Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V ACa 296/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :

SSA Tomasz Pidzik (spr.)

Sędziowie :

SSA Grzegorz Stojek

SSA Iwona Wilk

Protokolant :

Diana Starzyk

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2016 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa W. S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Okręgowego w(...)

o ochronę dóbr osobistych

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 14 grudnia 2015 r., sygn. akt I C 169/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 810 (osiemset dziesięć) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Grzegorz Stojek

SSA Tomasz Pidzik

SSA Iwona Wilk

Sygn. akt V ACa 296/16

UZASADNIENIE

Powód W. S. wystąpił z pozwem przeciwko Skarbowi Państwa–Prezesowi Sądu Okręgowego w (...) o nakazanie usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych powoda będących konsekwencją niewłaściwej pracy sędziów Sądu Okręgowego w (...) G. T., M. S. i M. M. działających jako skład w postępowaniu VI Kz 110/15, którzy wykonywali działania w tej sprawie nie posiadając do tego uprawnień wobec nieważności zarządzenia o wyznaczeniu posiedzenia wobec jego nie podpisania przez Prezesa Sądu lecz jedynie parafowanie go przez Przewodniczącego Wydziału poprzez:

– złożenie oświadczenia wydrukowanego na papierze firmowym pozwanego, podpisanego przez Prezesa Sądu Okręgowego w (...), poprzez zlecenie zamieszczenia zeskanowanej, elektronicznej, kolorowej wersji tego oświadczenia, na własny koszt, na stronie internetowej wydawnictwa (...) (...) przepraszającego W. S. o następującej treści: „Prezes Sądu Okręgowego w (...) działający w imieniu Skarbu Państwa, niniejszym przeprasza Pana W. S. na naruszenie Jego dobra osobistego, jako konstytucyjnego prawa do działania sądu zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego, które przekroczone zostało przez nieprawidłową pracę sędziów G. T., M. S. i M. M.. Niniejsze oświadczenie jest publikowane w rezultacie przegranego procesu sądowego” w podpisie Prezes Sądu Okręgowego w (...)”;

– przesłanie oświadczenia o treści wskazanej powyżej, wydrukowanego na papierze firmowym pozwanego i podpisanego przez powyżej wskazanego, listem poleconym za pośrednictwem poczty ze wskazaniem jako adresata W. S. na wskazany adres;

– uchylenie skutków prawnych Postanowienia Sądu Okręgowego w (...)o sygnaturze VI Kz 110/15 z dnia 6 maja 2015 r. i nakazanie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w (...)w terminie 14 od daty uprawomocnienia się wyroku sądu I instancji. Nadto powód wnosił o zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Sadu Okręgowego w (...) w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu.

Na rozprawie w dniu 20 października 2015 r. powód wskazał, że domaga się ochrony dobra osobistego w postaci konstytucyjnego prawa do sądu rozumianego jako prawo obywatela do stosowania wobec niego procedury prawnej wynikającej z przepisów obowiązującego prawa. Ponadto powód wskazał, że nie domaga się ochrony innych dóbr osobistych w szczególności dobrego imienia.

Na rozprawie w dniu 8 grudnia 2015 r. powód sprecyzował, że na stronie 3 pozwu znajduje się omyłka pisarska a żądanie uchylenia dotyczy zarządzenia z dnia 28 kwietnia 2015 r. W toku składanych zeznań powód wskazał, że w wyniku wydania zarządzenia z dnia 28 kwietnia 2015 r. nastąpiło naruszenie jego czci i godności poprzez pomówienie go, że jest przestępcą poprzez sam fakt jego rozpoznawania.

