wypłaty wysokości zadłużenia ubezpieczonego wobec ubezpieczającego - pożyczkodawcy ( (...)), na dzień śmierci ubezpieczonego, wskazał ubezpieczającego.

(deklaracja zgody k. 9)

Ubezpieczający jako uprawniony z umowy ubezpieczenia w zgłoszeniu roszczenia z grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków ATUT, wskazał, że zadłużenie ubezpieczonego wobec ubezpieczającego na dzień jego śmierci wyniosło 10 221,19 zł.

(zgłoszenie roszczenia k. 63-64)

Od 17 marca 2018 roku zakres ubezpieczenia obejmuje śmierć ubezpieczonego w następstwie zawału serca lub udaru mózgu (§ 3 ust. 2). Z treści ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia wykreślono termin, w ciągu którego ma nastąpić zgon ubezpieczonego.

(ogólne warunku grupowego ubezpieczenia k. 14-15)

M. R. zmarł 2 lutego 2017 roku. Przyczyną śmierci były następstwa ciężkiego udaru niedokrwiennego mózgu przebytego 21 grudnia 2016 roku, który bezpośrednio warunkował długotrwałą hospitalizację i w dalszym ciągu rozwój powikłań (jak niewydolność krążeniowo – oddechowa).

(okoliczność bezsporna; opinia z zakresu chorób wewnętrznych-kardiologii k. 114-120; dokumentacja medyczna k. 65-82)

Jedynym spadkobiercą po zmarłym M. R. jest jego córka I. J..

(akt poświadczenia dziedziczenia k. 21-28)

22 lutego 2017 roku I. J. zgłosiła pozwanemu roszczenie z tytułu grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków.

(zgłoszenie k. 29-30)

Pismem z 20 kwietnia 2017 roku odmówiono powódce wypłaty świadczenia z tytułu zgonu M. R. z uwagi na to, że śmierć nastąpiła po upływie jednego miesiąca od daty rozpoznania zawału serca lub udaru mózgu.

(pismo k. 31)

Sąd Rejonowy zważył:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w części. Powódka żądała od ubezpieczyciela spełnienia świadczenia pieniężnego dochodzonego pozwem twierdząc, że zaistniał wypadek ubezpieczeniowy objęty ochroną w ramach umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy (...) im. (...) a stroną pozwaną. Podstawą prawną roszczenia powódki jest art. 805 k.c., art. 808 k.c., art. 817 k.c., art. 831 k.c., art. 922 § 1 k.c., art. 385 ¹ § 1 k.c., art. 481 § 1 k.c., art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Sporne w sprawie pozostawały okoliczności dotyczące częściowego braku legitymacji procesowej czynnej po stronie powódki, tj. kwoty 10 221,19 zł, abuzywność klauzuli zastrzegającej prawo do świadczenia z tytułu umowy ubezpieczenia jedynie przed upływem jednego miesiąca od daty śmierci ubezpieczonego, brak możliwości powoływania się na abuzywność zapisów ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia z uwagi na to, że powódka nie jest konsumentem, lecz jedynie spadkobiercą konsumenta, nadto kwestionowana była data początkowa żądania odsetek od świadczenia wymagalnego przeterminowanego.

Rozważania w sprawie rozpocząć należy od zarzutu najdalej idącego, tj. częściowego braku legitymacji procesowej czynnej po stronie powódki. Na wstępie podkreślenia wymaga, że wprawdzie strona pozwana nie przedłożyła umowy pożyczki, której zabezpieczeniem było przystąpienie do grupowego ubezpieczenia przez M. R., okoliczności tej jednak powódka nie kwestionowała w toku postępowania, zatem przyjąć należało, iż fakt zawarcia umowy pożyczki i jej zabezpieczenia w sposób określony w sprawie, pozostawał poza sporem.