Sąd Okręgowy w (...)wyrokiem z dnia 14 grudnia 2015 r. odrzucił pozew w zakresie żądania uchylenia skutków prawnych postanowienia Sądu Okręgowego w (...) z dnia 28 kwietnia 2015 r. wydanego w sprawie VI Kz 110/15 i nakazania przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w (...), a w pozostałym zakresie powództwo oddalił i zasądził od powoda W. S. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wyrok ten wydano w następująco ustalonym stanie faktycznym:

W dniu 28 kwietnia 2015 r. w postępowaniu o sygn. akt VI Kz 110/15 toczącym się przed Sądem Okręgowym w (...) zostało wydane zarządzenie o wyznaczeniu posiedzenia w przedmiocie zażalenia oskarżonego W. S. na postanowienie Sądu Rejonowego w (...)o umorzeniu postępowania wydanego w sprawie II K 1113/13. Posiedzenie zostało wyznaczone na dzień 6 maja 2015 r., a do rozpoznania został wyznaczony skład: SSO G. T., SSO M. S. i SSOM. M.. Zarządzenie to zostało podpisane przy użyciu nieczytelnego podpisu pod sformułowaniem przewodniczący wydziału. W dniu 6 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w (...)wydał postanowienie o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo w zakresie żądania złożenia oświadczenia wydrukowanego na papierze firmowym pozwanego, podpisanego przez Prezesa Sądu Okręgowego w (...) poprzez zlecenie zamieszczenia zeskanowanej, elektronicznej wersji tego oświadczenia, na własny koszt, na stronie internetowej wydawnictwa (...) (...); przesłania oświadczenia o treści wskazanej powyżej, wydrukowanego na papierze firmowym pozwanego i podpisanego przez powyżej wskazanego, listem poleconym za pośrednictwem poczty ze wskazaniem jako adresata W. S., jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Sąd Okręgowy wskazał na rozumienie dóbr osobistych i otwarty katalog dóbr osobistych, wymienionych w art. 23 k.c., pozostających pod ochroną prawa cywilnego i stwierdził, że nie należy do tego katalogu zaliczyć prawa do sądu czy też konstytucyjnego prawa do sądu rozumianego jako prawo obywatela do stosowania wobec niego procedury prawnej wynikającej z przepisów obowiązującego prawa. Prawa wymienione przez powoda są gwarantowane przepisami Konstytucji i nie mogą być zaliczone do kategorii wartości stanowiących dobro osobiste jednostki, ponieważ są uprawnieniami przyznanymi jej tymi regulacjami w związku z funkcjonowaniem w określonej sferze życia społecznego. Nie ma podstaw do przyjęcia, że wszystkie prawa podstawowe oraz wolności i prawa osobiste wymienione w Konstytucji powinny być chronione za pomocą środków wskazanych w art. 24 k.c., do czego dojść może, jeśli naruszenie ich doprowadzi zarazem do pogwałcenia dobra osobistego.

Wskazał dalej Sąd Okręgowy, iż powoda obciążał, zgodnie ze stanowiskiem doktryny i orzecznictwa, obowiązek wykazania, że na skutek wydania zarządzenia z dnia 28 kwietnia 2015 r. doszło do naruszenia jego dóbr osobistych. Do wypełnienia tego obowiązku nie doszło w rozpoznawanej sprawie, ponieważ powód powoływał się jedynie na naruszenie konstytucyjnego prawa do sądu rozumianego jako prawo obywatela do stosowania wobec niego procedury prawnej wynikającej z przepisów obowiązującego prawa. Podniósł dalej Sąd Okręgowy, że dla przypisania odpowiedzialności pozwanemu koniecznym było spełnianie przesłanek określonych art. 24 k.c. tj. tego, że musi dojść do naruszenia dóbr osobistych, a działania naruszające dobra osobiste muszą być bezprawne. Zgodnie z dyspozycją art. 6 k.c. na powodzie ciążył obowiązek wykazania naruszenia dóbr osobistych natomiast wobec domniemania bezprawności zachowania naruszającego takie dobra to pozwany musi udowodnić, że zachodziły okoliczności, które wyłączały bezprawność jego działania.

Podniósł także Sąd Okręgowy, iż w toku składania zeznań powód wskazał również, że w wyniku wydania zarządzenia z dnia 28 kwietnia 2015 r. nastąpiło naruszenie jego czci i godności poprzez pomówienie go, że jest przestępcą poprzez sam fakt jego rozpoznawania.

Zarówno w orzecznictwie, jak i w piśmiennictwie ugruntowane jest stanowisko, że ocena zniesławiającego charakteru wypowiedzi nie może być dokonywana według subiektywnej, indywidualnej wrażliwości osoby, która czuje się nią dotknięta, lecz według kryterium obiektywnego, uwzględniającego reakcje przeciętnego, rozsądnego człowieka. Nadto o zniesławiającym charakterze wypowiedzi nie decyduje jej skutek w postaci reakcji otoczenia powoda, wyrażającej się zmianą w nastawienia do niego; chodzi wyłącznie o opinię znajdującą wyraz w poglądach ludzi rozsądnie i uczciwie myślących. Należy zatem badać każdorazowo, czy określona wypowiedź mogła nie tylko u adresata, ale u przeciętnego, rozsądnie zachowującego się człowieka wywołać negatywne oceny i odczucia.

Podnosząc powyższe Sąd Okręgowy stwierdził, że zarządzenie z dnia 28 kwietnia 2015 r. nie narusza czci w tym dobrego imienia i godności osobistej powoda. Część zewnętrzna (dobre imię) to opinia którą o danej osobie mają inni a cześć wewnętrzna (godność osobista) to poczucie osoby o swojej wartości. W niniejszym przypadku nie doszło do naruszenia zarówno dobrego imienia (wypowiedź nie była na forum publicznym a jej treść nie prowadzi do naruszenia dobrego imienia), jak i godności osobistej powoda.(jej treść nie prowadzi do naruszenia godności osobistej powoda) Kierując się kryterium obiektywnym, zdaniem Sądu Okręgowego, w pierwszej kolejności w rozpoznawanej sprawie nie mamy do czynienia z naruszeniem dóbr osobistych powoda w postaci dobrego imienia i godności osobistej. W drugiej kolejności do okoliczności, wyłączających bezprawność naruszenia dóbr osobistych na ogół zalicza się: działanie w ramach porządku prawnego, tj. działanie dozwolone przez obowiązujące przepisy prawa, wykonywanie prawa podmiotowego, zgodę pokrzywdzonego (ale z zastrzeżeniem uchylenia jej skuteczności w niektórych przypadkach) oraz działanie w ochronie uzasadnionego interesu.

Zgodnie natomiast z art. 93 § 1 k.p.k. jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku, sąd wydaje postanowienie, a w myśl § 2 w kwestiach nie wymagających postanowienia prezes sądu, przewodniczący wydziału, przewodniczący składu orzekającego, albo upoważniony sędzia wydają zarządzenia. Oznacza to, że zarządzenia wydaje się w kwestiach niewymagających postanowienia. W postępowaniu sądowym zarządzenia mogą wydawać: prezes sądu, przewodniczący wydziału i upoważniony sędzia, a na rozprawie i posiedzeniu również przewodniczący składu orzekającego. W orzecznictwie przyjmuje się, że wskazane podmioty mogą zastępować się przy wydawaniu zarządzeń. W sytuacji zatem, gdy określony przepis przyznaje kompetencję do wydania zarządzenia prezesowi sądu, jego uprawnienia w tym zakresie mogą realizować także przewodniczący wydziału i upoważniony sędzia. W orzecznictwie przyjmuje się, że rozciąga się to również na zastępcę przewodniczącego wydziału, którym jest zawsze sędzia wyznaczony do stałego zastępowania przewodniczącego wydziału.

Sąd Okręgowy wskazał także za stanowiskiem orzecznictwa, że nie budzi zatem wątpliwości to, że przepis art. 93 § 2 k.p.k. pozwala na przyjęcie, że podmioty w nim wymienione mogą się nawzajem zastępować w wykonywaniu kompetencji polegającej na wydawaniu zarządzeń. Strona natomiast ma prawo do uzyskania informacji, czy dana osoba, która wydała decyzję procesową, jest uprawniona do jej wydawania w określonym sądzie, w tym i np. czy jest to prezes sądu, przewodniczący wydziału lub jego zastępca ale nie może powoływać się na niedoręczenie jej aktu dającego tej osobie upoważnienie do rozstrzygania w określonych kwestiach, ani żądać udostępnienia jej takowego.