Powódka jako podstawę odpowiedzialności wskazała umowę ubezpieczenia, której stronami byli z jednej strony (...) im. (...), jako ubezpieczający, a z drugiej pozwany jako ubezpieczyciel. Umowa ta została zawarta z wykorzystaniem konstrukcji ubezpieczenia na życie na cudzy rachunek. W niniejszej sprawie bezsporne było, że ochrona ubezpieczeniowa wynikająca z umowy ubezpieczenia świadczona była na rzecz ojca powódki jako ubezpieczonego. Ojciec powódki jako ubezpieczony jako uprawnionych do wypłaty świadczeń z tytułu ubezpieczenia do wysokości zadłużenia ubezpieczonego wobec ubezpieczającego - pożyczkodawcy ( (...)), ustalonego na dzień śmierci ubezpieczonego, wskazał ubezpieczającego, tj. (...) im. (...). Wynika to wprost z treści deklaracji zgody na przystąpienie do grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków Atut (k. 9). To oświadczenie pozbawiało obecnie córkę ubezpieczonego, jako spadkobierczynię, możliwości żądania spełnienia świadczenia pieniężnego bezpośrednio od ubezpieczyciela do wysokości zadłużenia, bowiem uprawnienie to przysługiwało ubezpieczającemu, tj. (...) im. (...). Skoro w toku postępowania strona pozwana wskazała, a powódka tej okoliczności skutecznie nie zakwestionowała, iż wysokość zadłużenia na dzień śmierci M. R. wynosiła 10 221,19 zł, to jedynie ponad tę kwotę powódce przysługuje legitymacja procesowa czynna do występowania z roszczeniem w niniejszej sprawie. W tym stanie rzeczy, co do kwoty 10 221,19 zł powództwo podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione z uwagi na brak legitymacji po stronie I. J..

Przechodząc do dalszej części rozważań wskazać należy, że powódka, jako spadkobierca M. R. z mocy art. 922 § 1 k.c. wstąpiła we wszelkie prawa i obowiązki majątkowe spadkodawcy. Dziedziczenie ma charakter sukcesji uniwersalnej (tzw. następstwo pod tytułem ogólnym). Wskutek jednego zdarzenia – śmierci spadkodawcy – spadkobiercy z mocy prawa wstępują w całą sytuację prawną zmarłego. Powszechnie przyjmuje się, iż spadek to ogół cywilnoprawnych i majątkowych praw oraz obowiązków przysługujących spadkodawcy w chwili jego śmierci. W skład spadku wchodzą w szczególności prawa i obowiązki wynikające ze stosunków zobowiązaniowych – co do zasady, spadkobiercy wstępują w sytuację prawną spadkodawcy – strony danego stosunku zobowiązaniowego, niezależnie od podstawy prawnej takiego stosunku (por. Ciszewski Jerzy (red.), Nazaruk Piotr (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Lex). Z uwagi na to, że w dacie śmierci M. R. obowiązywał zapis ogólnych warunków ubezpieczenia grupowego stanowiący o ograniczeniu czasowym dochodzenia roszczeń w razie wystąpienia określonych chorób, oczywistym jest, że zarzut abuzywności ww. sformułowania przysługiwał M. R., jako ubezpieczonemu. Skoro wszelkie prawa i obowiązki majątkowe wynikające także ze stosunków cywilnoprawnych, zobowiązaniowych, a takim niewątpliwie jest umowa pożyczki i zabezpieczająca ja umowa ubezpieczenia, przechodzą na spadkobierców, to z chwilą otwarcia spadku I. J. wstąpiła w sytuację prawną swego ojca jako spadkodawcy i nabyła uprawnienie do kwestionowania zapisów umowy w tym zakresie. W ocenie Sądu brak uzasadnionych argumentów, by zarzut klauzuli abuzywnej traktować jako wypełniający dyspozycję art. 922 § 2 k.c., a więc by było to uprawnienie ściśle związane z osobą zmarłego.