W niniejszym przypadku, zdaniem Sądu Okręgowego, nie można zatem twierdzić, że zarządzenie zostało wydane przez osobę do tego nieuprawnioną. Podpisane zostało przez przewodniczącego wydziału. Brak podpisu na zarządzeniu pochodzącego od prezesa sądu nie skutkuje jego nieważnością. Nie występuje jakakolwiek bezprawność, albowiem przepis art. 93 § 2 k.p.k. pozwala na przyjęcie, że podmioty w nim wymienione mogą się nawzajem zastępować w wykonywaniu kompetencji polegającej na wydawaniu zarządzeń w określonych kwestiach. Z żadnego przepisu nie wynika również, że podpis przewodniczącego na zarządzeniu musi być czytelny i musi mu towarzyszyć pieczęć imienna.

Rekapitulując stwierdził Sąd Okręgowy, że powództwo we wskazanym zakresie podlega oddaleniu wobec braku przesłanek z art. 23 i 24 k.c.

Jednocześnie stwierdził Sąd Okręgowy, iż w zakresie żądania uchylenia skutków prawnych zarządzenia Sądu Okręgowego w (...) o sygnaturze VI Kz 110/15 z dnia 28 kwietnia 2015 r. i nakazania przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w (...) pozew podlegał odrzuceniu na mocy art. 199 § 1 k.p.k. Przepis art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. stanowi, iż Sąd odrzuca pozew, jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna. Dopuszczalność drogi sądowej zależy od dwóch elementów. Po pierwsze, musi chodzić o sprawę cywilną (w znaczeniu materialnym lub formalnym); po drugie, nie może istnieć przepis szczególny, który wyłączałby sprawę cywilną spod jurysdykcji sądów i przekazywał ją do właściwości innych organów (art. 2 § 3). Oba te elementy muszą być spełnione kumulatywnie, gdyż brak chociażby jednego z nich prowadzi do niedopuszczalności drogi sądowej. Roszczenie powoda nie ma charakteru sprawy cywilnej a w istocie stanowi wniosek apelacyjny formułowany obok zarzutów w apelacji czy też zażalenia a nadto dotyczy orzeczenia wydanego w toku postępowania karnego. Na gruncie prawa polskiego sprawą cywilną jest sprawa, w której ochrona prawna ma polegać na wywołaniu skutku prawnego w zakresie stosunku prawno–cywilnego w szerszym tego słowa znaczeniu, np. sprawy rodzinne, osobiste, majątkowe, powództwa z prawa pracy, prawa ubezpieczeniowego pod warunkiem, że wystąpią elementy istotne dla sprawy cywilnej – strony występują w charakterze równouprawnionych podmiotów. Sprawa ma charakter sprawy cywilnej, jeżeli treść łączących strony stosunków prawnych, obejmująca ich wzajemne prawa i obowiązki albo tworząca dany stan prawny, zakłada potrzebę ochrony interesów uczestniczących w nich podmiotów. Sprawa cywilna wymaga przy tym pozostawania dwóch lub więcej podmiotów w stosunku prawnym, regulowanym przepisami kodeksu cywilnego i innymi ustawami, którego podmioty – w wypadku sporu – występują jako równorzędni partnerzy. W następstwie tych uwag w tym zakresie na mocy art. art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. Sąd Okręgowy odrzucił pozew.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na mocy art. 98 k.p.c.

Apelację od tegoż wyroku wniósł powód zaskarżając go w całości zarzucając:

nie rozpoznanie przez orzekający sąd istoty sprawy;

naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego – art. 23 k.c. w zw. z art. 24 k.c. w zw. z art. 417 k.c. w zw. z art. 244 k.p.c. – poprzez błędne przyjęcie, iż poświadczenie nieprawdy w dokumencie urzędowym jakim jest Zarządzenie Sądu Okręgowego w(...) z dnia 28 kwietnia 2015 r., przez funkcjonariusza publicznego – Sędziego Sądu Okręgowego w (...), w sprawie o sygn. akt: VI Kz 110/15, nie jest działaniem bezprawnym, a tym samym nie zostały spełnione przesłanki ochrony dóbr osobistych powoda;

naruszenie przepisów postępowania – art. 199 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że droga sądowa jest niedopuszczalna w niniejszym postępowaniu, ponieważ sprawa ta nie ma charakteru cywilnej, a jedynie stanowi wniosek apelacyjny i dotyczy orzeczenia wydanego w toku postępowania karnego;

błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie, iż osoba podpisująca przedmiotowe Zarządzenie była do tego umocowana w myśl art. 93 § 2 k.p.k., w sytuacji, gdy zastosowanie winien mieć przepis art. 339 k.p.k., a pod Zarządzeniem winien być umieszczony podpis Prezesa Sądu Okręgowego w (...), a nie nieczytelna parafa osoby, której nie sposób zidentyfikować.

Podnosząc te zarzuty powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez: uznanie żądań zawartych w pozwie z dnia 10 lipca 2015 r. i nakazanie pozwanemu usunięcia naruszeń praw podmiotowych powoda w postaci prawa do sądu i prawa do prawidłowej procedury sądowej, który to stan zagraża dobrom osobistym powoda w postaci dobrego imienia i godności, które to zagrożenie spowodowane jest wydaniem przez nieuprawnioną do tego osobę Zarządzenia z dnia 28 kwietnia 2015 r., będącego zarazem dokumentem urzędowym, a wpływającym na sytuację procesową i życiową powoda, ponieważ jego realizacja narusza dobre imię i godność powoda, ewentualnie wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, jednakże z wyłączeniem Sądu Okręgowego w (...) z uwagi na zaistnienie przesłanek z art. 49 k.p.c. i przekazanie sprawy do rozpoznania sądowi równorzędnemu; zobowiązanie SSR del.Ż. W.do złożenia oświadczenia w myśl art. 49 k.p.c., w przedmiocie możności orzekania w niniejszym procesie z uwzględnieniem zasad niezawisłości i bezstronności, pomimo iż postępowanie o sygn. akt: I C 169/15, dotyczy naruszenia procedury przez sędziów zatrudnionych w tym samym sądzie, a to z uwagi na fakt, iż w niniejszej sprawie, zdaniem powoda, zachodzą przesłanki uzasadniające wyłączenie Pani Sędzi, albowiem nie sposób uznać, iż jest bezstronna.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wnosił o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja powoda nie jest zasadna.

W sprawie niniejszej Sąd pierwszej instancji trafnie ustalił stan faktyczny w oparciu o zebrany materiał dowodowy, który prawidłowo, w granicach zakreślonych art. 233 § 1 k.p.c., został oceniony.

W prawidłowo ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji zasadnie przyjął, iż pozwany nie naruszył dóbr osobistych powoda, a w części roszczenia powoda podlegają odrzuceniu.

W pierwszej kolejności należy wskazać wbrew stanowisku powoda, iż w sprawie niniejszej nie zachodziły podstawy do wyłączenia Sędziego sprawozdawcy. Powód w apelacji wskazał, że w sprawie niniejszej zachodziły przesłanki określone w art. 49 k.p.c., gdyż „sprawa ta dotyczy naruszenia procedury przez sędziów zatrudnionych w tym samym sądzie” oraz, iż „sędziowie ci są „kolegami – koleżankami z pracy” Sędzi orzekającej, a reprezentantem Pozwanego w niniejszej sprawie jest Prezes Sądu Okręgowego w (...) który jest przełożonym Sędzi orzekającej” przy czym powód nie złożył wniosku o wyłączenie sędziego w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji z tej przyczyny pomimo niewątpliwe wcześniejszej takiej wiedzy o tych faktach.