Co do abuzywności, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawartej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Przepis ten stanowi nadto, że nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.) Strona pozwana nie wykazała, by postanowienie umowne dotyczące objęcia ochroną ubezpieczeniową jedynie w okresie jednego miesiąca od zawału serca lub udaru mózgu było indywidualnie uzgodnione ze spadkodawcą powódki. Przeciwnie, zarówno sformułowanie § 3 ust. 2 pkt 2, jak i argumentacja zaprezentowana w odpowiedzi na pozew, prowadzą do wniosku, że strona pozwana posługiwała się wzorcem umowy. Należy zatem uznać, że postanowienia te nie wiążą powódki, gdyż w tym zakresie spełnione są przesłanki z art. 385 ¹§ 1 k.c. Ograniczenie ochrony ubezpieczeniowej do jednego miesiąca od dnia rozpoznania zawału serca lub udaru mózgu jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumenta chociażby z tej przyczyny, że nawet w przypadku wystąpienia nagłej choroby, jaką jest zawał serca czy udar mózgu, zmiany następujące w organizmie człowieka po tej dacie, niejednokrotnie postępują prowadząc do dalszych uszkodzeń, co z kolei prowadzi do wniosku, że trudno jest ustalić, które zdarzenie doprowadziło ostatecznie do śmierci człowieka. W tym zakresie konieczna jest wiedza specjalna, lecz wymóg precyzyjnego określenia zmian, które były przyczyną zgonu, często jest niemożliwy do ustalenia. Nadto niejednokrotnie losy chorego uzależnione są od tego, kiedy otrzymał profesjonalną pomoc medyczną, a więc od okoliczności zupełnie niezależnej od samego zainteresowanego. Ustalenie okresu, w jakim ochrona ubezpieczeniowa będzie przysługiwała nie dotyczy także postanowień określających główne świadczenia stron. Świadczeniem głównym strony pozwanej było bowiem udzielenie ochrony ubezpieczeniowej, zaś ubezpieczonego – zapłata określonej składki. Nie bez znaczenia pozostaje okoliczność, że już od marca 2018 roku ogólne warunki ubezpieczenia grupowego nie przewidują ograniczenia czasem dla dochodzenia roszczeń w przypadku wystąpienia zdarzenia takiego, jak zawał serca czy udar mózgu, co jedynie potwierdza słuszność stawianej przez powódkę tezy. Powyższe rozważania w przedmiocie oceny abuzywności zapisów ogólnych warunków ubezpieczenia grupowego i końcowe ustalenie, że § 3 ust. 2 pkt 2 ww. warunków ubezpieczenia powódki nie wiąże, prowadzi do konieczności oceny prawnej zdarzenia warunkowego, którego zaistnienie było niezbędną przesłanką powstania roszczenia o wypłatę świadczenia z umowy ubezpieczenia. Poza sporem jest, że M. R. zmarł 2 lutego 2017 roku, a przyczyną śmierci były ostatecznie następstwa udaru niedokrwiennego mózgu przebytego 21 grudnia 2016 roku. W związku z powyższym, z uwagi na nieobowiązywanie ograniczenia terminem jednego miesiąca, w ocenie Sądu, miało miejsce zdarzenie, od wystąpienia którego ubezpieczyciel warunkował wypłatę świadczenia. Z uwagi zaś na to, że uprawnienie powódki ogranicza się do różnicy pomiędzy sumą ubezpieczenia a wartością zadłużenia, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki 19 778,81 zł.

Mając na uwadze okoliczność, że powódka zgłosiła pozwanemu szkodę pismem z 22 lutego 2017 roku, a w tej dacie znana była pozwanemu wysokość świadczenia, którego powódka się domaga, początkowy bieg naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie należało ustalić po upływie 30 dni od tej daty. Skoro powódka domagała się naliczania odsetek za opóźnienie od 25 marca 2017 roku, z uwagi na treść art. 321 k.p.c., Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 25 marca 2017 roku do dnia zapłaty.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o treść art. 100 k.p.c. stosunkowo je rozliczając. Łącznie koszty postępowania wyniosły 9 520,21 zł, na które złożyły się: 1 500 zł (opłata sądowa od pozwu), 3 600 zł x 2 (koszty zastępstwa procesowego), 17 zł x 2 (opłata skarbowa od pełnomocnictwa), 786,21 zł (koszty wynagrodzenia biegłego). Powódka domagała się zasądzenia 30 000 zł, ostatecznie wygrała ze swoim żądaniem co do kwoty 19 778,81 zł. Wygrała zatem w 66 %. Powódka poniosła koszty w wysokości 5 117 zł, a powinna była ponieść koszty w wysokości 3 237 zł (9 520,21 zł x 34 %), zatem pozwany powinien zwrócić powódce różnicę, a więc 1 880 zł (5 117 zł – 3 237 zł) i taką też kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki w punkcie 3. wyroku.