Podnieść należy w tym miejscu, iż w orzecznictwie zgodnie wskazuje się, że stosunki służbowe nie są równoznaczne ze stosunkami w okolicznościach, które uzasadniają wniosek o wyłączenie sędziów od orzekania w sprawie oraz, iż stosunek zależności między prezesem sądu a sędziami tego sądu, unormowany w prawie o ustroju sądów powszechnych nie jest sam przez się stosunkiem osobistym tego rodzaju, że mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziów rozpoznających sprawę, w której przedstawicielem Skarbu Państwa będącego stroną w sprawie jest prezes sądu. Nie można bowiem uznać, że służbowy charakter znajomości strony powinien zawsze, w każdej sytuacji, podlegać jednakowej ocenie i zawsze stanowić albo podstawę wyłączenia, albo brak takiej podstawy. Przepisu art. 49 k.p.c. nie można bowiem interpretować w ten sposób, że nawet przyznanie przez sędziego, iż zna osobiście jedną ze stron wywołuje wątpliwości co do jego bezstronności, tym bardziej, gdy znajomość nie ma charakteru osobistego i wynika tylko z kontaktów służbowych. Podobnie, samej zależności zachodzącej między prezesem a sędziami danego sądu nie można traktować jako przyczyny zawsze uzasadniającej wyłączenie sędziego (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2004 r., I CZ 145/04). Dodać należy, iż Sędzia sprawozdawca nie żądała swego wyłączenia z odwołaniem się do przesłanek z art. 49 k.p.c., a co winna uczynić przecież tylko wtedy, gdy istnieją do tego uzasadnione podstawy. Niedopuszczalne jest bowiem nadużywanie instytucji wyłączenia sędziego. Brak tym samym podstaw do uznania, że fakt rozpoznania sprawy przez Sędziego sprawozdawcę w sytuacji gdy stroną pozwaną jest Skarbowi Państwa–Prezes Sądu Okręgowego w (...), a sprawa dotyczyła wydanego w tym Sądzie, ale w innym Wydziale zarządzenia powodował naruszenie podstawowych gwarancji procesowych strony tj. nie tylko prawo do sądu, ale i prawo do rzetelnego procesu, a co mogłoby uzasadniać uchylenie sprawy do ponownego rozpoznania (co do tej kwestii postanowienie Sądu Najwyższego z 12 października 2016 r., II CZ 98/16), tym bardziej, że powód nie wskazał na żadne konkretne okoliczności, które mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego sprawozdawcy.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów apelacji powoda należy wskazać, że stosownie do przepisów art. 23 k.c. i 24 k.c. poszkodowanemu w przypadku naruszenia jego dobra osobistego służy ochrona cywilnoprawna. Dobra osobiste podlegają ochronie, jeżeli ich naruszenie (zagrożenie) jest bezprawne. Przesłankami odpowiedzialności przewidzianymi w przepisie art. 24 § 1 k.c., które muszą być spełnione łącznie są więc: istnienie dobra osobistego, jego naruszenie lub zagrożenie naruszenia i bezprawność działania sprawy. Spełnienie dwóch pierwszych przesłanek wykazać musi poszkodowany. Jego rzeczą jest, więc przede wszystkim określić, w jakich swoich odczuciach ewentualnie, w jakich konkretnie prawem przewidzianych dobrach osobistych został dotknięty zachowaniem się sprawcy oraz na czym polega naruszenie tej jego sfery przeżyć, a także okoliczności te udowodnić (art. 6 k.c. i art. 232 k.c.). Kodeks cywilny nie zawiera definicji dóbr osobistych, zaś w art. 23 k.c. stwierdza, że dobrami osobistymi człowieka są w szczególności wymienione w nim przykładowo dobra. Ogólnie można je zdefiniować jako pewne wartości niematerialne łączące się ściśle, na gruncie rozpoznawanej sprawy, z osobą powoda. Wyliczenie poszczególnych dóbr osobistych w art. 23 k.c. nie jest taksatywne. Pod wpływem judykatury i doktryny lista dóbr osobistych jest ciągle poszerzana.

Niewątpliwie prawo do godnego uczestnictwa w postępowaniu karnym stanowi dobro osobiste objęte ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. Poszanowanie tego prawa w każdym postępowaniu wszczętym wobec określonej osoby i mogącym doprowadzić do niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia stanowi, bowiem podstawową zasadę prawa. Do najważniejszych jednak dóbr osobistych, które wyraźnie wymienia przepis art. 23 k.c. należy cześć (dobre imię, dobra sława, reputacja, honor, godność osobista) jako wartość właściwa każdemu człowiekowi. Obejmuje ona wszystkie dziedziny jego życia osobistego, zawodowego i społecznego. Naruszenie czci może, więc nastąpić przez pomówienie o ujemne postępowanie w życiu osobistym i rodzinnym.

Poszkodowany nie musi wykazać, że działanie sprawcy było bezprawne. W polskiej doktrynie cywilistycznej panuje obiektywne pojęcie bezprawności, według którego bezprawne jest zachowanie się sprzeczne z normami prawa lub zasadami współżycia społecznego, bez względu na winę, a nawet świadomość sprawcy. Osoba szukająca ochrony przewidzianej w art. 24 k.c. nie musi, zatem wykazywać winy sprawcy zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego. Ciężar dowodu braku bezprawności działania (art. 24 k.c.) spoczywa na osobie, której zarzucono naruszenie dobra osobistego. Musi ona wykazać, że była do tego uprawniona. Przepis art. 24 § 1 k.c. statuuje, bowiem domniemanie bezprawności działania sprawcy naruszenia dobra osobistego. Każde, więc naruszenie lub zagrożenie tego dobra należy wstępnie zakwalifikować jako bezprawne. Domniemanie to może sprawca obalić, jeżeli wykaże, że zachodziła jedna z okoliczności wyłączających bezprawność działania. Okolicznościami tymi są, jak to wskazał już Sąd pierwszej instancji: - działanie w ramach porządku prawnego, tj. działanie dozwolone przez obowiązujące przepisy prawa, wykonywanie prawa podmiotowego, zgoda pokrzywdzonego, działanie w obronie uzasadnionego interesu społecznego.

Powód w sprawie niniejszej swe roszczenie oparł na twierdzeniu, iż wydane w sprawie karnej, toczącej się przed Sądem Okręgowym w (...) sygn. akt VI Kz 110/15, zarządzenie z dnia 28 kwietnia 2015 r. zostało wydane przez nieupoważnioną osobę, co naruszyło prawo powoda do sądu i prawidłowej procedury sądowej stanowiącej jego prawa podmiotowe skuteczne erga omnes czym stworzono stan zagrożenia dla dóbr osobistych powoda w postaci dobrego imienia i godności. Wskazanym zarządzeniem Przewodniczący Wydziału Sądu Okręgowego w (...) zarządził wyznaczenie posiedzenia w przedmiocie zażalenia na umorzenie postępowania z udziałem powoda.

Odnośnie tejże kwestii w całości podzielić należy rozważania Sądu pierwszej instancji na tle art. 93 k.p.k. traktując je jak własne dodając, iż zgodnie z obowiązującym w dacie wydania tegoż zarządzenia Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości Regulamin Urzędowania Sądów Powszechnych z dnia 23 lutego 2007 r. (tekst jednolity z 1 października 2013 r., Dz. U. z 2014 r., poz. 259) tj. jego § 276 „Do wykonania czynności określonych w § 274 i 275 prezes Sądu może pisemnie upoważnić przewodniczącego wydziału oraz innego sędziego”. W § 275 przewidziano zaś wydawanie zarządzeń przez prezesa sądu o wyznaczeniu wszystkich kategorii posiedzeń w postępowaniu karnym, zarówno tych, o których mowa w art. 339 k.p.k., jak również tych, których konieczność wyznaczenia może wyniknąć w toku rozpoznawania sprawy karnej. Upoważnienie więc z cytowanego § 276 obejmuje więc wyznaczenie wszystkie kategorie posiedzeń w postępowaniu karnym.

W sprawie niniejszej pomimo braku pieczątki imiennej i złożenia czytelnego podpisu nie budzi wątpliwości to, że przed zarządzeniem z dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie Sądu Okręgowego w (...), sygn. akt VI Kz 110/15 podpisał się Przewodniczący Wydziału (k. 5969 tychże akt) to jest upoważniona osoba. Podnieść należy w tym miejscu, iż zgodnie z powołanym wyżej Regulaminem Urzędowania Sądów Powszechnych tj. jego § 52 podpis z podaniem imienia i nazwiska przewodniczącego wydziału lub sędzia potwierdzony pieczęcią imienną jest wyłącznie wymagany przy podpisie pism kierowanych do organów, instytucji lub osób w sprawie udzielenia informacji dotyczących stron oraz nadesłania dokumentów i przedmiotów. Komentowany przepis nie dotyczy podjęcia decyzji procesowej (zarządzenia lub postanowienia sądu) o zwróceniu się do organów, instytucji lub osób o udzielenie informacji, nadesłanie dokumentów lub przedmiotów. Na marginesie należy wskazać, iż kwestia wydawania zarządzeń przez Przewodniczącego Wydziału w toku przedmiotowego postępowania karnego była przedmiotem wyjaśnienia na jednym z posiedzeń.

Uwagi te powodują, iż brak jest podstaw do podzielenia zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie, iż osoba podpisująca przedmiotowe zarządzenie była do tego umocowana.

W konsekwencji dotychczasowych uwag podkreślić należy, że wydanie tegoż zarządzenia nastąpiło w ramach obowiązującego porządku prawnego. Czynności zaś podejmowane w ramach postępowania nie są z reguły są bezprawne (art. 24 § 1 k.c.), chyba że dochodzi do wyraźnego i poważnego naruszenia przepisów dotyczących procedury. Przy ocenie naruszenia konkretnie wskazanego dobra osobistego należy mieć na uwadze nie tylko subiektywne odczucie osoby żądającej ochrony prawnej, ale także obiektywną reakcję społeczeństwa. Ocena czy doszło do naruszenia dobra osobistego nie może być, bowiem dokonana według miary indywidualnej wrażliwości osoby, która czuje się dotknięta zachowaniem innej osoby. Zależnie od charakteru dobra osobistego, które zostało naruszone, kryteria tej oceny mogą być nieco różne. Na pierwszy plan wysuwają się jednak poglądy rozsądnie i uczciwie myślących ludzi oraz osąd opinii publicznej.

Mając na uwadze powyższe oraz wszystkie okoliczności przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, że wydanie tegoż zarządzenia nie może być uznane za bezprawne i tym samym brak podstaw do twierdzenia, iż wyznaczony w tymże zarządzeniu skład sądzący był nieuprawniony do orzekania. Podnieść należy także, iż samo wszczęcie postępowania karnego wobec powoda było wynikiem skierowania przeciwko niemu aktu oskarżenia, a tok postępowania należy ocenić jako zgodny z procedurą karną. Nie sposób więc przyjąć, aby działania sądu cechowała bezprawność przejawiająca się rażącym naruszeniem procedury.

Wskazane okoliczności powodują, że nie sposób uznać wydanego zarządzenia za bezprawne i tym samym brak podstaw do podzielenia zarzutu naruszenia prawa procesowego i materialnego podniesionego w apelacji.

Nie sposób także podzielić zarzutu naruszenia przepisu postępowania tj. art. 199 k.p.c., gdyż brak jest podstaw do korygowania postanowienia karnego w postępowaniu cywilnym, a w istocie przecież odrzucenie pozwu dotyczyło roszczeń powoda do tego zmierzających tj. uchylenia skutków prawnych Postanowienia Sądu Okręgowego w (...) o sygnaturze VI Kz 110/15 z dnia 6 maja 2015 r. i nakazanie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w (...) w terminie 14 od daty uprawomocnienia się wyroku Sądu pierwszej instancji. Kwestia ta zaś nie może być przedmiotem rozstrzygania w postępowaniu cywilnym jak to zasadnie wskazał Sąd pierwszej instancji, a co Sąd Apelacyjny w całości podziela.

Mając powyższe na uwadze orzekł Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalając apelację powoda jako nie zasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. i art. 99 k.p.c. oraz § 8 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015 roku poz. 1080) i § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 3 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1668) zasądzając od powoda na rzecz pozwanego wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 810 zł.

SSA Grzegorz Stojek

SSA Tomasz Pidzik

SSA Iwona Wilk